Xem mẫu
- K T QU NGHIÊN C U BƯ C Đ U
V TI M NĂNG S N XU T D U ĂN T H T CHÈ
Tr n Đình Ph , Nguy n H ng Sơn, Tr n Th Hư ng,
Nguy n Huy M nh, Hà Văn Lán, Đ Th H ng Dung,
Nguy n Th H ng Nga, Vũ Văn C n, Tr n Qu c Vi t,
Nguy n Th Thúy, Nguy n Th Hà, L c Th Thanh Thêm
SUMMARY
Several research results of potentiality of tea seed and tea seed oil
Use of tea seed to pressing tea seed oil and tea seed cake for producing fertilizer and botanical
pesticide is carried out in many countries such as: China, India, Thailand,...
The annual production of tea seed only in Sonla province is estimated in about 20.000 tons per
year. Oil content of tea seed of Mocchau distr., Sonla prov., of Vietnam (Variety Shan) is 29,12%.
This oil content of Vietnamese tea seed is similar to oil content of Chinese tea seed (27,21%), oil
content of Iranian tea seed (30,5%), oil content of Indian tea seed (31,0%) and is less than oil
content of Turkish tea seed (32,8%). The good period of harvesting of tea seed is from last decade
of October to last decade of December every year. Dried tea seed can store from 6 to 9 months in
dry and cool place. Saponin in tea seed of Mocchau distr., Sonla prov., Vietnam is 17,82% on
average.
Keywords: tea seed, tea seed oil, tea seed cake.
(1992); Huang (2002); Mohammad (2004);
I. §ÆT VÊN §Ò Chen (2007)].
Trong h t chè có ch a tinh b t 32,5%; nư c ta, cây chè ư c tr ng 23
d u béo 22,9%; hydratcacbon 19,9%; t nh, t p trung các t nh trung du và mi n
saponin 9,1%; s i 3,8% và ch t vô cơ 3,3%. núi, s n lư ng h t chè ư c tính kho ng 1,5
Thành ph n d u c a h t chè g m các axít tri u t n. Tuy nhiên, ngu n nguyên li u quý
béo: oleic 83,3%; palmitic 7,6%; linoleic giá này v n chưa ư c quan tâm khai thác.
7,4%; stearic 0,8%; orachidic 0,6% và giúp nông dân tăng thêm thu nh p t
myristic 0,3%. Thành ph n không xà phòng cây chè thì vi c s d ng h t chè s n xu t
hóa là ch t k t tinh không màu theasin d u ăn và bã h t chè sau khi ép d u s n
(C20H34O) có ch y 168 - 1700C ( Huy xu t thu c b o v th c v t và phân bón h u
Bích và CTV, 2006). H t chè ư c nhi u cơ sinh h c là hư ng i úng và r t c n
nư c s d ng trên th gi i s n xu t d u thi t.
ăn, thu c th o m c, phân bón h u cơ như: Bài báo này trình bày m t ph n k t
Trung Qu c, ài Loan, Nh t B n, n qu c a tài: “ ghiên c u k thu t s n
và In- ô-nê-xia. D u h t chè có ch t ch ng xu t d u thô t h t chè và s d ng ph
ôxy hóa và có các ch t ch ng khuNn cho ph m bã h t chè làm phân bón h u cơ sinh
nên ngoài công d ng làm d u ăn còn dùng h c a ch c năng quy mô c ng ng t i
trong y h c và thNm m [Ravichandran t nh Sơn La” thu c Chương trình nghiên
- c u nông nghi p hư ng t i khách hàng c a 2 - Bư c 2: Cho vào túi gi y l c ã
D án Khoa h c Công ngh Nông nghi p chuNn b trư c.
v n vay ADB. 3 - Bư c 3: Cho túi m u vào tháp trích
ly c a b Socket.
II. VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
4 - Bư c 4: Rót ête êtylic vào bình
1. V t li u nghiên c u c u ã ư c s y khô và cân bi t kh i
H t chè tươi thu ư c t các vùng chè lư ng trư c v i lư ng 1,5 dung tích tháp
M c Châu (gi ng chè Shan, v ông, năm trích ly.
2010). 5 - Bư c 5: un bình c u trên b p èn
i n 100W ho c b p cách th y sao cho c
2. Phương pháp nghiên c u sau 1h có kho ng 6 - 8 l n dung môi ch y t
tháp xu ng bình v i th i gian 6 - 12h tùy
1. Ti m năng ngu n nguyên li u h t chè
thu c vào hàm lư ng d u trong ngu n
Phương pháp ánh giá ti m năng ngu n nguyên li u h t chè
nguyên li u h t chè b ng cách ph ng v n 6 - Bư c 6: Th th i gian k t thúc trích
tr c ti p nông dân vùng tr ng chè k t h p ly b ng cách cho 1 - 2 gi t ête t tháp ch y
v i tra c u tài li u. xu ng lên m t mi ng gi y l c, th i khô n u
không còn v t m trên ó là ư c.
