Giáo trình Tổ chức quản lý doanh nghiệp - Hà Minh Chỉnh, Lê Thị Bích Nga

TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐẮK LẮK
KHOA ĐIỆN TỬ TIN HỌC
---------------oOo---------------

GIÁO TRÌNH

TỔ CHỨC QUẢN LÝ
DOANH NGHIỆP
NGHỀ: CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG NGHỀ

Người biên soạn: ThS. Hà Minh Chỉnh
Chủ biên: ThS. Hà Minh Chỉnh
Đồng chủ biên: Lê Thị Bích Nga

Lưu hành nội bộ - 2015

LỜI NÓI ĐẦU
Môn học Tổ chức quản lý doanh nghiệp cung cấp những kiến thức cơ bản về tổ
chức, quản lý để nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chức sản xuất kinh doanh của một
doanh nghiệp trong điều kiện cạnh tranh của nền kinh tế thị trường.
Với mục tiêu trang bị cho học sinh, sinh viên những kiến thức cơ bản về tổ chức
quản lý doanh nghiệp và kỹ năng thu thập xử lý các thông tin quản lý doanh nghiệp
một cách hiệu quả, đồng thời đáp ứng được chương trình khung của Bộ Lao động –
Thương binh và Xã hội, phục vụ nhu cầu về giáo trình giảng dạy học tập và nghiên
cứu của học sinh, sinh viên học nghề Công nghệ thông tin, trường Cao đẳng nghề
Đắk Lắk biên soạn bộ Giáo trình Tổ chức quản lý doanh nghiệp (Dùng cho trình
độ Cao đẳng nghề)
Giáo trình gồm 6 chương:
Chương 1: Thông tin trong tổ chức và các hệ thống thông tin
Chương 2: Tổ chức quản lý trong doanh nghiệp
Chương 3: Quản lý lao động tiền lương trong doanh nghiệp
Chương 4: Quản lý vật tư trong doanh nghiệp
Chương 5: Quản lý vốn và tài sản trong doanh nghiệp
Chương 6: Giá cả - giá thành và lợi nhuận trong doanh nghiệp
Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng không tránh khỏi những thiếu sót. Người biên
soạn rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo và các bạn học
sinh, sinh viên cùng đông đảo bạn đọc để giáo trình ngày càng hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Biên soạn: ThS. Hà Minh Chỉnh
Lê Thị Bích Nga

MỤC LỤC
Chương 1: Thông tin trong tổ chức và các hệ thống thông tin ................................. 1
1.1. Thông tin và hệ thống thông tin ................................................................................... 1
1.1.1. Định nghĩa và các bộ phận cấu thành (Lịch sử phát triển) ................................ 1
1.1.2. Phân loại hệ thống thông tin trong doanh nghiệp ............................................... 2
1.2. Các hệ thống thông tin trong doanh nghiệp ................................................................ 3
1.2.1. Hệ thống thông tin tài chính .................................................................................. 3
1.2.2. Hệ thống thông tin marketing ............................................................................... 4
1.2.3. Hệ thống thông tin sản xuất và kinh doanh ......................................................... 4
1.2.4. Hệ thống thông tin quản trị nhân lực ................................................................... 5
1.3. Hệ thống thông tin với nhà quản trị ............................................................................ 5
1.3.1. Vai trò hệ thống thông tin ...................................................................................... 5
1.3.2. Yêu cầu đối với thông tin và hệ thống thông tin .................................................. 6
1.3.3. Xây dựng hệ thống thông tin quản trị .................................................................. 6

