Xem mẫu
- Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi Sè 3 - 2009 Hµ Néi 5000 hå Hoµn KiÕm: Sö dông nghÖ thuËt thu hót giíi trÎ quan t©m ®Õn tư¬ng lai cña ®« thÞ Lisa Drummond Bé m«n Khoa häc x· héi, Khoa NghÖ thuËt, §¹i häc York, Canada Tãm t¾t: TriÓn l·m Hµ Néi 5000 hå Hoµn KiÕm (3-4/2007) cã môc ®Ých kh¸m ph¸ gãc nh×n cña giíi trÎ vÒ tư¬ng lai cña thµnh phè vµ kh¬i dËy nh÷ng cuéc tranh luËn vÒ sù ph¸t triÓn cña thµnh phè qua c¸ch tiÕp cËn kh«ng ®ưîc ®Þnh hưíng trưíc. §Ó chuÈn bÞ cho cuéc triÓn l·m, mét nhãm 6 häa sÜ ®· thùc hiÖn mét cuéc kh¶o s¸t ®èi víi thanh niªn Hµ Néi, th«ng qua ®iÒu tra b»ng b¶ng hái vµ pháng vÊn cã hoÆc kh«ng ghi h×nh trªn 250 ngưêi, chän mÉu ngÉu nhiªn vµ cã chñ ®Ých ë c«ng viªn, vØa hÌ, c¶ bªn ngoµi lÉn bªn trong khu«n viªn trưêng ®¹i häc vµ ë líp häc. TriÓn l·m ®· gãp thªm mét tiÕng nãi ®óng lóc vµo cuéc tranh luËn vÒ c¶nh quan cña Hµ Néi: kh«ng gian c«ng céng cña ®« thÞ lµ g×, nªn tæ chøc như thÕ nµo? Lµm sao ®Ó nh÷ng c¸i nh×n kh«ng ®Æc trưng, kh«ng m¸y mãc vÒ thµnh phè trë thµnh nh÷ng ưíc m¬, kh¸t väng vÒ ®« thÞ, qua ®ã n©ng cao nhËn thøc vµ khuyÕn khÝch giíi thanh niªn thµnh thÞ - nh÷ng chñ nh©n tư¬ng lai cña thµnh phè thÓ hiÖn quan ®iÓm cña chÝnh m×nh. Tõ khãa: Thanh thiÕu niªn; Giíi trÎ Hµ Néi; Kh«ng gian c«ng céng; §« thÞ. Ngưêi ®äc cã thÓ bÊt ngê vµ thËm chÝ b¨n kho¨n khi b¾t gÆp dßng ch÷, còng chÝnh lµ tiªu ®Ò cña cuéc triÓn lm: “Hµ Néi 5000 hå Hoµn KiÕm” (Nhãm P-Art, 2007). Tiªu ®Ò nµy ®ưîc trÝch tõ mét cuéc pháng vÊn do
- Lisa Drummond 47 nhãm häa sü thùc hiÖn ®Ó chuÈn bÞ cho triÓn lm. Tr¶ lêi c©u hái pháng vÊn “¦íc m¬ hoang ®ưêng nhÊt cña em vÒ Hµ Néi trong tư¬ng lai lµ g×?” mét häc sinh ® nãi, em ưíc Hµ Néi sÏ cã 5000 hå Hoµn KiÕm ®Ó mäi ngưêi d©n Hµ Néi ®Òu ®ưîc sèng bªn c¹nh mét trong nh÷ng biÓu tưîng quan träng cña Thñ ®«. Sù tưëng tưîng vÒ mét thµnh phè trong ®ã mäi ngưêi ®Òu ®ưîc ë khu vùc mang tÝnh biÓu tưîng, trung t©m nhÊt, næi bËt nhÊt ® th«i thóc c¸c nghÖ sü chän tiªu ®Ò ®ã cho cuéc triÓn lm. “Hµ Néi 5000 hå Hoµn KiÕm” ® ®ưîc thÓ hiÖn thµnh nh÷ng kh¸i niÖm còng như hiÖn thùc hãa bëi 6 nghÖ sü cña nhãm P-Art - mét nhãm sưu tËp nghÖ thuËt më, ®ưîc thµnh lËp tõ th¸ng 6/2006, gåm: NguyÔn Xu©n Long, Hµ M¹nh Th¾ng, §ç TuÊn Anh, Vư¬ng V¨n Th¶o, Lª Quý T«ng vµ Lª Vò Long. Nhãm nµy vÒ sau ® thuª mét ng«i nhµ nhá trong thµnh phè ®Ó lµm n¬i gÆp gÆp gì, tiÕp xóc, trao ®æi víi c¸c nghÖ sü, n¬i ®Ó tù tæ chøc c¸c cuéc triÓn lm, mét kh«ng gian më vµ linh ho¹t cho c¸c nghÖ sü tham gia ho¹t ®éng. Kh«ng l©u sau, §¹i sø qu¸n §an M¹ch th«ng b¸o cã mét quü v¨n ho¸ míi cho phÐp c¸c nghÖ sü vµ nh÷ng nhµ thùc hµnh v¨n hãa ®Ö ®¬n xin tµi trî. Nhãm P-Art quyÕt ®Þnh ®Ö ®¬n xin tµi trî. Sau nh÷ng bµn tÝnh kü cµng, mét dù ¸n ® h×nh thµnh ®Ó ph¸c häa ra tư¬ng lai cña Hµ Néi dưíi mét c¸ch tiÕp cËn kh«ng ®ưîc ®Þnh hưíng trưíc, ®©y lµ mét nç lùc ®Ó ngưêi Hµ Néi tham gia ®ãng gãp ý kiÕn bªn c¹nh quan ®iÓm cña c¸c chuyªn gia, c¸c nhµ chuyªn m«n, ®Ó tư duy vưît