Giáo trình Văn học Trung Quốc: Phần 2

Vaên hoïc Trung Quoác - 66 - CHÖÔNG III. THÔ VAÊN THÔØI ÑÖÔØNG TOÁNG (618 - 1279) TIEÁT I : THÔ 3.1.-THÔ ÑÔØI ÑÖÔØNG(618-907): 3.1.1.- Sô Ñöôøng(618-713): Bao quaùt thôøi gian töø naêm ñaàu nieân hieäu Vuõ Ñöùc ñôøi Ñöôøng Cao Toå (618) ñeán naêm ñaàu nieân hieäu Khai Nguyeân ñôøi Ñöôøng Huyeàn Toâng(713): noäi dung tö töôûng vaø hình thöùc ngheä thuaät daàn daàn hình thaønh vaø phaùt trieån, ñaët neàn moùng cho söï höng thònh cuûa thôøi kyø sau. Coù 3 noäi dung chính: mieâu taû cuoäc soáng ñaïm baïc, bình dò cuûa nhöõng nhaøn nhaân daät só nôi thoân daõ(phaùi thô sôn thuûy ñieàn vieân - Vöông Tích); ca ngôïi tính chaát haøo huøng cuûa keû nam nhi ngoaøi chieán ñòa hoaëc taâm tình thöông nhôù cuûa ngöôøi chinh phuï nôi phoøng khueâ(phaùi thô bieân taùi - Döông Quyùnh, Thaåm Thuyeân Kyø, Tröông Cöûu Linh) hoaëc giaûi baøy taâm tình hoaøi coå, tình caûm baïn beø, nhöõng daèn vaët suy tö tinh teá cuûa con ngöôøi tröôùc cuoäc soáng(phaùi thô tröõ tình laõng maïn - Vöông Boät, Lö Chieáu Laân, Laïc Taân Vöông, Toáng Chi Vaán, Vi Thöøa Khaùnh). Thô ca ñaàu thôøi Sô Ñöôøng coøn ít nhieàu chòu aûnh höôûng phong caùch dieãm leä phuø hoa thôøi Luïc Trieàu, ñeán khi Traàn Töû Ngang vaø Tröông Cöûu Linh coå vuõ phong traøo phuïc hoài “ phong coát Haùn Nguïy” -vaø vôùi söï kieän toaøn cuûa theå luaät thi- thì tình yù vaø ngoân töø trong thô daàn daàn trôû neân chaân thöïc, giaûn dò, laøm xuùc ñoäng loøng ngöôøi, môû ra vieãn caûnh toát ñeïp cuûa thôøi Thònh Ñöôøng. 3.1.1.1-Phaùi thô sôn thuûy ñieàn vieân: -Vöông Tích (585-644): Chuù cuûa Vöông Boät, keá thöøa phong caùch thô cuûa Ñaøo Tieàm thôøi Ñoáng Taán, noåi tieáng laø nhaø thô sôn thuûy ñieàn vieân thôøi Sô Ñöôøng. 1.DAÕ VOÏNG Ñoâng cao baïc moä voïng, Tæ yû duïc haø y. Thuï thuï giai thu saéc, Sôn sôn duy laïc huy. Muïc ñoàng khu ñoäc phaûn, Lieäp maõ ñôùi caàm quy. Töông coá voâ töông thöùc, Tröôøng ca hoaøi thaùi vi. TS. Nguyeãn Ñình Haûo – Nguyeãn Thanh Chaâu Ngaém caûnh ñoàng Chieàu laïi nhìn nöông noäi, Laân la nhöõng döïa keà. Maøu caây thu ñaõ nhuoäm, Ñænh nuùi naéng coøn hoe. Doàn ngheù, ngöôøi chaên laïi, Ñeo chim, ngöïa baén veà. Nhìn nhau ñeàu laï maët, Haùt vaãn nhôù Di, Teà. (Ngoâ Taát Toá dòch) Khoa Ngöõ vaên Vaên hoïc Trung Quoác 2.SÔN GIA Bình sinh duy töûu laïc, Taùc tính baát naêng voâ. Trieâu trieâu phoûng höông lyù, Daï daï dòch nhaân coâ. Gia baàn löu khaùch cöûu, Baát haï ñaïo tinh thoâ. Tröøu lieâm trì ích cöï, Baïc traùch caùnh nhieân loâ. Haèng vaên aåm baát tuùc, Haø