Chương 2: Tổ chức quản lý trong doanh nghiệp ...................................................... 8
2.1. Quản lý và các chức năng quản lý doanh nghiệp ....................................................... 8
2.1.1. Khái niệm quản lý .................................................................................................. 8
2.1.2. Các chức năng quản lý doanh nghiệp ................................................................... 8
2.2. Nguyên tắc quản lý doanh nghiệp .............................................................................. 10
2.2.1. Nguyên tắc thống nhất sự lãnh đạo chính trị và kinh tế ................................... 10
2.2.2. Nguyên tắc tập trung dân chủ ............................................................................. 11
2.2.3. Nguyên tắc kết hợp Nhà nước và Xã hội (Kết hợp hài hòa các lợi ích kinh tế) . 12
2.2.4. Nguyên tắc tính khoa học..................................................................................... 13
2.2.5. Nguyên tắc tính kế hoạch ..................................................................................... 14
2.2.6. Nguyên tắc tính cụ thể, thiết thực và hiệu quả .................................................. 14
2.2.7. Nguyên tắc trách nhiệm và phân công trách nhiệm .......................................... 15
2.3. Phương pháp quản lý doanh nghiệp .......................................................................... 16
2.3.1. Khái niệm chung các phương pháp quản lý....................................................... 16
2.3.2. Các phương pháp quản lý doanh nghiệp phổ biến ............................................ 18
2.4. Cơ cấu quản lý tổ chức doanh nghiệp........................................................................ 19
2.4.1. Khái niệm .............................................................................................................. 19
2.4.2. Tác dụng của bộ máy quản lý khi được tổ chức khoa học và hợp lý ............... 19
2.4.3. Nguyên tắc xây dựng cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý doanh nghiệp ............... 19
2.4.4. Một số cơ cấu tổ chức quản lý doanh nghiệp phổ biến ..................................... 21
2.4.5. Quy trình, quy tắc giao nhận ca và ghi sổ nhật ký ............................................ 25

Chương 3: Quản lý lao động tiền lương trong doanh nghiệp ................................. 27
3.1. Khái quát về tổ chức quản lý lao động ...................................................................... 27
3.1.1. Khái niệm, ý nghĩa của tổ chức quản lý lao động .............................................. 27
3.1.2. Nhiệm vụ của tổ chức quản lý lao động .............................................................. 28
3.2. Định mức lao động....................................................................................................... 29
3.2.1. Khái niệm, ý nghĩa của định mức lao động ........................................................ 29
3.2.2. Phân loại, điều kiện áp dụng định mức lao động............................................... 29
3.2.3. Các phương pháp xây dựng định mức lao động................................................. 30
3.3. Năng suất lao động ...................................................................................................... 35
3.3.1. Khái niệm và cách tính năng suất lao động ....................................................... 35
36.000 +28.000 ................................................................................................................. 36
3.3.2. Tăng năng suất lao động ...................................................................................... 36
3.4. Công tác tiền lương - tiền thưởng trong doanh nghiệp ............................................ 37
3.4.1. Bản chất-vai trò-chức năng của tiền lương ........................................................ 38
3.4.2. Các hình thức tiền lương trong doanh nghiệp ................................................... 40
3.4.3. Các phương pháp chia lương .............................................................................. 43

3.4.4. Tiền thưởng trong doanh nghiệp ........................................................................ 45

Chương 4: Quản lý vật tư trong doanh nghiệp ....................................................... 46
4.1. Khái quát về vật tư kỹ thuật ...................................................................................... 46
4.1.1. Khái quát .................................................................................................................. 46
a. Khái niệm vật tư kỹ thuật ............................................................................................. 46
b. Phân loại vật tư - kỹ thuật............................................................................................. 46
c. Sự cần thiết phải tổ chức bộ máy quản trị vật tư ở doanh nghiệp ............................ 47
4.1.2. Vai trò của vật tư trong quá trình sản xuất ........................................................... 47
4.2. Định mức tiêu dùng nguyên vật liệu.......................................................................... 48
4.2.1. Khái niệm .................................................................................................................. 48
4.2.2. Phương pháp xác định mức tiêu dùng nguyên vật liệu ........................................ 48
a. Phương pháp xác định chi phí định mức ..................................................................... 48
b. Xây dựng định mức chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ................................................ 48
c. Xây dựng định mức chi phí nhân công trực tiếp ......................................................... 49
4.3. Nhu cầu vật tư trong doanh nghiệp ........................................................................... 49
4.3.1. Nhu cầu vật tư cần dùng.......................................................................................... 53
a. Nhiệm vụ của cấp phát vật tư ....................................................................................... 53
b. Xác định mức, hạn mức tiêu dùng vật tư kỹ thuật ..................................................... 53
4.3.2. Nhu cầu vật tư dự trữ .......................................................................................... 54
4.3.3. Nhu cầu vật tư cần mua ....................................................................................... 56

