Hòa thượng Đệ Nhất Pháp Chủ Thích Đức Nhuận với sự nghiệp giáo dục và đào tạo Phật giáo Việt Nam

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   


HOÀNG VĂN NĂM(*)

HÒA THѬӦNG Ĉӊ NHҨT PHÁP CHӪ THÍCH ĈӬC NHUҰN
VӞI SӴ NGHIӊP GIÁO DӨC VÀ ĈÀO TҤO
PHҰT GIÁO VIӊT NAM
Tóm tҳt: Hòa th˱ͫng Thích Ĉͱc Nhu̵n, trên ngôi v͓ Ĉ͏ nh̭t
Pháp chͯ, ÿã có nhi͉u ÿóng góp vͣi Giáo h͡i Ph̵t giáo Vi͏t
Nam. Bài vi͇t này góp ph̯n làm rõ thêm nhͷng ÿóng góp cͯa
Ngài vͣi s͹ nghi͏p giáo dͭc và ÿào t̩o Ph̵t giáo Vi͏t Nam. T˱
t˱ͧng và tâm nguy͏n cͯa Ngài là kim ch͑ nam cho Giáo h͡i Ph̵t
giáo Vi͏t Nam trong vi͏c ÿào t̩o Tăng tài nhͷng giai ÿo̩n sau
này và hi͏n nay.
Tӯ khóa: Ĉ͏ nh̭t Pháp chͯ, Hòa th˱ͫng Thích Ĉͱc Nhu̵n, Giáo
h͡i Ph̵t giáo Vi͏t Nam, giáo dͭc và ÿào t̩o Ph̵t giáo Vi͏t Nam.
Ĉҥi lão Hòa thѭӧng Thích Ĉӭc Nhuұn là mӝt trong nhӳng bұc cao
tăng thҥc ÿӭc cӫa thӃ kӹ XX có nhiӅu ÿóng góp cho sӵ nghiӋp giáo dөc
và ÿào tҥo Phұt giáo ViӋt Nam, vӟi chӫ trѭѫng ÿӅ cao giáo dөc, chuyên
trì giӟi luұt, trung thành vӟi di ngôn cӫa Ĉӭc Phұt “lҩy giӟi luұt làm
thҫy” và “lҩy giӟi luұt ÿӇ chuyӇn mê khai ngӝ, ÿӭc hóa quҫn sinh”(1),
luôn xác ÿӏnh vҩn ÿӅ căn cӕt cӫa Phұt pháp, giӟi luұt trѭӡng tӗn cùng thӡi
gian, giӟi luұt còn thì Phұt pháp còn. Trong ÿҥo pháp, Ngài là bұc long
tѭӧng rӯng thiӅn, ÿҫy ÿӫ Ĉҥo, Hӑc, Hҥnh, Nghӏ, xӭng danh “Phұt pháp
ÿӕng lѭѫng, nhân thiên nhãn mөc”(2).
Vӟi ÿѭӡng hѭӟng hành ÿӝng, yêu cҫu cө thӇ ÿӕi vӟi giáo dөc và ÿào
tҥo Phұt giáo ViӋt Nam, ÿӇ có ÿѭӧc ÿҥo hҥnh cӫa ngѭӡi tu trì, Ngài
thѭӡng căn dһn: “Xin quý ngài nhӟ nhӳng lӡi tôi ÿã dһn mà giӳ gìn Thân,
Khҭu, Ý cho thanh tӏnh, lҩy giӟi luұt cӫa Phұt làm thҫy, luôn luôn giӳ
Lөc hòa, chҩp hành nghiêm chӍnh các chӫ trѭѫng, chính sách cӫa Ĉҧng,
Nhà nѭӟc ÿӅ ra, ӫng hӝ lұp trѭӡng hòa bình thӃ giӟi, thân thiӋn ÿoàn kӃt
vӟi các tôn giáo bҥn, quyӃt tâm tu hӑc vѭӧt mӑi khó khăn, duy trì Phұt
pháp, hѭӟng lên Tam bҧo, nêu gѭѫng chính tín, bài trӯ mê tín”(3).
*

. NCS., Khoa Tôn giáo hӑc, Hӑc viӋn Khoa hӑc xã hӝi, ViӋn Hàn lâm Khoa hӑc
xã hӝi ViӋt Nam.

