Xem mẫu
- K T QU NGHIÊN C U BƯ C Đ U V THÀNH PH N SÂU B NH
VÀ C D I TRÊN NGÔ LAI VÙNG SƠN LA
Lê Văn H i, Mai Xuân Tri u, Ph m Văn L m
SUMMARY
Some preliminary results of studies on the species composition of insect pests, diseases
and weeds on hybrid corn at Son La Province
The study on species composition of insect pests, diseases and weeds on corn has been
conducted at Son La Province in 2007.
At least 18 species of insect pests, 7 diseases and 14 species of weeds were recorded on hybrid
corn growing at Mai Son, Yen Chau districts (Son La province). About 12 species of insects and 7
species of fungi were found to damaged corn in storage.
Almost of recorded species of insect pests, diseases and weeds are present in corn fields, but their
population densities are low. The very common species include Rhopalosiphum maidis (Fitch),
Sitophilus zeamais Motsch., Sitophilus oryzae L., Ostrinia furnacalis (Guen.), diseases caused by
Fusarium moniliforme Sheld, Helminthosporium maydis Nisik., Helminthosporium turcicum Pas.,
Puccinia sorghi Schw., Aspergillus flavus Link, and two exotic weeds (Bidens pilosa L., Mimosa
invisa Mart. ex Colla).
Keywords: Pests, diseases and weeds on hybrid corn.
Văn Hành và CS, 1995; Nguy n Quí Hùng
I. TV N và CS, 1978; Nguy n c Khiêm, 1995;
Cây ngô ư c ưa vào tr ng nư c ta Nguy n Công T và CS, 1978). K t qu
cách ây kho ng 300 năm (Ngô H u Tình nghiên c u ã t ư c xoay quanh các v n
và CS, 1997). Ngô là cây lương th c th như phát hi n thành ph n, nghiên c u
hai sau cây lúa, ư c tr ng r ng rãi c i m sinh h c và tình hình phát sinh
nhi u t nh, c bi t Cao B ng, ng c a m t s sâu b nh chính h i ngô và bi n
Nai, Hà Giang, Sơn La, Thanh Hoá... D ch pháp phòng ch ng chúng. T th p niên
h i là m t y u t h n ch m t cách áng 1990 tr l i ây, nh t là t khi gi ng ngô
k năng su t ngô nư c ta nói chung và lai ư c phát tri n m nh thì h u như không
Sơn La nói riêng. Sâu c thân ngô có th có m t nghiên c u nào chuyên v sâu b nh
gây gi m 20 - 32% năng su t ngô so nơi và c d i h i ngô ư c ti n hành, k c
không b sâu c thân phá ho i (Nguy n Sơn La. c bi t sâu b nh h i h t trư c và
Quí Hùng và CS, 1978; Nguy n c sau thu ho ch.
Khiêm, 1995). S n xu t ngô t i Sơn La ang c n có
Nh ng nghiên c u v sâu b nh và c nh ng hư ng d n k thu t phòng ch ng sâu
d i h i ngô nư c ta chưa nhi u. Các k t b nh, c d i h i ngô. M t khác, hoàn
qu nghiên c u ã công b u ư c ti n thi n qui trình qu n lý cây tr ng t ng h p
hành ch y u trong nh ng năm 1970 - 1980 (ICM) trên cây ngô lai r t c n có nh ng
(Hoàng Anh Cung và CS, 1978; Nguy n nghiên c u v sâu b nh và c d i h i ngô.
- Bài vi t này cung c p m t s k t qu +: V t b nh < 10% di n tích b m t các
nghiên c u bư c u v thành ph n sâu b ph n b b nh.
b nh và c d i h i ngô vùng Sơn La trong ++: V t b nh chi m 11 - 25% di n tích
năm 2007. b m t các b ph n b b nh.
+++: V t b nh chi m 26 - 50% di n
II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
tích b m t các b ph n b b nh.
i u tra xác nh thành ph n sâu b nh
++++: V t b nh chi m hơn 50% di n
và c d i trên ngô lai ư c ti n hành theo
tích b m t các b ph n b b nh.
phương pháp c a Vi n BVTV (1997). i u
tra ư c ti n hành nh kỳ theo th i gian M c b h i c a c d i ư c ánh giá
sinh trư ng, phát tri n c a cây ngô trong v như sau:
hè thu, thu ông t i Mai Sơn và Yên Châu +: R t ít ph bi n v i t n su t b t g p <
(Sơn La). Vi c i u tra ư c th c hi n trên 25%.
nh ng cánh ng ngô c nh i di n cho ++: Ít ph bi n v i t n su t b t g p 25 -
các y u t canh tác (th i v , gi ng ngô, a 50%.
hình,...). M i y u t i u tra theo dõi trên 3
+++: Ph bi n v i t n su t b t g p 50 -
ru ng ngô. M i ru ng ngô i u tra 5 i m
75%.
chéo góc. M i i m i u tra 20 cây ngô.
