Giáo trình tóm tắt bài giảng Văn học Xô Viết: Phần 2

Toùm taét baøi giaûng vaên hoïc Xoâ Vieát - 28 - BAØI 4: VLAÑIMIA MAI A KOVSKI (1893 – 1930) Trong soá caùc nhaø thô tröôûng thaønh cuøng vôùi Caùch maïng thaùng Möôøi, V. Maiacovski laø moät hieän töôïng ñoäc ñaùo. Cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp saùng taùc cuûa V. Maiacovski gaén lieàn vôùi söï nghieäp Caùch maïng thaùng Möôøi. Maia vaøo ñaûng Boânseâvíts naêm 15 tuoåi, ba laàn bò tuø, laø uûy vieân thaønh uyû Maùtxcôva. Thôøi ñaïi vôùi nhöõng bieán chuyeån döõ doäi trong ñôøi soáng daân toäc Nga vaø nhaân loaïi ñaõ in ñaäm neùt trong taâm hoàn vaø tö töôûng cuûa nhaø thô. Höôùng veà lí töôûng cuûa cuoäc caùch maïng, say söa ngaây ngaát vôùi nhöõng bieán chuyeån cuûa cuoäc soáng caùch maïng, vôùi caùi môùi trong ñôøi soáng xaõ hoäi, Mai a ñaõ chuyeån caùi khoâng khí bi traùng cuûa thôøi ñaïi vaøo trong thô ca vaø ñaõ trôû thanø h ngöôøi coå vuõ nhieät thaønh nhaát, trôû thaønh “caùi gheành ñaù” trong neàn vaên hoïc XoâVieát. Baåm sinh, con ngöôøi ngheä só cuûa Maia ñaõ saün chaát caùch maïng. Cuoäc soáng vôùi taát caû söï ngöng ñoïng vaø nhöõng bieåu hieän phaøm tuïc, loá bòch cuûa noù laø keû thuø cuûa Maia. Nhaø thô ñaõ ñi tìm caùi môùi vôùi nhöõng bieåu hieän cuoàng phoùng nhaát (nhöõng naêm thaùng Maia ôû trong nhoùm Vò lai). Caùi haøo phoùng trong con ngöôøi ngheä só traøn treà söùc saùng taïo baét gaëp söùc vaän ñoäng vuõ baõo cuûa caùch maïng ñaõ laøm xuaát hieän moät phong caùch thô ñoäc ñaùo- nhö laø moät saûn phaåm tinh thaàn duy nhaát cuûa thôøi ñaïi, khoâng theå laëp laïi- vôùi hai neùt phong caùch: söû thi vaø traøo phuùng trong thô ca cuûa oâng. I. Tính chaát söû thi trong thô Maia + Ñoïc thô cuûa Maia ta baét gaëp caùi maõnh lieät, caùi xoâ boà, caùi xuø xì cuûa cuoäc caùch maïng (trong baøi Caùch maïng ). Taùc giaû say söa, haøo höùng hoaø nhaäp vaøo ñoäi quaân caùch maïng vì ôû ñoù lí töôûng cuûa nhaø ngheä só baét gaëp lí töôûng caùch maïng: Töï do, bình ñaúng, baùc aùi maø caùch maïng ñaõ mang ñeán, thöïc teá nhaø thô ñaõ chöùng kieán: Hôõi! nhöõng ngöôøi coâng daân Ngaøy hoâm nay caùi tröôùc ñaây vaïn coå ñoå nhaøo Ngaøy hoâm nay cô sôû nhöõng tinh caàu ñem duyeät laïi Ngaøy hoâm nay ngay chieác khuy cuoái cuøng treân aùo Cuõng phaûi thay Cuoäc soáng ta laøm laïi töø ñaàu. + Caùi lôùn lao, haøo huøng cuûa caùch maïng cuoán huùt taát caû: quaûng tröôøng, ñöôøng phoá, nhaø cöûa, ngöôøi, ngöïa, traïi lính … Ñoäi quaân ngheä thuaät haêng haùi, ham hôû doác heát taâm huyeát phuïc vuï caùch maïng: Chuùng toâi laáy phoá phöôøng laøm buùt veõ Quaûng tröôøng laøm baûng maøu Thôøi gian ngaøn vaïn trang saùch ñaõ vieát ñaâu Ngaøy caùch maïng vaãn chöa ai ca haùt Nguyeãn Vaên Kha Khoa Ngöõ Vaên Toùm taét baøi giaûng vaên hoïc Xoâ Vieát - 29 - Naøo xuoáng ñöôøng baét tay vaøo vieäc Nhöõng ngöôøi vò lai phöôøng ñaùnh troáng, phöôøng thô. (Nhaät leänh cho ñoäi quaân ngheä thuaät ) Nhaø ngheä só töï nguyeän