kieán töûu taøn hoà? - 67 - Nhaø treân nuùi Bình sinh vui vôùi röôïu, Baûn tính bieát noùi sao? Saùng ra thaêm laøng xoùm, Toái ñeán taëng röôïu nhau. Nhaø ngheøo thöôøng giöõ khaùch, Vuïng kheùo chaúng noùi vaøo ! Böùc maønh tre giöõ löûa, Ñoát chieáu löûa chaùy mau. Röôïu thöôøng uoáng khoâng ñuû, Ñaâu nghe röôïu löng baàu? 3.1.1.2-Phaùi thô bieân taùi: -Döông Quyùnh( ? - 692): Ngöôøi ñaát Hoa Aâm, tænh Thieåm Taây. Tính raát töï phuï, thöôøng noùi:” Ngaõ quùi taïi Lö tieàn, sæ cö Vöông haäu”( Ta hoå theïn ôû tröôùc Lö Chieáu Laân, ôû sau Vöông Boät) Toøng quaân haønh Phong hoûa chieáu taây kinh, Taâm trung töï baát bình. Nha chöông töø Phuïng khuyeát, Thieát kî nhieãu Long thaønh. Vaân aùm ñieâu kyø hoïa, Phong ña taïp coå thanh. Ninh vi baùch phu tröôûng, Thaéng taùc nhaát thö sinh. Baøi ca toøng quaân Löûa hieäu röïc Taây kinh, Loøng ta thaáy baát bình. Binh phuø rôøi Phuïng khuyeát, Kî maõ ruoåi Long thaønh. Maây toái môø côø traïi, Gioù nhieàu laãn troáng dinh. Thaø laøm baùch phu tröôûng, Hôn laø gaõ thö sinh. (Traàn Troïng San dòch) -Thaåm Thuyeân Kyø(?-713?): Töï Vaân Khanh, ngöôøi ñaát Noäi Hoaøng, Töôùng Chaâu, ñoã tieán só naêm 675, nhieàu thaêng traàm treân hoaïn loä. Cuøng Toáng Chi Vaán teà danh, ñöôïc ngöôøi ñôøi xöng tuïng laø Thaåm Toáng nhò gia. Taïp thi Vaên ñaïo Hoaøng Long thuù, Taàn nieân baát giaûi binh. Khaû lieân khueâ lyù nguyeät, Tröôøng taïi Haùn gia doanh. Thieáu phuï kim xuaân yù, Löông nhaân taïc daï tình. Thuøy naêng töông kyø coå, Nhaát vò thuû Long thaønh? Thô taïp Nghe noùi Hoaøng Long thuù, Bao naêm khoâng giaûi nguõ. Phoøng khueâ traêng doõi soi, Doanh traïi Haùn môø toû. Loøng vôï treû xuaân nay, Tình choàng xa buoåi ñoù, Ai ñaâu noåi troáng côø, Chieám laáy Long thaønh höû? (Khöông Höõu duïng dòch) -Tröông Cöûu Linh(673-740): Töï Töû Thoï, ngöôøi Thieàu Chaâu, tænh Quaûng Ñoâng, laøm quan ñeán chöùc Thöôïng thö Höõu thöøa töôùng. Tính cöông tröïc, bò Lyù Laâm Phuû gieøm pha, bieám laøm tröôûng söû ôû Kinh Chaâu roài maát taïi ñaáy. TS. Nguyeãn Ñình Haûo – Nguyeãn Thanh Chaâu Khoa Ngöõ vaên Vaên hoïc Trung Quoác Töï quaân chi xuaát hyõ Töï quaân chi xuaát hyõ, - 68 - Töø khi anh böôùc ñi roài Töø khi anh böôùc ñi roài, Baát phuïc lyù taøn ky. Tö quaân nhö nguyeät maõn, Daï daï giaûm quang huy. Cöæ canh em chaúng ñoaùi hoaøi sôùm hoâm. Nhôù anh nhö taám traêng troøn, Ñeâm ñeâm vaøng voõ hao moøn vôùi traêng. (Khöông Höõu Duïng dòch) -3.1.1.3-Phaùi thô tröõ tình laõng maïn: -Vöông Boät(647-675): Töï Töû An, ngöôøi Thieåm Taây, Long Moân, gioûi caû thô laãn vaên. Xeáp haøng ñaàu trong töù kieät: Vöông Boät, Döông Quyùnh, Lö Chieáu Laân vaø Laïc Taân Vöông. Coù Vöông Töû An taäp. Ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát tieáng do baøi Ñaèng Vöông caùc töï. Chuù yù caâu: “Laïc haø döõ coâ vuï teà phi, thu thuûy coäng tröôøng thieân nhaát saéc”. 1.Ñaèng vöông caùc Ñaèng vöông cao caùc laâm giang chöû, Boäi ngoïc minh loan baõi ca vuõ. Hoïa ñoáng trieâu phi Nam Phoá vaân, Chu lieâm moä quyeån Taây Sôn vuõ. Nhaøn vaân ñaøm aûnh nhaät du du, Vaät hoaùn tinh di kyû ñoä thu. Caùc trung ñeá töû kim haø taïi? Haïm ngoaïi Tröôøng giang khoâng töï löu. 2.Toáng Ñoã Thieáu phuû chi nhaäm Thuïc Xuyeân Thaønh khuyeát phuï Tam Taàn, Phong yeân voïng nguõ taân. Döõ quaân ly bieät yù, Ñoàng thò hoaïn du nhaân. Haûi noäi toàn tri kyû, Thieân nhai nhöôïc tî laân. Voâ vi taïi kyø loä, Nhi nöõ coäng trieâm caân. Gaùc Ñaèng vöông Beân soâng ñaây gaùc Ñaèng vöông, Muùa ca ñaõ heát ngoïc vaøng naøo ai? Coät roàng Nam Phoá maây bay, Reøm chaâu möa cuoán ngaøn Taây sôùm chieàu. In ñaàm maây vaån vô troâi, Tang thöông vaät ñoåi sao dôøi maáy thu. Ñaèng vöông trong gaùc nay ñaâu? Tröôøng giang nöôùc vaãn chaûy mau meù ngoaøi. (Traàn Troïng San dòch) Tieãn Ñoã Thieáu phuû ñi nhaäm chöùc ôû Thuïc Xuyeân Töôøng thaønh baûo veä Tam Taàn, Vôøi troâng naêm beán maáy laàn khoùi maây. Ngaäm nguøi, toâi baùc chia tay Ngheà quan raøy ñoù mai ñaây boïn mình. Ñaâu khoâng coù baïn taâm tình, ÔÛ chaân trôøi cuõng nhö quanh xoùm laøng. Bieät nhau nôi ngaõ ba ñaøng, Ñöøng nhö nhi nöõ leä traøn thaám khaên. (Khöông Höõu Duïng dòch) -Lö Chieáu Laân(641-680?): Töï laø Thaêng Chi, ngöôøi ñaát Phaïm Döông, U chaâu, nay laø Tröïc Leä, Phuïng Thieân, laøm quan leänh taïi Taân Ñoâ. Vì maéc beänh, oâng töø quan, ñeán ôû nuùi Thaùi Baïch, uoáng ñan döôïc truùng ñoäc, tay chaân bò taøn pheá, laâu ngaøy khoâng khoûi beänh neân töï traàm ôû soâng Dónh. Coù vaên taäp goàm 20 quyeån vaø thi taäp “U öu” goàm 3 quyeån. Khuùc Giang hoa Phuø höông nhieãu Khuùc ngaïn, Vieân aûnh phuùc hoa trì. Thöôøng khuûng thu phong taûo, Phieâu linh quaân baát tri. Hoa ao Khuùc Giang Höông noåi vôøn bôø nöôùc, Boùng troøn phuû maët ao. Thöôøng sôï gioù thu sôùm, Phieâu linh baïn bieát ñaâu ! (Traàn Troïng San dòch) TS. Nguyeãn Ñình Haûo – Nguyeãn Thanh Chaâu Khoa Ngöõ vaên Vaên hoïc Trung Quoác - 69 - -Laïc Taân Vöông(640? -684): Ngöôøi Nghóa OÂ, tænh Chieát Giang, ngoaøi taøi thô coøn noåi tieáng nhôø baøi Vò Töø Kính Nghieäp thaûo Voõ Chieáu hòch. Chuù yù