+RjQJ 9ăQ 1ăP +Rj WKɉͣQJ Ĉʄ QKɢW 3KiS FKͧ«



Ngài còn chӍ rõ con ÿѭӡng tu hӑc ÿúng ÿҳn ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc minh tâm kiӃn
tính. Bӣi có rҩt nhiӅu con ÿѭӡng ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc ÿҥo hҥnh cӫa mӝt bұc
trѭӣng phө tâm tӯ tính ÿҥo. Tҩt cҧ con ÿѭӡng, pháp môn ÿó chӍ là
phѭѫng tiӋn ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc mөc ÿích, ÿӇ hiӃn thân trӑn ÿӡi vӏ ÿҥo, vӏ nhân.
Theo Hòa thѭӧng ĈӋ nhҩt Pháp chӫ: “Pháp môn trө trì có hàng 8 vҥn 4
nghìn, nhѭ Pháp môn “Phҧn văn văn tӵ tính” (nghe cái tính nghe cӫa
mình). Pháp môn nào cNJng chӍ là tӏnh trӯ hiӋn nghiӋp lѭu thӭc mӟi xong.
Riêng Pháp môn “Tӏnh Ĉӝ” cNJng là pháp môn thѭӧng thӯa tin thӵc sâu,
hành thӵc ÿúng, nguyӋt thӵc thiӃt, cҫu vãng sinh Cӵc Lҥc rҩt là tiӋp kính,
cNJng là Pháp môn viên dung ÿӫ: NgNJ ÿình tâm, Tӭ niӋm xӭ, Thҩt giác
chi, Bát chính ÿҥo, Vô ngã vӏ tha… NӃu không tu theo Pháp môn này
thӡi phҧi tu theo “Hàng Bá” lҫn lѭӧt nhѭ sau:
10 Ngôi Thұp tín
10 Ngôi Thұp trө
10 Ngôi Thұp hành
10 Ngôi Thұp ÿӏa cho chí Ĉҷng giác, mӟi thành DiӋu giác.
Nói chung, tҩt cҧ ÿӅu là phѭѫng tiӋn, cNJng nhѭ “Do chӍ kiӃn nguyӋt”
ÿӇ minh tâm kiӃn tính”(4).
ĈӇ có ÿѭӧc mӝt Giáo hӝi Pháp TuӋ, Nhân Bi, Ngài luôn mong muӕn
sӵ tu hӑc Phұt giáo ViӋt Nam phҧi có tә chӭc và ÿѭӧc thӵc hiӋn mӝt cách
bài bҧn, thӕng nhҩt trong cҧ nѭӟc. Chính vì lӁ ÿó, ngày 7/11/1981, trong
Hӝi nghӏ Ĉҥi biӇu Thӕng nhҩt Phұt giáo ViӋt Nam, vӟi tѭ cách là ngôi vӏ
Pháp chӫ ÿѭӧc sӵ cung thӍnh tha thiӃt cӫa toàn thӇ ÿҥi biӇu, Ngài ÿã ÿѭa
ra ba ÿӅ nghӏ hӃt sӭc thiӃt thӵc, ÿѭӧc toàn thӇ ÿҥi biӇu trong Ĉҥi hӝi ÿӭng
lên trang nghiêm thө lƭnh. Trong nhӳng lӡi ÿӅ nghӏ ҩy, vҩn ÿӅ giáo dөc và
ÿào tҥo Phұt giáo ÿѭӧc Ngài xӃp hàng ÿҫu và coi là nhiӋm vө tiên quyӃt
phҧi ÿѭӧc thӵc hiӋn. Cө thӇ, Ngài ÿӅ nghӏ: “Trѭӡng Phұt hӑc ÿѭӧc thiӃt
lұp trên cҧ 3 miӅn Bҳc, Trung, Nam. Tҥi Thӫ ÿô Hà Nӝi ÿѭӧc phép thiӃt
lұp mӝt trѭӡng ÿҥi hӑc Phұt giáo. Tҥi thành phӕ HuӃ ÿѭӧc phép thiӃt lұp
mӝt trѭӡng ÿҥi hӑc Phұt giáo. Tҥi Thành phӕ Hӗ Chí Minh ÿѭӧc phép
thiӃt lұp mӝt trѭӡng ÿҥi hӑc Phұt giáo. Ngoài ra, các tӍnh trong toàn quӕc,
mӛi tӍnh cNJng ÿӅu ÿѭӧc phép thiӃt lұp mӝt Phұt hӑc viӋn, tùy theo khҧ
năng nhu cҫu mӛi tӍnh, nӃu có thӇ làm ÿѭӧc”(5).
Nhѭ vұy, Ngài ÿã có tҫm nhìn chiӃn lѭӧc và vƭ mô ÿӕi vӟi sӵ phát
triӇn cӫa Giáo hӝi Phұt giáo ViӋt Nam khi xác ÿӏnh giáo dөc và ÿào tҥo