qua nh÷ng ®iÒu “cã kh¶ n¨ng” vµ ®Õn víi sù phong phó cña nh÷ng g× “cã thÓ”. §Ó tiÕp cËn víi nh÷ng tưëng tưîng phong phó nµy, c¸c nghÖ sü cho r»ng cã thÓ vËn ®éng lÊy ý kiÕn tham gia cña giíi trÎ trong thµnh phè. Lång ghÐp nh÷ng ngưêi trÎ tuæi vµ ý kiÕn cña hä vµo mét dù ¸n cã thÓ ®¹t ®ưîc c¶ hai môc tiªu: võa më réng c¸c ý kiÕn ngoµi nh÷ng thø bÞ giíi h¹n như lµ khu«n mÉu vÒ vïng hay giao th«ng, võa thóc ®Èy giíi trÎ tÝch cùc suy nghÜ vµ tham gia ®ãng gãp vµo quy ho¹ch thµnh phè tư¬ng lai cña chÝnh hä. ý kiÕn cña giíi trÎ qua pháng vÊn, kh¶o s¸t ®ưîc tÝch hîp ®ưa vµo c¸c t¸c phÈm riªng hoÆc mét phÇn bé sưu tËp cña c¸c nghÖ sü chuÈn bÞ cho triÓn lm, ®ång thêi c¸c nghÖ sü còng hy väng qua ®ã thóc ®Èy giíi trÎ nghÜ vÒ viÖc hä muèn thµnh phè sÏ ph¸t triÓn theo hưíng như thÕ nµo. Häa sü NguyÔn Xu©n Long cho r»ng: c¸c nghÖ sü vµ c¸c b¹n trÎ tham gia ®èi tho¹i ®Òu thuéc thÕ hÖ sau chiÕn tranh (Ýt nhiÒu g× ®ã), vµ ngoµi tuæi t¸c ra, th× hä cã vÎ “gièng nhau” vÒ nhiÒu phư¬ng diÖn quan träng h¬n lµ so víi c¸c thÕ hÖ giµ h¬n. TÊt c¶ nh÷ng ngưêi nµy ®Òu ®ưîc sinh ra vµ lín lªn trong thêi b×nh, sau khi chiÕn tranh kÕt thóc n¨m 1975, hä kh«ng cã ký øc vÒ chiÕn tranh, hä hÇu như kh«ng ph¶i tr¶i qua nh÷ng khã kh¨n cña thêi kú bao cÊp, thêi kú ®ưîc kÕt thóc vµo n¨m 1986 nhê cã chÝnh s¸ch
- 48 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 3, tr. 46-54 më cöa. Do ®ã, hä cã thÓ dÔ hiÓu nhau h¬n h¬n so víi c¸c thÕ hÖ trưíc, hoÆc Ýt ra th× ®ã còng lµ mong muèn cña c¸c nghÖ sü. Mét trong sè c¸c nghÖ sü lµ gi¸o viªn häa ë trưêng tiÓu häc. Anh ® ph¸t cho häc sinh mét b¶ng hái ®iÒu tra ng¾n víi c©u hái rÊt ®¬n gi¶n: “¦íc m¬ hoang ®ưêng nhÊt cña em vÒ Hµ Néi trong tư¬ng lai lµ g×?”. C¸c nghÖ sü (vµ trong mét sè trưêng hîp cã c¶ t«i) ® mang m¸y quay phim ®Õn mét sè n¬i trong thµnh phè vµ gÆp c¸c b¹n trÎ ® ®ưa ra c©u tr¶ lêi trong b¶ng hái (chØ tÝnh riªng víi mét c©u hái), sau ®ã yªu cÇu nh¾c l¹i c©u tr¶ lêi cña hä hoÆc ®ưa ra ý kiÕn míi trưíc èng kÝnh m¸y quay. Tæng céng cã kho¶ng 250 ngưêi ë løa tuæi tõ 10 hoÆc 12 (häc sinh tiÓu häc) ®Õn kho¶ng 25 tuæi (sinh viªn cao ®¼ng, ®¹i häc) tham gia vµo phÇn nghiªn cøu nµy cña dù ¸n. C¸c nghÖ sü lÇn ®Çu tiªn thùc hiÖn pháng vÊn nghiªn cøu, cho nªn còng kh«ng ng¹c nhiªn, ban ®Çu hä ® thÊt väng vÒ kÕt qu¶ pháng vÊn. Tr¸i l¹i, t«i th× hÕt søc ng¹c nhiªn khi thÊy r»ng cã h¬n mét nöa sè ngưêi tham gia ®ång ý cho chóng t«i ghi h×nh hä tr¶ lêi pháng vÊn. §ã lµ tû lÖ ngoµi søc tưëng tưîng cña t«i trong nh÷ng t×nh huèng như thÕ nµy. C¸c nghÖ sü cã phÇn kh«ng hµi lßng vÒ chÊt lưîng c©u tr¶ lêi cña c¸c b¹n trÎ ë chç nh÷ng c©u tr¶ lêi ®ã kh«ng ®ưîc s¸ng t¹o cho l¾m như mong ®îi cña c¸c nghÖ sü. Sau ®ã, ®¸p l¹i c©u hái mµ t«i ®ưa ra ®èi víi c¸c nghÖ sü, NguyÔn Xu©n Long cho r»ng: “trưíc hÕt… hÇu hÕt mäi ngưêi ®Òu ®ưa ra c©u tr¶ lêi chung chung, kh«ng ®Æc s¾c l¾m. Cã thÓ lµ bëi v× hä ® hÇu như chưa tõng cã c¬ héi ®Ó thÓ hiÖn, bµy tá suy nghÜ cña c¸ nh©n m×nh vÒ Hµ Néi. RÊt