caâu: “Nhaát phoâi chi thoå vò can, luïc xích chi coâ haø taïi”. Dòch thuûy toáng bieät Thöû ñòa bieät Yeân Ñan, Traùng só phaùt xung quan. Tích thôøi nhaân dó moät, Kim nhaät thuûy do haøn. Ñöa tieãn treân soâng Dòch Nôi ñaây töø bieät Yeân Ñan, Toùc ai döïng ngöôïc caêm hôøn suïc soâi. Thôøi xöa traùng só khuaát roài, Maø nay doøng nöôùc chöa thoâi laïnh ngöôøi. (Nguyeãn Thanh Chaâu dòch) -Toáng Chi Vaán( ? - 713): Töï Dieân Thanh, ngöôøi Phaàn chaâu, nay thuoäc tænh Sôn Taây. Môùi 12 tuoåi ñöôïc Vuõ haäu cho vaøo hoïc ôû Taäp hieàn vieän. Sau bò bieám ra laøm Tham quaân taïi Luõng chaâu. Khi Ñöôøng Dueä Toâng leân ngoâi, oâng bò bieám ra Khaâm chaâu, roài maát taïi ñaây. Coù vaên taäp goàm 10 quyeån. Veà thô, sôû tröôøng loaïi nguõ ngoân. Toáng Ñoã Thaåm Ngoân Ngoïa beänh nhaân söï tuyeät, Ta quaân vaïn lyù haønh. Haø kieàu baát töông toáng, Giang thuï vieãn haøm tình. Tieãn Ñoã Thaåm Ngoân Naèm beänh queân nhaân söï, Thöông ai muoân daëm xa. Caàu soâng khoâng tieãn bieät, Caây beán tình bao la. (Traàn Troïng San dòch) -Traàn Töû Ngang(651-702): Töï Baù Ngoïc, ngöôøi ñaát Xaï Hoàng, Töû Chaâu (tænh Töù Xuyeân). Hoïc raát muoän nhöng raát chaêm, ñoã tieán só, laøm Höõu thaäp di moät thôøi gian ngaén roài xin veà queâ. Do hieàm khích, bò haõm vaøo tuø, cheát trong nguïc. Coù Traàn Baù Ngoïc taäp. Ñaêng U Chaâu ñaøi ca Tieàn baát kieán coå nhaân, Haäu baát kieán lai giaû. Nieäm thieân ñòa chi du du, Ñoäc saûng nhieân nhi theá haï. Baøi ca leân ñaøi U Chaâu Coå nhaân nay chaúng thaáy, Haäu theá cuõng tònh khoâng. Ngaãm trong trôøi ñaát voâ cuøng, Rieâng mình thöông caûm ñoâi gioøng leä rôi. (Nguyeãn Thanh Chaâu dòch) -Haï Tri Chöông(659-744): Töï laø Quí Chaân, ngöôøi ñaát Vónh Höng, Vieät Chaâu(nay laø huyeän Hôïp Phoá, tænh Quaûng Ñoâng). Tính phoùng khoaùng, thích röôïu, baïn thaân cuûa Lyù Baïch . Ñoã tieán só, hoaïn loä hanh thoâng, ñaàu naêm Thieân Baûo töø quan laøm ñaïo só. TS. Nguyeãn Ñình Haûo – Nguyeãn Thanh Chaâu Khoa Ngöõ vaên Vaên hoïc Trung Quoác Hoài höông ngaãu thö Kyø nhaát Thieáu tieåu ly gia laõo ñaïi hoài, Höông aâm voâ caûi maán mao thoâi. Nhi ñoàng töông kieán baát töông thöùc, Tieáu vaán: “Khaùch toøng haø xöù lai?” Kyø nhò Ly bieät gia höông tueá nguyeät ña, Caän lai nhaân söï baùn tieâu ma. Duy höõu moân tieàn Kính Hoà thuûy, Xuaân phong baát caûi cöïu thôøi ba. - 70 - Ngaãu nhieân vieát khi veà laøng Baøi 1 Treû ñi, giaø trôû laïi nhaø Gioïng queâ khoâng ñoåi söông pha maùi ñaàu. Gaëp nhau maø chaúng bieát nhau, Treû cöôøi hoûi:”Khaùch töø ñaâu