laøm coâng vieäc cho caùch maïng nhö maët trôøi toaû saùng. (Moät cuoäc hoäi ngoä cuûa V. Mai a covski ôû thoân queâ muøa heø). + Söùc soáng cuûa ngheä thuaät maø caùch maïng mang laïi khoâng chæ laø khí theá haøo huøng, laø göôm suùng maø laø söùc soáng cuûa töï nhieân, ôû kích thöôùc cuûa vuõ truï. Thô ca saùnh cuøng vôùi maët trôøi, ngheä só laøm baïn vôùi maët trôøi, troø chuyeän vôùi thaùp EÙp phen. Nhaø thô vaän ñoäng caû nhaø cöûa, ñöôøng saù, phoá phöôøng theo caùch maïng (Pari). Söï coå vuõ nhieät thaønh cho caùch maïng ñaõ giuùp nhaø thô tìm ñöôïc nhöõng hình thöùc bieåu ñaït vöøa gaây söï ngôõ ngaøng, choaùng ngôïp ñeå chinh phuïc loøng ngöôøi ñuùng nhö taàm côõ cuûa aùch maïng, vöøa taän duïng moïi hình thöùc ñeå tuyeân truyeàn coå ñoäng ñaõ coù saün trong khung caûnh caùch maïng luùc ñoù (Haønh khuùc caùch maïng, Cöûa soå R. O. X. T. A . Say söa coå vuõ, ñoäng vieân caùch maïng laø höôùng tôùi lí töôûng, quy moâ roäng lôùn cuûa noù. Thöïc teá cuoäc soáng caùch maïng laø nhöõng coâng vieäc bình thöôøng, ñoøi hoûi nhöõng noã löïc, nhöõng söï hi sinh. Con nguôøi phaûi giaønh daät vôùi thôøi gian, phaûi traû giaù cho noù môùi coù ñöôïc nhöõng thaønh quaû. Taùc giaû ñaõ nhaän thöùc ñieàu naøy qua baøi thô Ñaøi kæ nieäm taïm thôøi, coâng trình cuûa Vlañi mia Mai a covski: Chuû nghóa coäng saûn laø vieäc raát bình thöôøng Ngaøy nay ñöøng chieâng troáng om soøm baèng lôøi noùi Phaûi nai löng goø coå maø laøm Phaûi cöôùp thôøi gian, giaønh thôøi ñaïi Treân maët traän aâm thaàm ño tính töøng phaân. Taùc giaû traân troïng nhöõng thaønh quaû lao ñoäng treân ñaát nöôùc vaøo thôøi kì môùi. -- Ñoù laø nhöõng ngöôøi Kuoác xkô ñaøo ra quaëng saét: Ngöôøi coâng nhaân: Ca ngôïi caùc baïn maùy keùo chaïy aàm aàm Dieãn giaû naøy huøng hoàn hôn ai heát Saùch veà caùc baïn Ghidô khoâng ñaët vieát Nhöng khoùi nhaø maùy töøng ñaùm lôùn uøn uøn Teân hoï caùc baïn nhöõng chöõ hoa loaèn ngoaèn Haøng trieäu coät khoùi ñem vieát leân trôøi bieác Cöûa quang vinh xöa nay voán heïp Nguyeãn Vaên Kha Khoa Ngöõ Vaên Toùm taét baøi giaûng vaên hoïc Xoâ Vieát - 30 - Heïp ñeán ñaâu thì cuõng maëc ai, Caùc baïn böôùc vaøo baát töû ñôøi ñôøi Nhöõng ngöôøi Kuoâc xkô ñaøo ra quaëng saét. (Ca ngôïi chieán coâng cuûa hai möôi saùu ngöôøi ) __ Ñeà cao vò trí ngöôøi thaày trong xaõ hoäi môùi (Maët traän thöù ba) II. Tính chaát traøo phuùng trong thô Maia Trong söï vaän ñoäng thaàn toác cuûa caùch maïng, phôi baøy bao nhieâu caùi phaûn ñoäng, caùi baûo thuû, caùi phaøm tuïc. Vôùi taát caû baàu nhieät huyeát cuûa nhaø ngheä só caùch maïng, Maia khoâng heà dung tha moät ñoái töôïng naøo caûn trôû con taøu caùch maïng. – Pheâ phaùn nhöõng keû ñaàu cô Caùch maïng (Quaân heøn maït) – Pheâ phaùn saéc saûo loái laøm vieäc quan lieâu, thuû tuïc haønh chính phieàn toaùi (Nhöõng ngöôøi loaïn hoïp) __ Choáng söï baûo thuû (Treân taøu Xeâbastoâpoân ). – Choáng thoùi xu nònh (Boïn ñaët ñieàu noùi nhaûm , Ñöùa heøn nhaùt, Taøi lieäu phoå