nhiÒu ngưêi trong sè ®ã lÇn ®Çu tiªn c¶m thÊy m×nh còng quan träng ®èi víi Hµ Néi, do vËy mµ hä ng¹c nhiªn vµ c©u tr¶ lêi cña hä bÞ lén xén”. Nhưng víi sù khuyÕn khÝch vµ cè g¾ng hÕt søc ®Ó thóc ®Èy, chóng t«i ® tiÕp cËn hä theo nhãm vµ hä tá ra “hµo høng thÓ hiÖn m×nh” nªn nhiÒu c©u tr¶ lêi cña c¸c b¹n trÎ ® h¬n h¼n c¶ mong ®îi cña t«i. DÜ nhiªn lµ còng cã kh¸ nhiÒu c©u tr¶ lêi “kiÓu mÉu” mµ c«ng b»ng mµ nãi th× còng cã thÓ ®o¸n trưíc ®ưîc, còng ch¼ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn r»ng trong x héi tån t¹i vµ kh¾c s©u c¸c quan ®iÓm vµ hµnh vi kiÓu mÉu (BÐlanger, 2004; Drummond, 2004; Ngo, 2004; Werner, 2004). Víi nh÷ng c©u tr¶ lêi nµy, tư¬ng lai cña Hµ Néi ®ưîc m« t¶ như lµ: kh«ng cßn ®ãi nghÌo vµ v« gia cư, s¹ch sÏ, hiÖn ®¹i, v.v.., nhưng t«i còng kh«ng hÒ coi nh÷ng ý kiÕn ®ã lµ hoµn toµn kh«ng cã gi¸ trÞ bëi sù ghi nhí c¸c chuÈn mùc mµ §¶ng vµ Nhµ nưíc ®Ò ra; cã ai kh«ng mong muèn tư¬ng lai sÏ kh«ng cßn ®ãi nghÌo chø? Cã ai kh«ng mong muèn m«i trưêng s¹ch sÏ? Nhưng còng kh«ng cã g× ng¹c nhiªn khi nhãm nghÖ sü bÞ hÊp dÉn bëi nh÷ng c©u tr¶ lêi hoang ®ưêng nhÊt, như: “con ngưêi sÏ sèng trong nh÷ng « trßn như nh÷ng bät kh«ng khÝ”, “mäi ngưêi ®Òu cã thÓ bay ®ưîc”, “mäi
- Lisa Drummond 49 thø khi ch¹m vµo ®Òu cã thÓ ph¸t ra ©m thanh cña mét nh¹c cô nµo ®ã”, “c¸c nhµ khoa häc sÏ t×m ra nguån n¨ng lưîng míi ë Hµ Néi tõ mét viªn kim cư¬ng lín”, “nhµ sÏ ®ưîc x©y trªn nh÷ng c¸nh diÒu”, “mäi ngưêi ë Hµ Néi kh«ng ph¶i lµm viÖc, hä chØ toµn trång hoa hång th«i”. NhiÒu c©u tr¶ lêi còng ®Ò cËp ®Õn viÖc s½n sµng c©n nh¾c l¹i nh÷ng gi¸ trÞ hiÖn ®¹i th«ng thưêng ®Ó n¾m b¾t c¸c h×nh mÉu vµ c«ng nghÖ kh¸c, ch¼ng h¹n như: xe ®¹p chø kh«ng ph¶i «t«, nhµ thÊp tÇng chø kh«ng ph¶i nhµ chäc trêi; vµ mét c©u tr¶ lêi tuyªn bè ®¬n gi¶n r»ng: “hiÖn ®¹i vµ cæ xưa sÏ cïng tån t¹i”. Mét sè lưîng kh¸ nhiÒu c©u tr¶ lêi nhÊn m¹nh ®Õn c¸c lÜnh vùc vµ kh«ng gian c«ng céng cña thµnh phè, ưíc mong cã nhiÒu c«ng viªn h¬n, phư¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng tèt (“xe ®iÖn ngÇm lín nhÊt thÕ giíi”), sinh viªn kh«ng ph¶i ®ãng häc phÝ, lo¹i trõ ®ưîc c¸c vÊn ®Ò vÒ søc khoÎ vµ x héi như: trém c¾p, nghiÖn hót, AIDS, “thư viÖn lín nhÊt hµnh tinh”. §Ó chuÈn bÞ cho cuéc triÓn lm, mçi nghÖ sü t¹o ra mét t¸c phÈm s¾p ®Æt riªng (2 nghÖ sü t¹o ra 2 t¸c phÈm riªng), vµ tham gia vµo viÖc t¹o ra nh÷ng bøc tranh chung. C¸c ý kiÕn thu ®ưîc qua nghiªn cøu ®ưîc nhËn thøc vµ t¸c ®éng ®Õn c¸c nghÖ sü theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. Häa sü §ç TuÊn Anh t¹o ra t¸c phÈm s¾p ®Æt cã tªn: “ChiÕc hép vÒ nh÷ng ký øc tư¬ng lai” (Box of My Future Memories) bao gåm mét c¨n phßng nhá vµ tèi mµ ngưêi xem ph¶i vµo bªn trong nã, ¸nh s¸ng lËp lße qua c¸c ®ưêng èng dÉn ¸nh s¸ng vµo mét lo¹t mµn h×nh mµ trªn ®ã lµ c¸c h×nh vÏ ®ưîc ph¸t ra tõ m¸y tÝnh vÒ c¸i nh×n tư¬ng lai cña nh÷ng kh«ng gian tưîng trưng trong thµnh phè, như lµ hå Hoµn KiÕm, qua ®ã khu«n mÆt nam treo l¬ löng xuÊt hiÖn theo kiÓu cæ ®iÓn da Vinci. Trong c¶nh trÝ ®ã, mét thø ©m nh¹c kh«ng sao t¶ xiÕt nhưng hÊp dÉn kú l¹ cña ngưêi nh¹c sü sö dông c¸c dông cô ©m nh¹c truyÒn thèng cña ViÖt Nam ®ưîc cÊt lªn. TuÊn Anh bµy tá: “T«i rÊt Ên tưîng vÒ sù l¹c quan cña c¸c b¹n trÎ - nh÷ng ngưêi ®ưîc pháng vÊn (vÒ c©u tr¶ lêi) vÝ dô: “mét thµnh phè cña kÝnh vµ ¸nh s¸ng”; ®iÒu ®ã cho thÊy con ngưêi cã mét søc m¹nh phi thưêng”. §ã lµ nh÷ng thø mµ t«i cè g¾ng thÓ hiÖn trong t¸c phÈm cña m×nh. Vư¬ng V¨n Th¶o cho biÕt nhiÒu ý kiÕn cã ®ưîc tõ c¸c cuéc pháng vÊn ®ưîc anh thÓ hiÖn trong nh÷ng bøc tranh chung cña nhãm, trong ®ã mçi häa sü cung cÊp mét t¸c phÈm nµo ®ã t¹o nªn mét trong 5 phÇn cña t¸c phÈm – trong ®ã häa sü ® thªm vµo nh÷ng chiÕc xe ®¹p, nh÷ng ngän th¸p vµo trung t©m hå Hoµn KiÕm, mét sè kh¸c l¹i ®ưîc thªm vµo ®«i c¸nh như cÇu Long Biªn hay mét sè thø kh¸c mµ c¸c b¹n trÎ ® nªu ra khi tr¶ lêi pháng vÊn. Víi hai trong sè c¸c t¸c phÈm cña riªng anh, Ho¸ th¹ch sèng (Living Fossils) vµ Thµnh phè hßa b×nh (the Peaceful City), t¸c gi¶ ® nªu bËt quan ®iÓm cña m×nh vÒ b¶o tån di s¶n vµ vai trß cña nã ®èi víi c¶nh quan hiÖn t¹i, nhê ®ã mçi t¸c phÈm ®Òu
- 50 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 3, tr. 46-54 mang ý nghÜa “hoµ b×nh” cho thµnh phè. ë t¸c phÈm thø 3, vµ t¸c phÈm s¾p ®Æt chÝnh, cã tªn gäi lµ “¦íc m¬ tuæi th¬” (Children’s Dreams), trªn mét chiÕc hép vu«ng nÒn tr¾ng, t¸c gi¶ ® t¹o nªn 200 h×nh vÏ Th¸p Rïa ë trung t©m hå Gư¬m, tõng h×nh vÏ ®Òu cã sù kh¸c biÖt so víi h×nh kh¸c, tÊt c¶ c¸c h×nh ®Òu ®ưîc vÏ theo kiÓu trÎ con, tr«ng như lµ t¸c phÈm do c¸c em häc sinh tiÓu häc trong líp häc vÏ cña anh vÏ nªn. Vµ sau ®ã, t¸c gi¶ cho biÕt, “ChÝnh c¸c em häc sinh ® nãi r»ng: “Em cã thÓ vÏ ®ưîc như thÕ”. Tù nhiªn t«i thÊy thËt vui v× c©u nãi Êy, bëi ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ t«i ® lµm ®ưîc ®iÒu m×nh muèn lµm khi thùc hiÖn c«ng viÖc nµy, tøc lµ vÏ theo c¸ch mµ c¸c em c¶m nhËn”. NguyÔn Xu©n Long l¹i t¹o nªn mét t¸c phÈm s¾p ®Æt tư¬ng t¸c cã tùa ®Ò “Mãn ¨n Hµ Néi” (Hanoi Food) gåm mét chiÕc bµn cã bµy s½n c¸c “mãn ¨n” vµ mét chiÕc khay ®Ó ®ùng “®å ¨n”. Trªn chiÕc khay, thay v× ®Ó ®ùng mãn ¨n lµ c¸c vËt dông ®å ch¬i vµ nh÷ng h×nh khèi ®Òu ®ưîc thu nhá như: ng«i nhµ, c¸i c©y, xe ®¹p, «t«, con ngưêi, ng«i ®Òn - mét lo¹t nh÷ng thø cã thÓ t×m thÊy ë thµnh phè. B¾t ®Çu b÷a tiÖc, mçi ngưêi ®ưîc mêi tham gia lÊy mét c¸i ®Üa vµ ®Æt vµo ®ã nh÷ng thø mµ hä mong muèn ®ưîc thÊy ë Hµ Néi tư¬ng lai, råi ®em c¸i ®Üa “thøc ¨n” cña m×nh ®Æt vµo mét trong sè nh÷ng c¸i bÖ dùng s½n, cuèi cïng lµ viÕt nh÷ng dßng nh¾n göi vÒ mong ưíc cña hä vµo tê giÊy nh¾n vµ d¸n lªn c¸i bÖ ®Æt ®Üa “thøc ¨n” cña m×nh. Trong suèt cuéc triÓn lm, mét mµn h×nh ®ưîc thiÕt kÕ bªn c¹nh ®Ó chiÕu mét ®o¹n phim vÒ b÷a tiÖc vµ viÖc lùa chän mãn ¨n cña nh÷ng ngưêi tham gia; ngưêi xem ®ưîc mêi viÕt vµo m¶nh giÊy d¸n (giÊy nhí) nh÷ng quan ®iÓm cña hä vÒ thµnh phè tư¬ng lai vµ ®Ýnh vµo t¸c phÈm s¾p ®Æt cña häa sü Xu©n Long cho r»ng khi b¾t ®Çu