ñeán laøng?” Baøi 2 Queâ nhaø xa caùch traûi bao thu? Nhaân söï gaàn ñaây ñaõ xaùc xô. Rieâng nöôùc Kính Hoà baøy tröôùc cöûa, Gioù xuaân khoâng ñoåi soùng thôøi xöa. (Traàn Troïng San dòch) -Vi Thöøa Khaùnh: Töï Dieân Höu, ngöôøi Vuõ Laêng, Trònh Chaâu(nay laø tænh Haø Nam), ñoã tieán só, nhieàu thuyeân chuyeån trong hoaïn loä. Khi bò bieám xuoáng Lónh Nam, saùng taùc baøi Nam haønh bieät ñeä. Nam haønh bieät ñeä Ñaïm ñaïm Tröôøng giang thuûy, Du du vieãn khaùch tình. Laïc hoa töông döõ haän, Ñaùo ñòa nhaát voâ thanh. Ñi Lónh Nam töø bieät em Lôø ñôø doøng nöôùc chaûy, Lai laùng daï ngöôøi ñi. Hoa ruïng nhö cuøng haän, Lìa caønh khoâng tieáng chi ! (Khöông Höõu Duïng dòch) 3.1.2.-Thôøi Thònh Ñöôøng(713-766): Bao quaùt thôøi gian töø naêm ñaàu nieân hieäu Khai Nguyeân ñôøi Ñöôøng Huyeàn Toâng(713) ñeán naêm ñaàu nieân hieäu Ñaïi Lòch ñôøi Ñöôøng Ñaïi Toâng (766) chöøng 50 naêm: tình töï trong thô maõnh lieät, yù caûnh bao la, theå cheá thuaàn thuïc, ngheä thuaät kyø dieäu, ñaït ñeán cöïc ñieåm xaùn laïn, huy hoaøng.Tröôùc loaïn An Söû(755), thô chöùa ñaày thieân nhieân, tình, nhaïc vaø röôïu. Lónh tuï thi ñaøn giai ñoaïn naøy laø thi tieân Lyù Baïch. Noäi dung thô Lyù Baïch khoâng nhöõng bao quaùt caû 3 phaùi thô ñaõ xuaát hieän trong thôøi Sô Ñöôøng, ñaëc bieät laø chaát thô tröû tình laõng maïn, maø coøn naâng chuùng leân ñeán ñænh cao ngheä thuaät. Caùc phaùi thô sôn thuûy ñieàn vieân(Maïnh Haïo Nhieân, Vöông Duy, Lyù Baïch..), bieân taùi(Cao Thích, Saàm Tham, VöôngHaøn, Vöông Chi Hoaùn, Vöông Xöông Linh, Lyù Baïch...), tröõ tình laõng maïn (Lyù Baïch, Thoâi Hieäu, Tröông Keá...).Sau loaïn An Söû, xuaát hieän moät nhaø thô hieän thöïc xaõ hoäi kieät xuaát : thi thaùnh Ñoã Phuû. 3.1.2.1-Phaùi thô tröõ tình laõng maïn: -Lyù Baïch(701-762): Töï Thaùi Baïch, hieäu Thanh Lieân cö só, ngöôøi Mieân Chaâu, tænh Töù Xuyeân. Xuaát thaân töø gia ñình thöông nhaân neân ít bò tö töôûng nho gia chính thoáng chi phoái. Laïi öa kieám thuaät, tính phoùng khoaùng, thích giao du vôùi ñao só vaø du laõm nhieàu thaéng caûnh neân coù phong caùch thoaùt tuïc. Ngoaøi 40 tuoåi môùi ñeán Tröôøng An, ñöôïc Ngoâ Quaân tieán cöû laøm quan ôû Vieän Haøn laâm ñôøi Huyeàn Toâng(töø naêm Thieân Baûo thöù nhaát), nhöng khoâng thích hôïp, chæ soáng trong caûnh “caù chaäu chim loàng” 3 naêm roài töø quan, tieáp tuïc ngao du sôn thuûy. Ñöôïc xöng tuïng laø “thi tieân”, ñöùng ñaàu thi ñaøn ñôøi Ñöôøng tröôùc loaïn An-Söû. TS. Nguyeãn Ñình Haûo – Nguyeãn Thanh Chaâu Khoa Ngöõ vaên ... - tailieumienphi.vn