thoâng cho nhöõng ngöôøi hoïc nònh ). – Loái soáng chaïy theo thò hieáu taàm thöôøng (Maruxia töï töû ). – Pheâ phaùn thoùi baøng quan cuûa giôùi trí thöùc tröôùc söï ñoåi thay cuûa cuoäc soáng caùch maïng (Baøi thaùnh ca daâng nhaø hoïc giaû) __ Ñaëc bieät, loái soáng phaøm tuïc laø keû töû thuø cuûa oâng. Ngay töø hoài nieân thieáu, Mai a ñaõ coâng khai choáng laïi loái soáng phaøm tuïc (Ñaây naøy -vieát naêm 1913 ) III. Moät boä phaän trong thô ca cuûa V. Maiacovski gaây aán töôïng maïnh meõ cho ñoäc giaû ñoù laø chuøm thô Maiacovski vieát veà nöôùc ngoaøi Trong cuoäc ñôøi cuûa mình, Mai a ñaõ töøng di du lòch ôû nöôùc ngoaøi, ñeán caùc nöôùc chaâu AÂu, chaâu Myõ. Vôùi nhaõn quan saéc saûo, vôùi taâm hoàn nhaïy caûm cuûa nhaø ngheä só, Mai a ñaõ phaùt hieän nhöõng nghòch lí, nhìn thaáu taän baûn chaát nhöõng hieän töôïng trong ñôøi soáng chính trò, xaõ hoäi, trong quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi trong caùc nöôùc maø Mai a ñaõ ñaët chaân ñeán. __ Nghòch lí töông phaûn trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Trong baøi Pari, Mai a ñaõ phaùt hieän treân nöôùc Phaùp, moät Pari traïi lính vaø luaät sö nhan nhaûn vaø moät Pari khaùc-khoâng traïi lính, khoâng luõ He ri o. Taùc giaû thaáy coâ ñôn giöõa Pari. Trong baøi Töôïng thaàn Töï do, Nhaø choïc trôøi boå doïc, Taùc giaû nhìn thaáy beân caïnh neàn vaên minh do khoa hoïc kó thuaät mang laïi laø nhöõng söï baát coâng, nhöõng teä naïn xaõ hoäi nhöùc nhoái, söï töông phaûn töôûng nhö khoâng theå coù trong xaõ hoäi phaùt trieån nhö xaõ hoäi nöôùc Mó. __ Söï thoái naùt cuûa cheá ñoä chính trò: ôû nhöõng nöôùc keùm phaùt trieån nhö Meâ hi coâ, Cu ba, taùc giaû chuù yù ñeán naïn phaân bieät chuûng toäc, söï thaát nghieäp daãn ñeán teä naïn xaõ hoäi, söï ngheøo naøn laïc haäu (Ñen vaø traéng, Beänh giang mai, ÔÛ Cu Ba, Meâ hi coâ ). Nguyeãn Vaên Kha Khoa Ngöõ Vaên Toùm taét baøi giaûng vaên hoïc Xoâ Vieát - 31 - __ Nhaø thô thoâng caûm saâu saéc vôùi tình caûnh nhöõng con ngöôøi baát haïnh (vì ngheøo ñoùi, beänh taät, vì tình caûnh baát coâng nhaân phaåm bò chaø ñaïp…), leân tieáng pheâ phaùn kòch lieät loái soáng tö saûn phaøm tuïc, söï oâ troïc, tröôûng giaû ñang nhan nhaûn trong xaõ hoäi phöông Taây vaø chaâu Myõ, treân cô sôû tö töôûng xaõ hoäi chuû nghóa, höôùng veà moät xaõ hoäi bình ñaúng töï do, khoâng coù ngöôøi boùc loät ngöôøi. IV. Ngheä thuaät thô Mai a 1. Nhòp ñieäu trong thô V. Maiacovski laøm thô nhö theá naøo? “Caùi nhòp ñieäu xoán xang naøy - nhaø thô vieát – töø ñaâu ñeán – khoâng roõ. Ñoái vôùi toâi laø moät söï laëp laïi, ôû trong toâi moät aâm, moät tieáng ñoäng, moät söï laéc lö hoaëc noùi chung ñoù laø söï laëp laïi moät hieän töôïng maø toâi dieãn ra ñöôïc baèng aâm thanh. Caùi ñem nhaäp laïi coù theå laø tieáng rì raøo cuûa bieån, tieáng ngöôøi vuù giaø cöù moãi saùng ñoùng saäp cöûa vaø laëp ñi laëp laïi, böôùc leät seät trong yù thöùc cuûa toâi, thaäm chí quaû ñaát xoay vaàn coù theå