dù ¸n mçi häa sü ®Òu ®ưa ra ®Ò xuÊt cho nh÷ng mÉu s¾p ®Æt c¸ nh©n vµ trong c¸c ®Ò xuÊt nµy c¸c mÉu ®Òu mang tÝnh ®Æc trưng theo phong c¸ch vµ thÓ lo¹i cña tõng häa sü chø kh«ng h¼n ® bÞ ¶nh hưëng trùc tiÕp bëi chñ ®Ò cña dù ¸n. Trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n, nhê c¸c cuéc trao ®æi vµ pháng vÊn, còng như ®äc l¹i nh÷ng c©u tr¶ lêi trong b¶ng hái, t¸c phÈm cña hä ®Òu cã sù chuyÓn biÕn mµ như nh÷ng g× hä ® thÓ hiÖn, cuèi cïng, ph¶n ¸nh trùc tiÕp h¬n ®Õn chñ ®Ò dù ¸n còng như c¸c quan ®iÓm, ý tưëng ®ưîc giíi trÎ ®Ò xuÊt. Mét trong nh÷ng khÝa c¹nh hÊp dÉn cña cuéc triÔn lm lµ ® cã cuéc héi th¶o dµnh cho líp mü thuËt cña häc sinh tiÓu häc vµ nh÷ng b¹n trÎ kh¸c ® tham gia tr¶ lêi pháng vÊn cña c¸c häa sÜ. C¸c häa sÜ mong muèn chØ cho nh÷ng ngưêi ® tham gia thÊy nh÷ng g× hä thu nhËn ®ưîc vµ sau ®ã ® thÓ hiÖn trong t¸c phÈm. TÊt c¶ 6 häa sÜ ®Òu xuÊt hiÖn ®Ó m« t¶ vÒ nh÷ng mÉu s¾p ®Æt mµ hä ® t¹o ra (c¸ nh©n vµ tæng hîp) vµ trao ®æi vÒ viÖc nh÷ng ý tưëng thu ®ưîc tõ c¸c cuéc kh¶o s¸t ® t¸c ®éng ra sao ®Õn
- Lisa Drummond 51 c¸c t¸c phÈm mµ hä ®ưa ra trong cuéc triÓn lm. Như chóng t«i ® dù liÖu trưíc, t¹i mét sè cuéc gÆp gì, nh÷ng cuéc trao ®æi ® ®ưîc s¾p ®Æt bªn lÒ héi th¶o, c¸c häa sÜ ®øng bªn c¹nh c¸c t¸c phÈm s¾p ®Æt ®Ó gi¶i thÝch vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. Trong khi ®Êy, nh©n viªn b¶o tµng ® gióp ®ì bµy biÖn trªn mét chiÕc bµn lín cã ®ñ kh¨n tr¶i bµn, microphone vµ nưíc uèng ®ãng chai chuÈn bÞ cho mét cuéc héi th¶o như thưêng lÖ. C¶ häa sÜ vµ c¸c em nhá ngay lËp tøc nhËn biÕt ®ưîc sù chuÈn bÞ nµy vµ sau ®ã rÊt nhanh chãng nhiÒu em xuÊt hiÖn ë cuéc triÓn lm ® kiÕm 1 ghÕ ngåi vµ nghe c¸c häa sÜ tr×nh gi¶ng. §iÒu nµy v« h×nh chung ® khiÕn c¸c häa sÜ kh«ng c¶m thÊy thËt tho¶i m¸i khi gi¶i thÝch vÒ t¸c phÈm cña m×nh. §iÒu nµy còng khiÕn cho 2 bªn bÞ chuyÓn tõ tr¹ng th¸i ® th©n thiÖn sang tr¹ng th¸i cøng nh¾c, mang tÝnh trang träng vµ h×nh thøc khi ®ưa ra c©u hái còng như c©u tr¶ lêi. Cuèi cïng, c¸c nh©n viªn b¶o tµng vµ t«i ® khuyÕn khÝch c¸c häa sü ®øng bªn c¹nh t¸c phÈm cña m×nh cßn häc sinh ®øng xung quanh trong phßng triÓn lm vµ trùc tiÕp ®Æt c©u hái vÒ c¸c mÉu s¾p ®Æt trưíc mÆt chóng. §iÒu nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n nhiÒu trong viÖc lµm n¶y sinh c¸c tranh luËn vµ thóc ®Èy ®ưa ra c©u hái, c¸c em häc sinh nhanh chãng c¶m thÊy tù do h¬n vµ b¾t ®Çu ®ưa ra c©u hái “chÊt vÊn” c¸c häa sü vÒ c¸c t¸c phÈm cña hä. §èi víi häc sinh tiÓu häc, cã thÓ thÊy râ lµ chóng ph¸t hiÖn hÇu hÕt c¸c t¸c phÈm ®Òu g©y mét sù bèi rèi, tuy cã g©y tß mß vµ hÊp dÉn. ThËt khã ®Ó khiÕn mét sè c¸c em tr¸nh ra khái t¸c phÈm “ChiÕc hép vÒ nh÷ng ký øc tư¬ng lai” cña §ç TuÊn Anh vµ ®Ó c¸c em kh¸c cã c¬ héi ng¾m t¸c phÈm. T¸c phÈm “V¨n hãa siªu nh©n” (mét bøc tưîng cao lín vÒ 1 ‘siªu nh©n’ ®ưîc lµm tõ c¸c bé phËn cña 1 chiÕc xe ®¹p cò), ® thu hót mét sè häc sinh tham quan, trong khi mét sè kh¸c l¹i dµnh nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó xem kü nh÷ng chiÕc ®Üa “nh÷ng yÕu tè cña 1 thµnh phè tư¬ng lai” trong t¸c phÈm “Thøc ¨n Hµ Néi” cña häa sü NguyÔn Xu©n Long. Cã nhiÒu c©u hái vÒ t¸c phÈm “GiÊc m¬ nhµ chäc trêi” cña häa sü Hµ M¹nh Th¾ng, thÓ hiÖn mét chiÕc th¸p cao ®ưîc lµm b»ng nh÷ng viªn g¹ch b»ng kÝnh, ë ®ã nh÷ng tÇng dưíi cïng ®ưîc l¾p ®Çy b»ng c¸c chiÕc l«ng vò mµu hång, cßn c¸c tÇng trªn cao ®ưîc ch¹m kh¾c b»ng c¸c mÉu d¸n trong suèt lµ nh÷ng sao chÐp tõ c¸c logo vµ nhn hiÖu næi tiÕng. C¸c em häc sinh ® chen lÊn nhau ®Ó xem nh÷ng ng«i nhµ ®ưîc thùc hiÖn b»ng chÊt axit acrylic trong suèt ë t¸c phÈm “Hãa th¹ch sèng” cña häa sü Vư¬ng V¨n Th¶o, vµ mét sè kh¸c dµnh thêi gian ®Ó tham quan tØ mØ t¸c phÈm 200 bøc tranh Hå Gư¬m cña anh ®Ó xem xem liÖu cã c¸i nµo trïng nhau kh«ng. Khi sù tß mß ®ưîc khuyÕn khÝch c¸c em häc sinh tham quan ® trùc tiÕp hái vµ ®i th¼ng vµo vÊn ®Ò vÒ viÖc t¹i sao nh÷ng mÉu nµy ®ưîc xem
- 52 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 3, tr. 46-54 dưíi gãc ®é mü thuËt vµ t¹i sao häa sü l¹i muèn s¸ng t¹o ra chóng. Sù tư¬ng t¸c nµy, ®èi víi chóng t«i, t«i nghÜ, lµ mét trong nh÷ng khÝa c¹nh thµnh c«ng nhÊt cña cuéc triÓn lm, ®Æc biÖt nh×n ë bèi c¶nh x héi khi mµ cã qu¸ Ýt sù gi¸o dôc c«ng chóng vÒ mü thuËt, nhiÒu viÖn b¶o tµng ® kh«ng cã gi¶ng viªn vµ ngay c¶ häa sÜ còng thiÕu, may ra th× chØ cã ®ñ hưíng dÉn viªn. HÇu hÕt c¸c häa sÜ cho biÕt hä sÏ s½n sµng lµm viÖc cho c¸c dù ¸n trong tư¬ng lai liªn quan ®Õn giíi trÎ, vµ kinh nghiÖm vÒ viÖc thu hót c¸c nhãm x héi bªn ngoµi tham gia vµ ®ãng gãp ý tưëng cho nh÷ng viÖc trªn qu¶ lµ hÊp dÉn vµ ®¸ng ®Ó häc tËp. Trong khi viÖc s¸ng t¹o mü thuËt thưêng lµ c«ng viÖc mang tÝnh riªng lÎ c¸ nh©n, dù ¸n triÓn lm nµy sÏ khiÕn c¸c häa sü ph¶i tù m×nh suy nghÜ mét c¸ch nghiªm tóc vÒ ý nghÜa mü thuËt mµ hä ®em ®Õn cho nh÷ng ngưêi quan t©m. Cuéc triÓn lm nµy ® ®ưîc tæ chøc t¹i ViÖn B¶o tµng Mü thuËt Quèc gia vµ ® cã nhiÒu phư¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, truyÒn h×nh vµ ph¸t thanh ®ưa tin réng ri; ®©y cã thÓ lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng triÓn lm tư nh©n (kh«ng ph¶i do Nhµ nưíc tµi trî) lín nhÊt tõ trưíc tíi nay ®ưîc thùc hiÖn t¹i Hµ Néi. Cuéc triÓn lm ®ưîc tæ chøc ®óng lóc khi mµ ngay sau sù kiÖn nµy, chÝnh quyÒn së t¹i ®ưa ra nhiÒu quyÕt s¸ch cho phÐp ph¸t triÓn quü ®Êt cña mét sè c«ng viªn vèn ® Ýt ái trong Thµnh phè. Ba trong sè nh÷ng c«ng viªn lín nhÊt, gåm c¶ c«ng viªn Thèng NhÊt ë trung t©m thµnh phè, trưíc ®©y cã tªn lµ c«ng viªn Lªnin, sÏ ®ưîc c¶i t¹o vµ t¸i ph¸t triÓn thµnh c¸c kh«ng gian thư¬ng m¹i. Trưêng hîp 2 c«ng viªn cßn l¹i, râ rµng r»ng tÊt c¶ kho¶ng ®Êt réng ® ®ưîc dµnh ®Ó x©y dùng kh¸ch s¹n, chung cư vµ c¸c khu mua s¾m. Víi trưêng hîp c«ng viªn Thèng NhÊt, 75% ®Êt c«ng viªn ® ®ưîc dµnh cho c¸c c¬ së thư¬ng m¹i, cßn l¹i qu¸ Ýt kh«ng gian xanh miÔn phÝ cho ngưêi d©n (Drummond, 2007a). Thùc tÕ cho thÊy kh«ng gian dµnh cho giíi trÎ thµnh phè ®ang trë nªn gß bã v× hä ® trë nªn bÊt