29



1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑  ± 

Phұt giáo là nhiӋm vө tiên quyӃt và viӋc xây dӵng hӋ thӕng trѭӡng Phұt
hӑc là cҫn kíp trong bӕi cҧnh Phұt giáo thӕng nhҩt ÿӇ có ÿѭӧc mӝt nӅn
tҧng trí tuӋ. Ngài luôn xác ÿӏnh, quá trình truyӅn trì Phұt pháp, dù thӏnh
suy, nhѭng luôn phҧi gҳn vӟi sӵ nghiӋp tu hành cӫa nhӳng ngѭӡi con
Phұt, “là nhӳng ngѭӡi “Tùng Phұt khҭu sinh, tùng Pháp hóa sinh”, mang
trong mình mӝt chí nguyӋn lӟn lao, giác ngӝ Phұt pháp, làm sӭ giҧ cӫa
Phұt pháp, phә ÿӝ quҫn sinh, báo Phұt ân ÿӭc… Nhân năng hoҵng ÿҥo,
phi ÿҥo hoҵng nhân”(6).
Nhұn xét vӅ nhӳng ÿӅ nghӏ cӫa ĈӋ nhҩt Pháp chӫ, Hòa thѭӧng Thích
ThiӋn Siêu viӃt: “Chính trong dӏp thành lұp Giáo hӝi Phұt giáo ViӋt Nam
năm 1981 này, uy phong ÿҥo hҥnh, ngôn tӯ, hoài vӑng cӫa cө Ĉӗng Ĉҳc
mà tôi ÿѭӧc nghe danh năm nào, bây giӡ hiӋn ra ÿích thӏ trѭӟc mҳt tôi và
ÿҥi chúng. Ӣ thӡi ÿiӇm này, ba ÿӅ nghӏ cӫa Cө nêu ra vӟi Ĉҥi hӝi nhѭ là
mӝt tia sáng soi ÿѭӡng làm cho cҧ Ĉҥi hӝi xúc ÿӝng, kính trӑng, phҩn
khӣi, vui mӯng, tin tѭӣng rҵng trong lúc Phұt giáo chѭa ÿӫ cѫ duyên
thuұn lӧi mà có ÿѭӧc mӝt bұc chúng trung tôn nhѭ Ngài ÿӇ suy tôn ngôi
Pháp chӫ, thì thұt may mҳn”(7).
Giáo dөc và ÿào tҥo Phұt giáo ViӋt Nam theo chí nguyӋn cӫa Hòa
thѭӧng ĈӋ nhҩt Pháp chӫ không chӍ là sӵ hoàn chӍnh vӅ mһt cѫ sӣ trѭӡng
lӟp, ÿӝi ngNJ giҧng sѭ, chѭѫng trình hӑc, mà còn là ý thӭc, không ngӯng
hӑc tұp, tiӃn tu và trì pháp cӫa hàng hұu hӑc. Trong không khí trang
nghiêm, xúc ÿӝng cӫa LӉ BӃ giҧng khóa ÿҫu tiên Trѭӡng Cao cҩp Phұt
hӑc ViӋt Nam cѫ sӣ I, tҥi chùa Quán Sӭ, Hà Nӝi, năm 1985, Ngài căn
dһn Tăng ni sinh: “Muӕn thӵc hành tӯ bi phҧi có trí tuӋ. Mà trí tuӋ thì vô
biên và bӇ hӑc thì vô bӡ. Vì thӃ phҧi tiӃp tөc hӑc tұp. ViӋc hӑc tұp phҧi
ÿѭӧc thѭӡng xuyên hҵng ngày, không nên sao nhãng, không vì ÿã tӕt
nghiӋp mà tӵ mãn, lãng quên viӋc hӑc hành, trau dӗi trí tuӋ. Hӑc và tu
phҧi gҳn chһt. Trí tuӋ càng nâng cao thì ÿӭc hҥnh càng phҧi trau dӗi. Cho
nên cҫn phҧi tu tұp ÿӭc hҥnh ÿӇ thӵc sӵ là ngѭӡi kӃ thӯa xӭng ÿáng cӫa
Phұt pháp, và là ngѭӡi hӳu ích trong xã hӝi”(8).
NguyӋn vӑng ÿó cӫa Ngài không chӍ là sӵ phát triӇn nhân trí trong ÿҥo
nghiӋp, mà còn kӃ thӯa truyӅn thӕng hiӃu hӑc cӫa dân tӝc và cӫa Hӗ Chӫ
tӏch cùng các bұc nhân thӭc: “Có tài mà không có ÿӭc là ngѭӡi vô dөng.
Có ÿӭc mà không có tài làm viӋc gì cNJng khó”. Trí tuӋ phҧi gҳn vӟi ÿҥo
hҥnh là ÿiӅu căn cӕt cӫa mӝt bұc chân tu.