Khi i u tra quan sát toàn b các cây có ++++: R t ph bi n v i t n su t b t
trong i m i u tra. i v i sâu h i, m g p hơn 75%.
s lư ng sâu h i, t l cây/b ph n cây b Khi i u tra, thu th p t t c các sâu
h i. i v i b nh h i, m s cây/b ph n h i, b ph n cây ngô b b nh, c d i trên
cây b b nh và phân c p b nh (ph thu c ru ng ngô. M u v t ư c em v phòng
t ng lo i b nh). i v i c d i, m s thí nghi m c a Vi n BVTV phân tích
lư ng c d i trong ph m vi 1 m2. giám nh tên khoa h c c a sâu h i, v t
M c b t g p c a các loài sâu h i gây b nh và c d i theo các tài li u phân
ư c ánh giá như sau: lo i hi n hành.
- : Hi m g p v i t n su t b t g p
- Acrida chinensis, Atractomorpha chinensis, là Agrotis ypsilon, Cnaphalocrocis
Oxya diminuta, Brachytrupes portentosus, medinalis, Mythimna sp. và Ostrinia
Gryllus sp. và Trilophidia annulata. B furnacalis (b ng 1). H u h t các loài côn
cánh u có 2 loài là ephotettix virescens trùng h i ã ghi nh n ư c u là sâu h i
và Rhopalosiphum maidis. B cánh n a c ng trên lá ngô (14 loài). Có m t loài c n g c
có 3 loài, g m Cletus sp., Leptocorisa sp. và cây con và m t loài c thân ngô. c bi t,
ezara viridula. B cánh c ng cũng có 3 2 loài m t Sitophilus oryae, Sitophilus
loài là Monolepta signata, Sitophilus oryae, zeamais gây h i h t ngô t trư c thu ho ch
Sitophilus zeamais. B cánh v y có 4 loài và trong su t th i gian b o qu n.
B ng 1. Thành ph n sâu h i ngô ã phát hi n Sơn La năm 2007
TT Tên sâu h i Tên khoa h c c a sâu h i B ph n b h i M cđ b tg p
1 Cào cào l n Acrida chinensis (West.) Lá ngô -
2 Cào cào nh Atractomorpha chinensis Bol. Lá ngô -
3 Châu ch u cánh ng n Oxya diminuta Walk. Lá ngô +
4 D mèn l n Brachytrupes portentosus Licht. Cây con, lá -
5 D mèn nh Gryllus sp. Lá ngô -
6 Châu ch u u Trilophidia annulata Thunb. Lá ngô -
7 R y xanh đuôi đen 2 -
Nephotettix virescens Dist. Lá ngô
ch m nh
8 R p c ngô Rhopalosiphum maidis (Fitch) C ngô, lá +++
9 B xít gai Cletus sp. Lá, b p, c +
10 B xít dài Leptocorisa sp. Lá, b p, c +
11 B xít xanh Nezara viridula L. Lá, b p, c +
12 B lá 4 v t Monolepta signata Oliv. Lá ngô +
13 Sâu xám Agrotis ypsilon Huf. G c cây con -
14 Cu n lá nh Cnaphalocrocis medinalis (?) Lá ngô -
15 Sâu c n lá ngô Mythimna sp. Lá ngô +
16 Sâu đ c thân ngô Ostrinia furnacalis (Guen.) Thân, c , b p ++
17 M t g o đ u dài Sitophilus oryzae L. H t ngô ++
18 M t ngô đ u dài Sitophilus zeamais Motsch. H t ngô +++
Ghi chú: - : Hi m g p v i t n su t b t g p < 5%.
+: Ít g p v i t n su t b t g p 6 - 10%.
++: G p trung bình v i t n su t b t g p 11 - 25%.
+++: G p thư ng xuyên v i t n su t b t g p 26 - 50%.