ñem laïi nhòp ñieäu naøy, ñoái vôùi toâi noù gioáng nhö trong cöûa haøng baùn giaùo cuï tröïc quan; ñaïi khaùi cöù seø seø roài taét. Vaø nhaát thieát loàng vôùi tieâng gioù noåi leân vaø thoåi raøo raøo. Vieäc coá gaéng toå chöùc söï vaän ñoäng, toå chöùc aâm thanh xung quanh mình, söï tìm toøi tính chaát vaø ñaëc ñieåm cuûa nhöõng thöù naøy laø moät trong nhöõng coâng vieäc laøm thô coù tính chaát thöôøng xuyeân vaø chuû yeáu – coâng vieäc döï tröõ nhòp. Toâi khoâng bieát laø nhòp toàn taïi ôû beân ngoaøi toâi hay chæ coù ôû trong toâi, ôû trong toâi thì ñuùng hôn. Nhöng ñeå thöùc tænh caàn coù söï va chaïm – cuõng nhö töø moät tieáng rít khoâng bieát töø ñaâu ñeán, tieáng ngaân nga, tieáng u, u trong buïng chieác döông caàm, cuõng nhö chieác caàu laéc lö coù cô suïp ñoå vì nhöõng böôùc ñi ñeàu ñeàu cuûa kieán. Nhòp ñoù laø söùc maïnh cô baûn, naêng löôïng cô baûn cuûa caâu thô. Khoâng giaûi thích ñöôïc noù ñaâu, chæ coù theå noùi veà nhòp nhö noùi veà löïc hoaëc ñieän … Nhaø thô chính laø phaûi phaùt trieån ôû mình caùi giaùc quan baét nhòp naøy chöù khoâng phaûi ñi hoïc thuoäc loøng nhöõng khoå aâm luaät …”. Maia ñaõ keå laïi veà quaù trình hình thaønh thô baäc thang cuûa mình nhö vaäy. 2. Söï keát hôïp giöõa chaát tröõ tình vaø töï söï Chaát töï söï trong thô Maia haøo huøng, kì vó vaø chaát tröõ tình saâu laéng, theå hieän ñuùng caûm xuùc nhaø ngheä só tröôùc bieán coá troïng ñaïi ñang chi phoái thaân phaän con ngöôøi. 3. Tính chaát “khaåu ngöõ” trong ngöõ ñieäu vaø ngoân ngöõ thô Thô Maia vieát chuû yeáu ñeå ñoïc to tröôùc coâng chuùng, do ñoù: “Trong toaøn boä thaám nhuaàn khí chaát cuûa lôøi noùi mieäng maø chuû yeáu laø lôøi noùi to tieáng” (G. Vinocur). Trong thô Mai a – nhö chính taùc giaû ñaõ noùi ñeán nhieàu laàn - söï phong phuù cuûa nhöõng saéc thaùi yù nghóa chæ coù theå truyeàn ñaït ñöôïc baèng gioïng noùi, treân baûn in khoù theå hieän. YÙù töôûng ñoù cuõng theå hieän caû trong tieâu ñeà cuûa moät soá baøi thô: Noùi chuyeän vôùi Puskin… , Noùi chuyeän vôùi ngöôøi thanh tra taøi chính, Noùi chuyeän vôùi Leânin, Thö göûi ñoàng chí Kox troáp ,v.v… Nguyeãn Vaên Kha Khoa Ngöõ Vaên Toùm taét baøi giaûng vaên hoïc Xoâ Vieát - 32 - 4. Keát luaän Sinh ra töø thôøi ñaïi baõo taùp, vôùi tö chaát baåm sinh vaø söùc saùng taïo phi thöôøng cuûa nhaø ngheä só chaân chính, Mai a ñaõ chaân thaønh ñöùng veà phía caùch maïng, coå vuõ vaø ñaáu tranh cho söï ra ñôøi lyù töôûng cuûa caùch maïng, choáng laïi nhöõng theá löïc thuø ñòch, baûo thuû, caûn trôû böôùc tieán cuûa xaõ hoäi môùi. Lyù töôûng caùch maïng chính laø leõ soáng vaø cöông lónh saùng taùc cuûa Mai a. Nhöõng “vaàn thô theùp” cuûa Mai a laøm phong phuù neàn vaên hoïc Nga thôøi kyø XoâVieát, hoaø nhòp cuøng thôøi ñaïi, taïo ra phong caùch thô ñoäc ñaùo coù moät khoâng hai. Thô cuûa Maia laø ñaøi töôûng nieäm maø nhaø ngheä só taïc cuøng thôøi ñaïi ñaày bieán ñoäng cuûa oâng. Nguyeãn Vaên Kha Khoa Ngöõ Vaên ... - tailieumienphi.vn