lùc trong viÖc ph¶i chi tr¶ bao nhiªu lµ kho¶n tiÒn cho viÖc gi¶i trÝ; c«ng viªn, kh«ng gian ven hå, vØa hÌ, kh«ng gian xanh vµ nh÷ng kho¶ng kh«ng ven lÒ kh¸c lµ nh÷ng kh«ng gian cùc kú quan träng v× bÊt kú ai còng cã thÓ sö dông mµ kh«ng ph¶i bá tiÒn ra. NÕu kh«ng cã nh÷ng kh«ng gian ®ã, nh÷ng b¹n trÎ kh«ng cã kh¶ n¨ng cã ®ưîc nguån thu nhËp lín sÏ chØ cã rÊt Ýt kh«ng gian trong thµnh phè dµnh cho hä. Giíi trÎ ngµy nay c¶m nhËn mét c¸ch s©u s¾c r»ng thiÕu nh÷ng kh«ng gian hÊp dÉn, an toµn vµ miÔn phÝ còng như nh÷ng kh«ng gian cã thÓ sö dông chuyªn biÖt lµm n¬i gÆp gì b¹n bÌ, ho¹t ®éng thÓ thao vµ ®Ó nghØ ng¬i yªn tÜnh (Drummond and NguyÔn ThÞ Liªn, s¾p xuÊt b¶n). T¹i c«ng viªn Thèng NhÊt vµo mét buæi chiÒu, trong khi ghi h×nh pháng vÊn víi c¸c nghÖ sÜ, chóng t«i ® b¾t gÆp mét nhãm b¹n trÎ ®ang tô häp sau giê häc ®Ó tËp nh¶y
- Lisa Drummond 53 hip-hop; nhãm cña hä ® h×nh thµnh th«ng qua internet vµ hä gÆp mÆt hµng ngµy ®Ó häc c¸c bưíc nh¶y (®ưîc chän läc tõ video vµ truyÒn h×nh), hä chØ mang theo mét m¸y nghe ®Üa CD vµ sù quyÕt t©m. C¸c vò c«ng ưíc tÝnh r»ng cã kho¶ng 8 hay 9 nhãm häc nh¶y hip-hop thµnh lËp t¹i c¸c diÔn ®µn chat qua m¹ng vµ hiÖn nay tô häp t¹i c¸c c«ng viªn trong kh¾p thµnh phè ®Ó chia sÎ kinh nghiÖm. GiÊc m¬ cña mét vò c«ng hip-hop vÒ Hµ Néi tư¬ng lai lµ “cã nhiÒu kh«ng gian dµnh cho hip-hop”. Nh÷ng dù ¸n t¸i ph¸t triÓn c¸c c«ng viªn nµy ®ang lµm mÊt ®i gi¸ trÞ cña nh÷ng kho¶ng kh«ng gian phi thư¬ng m¹i vµ nh÷ng ho¹t ®éng phi thư¬ng m¹i bëi nh÷ng dù ¸n nµy dưêng như cã quyÒn t¹o ra khung c¶nh, h×nh hµi cña ®« thÞ. Do ®ã, nh÷ng quan ®iÓm biÖn chøng vÒ mét thµnh phè tư¬ng lai vµ nh÷ng gi¸ trÞ nµo cña nã nªn cã, nh÷ng gi¸ trÞ nµo sÏ mÊt ®i lµ nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn nay vµ còng ® tíi lóc mµ ngưêi Hµ Néi cÇn lªn tiÕng. Nh÷ng ngưêi Hµ Néi trÎ ® ®¸p l¹i c©u hái nghiªn cøu ®ưîc ®ưa ra, ®ång ý ®øng trưíc m¸y ghi h×nh, ®ưa ra ý kiÕn cña hä b»ng c¸ch viÕt ra vµ th«ng qua email, lµ nh÷ng ngưêi mµ sÏ sèng chung víi hËu qu¶ cña nh÷ng quyÕt ®Þnh h«m nay l©u dµi nhÊt; vµ như thưêng lÖ, nh÷ng quan ®iÓm cña hä vÉn hiÕm khi thu hót ®ưîc sù chó ý vµ cµng hiÕm khi ®ưîc ®Ó m¾t tíi. Tiªu ®iÓm cña cuéc triÓn lm ®ưîc thùc hiÖn bëi nhiÒu häa sÜ ® lµm sèng l¹i nh÷ng quan ®iÓm ® bÞ bá qua như thÓ “ng©y ng«” vµ “kh«ng thùc tÕ” còng như b¸o trưíc nh÷ng kh¶ n¨ng ®ưîc m« pháng cho c¸c nhµ c¶i c¸ch ®« thÞ hiÖn t¹i vµ tư¬ng lai, thùc tiÔn vµ tiÒm n¨ng. Chó thÝch (1) Bµi viÕt ®ưîc ®¨ng lÇn ®Çu trªn T¹p chÝ “Children’s Geographies” QuyÓn 5, sè 4, tr. 479-488, th¸ng 11/2007 vµ lÇn nµy ®ưîc ®¨ng b»ng tiÕng ViÖt víi sù cho phÐp cña Routledge/Taylor & Francis. Dù ¸n vµ triÓn lm ®ưîc tµi trî bëi Quü trao ®æi vµ ph¸t triÓn v¨n hãa §an M¹ch, víi sù hç trî cña Héi ®ång nghiªn cøu khoa häc x héi vµ nh©n v¨n Canada cïng sù phèi hîp cña C«ng ty Cæ phÇn ThiÕt kÕ ChÕ b¶n vµ In c«ng nghÖ cao Hµ Néi trong viÖc xuÊt b¶n catologe cho triÓn lm. TriÓn lm ®ưîc tæ chøc bëi Bµ Natalia Kraevskaia vµ t¸c gi¶ bµi viÕt nµy ® ®ưîc mêi tham gia như mét “chuyªn gia” vÒ Hµ Néi vµ kh«ng gian c«ng céng. DÞch tiÕng ViÖt: Ths. NguyÔn ThÞ Liªn – B¸o §Êu thÇu – Bé KÕ ho¹ch & §Çu tư. Tµi liÖu tham kh¶o BÐlanger, D. 2004. Single and childless women of Vietnam: Contesting and nego- tiating female identity? In L.B.W. Drummond and H. Rydstrom (eds) Gender Practices in Contemporary Vietnam, Singapore: Singapore University Press.