- Trong v ngô hè thu và thu ông Sơn sinh lý (thi u dinh dư ng). 6 lo i b nh
La, các loài sâu h i ngô có m c b tg p truy n nhi m ã xác nh do 6 loài vi sinh
r t khác nhau. Ph n l n chúng b t g p v t gây ra (5 loài n m và 1 loài vi khuNn).
m c hi m và ít g p. Có 2 loài v i m c b t Các vi sinh v t gây b nh trên ngô ã xác
g p trung bình và 2 loài v i m c b t g p nh ư c g m 4 loài gây b nh trên lá ngô,
thư ng xuyên (b ng 1). Nh ng sâu h i ph 2 loài gây h i trên thân cây ngô và m t loài
bi n và quan tr ng trên ngô hè thu và thu gây h i v a b lá và lá ngô (b ng 2).
ông năm 2007 t i Mai Sơn, Yên Châu N h ng b nh h i ph bi n trên ngô lai
g m sâu c thân ngô, r p c ngô, m t ngô v hè thu, thu ông 2007 t i Mai Sơn, Yên
u dài. Châu g m b nh m lá l n do n m
b) Thành ph n b nh h i ngô lai Helminthosporium turcicum, b nh m lá
ã thu th p và giám nh ư c 7 lo i nh do n m Helminthosporium maydis,
b nh g s t do n m Fuccinia maydis và
b nh h i ngô lai v hè thu và thu ông
Sơn La. Trong ó g m 6 lo i b nh truy n b nh th i thân do n m Fusarium
nhi m (do vi sinh v t gây ra) và 1 lo i b nh moniliforme (b ng 2).
B ng 2. Thành ph n b nh h i ngô ã phát hi n Sơn La năm 2007
TT Tên b nh h i Tên khoa h c c a v t gây b nh B ph n b h i M cđ h i
1 Th i thân vi khu n Erwinia carotovora Hold. Thân ngô +
2 Th i thân Fusarium moniliforme Sheld Thân ngô ++
3 Khô v n Rhizoctonia solani Kuhn. B , lá ngô +
4 Đ m lá nh Helminthosporium maydis Nisik. Lá ngô ++
5 Đ m lá l n Helminthosporium turcicum Pas. Lá ngô ++
6 B nh g s t Puccinia sorghi Schw. Lá ngô ++
7 B nh sinh lý Tri u ch ng thi u lân, đ m Lá ngô +
Ghi chú: +: V t b nh < 10% di n tích b m t các b ph n b b nh.
++: V t b nh chi m 11 - 25% di n tích b m t các b ph n b b nh.
conyzoides, Bidens pilosa và Eclipta alla.
c) C d i trên ru ng ngô lai
H Poaceae v i 3 loài Eleusine indica,
ã thu th p ư c 14 loài c d i ph bi n Imperata cylindrica và Saccharum
trên ru ng ngô lai v hè thu và thu ông spontaneum. H Amarathaceae ã phát hi n
i m nghiên c u. Các loài c d i ã phát ư c 2 loài là Amaranthus viridis,
hi n ư c thu c 8 h th c v t khác nhau. Amaranthus spinosus. Các h khác còn l i,
Các h Asteraceae, Poaceae có s lư ng loài m i h ch m i phát hi n ư c m t loài c
c d i ã ghi nh n ư c nhi u hơn các h d i trên ru ng ngô Sơn La. ó là h
khác và m i h ã phát hi n ư c 3 loài. H Boraginaceae v i loài Heliotropium indicum
Asteraceae v i các loài Ageratum
- và h Chenopodiaceae v i loài loài Phyllanthus niruri, h Legumimosae
Chenopodium album, h Cyperaceae v i v i loài Mimosa invisa, h Piperaceae v i
loài Cyperus rotundu, h Euphorbiaceae v i loài Pepenomia pellucida (b ng 3).