Chương 5: Quản lý vốn và tài sản trong doanh nghiệp .......................................... 58
5.1. Khái niệm và phân loại vốn sản xuất kinh doanh .................................................... 58
5.1.1. Khái niệm, vai trò của vốn .................................................................................. 58
5.1.2. Phân loại vốn kinh doanh trong Doanh nghiệp................................................. 58
5.2. Vốn cố định - tài sản cố định trong doanh nghiệp ................................................... 59
5.2.1. Khái niệm .............................................................................................................. 59
5.2.2. Hao mòn và khấu hao tài sản cố định ................................................................ 60
5.2.3. Phương pháp tính khấu hao tài sản cố định ...................................................... 61
5.3. Vốn lưu động ............................................................................................................... 69
5.3.1. Khái niệm, phân loại vốn lưu động .................................................................... 69
5.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn lưu động ...................................... 70
5.4. Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ........................................................ 70
5.4.1. Biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cố định ........................................... 70
5.4.2. Biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động ........................................ 71

Chương 6: Giá cả - giá thành và lợi nhuận trong doanh nghiệp ........................... 72
6.1. Giá cả sản phẩm .......................................................................................................... 72
6.1.1. Khái niệm và các nhân tố ảnh hưởng tới giá cả sản phẩm............................... 72
6.1.2. Định giá sản phẩm................................................................................................ 75
6.2. Giá thành sản phẩm .................................................................................................... 77
6.2.1. Khái niệm và ý nghĩa của giá thành sản phẩm ................................................. 77
6.2.2. Phân loại giá thành. ............................................................................................. 78
6.2.2. Phương pháp tính giá thành sản phẩm .............................................................. 79
6.3. Lợi nhuận (thu nhập của doanh nghiệp) ..................................................................... 83
6.3.1. Doanh thu (Tiêu thụ sản phẩm và doanh thu tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp)
.......................................................................................................................................... 83
6.3.2. Khái niệm lợi nhuận và phương pháp xác định lợi nhuận của doanh nghiệp 84
6.3.3. Chế độ phân phối lợi nhuận trong doanh nghiệp ............................................. 86

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 89

CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC: TỔ CHỨC QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP
Mã số môn học: MH 15;
Thời gian môn học: 60 giờ;

(Lý thuyết: 18 giờ; Thực hành 42 giờ)

I. VỊ TRÍ, TÍNH CHẤT CỦA MÔN HỌC:
Tổ chức quản lý doanh nghiệp là môn học cơ sở nghề bắt buộc của chương trình
đào tạo Cao đẳng nghề Công nghệ thông tin (ứng dụng phần mềm), được bố trí giảng
dạy sau khi đã học xong các môn học chung.
II. MỤC TIÊU MÔN HỌC:
 Hiểu được cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của doanh nghiệp;
 Hiểu được các nội dung, nguyên tắc, phương pháp của tổ chức quản lý doanh
nghiệp;
 Vận dụng tốt các nguyên tắc, phương pháp,…để giải quyết tốt các bài tập tình
huống, các bài tập tính toán và ứng dụng để nghiên cứu các môn học chuyên ngành;
 Có thái độ học tập, nghiên cứu nghiêm túc, khoa học.
III. NỘI DUNG MÔN HỌC:
Thời gian
Số
TT
I.

II.

III.

IV.

V.

Tên chương mục

Tổng
số

Lý
thuyết

Thực
hành

Thông tin trong tổ chức và các hệ thống
thông tin
Thông tin
Các hệ thống thông tin trong doanh nghiệp
Tổ chức quản lý trong doanh nghiệp
Quản lý và các chức năng quản lý D.Nghiệp
Nguyên tắc quản lý doanh nghiệp
Phương pháp quản lý doanh nghiệp
Cơ cấu tổ chức quản lý doanh nghiệp
Kiểm tra
Quản lý lao động tiền lương trong
D.Nghiệp
Khái quát về tổ chức quản lý lao động
Định mức lao động
Năng suất lao động
Công tác tiền lương, tiền thưởng trong DN
Kiểm tra
Quản lý vật tư trong doanh nghiệp
Khái quát về vật tư kỹ thuật
Định mức tiêu dùng nguyên vật liệu
Nhu cầu vật tư trong doanh nghiệp
Kiểm tra
Quản lý vốn và tài sản trong doanh nghiệp

4

2

2

Kiểm tra*
(LT hoặc
TH)
0

1
3
8
1,5
1
2
2,5
1
13

1
1
3
0,5
0,5
1
1
0
3

0
2
4
1
0,5
1
1,5
0
8

0
0
1
0
0
0
0
1
2

2
2,5
2,5
4
2
11
2
4
4
1
12

0,5
0,5
1
1
0
3
1
1
1
0
4

1,5
2
1,5
3
0
7
1
3
3
0
7

0
0
0
0
2
1
0
0
0
1
1