- 54 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 3, tr. 46-54 Drummond, L.B.W. 2004. ‘The ‘modern’ Vietnamese woman: Socialization and fashion magazines, in L.B.W. Drummond and H. Rydstrom (eds) Gender Practices in Contemporary Vietnam, Singapore: Singapore University Press. Drummond, L.B.W. 2007a. ‘Contesting landscape: Negotiating Hanoi’s urban development under colonial and doi moi municipal governments’. Paper pre- sented at the International Convention of Asia Scholars 5, Kuala Lumpur, Malaysia, 2–5 August 2007. Drummond, L.B.W. 2007b. ‘Drummond, fast-forward Hanoi: Public space in the utopian city’, in Nguyen Xuan Long (ed.) Hanoi 5000 Ho Guom/Hanoi 5000 Hoan Kiem Lakes. Catalogue to the art exhibition Hanoi 5000 Ho Guom/Hanoi 5000 Hoan Kiem Lakes, H.: NXB Giao thong Van tai. Drummond, L.B.W. and Nguyen Thi Lien (forthcoming). 2007. ‘Uses and under- standings of public space among young people in Hanoi, Viet Nam’, in A. DaniÌre and M. Douglass (eds) Civic Spaces in Asian Cities, London: Routledge. P_Art Group. 2007. ‘Hanoi 5000 Hoan Kiem Lakes’, in Nguyen Xuan Long (ed.) Hanoi 5000 Ho Guom/Hanoi 5000 Hoan Kiem Lakes. Catalogue to the art exhibition Hanoi 5000 Ho Guom/Hanoi 5000 Hoan Kiem Lakes, H.: NXB Giao thong Van tai. Ngo, Thi Ngan Binh. 2004. ‘The Confucian four feminine virtues (Tu duc): The old versus the new—Ke thua versus Phat huy’, in L.B.W. Drummond and H. Rydstrom (eds) Gender Practices in Contemporary Vietnam, Singapore: Singapore University Press. United Nations Viet Nam. 2003. Challenges to Youth Employment, Hanoi: UN. Available as a PDF download at http://www.un.org.vn/key/key.htm. Last accessed 7 August 2007. UNICEF Viet Nam. 2000. Children and Women: A Situation Analysis, Hanoi: UNICEF. Available as a PDF download at http://www.unicef.org/vietnam/resources_894.html. Last accessed 7 August 2007. UNICEF Viet Nam. 2001. The Children of Viet Nam 2000–2001: Stories about Vietnamese Children, The Struggles they Face, and What UNICEF is Doing to Help Them, Hanoi: UNICEF. Viet Nam Commission for Population, Family and Children (VPCFC). 2005. Chi tieu tre em Viet Nam 2003–2004 [Child Indicators for Viet Nam 2003–2004], Hanoi: VPCFC. Werner, J. 2004. ‘Managing hierarchy among women in the family: Mother and daughter-in-law relations in the Red River Delta in Vietnam’, in L.B.W. Drummond and H. Rydstrom (eds) Gender Practices in Contemporary Vietnam. Singapore: Singapore University Press.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học