B ng 3. Thành ph n c d i ã phát hi n trên ru ng ngô lai Sơn La năm 2007
TT Tên c d i Tên h th c v t M cđ b tg p
1 Cây c t l n - Ageratum conyzoides L. Asteraceae ++
2 Cây cúc áo - Bidens pilosa L. Asteraceae +++
3 Nh n i - Eclipta alla (L.) Hassk. Asteraceae +
4 D n cơm - Amaranthus viridis L. Amaranthaceae +
5 D n gai - Amaranthus spinosus L. Amaranthaceae +
6 C g u - Cyperus rotundus L. Cyperaceae ++
7 C m n tr u - Eleusine indica (L.) Gaertn. Poaceae ++
8 C tranh - Imperata cylindrica (L.) Beauv. Poaceae ++
9 C bông lau - Saccharum spontaneum L. Poaceae ++
10 Vòi voi - Heliotropium indicum L. Boraginaceae ++
11 Trinh n tr ng - Mimosa invisa Mart. ex Colla Leguminosae +++
12 Càng cua - Pepenomia pellucida (L.) H.B & K. Piperaceae +
13 Cây chó đ - Phyllanthus niruri L. Euphorbiaceae +
14 Rau mu i - Chenopodium album L. Chenopodiaceae +
Ghi chú: +: R t ít ph bi n v i t n su t b t g p < 25%.
++: Ít ph bi n v i t n su t b t g p 25 - 50%.
+++: Ph bi n v i t n su t b t g p 50 - 75%.
Trong các loài c d i ã ghi nh n ư c h i h t ngô trong b o qu n r t khác nhau.
trên ru ng ngô Sơn La, ph bi n, quan Ph n l n các loài m t và n m gây b nh
tr ng và khó phòng tr là các loài Bidens h t ngô ã xác nh ư c u có t n su t
pilosa và loài Mimosa invisa. ây u là 2 b t g p m c hi m và ít. Có 2 loài m t
loài th c v t ngo i lai. (Sitophilus oryzae, Gnathocerus cornutus)
và 2 loài n m gây b nh m c h t ngô
d) Thành ph n sâu b nh h i ngô sau
(Aspergillus flavus, Fusarium
thu ho ch
moniliforme) có t n su t b t g p trung
ã phát hi n ư c 12 loài côn trùng bình. Duy nh t ch có m t loài m t ngô
và 7 loài n m h i h t ngô trong b o qu n. u dài (Sitophilus zeamais) có t n su t
M c hi n di n c a các loài côn trùng b t g p thư ng xuyên (b ng 4).
- B ng 4. Thành ph n sâu m t và n m b nh h i h t ngô trong b o qu n (Sơn La, 2007)
TT Tên m t/b nh Tên khoa h c c a m t/v t gây b nh M cđ b tg p
1 M t cà phê Araccerus fasciculatus (De Geer) +
2 M t đ c h t nh Rhizopertha dominica Fabr. -
3 M t g o đ u dài Sitophilus oryzae L. ++
4 M t ngô đ u dài Sitophilus zeamais Motsch. +++
5 M t b t s ng Gnathocerus cornutus Fabr. ++
6 M t râu dài Cryptolestes pusillus Stephan +
7 M t thò đuôi Carpophilus dimidiatus Fabr. +
8 M tg od t Ahasverus advena Waller +
9 M t răng cưa Oryzaephilus surinamensis (L.) -
10 M t khu n đen Alphitobius diaperilus Pans -
11 M tb tđ Tribolium castaneum (Hebst) -
12 Ngài thóc Sitotroga cerealella Oliv. +
13 M c vàng Aspergillus flavus Link ++
14 M c đen Aspergillus niger van Tiegh +
15 M c xanh Penicillium atramentosum Thom. +
16 M c tr ng Penicillium sp.1 +
17 M c tr ng Diplodia maydis (Berk) Sacc +
18 M c h ng Trichothecium rosae (Bull.) L.K. +
19 M c h ng Fusarium moniliforme Sheld ++
Ghi chú: - : Hi m g p v i t n su t b t g p < 5%.
+: Ít g p v i t n su t b t g p 6 - 10%.
++: G p trung bình v i t n su t b t g p 11 - 25%.
+++: G p thư ng xuyên v i t n su t b t g p 25 - 50%.
M t h i h t ngô b t u t n công b p
2. h n xét v m c h i c a nh ng
ngô t trên ng vào th i i m trư c thu
d ch h i ph bi n
ho ch. ây là i tư ng gây h i quan tr ng
Trên ng ru ng, trong v hè thu, ngô nh t trên ngô lai v hè thu Sơn La. Sau
lai tr ng t i Mai Sơn và Yên Châu (Sơn La) thu ho ch hơn 1 tháng, t l b p b m t c
g p ph bi n hơn c là sâu c thân và r p Mai Sơn và Yên Châu u t 100%. T l
c . Tuy nhiên, m t c a 2 loài này cũng h t b m t t t 23% Mai Sơn n 26,6%
không cao. T l cây b sâu c thân Mai Yên Châu.