2. Xác nh hàm lư ng d u trong h t chè
7 - Bư c 7: em c t lo i b dung môi
Thu ho ch h t chè m t s th i i m
r i em bình s y khô 100 - 1050C n
thu hái và i u ki n b o qu n khác nhau và kh i lư ng không i.
xác nh hàm lư ng d u b ng phương pháp
trích ly. 2.2. Công th c tính hàm lư ng d u
trong nguyên li u h t chè (D)
2.1. Phương pháp xác đ nh hàm 2.2.1. Công th c tính hàm lư ng d u
lư ng d u trong h t chè trong nhân h t chè
2.1.1. guyên t c (a - b) x 100
Nguyên t c c a phương pháp là chi t D= (%)
ch t béo trong h t chè b ng dung môi h u w
cơ, sau ó thu h i ch t béo trong dung môi Trong ó:
em s y khô và cân.
D - Hàm lư ng d u trong nhân h t chè
2.1.2. D ng c c n thi t (%).
B trích ly Socket. a - Kh i lư ng bình c u ch a d u sau
khi s y (g).
2.1.3. Phương pháp xác nh hàm
b - Kh i lư ng bình c u không ch a
lư ng d u trong h t chè
d u (g).
1 - Bư c 1: Cân 5 gam b t h t chè ã w - Kh i lư ng m u b t h t chè em
ư c s y khô. s y (g).
- 2.2.2. Công th c tính hàm lư ng d u s n lư ng h t chè thu ư c hàng năm là 20
c a h t chè theo ch t khô nghìn t n. Như v y, n u tính trên di n tích
D x 100 tr ng chè c a c nư c là kho ng 125 nghìn
DCK = (%) ha (s li u th ng kê năm 2008), thì s n
lư ng h t chè c nư c ư c tính ư c 1,5
100 - N
tri u t n.
Trong ó:
DCK - Hàm lư ng d u h t chè theo ch t 2. Hàm lư ng d u và hàm lư ng
khô. saponin h t chè
D - Hàm lư ng d u trong nhân h t chè (%). 2.1. Hàm lư ng saponin trong h t
chè
N- Nm c a h t chè (%).
K t qu theo dõi hàm lư ng saponin
2.2.3. Công th c tính hàm lư ng d u
trong h t chè cho th y: Hàm lư ng
h t chè k c v
saponin trong h t chè tăng d n t khi thu
(100 - v) ho ch n gi a v thu ho ch và gi m d n
Dh t = D x (%) v cu i v thu ho ch h t chè. Như v y
100 hàm lư ng saponin cao nh t vào t 2 là
20,74%; t 3 và t 4 là 19,65%; v cu i
Trong ó:
v t l saponin trong h t chè gi m còn t
Dh t - Hàm lư ng d u h t chè theo ch t 13,3% ( t 6) n 13,35% ( t 7). Hàm
khô (%) lư ng saponin trung bình trong nhân h t
D - Hàm lư ng d u trong nhân h t chè (%). chè M c Châu là 17,82% (b ng 1).
v - T l v c a h t chè (%) 2.2. Hàm lư ng d u trong h t chè
3. Xác đ nh hàm lư ng saponin trong K t qu theo dõi hàm lư ng d u trong
h t chè nhân h t chè trình bày b ng 1 cho th y:
th p nh t là 22,2%; cao nh t là 31,86%;
Thu ho ch h t chè m t s th i i m
bình quân trong c v chè là 29,12% tương
thu hái và i u ki n b o qu n khác nhau và
ương v i hàm lư ng d u trong h t chè,
xác nh hàm lư ng saponin b ng phương
Camellia oleifera c a Trung Qu c
pháp trích ly.
(27,21%), hàm lư ng d u trong h t chè I -
ran (30,5%) và hàm lư ng d u tr ng h t chè
III. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN
Nam n - gi ng Trung Qu c (31,0%),
1. Ti m năng ngu n nguyên li u h t chè th p hơn hàm lư ng d u trong h t chè Th
Nhĩ Kỳ (32,8%). Như v y, hàm lư ng d u
Qua k t qu i u tra cho th y t i vùng
trong h t chè c a Vi t Nam t k t qu khá
chè thâm canh cao M c Châu - Sơn La,
cao so v i th gi i.
năng su t h t chè bình quân 10 t n/ha thì
- B ng 1. nh hư ng c a th i gian thu ho ch n hàm lư ng d u và
hàm lư ng saponin trong nhân h t chè (Gi ng chè Shan, M c Châu, Sơn La, 2010)
Hàm lư ng d u (%) trong Hàm lư ng saponin (%) trong
TT Th i gian thu ho ch Nhân Nhân Nhân Nhân
h t chè khô h t chè tươi h t chè khô h t chè tươi
c ab
1 Đ t 1. Qu chè xanh, v m m, h t 22,20 14,30 18,80 12,11
chè vào ch c.
ab a
2 Đ t 2. Qu chè màu xanh, v hơi 29,41 16,50 20,74 11,63
c ng, h t vào ch c.