+RjQJ 9ăQ 1ăP +Rj WKɉͣQJ Ĉʄ QKɢW 3KiS FKͧ«



Trong LӉ BӃ mҥc Ĉҥi hӝi Phұt giáo ViӋt Nam lҫn thӭ II, ngày
29/10/1987, Hòa thѭӧng ĈӋ nhҩt Pháp chӫ cNJng nhҩn mҥnh: “Tôi mong
rҵng sau Ĉҥi hӝi này, chѭ vӏ tôn túc Hòa thѭӧng, Thѭӧng tӑa, Ĉҥi ÿӭc,
Tăng ni, cѭ sƭ, Phұt tӱ, trӣ vӅ các ÿӏa phѭѫng trong nѭӟc và ӣ nѭӟc ngoài,
cùng vӟi viӋc hoҵng dѭѫng Phұt pháp, cùng nhau xây dӵng ngôi nhà
chung Giáo hӝi Phұt giáo ViӋt Nam, giӳ ÿúng tinh thҫn Lөc hòa cӫa ÿҥo
Phұt, phҧi quan tâm bӗi dѭӥng giáo dөc Tăng ni, ÿào tҥo Tăng tài làm
cho hұu thӃ ngày càng tinh tiӃn, cho Ĉҥo pháp càng xѭѫng minh, ÿӗng
thӡi cҫn phҧi nӛ lӵc ÿóng góp tinh thҫn, trí tuӋ, công sӭc, tài vұt vào công
viӋc xây dӵng quê hѭѫng ÿҩt nѭӟc”(9).
Vӟi thiӋn nguyӋn cҧ cuӝc ÿӡi luôn dành mӕi quan tâm lӟn cho vҩn ÿӅ
ÿào tҥo Tăng tài, cho nên khi nhҳc ÿӃn ĈӋ nhҩt Pháp chӫ Thích Ĉӭc
Nhuұn là nhҳc ÿӃn mӝt con ngѭӡi ÿҥo hҥnh, có công lao lӟn trong viӋc
tҥo dӵng nӅn tҧng ÿӇ cho Phұt giáo ViӋt Nam có ÿѭӧc nhӳng bѭӟc ÿi
vӳng chҳc nhѭ hiӋn nay. Trong ÿiӃu văn cӫa Trung ѭѫng Giáo hӝi Phұt
giáo ViӋt Nam ÿӑc tҥi LӉ Truy tiӉn Ĉӭc Pháp chӫ Thích Ĉӭc Nhuұn ngày
31/12/1993 cNJng nhҳc tӟi ÿiӅu này:
“Ĉӭc Pháp chӫ là bұc hӑc rӝng, hiӇu nhiӅu, ÿã khai tràng thuyӃt pháp
ӣ nhiӅu ÿҥo tràng, tùng lâm nәi tiӃng.
Trong chӕn ThiӅn môn, Ngài là mӝt vӏ ÿӭc ÿӝ khoan dung, ÿã hѭӟng
dүn Tăng ni, tín ÿӗ ÿi theo con ÿѭӡng ÿҥo pháp chân chính, phát huy
chính tín, bài trӯ mê tín dӏ ÿoan, giáo hóa Tăng ni trên tinh thҫn phөng
ÿҥo yêu nѭӟc, ÿã có nhiӅu công lao ÿóng góp cho Ĉҥo pháp và Dân tӝc,
là Ĉѭӡng chӫ nhiӅu khóa hҥ, làm HiӋu trѭӣng và giҧng sѭ nhiӅu trѭӡng
Phұt hӑc cӫa Trung ѭѫng trong các khóa, liên tөc tӯ sau nhӳng năm 1960
ÿӃn ngày thành lұp Giáo hӝi Phұt giáo ViӋt Nam (năm 1981).
Trong suӕt cuӝc ÿӡi cӫa mình, Ĉӭc Pháp chӫ luôn luôn quan tâm ÿӃn
viӋc ÿào tҥo Tăng tài, giáo huҩn lӟp hұu côn kӃ thӃ, hoҵng dѭѫng chính
pháp và phөc vө dân tӝc”(10).
Vai trò cӫa Hòa thѭӧng ĈӋ nhҩt Pháp chӫ ÿӕi vӟi giáo dөc và ÿào tҥo
Phұt giáo ViӋt Nam là không thӇ kӇ xiӃt. Vӟi nhӳng ÿӅ xuҩt và huҩn chӍ
cӫa Ngài, biӃt bao Tăng ni ÿã trѭӣng thành và trӣ thành nhӳng bұc thҥc
ÿӭc, suӕt ÿӡi noi gѭѫng Ngài mà hӑc hành, tiӃn tu nhѭ nhӳng bông hoa
ÿӡi mүn tuӋ và nhuҫn ÿҥo tӯ trong trҫn thӃ, khҳp mӑi miӅn Tә quӕc. Bài
Truy ni͏m cͯa ch˱ Tăng ni và Ph̵t t͵ T͝ ÿình Vƭnh Nghiêm, Thành ph͙
H͛ Chí Minh viӃt:

31

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑  ± 



“Bao Tăng ni quy ngѭӥng nѫi Ngài.
Vì ÿҥo cao ÿӭc trӑng không hai,
Nên Phұt giáo suy tôn Pháp chӫ.
Ĉѭa Giáo hӝi ÿi vào quy cӫ,
Làm sáng danh ÿҥo Phұt ViӋt Nam,
Tӯ Ĉӗng Ĉҳc khҳp chӕn danh lam
Trѭӡng Phұt hӑc dӵng lên ÿào tҥo.
ViӋc xã hӝi Ngài thѭӡng chӍ ÿҥo
Cùng Tăng ni ra sӭc thӵc hành.
Ѫn Tә quӕc thұt ÿáng nêu danh,
Làm tӕt ÿҥo, ÿҽp ÿӡi hòa hӧp”(11).
Ĉҥi lão Hòa thѭӧng Thích Phә TuӋ, sau này là ĈӋ tam Pháp chӫ Giáo
hӝi Phұt giáo ViӋt Nam, có bài ca ngӧi công ÿӭc cӫa ĈӋ nhҩt Pháp chӫ
ÿӕi vӟi viӋc thӕng nhҩt Giáo hӝi Phұt giáo ViӋt Nam nói chung và sӵ
nghiӋp giáo dөc và ÿào tҥo Phұt giáo ViӋt Nam nói riêng:
“Là mӝt bұc ÿӭc cao hӑc rӝng
Lӟp ÿѭѫng lai hұu vӑng nhiӋt tình
ĈӃn khi Giáo hӝi lұp thành
Tӕi cao Pháp chӫ Tăng già suy tôn
Tұp hӧp các sѫn môn hӋ phái
Ĉoàn kӃt trong Giáo hӝi ViӋt Nam
Nêu cao cây phѭӟn pháp chàng
Tăng ni thҩt chúng mѭӡi phѭѫng trông vӅ”(12).
Nói vӅ vai trò ÿӕi vӟi giáo dөc và ÿào tҥo Phұt giáo ViӋt Nam cNJng
nhѭ ÿҥo hҥnh cӫa ĈӋ nhҩt Pháp chӫ, Hòa thѭӧng Thích Minh Châu,
nguyên Phó Chӫ tӏch kiêm Tәng Thѭ ký Hӝi ÿӗng Trӏ sӵ Giáo hӝi Phұt
giáo ViӋt Nam, HiӋu trѭӣng Trѭӡng Cao cҩp Phұt hӑc ViӋt Nam, trong
bài M͡t vài c̫m ni͏m chân thành h˱ͣng ÿ͇n Ĉ̩i lão Hòa th˱ͫng Pháp
chͯ Giáo h͡i Ph̵t giáo Vi͏t Nam ÿã viӃt:
“Hòa thѭӧng luôn luôn lo lҳng chѭѫng trình tu hӑc cӫa giӟi trҿ. Hòa
thѭӧng sӧ rҵng các Tăng ni có hӑc lҥi không tu, có tu lҥi không hӑc, thái