Sơn kho ng 6%. T l này Yên Châu th p
B nh m lá l n là b nh ph bi n hơn
hơn và ch kho ng 1,5 - 2%.
c trên ngô hè thu Mai Sơn. T l lá b
T l cây ngô b nhi m r p c cũng b nh m lá l n t kho ng 29,1%. Trên
không cao. Ch tiêu này Mai Sơn kho ng ngô Yên Châu chưa b t g p b nh này
8% và Yên Châu Kho ng 12,6%. trong khi i u tra.
- B nh g s t cũng khá ph bi n Mai canh tăng v , các bi n pháp k thu t
Sơn trên ngô lai v hè thu. T l lá b b nh canh tác ngô, xây d ng mô hình tr ng
g s t Mai Sơn kho ng 12,3%. Trên ngô ngô lai vùng thâm canh. NXB Nông
Yên Châu t l b nh g s t t cao hơn và nghi p, 99 - 106
t kho ng 22,9%. 3 guy n Quí Hùng, guy n Văn Hành,
T l b p ngô b nhi m n m b nh Vũ Th S , 1978. K t qu nghiên c u
kho ng 1,5 - 2%. T l h t ngô trên b p b sâu h i ngô năm 1972 - 1975. Sách: K t
nhi m n m kho ng 12,5%. qu nghiên c u khoa h c b o v th c
v t năm 1971 - 1976. Vi n B o v th c
IV. K T LU N v t, NXB Nông nghi p, 126 - 142.
Trên ngô lai v hè thu và thu ông năm 4 guy n c Khiêm, 1995. M t s k t
2007 t i Sơn La ã phát hi n ư c 18 loài qu nghiên c u v sâu c thân ngô t i
sâu h i, 7 lo i b nh gây h i và 14 loài c Trư ng i h c Nông nghi p I - Hà N i.
d i h i ngô trên ng ru ng. Trong b o T p chí B o v th c v t, s 5, 3 - 6.
qu n sau thu ho ch, ã ghi nh n ư c 12 5 gô H u Tình, Tr n H ng Uy, Võ ình
loài côn trùng và 7 loài n m h i h t ngô. Long, Bùi M nh Cư ng, Lê Quý Kha,
Nh ng i tư ng h i chính và quan guy n Th Hùng, 1997. Cây ngô
tr ng g m các loài Rhopalosiphum maydis, ngu n g c, a d ng di truy n và quá
Sitophilus zeamais, Sitophilus oryzae, trình phát tri n. NXB Nông nghi p.
Ostrinia furnacalis, b nh th i thân do n m 6 guy n Công T , Tr n H u H nh, Vũ
Fusarium moniliforme, b nh m lá nh do Th H i, 1978. M t s k t qu nghiên
n m Helminthosporium maydis, b nh m c u b nh h i ngô 1973 - 1975. Sách:
lá l n do n m Helminthosporium turcicum, K t qu nghiên c u khoa h c b o v
b nh g s t do n m Puccinia sorghi, b nh th c v t năm 1971 - 1976. Vi n B o v
m c vàng do n m Aspergillus flavus và các th c v t, NXB Nông nghi p, 98 - 125.
loài c d i Bidens pilosa, Mimosa invisa.
7 Vi n B o v th c v t, 1997. Phương
pháp nghiên c u b o v th c v t. T p 1:
TÀI LI U THAM KH O
Phương pháp i u tra cơ b n d ch h i
1 Hoàng Anh Cung, guy n Th Tân, nông nghi p và thiên ch c a chúng.
guy n Th hân và CS, 1978. Thí NXB Nông nghi p.
nghi m dùng thu c tr c cho ngô
(1972 - 1976). Sách: K t qu nghiên gư i ph n bi n: guy n Văn Vi t
c u khoa h c b o v th c v t năm 1971
- 1976. Vi n B o v th c v t, NXB
Nông nghi p, 143 - 167.
2 guy n Văn Hành, guy n Th Mão,
guy n Th Ly và CS, 1995. Tìm hi u
bi n pháp t ng h p phòng tr sâu b nh
h i ngô. Sách: Nghiên c u cơ c u luân
- T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
8
nguon tai.lieu . vn