3 Đ t 3. Qu chè màu xanh, v hơi 30,00ab 15,19 19,65a 12,67
c ng h t ch c.
ab a
4 Đ t 4. Qu chè màu xanh, v c ng, 30,36 19,57 19,65 12,67
h t ch c.
a b
5 Đ t 5. Qu chè màu xanh, v r t 30,91 17,24 17,16 9,57
c ng, h t vào ch c
6 Đ t 6. Qu chè màu xanh hơi vàng, 31,84a 17,55 13,30c 7,34
v r t c ng, h t vào ch c.
a c
7 Đ t 7. Qu chè màu xanh vàng, v 31,86 17,56 13,35 7,37
r t c ng, h t chè ch c. Trư c khi đ n
cành chè
Trung bình: 29,12± 1,24 16,72± 0,76 17,82± 1,06 10,34± 0,86
Chú thích : (a, b, c) S li u x lý theo duncal, ch s gi ng nhau thì gi ng nhau, ch s khác nhau thì khác
nhau m c ý nghĩa 95%.
Hàm lư ng d u còn ph thu c và nhi u h t chè: Sau 3 ngày, t l d u gi m 2,92%;
y u t như th i gian thu ho ch, i u ki n sau 7 ngày gi m 5,59%; sau 14 ngày gi m
b o qu n và th i gian b o qu n. 5,77%; (b ng 2). S hao h t này có l là do
qu chè chín không ng u cho nên m t
nh hư ng c a th i gian b o qu n n s qu cho nhân non b h ng và do quá
hàm lư ng d u trong h t chè trình hô h p c a nhân h t chè.
Th i gian b o qu n sau khi thu ho ch
nh hư ng n hàm lư ng d u trong nhân
B ng 2. nh hư ng c a th i gian b o qu n sau thu ho ch n hàm lư ng d u trong nhân
h t chè
TT Công th c Hàm lư ng d u trong nhân h t chè (%) T l hao h t d u (%)
CT1 H t chè sau khi thu ho ch 1 ngày 31,84 0
CT2 H t chè sau khi thu ho ch 3 ngày 30,91 2,92
CT3 H t chè sau khi thu ho ch 7 ngày 30,06 5,59
CT4 H t chè sau khi thu ho ch 14 ngày 30,00 5,77
- nh hư ng phương th c b o qu n n ư c 9 tháng thì hàm lư ng d u trong h t
hàm lư ng d u trong h t chè chè là 14,31%. B o qu n h t chè trong các
bao nh sau khi phơi khô cho t l hao h t
B o qu n h t chè ã phơi khô trong
hàm lư ng d u ít hơn là b o qu n ch t
i u ki n ch t ng nơi khô ráo, thoáng
mát ư c 6 tháng thì hàm lư ng d u hao ng. T l hao h t d u ch y u có th là
h t 12,85%; trong khi ó b o qu n trong do h t v n có quá trình hô h p trong khi
các bao d a nh nơi khô ráo, thoáng mát b o qu n (b ng 3).
B ng 3. nh hư ng phương th c b o qu n n hàm lư ng d u trong nhân h t chè
B o qu n ch t đ ng trên n n xi B o qu n trong các bao d a
măng (30kg/bao)
TT Công th c Hàm lư ng d u Hàm lư ng d u
T l d u hao T l d u hao
trong nhân h t trong nhân h t
h t (%) h t (%)
chè (%) chè (%)
CT1 B o qu n h t chè 1 tháng 30,82 - 30,82 -
CT2 B o qu n h t chè 3 tháng 28,05 8,99 30,06 7,66
CT3 B o qu n h t chè 6 tháng 26,86 12,85 30,00 12,01
CT4 B o qu n h t chè 9 tháng 25,45 17,42 29,41 14,31
CT5 B o qu n h t chè 12 tháng 21,42 30,50 22,51 26,96
tháng thì t l nhân còn t t ch còn 23,70%
nh hư ng c a th i gian b o qu n n
do nhân b m c và b m t. Như v y, ch nên
ch t lư ng h t chè
b o qu n nhân h t chè trong vòng 1 tháng
Th i gian b o qu n cũng nh hư ng (b ng 4). B o qu n trong t l nh i u
n ch t lư ng h t chè - m t nguyên nhân 0
ki n 5 - 10 C ư c 14 ngày thì nhân h t chè
làm gi m ch t lư ng và hàm lư ng d u tươi cũng ã b t u m c chi m 0,10%.
trong h t chè: Sau 1 tháng theo dõi, t l Như v y, i v i h t chè tươi ch nên b o
nhân còn t t là 47,90%, trong khi ó sau 12 qu n trong t l nh 1 - 14 ngày (b ng 5).
B ng 4. nh hư ng c a th i gian b o qu n n ch t lư ng h t chè
CT1. H t chè b o qu n CT2. H t chè b o qu n
TT Ch tiêu theo dõi
1 tháng 12 tháng
1 V h t chè (% so v i qu h t chè) 45,10 ± 1,25 44,30 ± 2,03
2 Nhân h t chè (% so v i qu h t chè), trong đó: 54,90 ± 2,23 55,70 ± 4,40
2.1 Nhân t t (già) (%) 47,90 ± 2,42 23,70 ± 2,19
2.2 Nhân non (%) 7,00 ± 0,12 7,30 ± 0,33
2.3 Nhân m c (%) 0 20,10 ± 1,00
2.4 Nhân b m t (%) 0 4,70 ± 0,88
- B ng 5. nh hư ng c a th i gian b o qu n h t chè tươi trong t l nh
n ch t lư ng nhân h t chè
Ch t lư ng nhân h t chè
TT Công th c b o qu n nhân h t chè
Nhân còn t t (%) Nhân b m c (%)
0
1 1 ngày trong t l nh nhi t đ 5 - 10 C 100,0 0,0
0
2 7 ngày trong t l nh nhi t đ 5 - 10 C 100,0 0,0
0
3 14 ngày trong t l nh nhi t đ 5 - 10 C 99,90 0,10
0
4 21 ngày trong t l nh nhi t đ 5 - 10 C 96,87 3,13
0
5 35 ngày trong t l nh nhi t đ 5 - 10 C 93,33 6,67
0
6 49 ngày trong t l nh nhi t đ 5 - 10 C 80,56 19,44
- T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
IV. KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ
1. K t lu n
Ti m năng khai thác ngu n nguyên li u h t chè Vi t Nam là r t l n. N u năng su t h t chè
thu ư c 10 t n/ha thì ch tính riêng t nh Sơn La, s n lư ng h t chè ư c tính kho ng 20 nghìn
t n/năm.
Hàm lư ng saponin trong h t chè M c Châu, Sơn La, Vi t Nam trung bình là 17,82%.
Hàm lư ng d u h t chè M c Châu, Sơn La, Vi t Nam là 29,12% tương ương v i hàm lư ng d u
h t chè Trung Qu c (27,21%), I - ran (30,5%), n (31,0%) và ít hơn hàm lư ng d u h t chè Th
Nhĩ Kỳ (32,8%).
H t chè khô b o qu n nơi khô ráo, thoáng mát ư c 6 tháng trong i u ki n ch t ng và
ư c 9 tháng trong các bao d a kh i lư ng 30kg/bao. Nhân h t chè tươi b o qu n trong t l nh
nhi t 5 - 100C ư c 14 ngày.
2. Đ ngh
C n ti p t c nghiên c u ti m năng ngu n nguyên li u h t chè các t nh tr ng chè khác và
hoàn thi n quy trình công ngh ép d u, cũng như tuy n ch n ư c máy ép d u ăn t h t chè.
TÀI LI U THAM KH O CHÍNH
1. Huy Bích và CTV (2006). Cây thu c và ng v t làm thu c Vi t Nam. NXB. Khoa h c
K thu t Hà N i, tr. 421.
2. Huang, W.W., Ao, C.W & Zhong, H.Y (2002). The antibacterial effect of oil tea saponin.
Economic Forest Research, 20 (1), 17 - 19.
3. Mohammad Ali Sahari, Davood Ataii and Manuchehr Hamedi (2004). Characteristic of Tea
Seed Oil in Comparision with Sunflower and bioactivities of tea (Camellia oleifera) seed oil.
105p.
4. Ravichandran, R., and M. Dhandapani (1992). Composition, Characteristics and Potentional
Uses of South Indian Tea Seads. J. Food. Sci. technal. 29. 394 - 396.
5. Chen Y.H. (2007). Physiochemical properties and bioactivities of tea seed (Camellia
oleifera) oil. 105p.
Ngư i ph n bi n
PGS. TS. Nguy n Văn Vi t
7
nguon tai.lieu . vn
