1. Trang Chủ
  2. Nông nghiệp
  3. Giáo trình thủy nông - Chương 2

Giáo trình thủy nông - Chương 2

CHẾ ĐỘ TƯỚI CHO CÁC LOẠI CÂY TRỒNG 2-1:KHÁI NIÊM 2-1-1: Chế độ tưới và các yếu tố của chế độ tưới Sự sinh trưởng và lượng nước cần của cây trồng bị chi phối bởi các điều kiện thời tiết, khí hậu, đất đai, địa chất thuỷ văn, kỹ thuật canh tác và giống cây trồng. Để thoả mản các điều kiện đó cần có một chế độ tưới nước hợp lý. Chế độ này bao gồm việc xác định các yếu tố của chế độ tưới sau đây: Mức tưới toàn vụ, mức tưới mỗi lần, thời gian... CHÆÅNG 2 CHÆÅNG 2: CHÃÚ ÂÄÜ TÆÅÏI CHO CAÏC LOAÛI CÁY TRÄ

Thể loại Tài liệu miễn phí Nông nghiệp

Số trang 19

Ngày tạo 8/29/2018 9:35:24 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải Giáo trình thủy nông - Chương 2 (.pdf)

Xem mẫu

  1. CHÆÅNG 2 CHÆÅNG 2: CHÃÚ ÂÄÜ TÆÅÏI CHO CAÏC LOAÛI CÁY TRÄÖNG 2-1:KHAÏI NIÃM 2-1-1: Chãú âäü tæåïi vaì caïc yãúu täú cuía chãú âäü tæåïi Sæû sinh træåíng vaì læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng bë chi phäúi båíi caïc âiãöu kiãûn thåìi tiãút, khê háûu, âáút âai, âëa cháút thuyí vàn, kyî thuáût canh taïc vaì giäúng cáy träöng. Âãø thoaí maín caïc âiãöu kiãûn âoï cáön coï mäüt chãú âäü tæåïi næåïc håüp lyï. Chãú âäü naìy bao gäöm viãûc xaïc âënh caïc yãúu täú cuía chãú âäü tæåïi sau âáy: Mæïc tæåïi toaìn vuû, mæïc tæåïi mäùi láön, thåìi gian tæåïi, hãû säú tæåïi. .Mæïc tæåïi toaìn vuû (M): Laì læåüng næåïc cáön tæåïi cho cáy träöng trong toaìn thåìi kyì sinh træåíng cuía cáy träöng trãn mäüt âån vë diãûn têch. (m3/ha). .Mæïc tæåïi mäùi láön (m): Tuyì thuäüc vaìo tæìng thåìi kyì phaït triãùn cuía cáy träöng maì cáön cung cáúp mäüt læåüng næåïc nháút âënh, læåüng næåïc âoï goüi laì mæïc tæåïi mäùi láön. (m3/ha). Quan hãû giæîa mæïc tæåïi toaìn vuû vaì mæïc tæåïi mäùi láön: M= m1 + m2 + m3.. Quan hãû giæîa mæïc tæåïi vaì låïp næåïc màût ruäüng: m = 10. a (m3/ha). khi a tênh bàòng mm. m = 100.a (m3/ha). khi a tênh bàòng cm. .Thåìi gian tæåïi (t): Laì thåìi gian thæûc hiãûn mæïc tæåïi mäùi láön (ngaìy). .Hãû säú tæåïi hay mä âun tæåïi (q) : Laì læu læåüng tæåïi cho mäüt âån vë diãûn têch (l/s/ha). Xaïc âënh theo cäng thæïc: q = m/t (m3/ha/ngaìy) våïi m (m3/ha) vaì t (ngaìy) Chuyãùn âäøi âån vë (m3/ha/ngaìy) thaình (l/ha/s). q = (1000. m)/ (86400. t) = m / (86.4 t) (l/ha/s). Hãû säú tæåïi laì mäüt chè tiãu cå baín âãø quy hoaûch vaì thiãút kãú hãû thäúng tæåïi, trong thiãút kãú hãû thäúng kãnh tæåïi ngæåìi ta thæåìng dæûa vaìo hãû säú tæåïi thiãút kãú âãø tênh toaïn læu læåüng vaì hçnh daûng, kêch thæåïc màût càõt ngang kãnh tæåïi. 2-1-2: Caïc nhán täú aính hæåíng âãún chãú âäü tæåïi *Nhán täú khê háûu: Mæa, gioï, nhiãût âäü, âäü áøm, âäü chiãúu saïng (bæïc xaû màût tråìi), bäúc håi màût thoaïng. *Nhán täú phi khê háûu: -Cáy träöng -Biãûn phaïp kyî thuáût näng nghiãûp: canh taïc (laìm âáút, laìm aíi), gieo cáúy, phán boïn. -Kyî thuáût tæåïi -Thäø nhæåîng vaì âëa cháút thuyí vàn 2-2: PHÆÅNG PHAÏP XAÏC ÂËNH LÆÅÜNG NÆÅÏC CÁÖN 2-2-1:Læåüng næåïc cáön laì gç? Nhu cáöu næåïc trong suäút quaï trçnh sinh træåíng cuía cáy träöng, tæì luïc gieo cáúy âãún luïc thu hoaûch, goüi laì læåüng næåïc cáön. Læåüng næåïc cáön bao gäöm 2 thaình pháön: læåüng næåïc bäúc håi màût laï vaì læåüng næåïc bäúc håi khoaíng träúng. -Læåüng næåïc bäúc håi màût laï: Do rãø cáy huït næåïc tæì næåïc trong âáút lãn räöi phaït taïn åí bãö màût thán laï, cáy träöng chè giæî laûi 0.1% âãún 0.3% täøng læåüng næåïc âãø xáy dæûng caïc bäü pháûn cuía cáy. Bäúc håi màût laï phuû thuäüc vaìo giäúng cáy träöng, thåìi kyì sinh træåíng, nhiãût âäü, âäü áøm, gioï. -Læåüng bäúc håi khoaíng träúng: Laì læåüng bäúc håi tæì màût âáút âäúi våïi ruäüng maìu hoàûc bäúc håi tæì màût næåïc âäúi våïi ruäüng luïa. Læåüng næåïc naìy chëu aính hæåíng båíi caïc âiãöu kiãûn thåìi tiãút, khê 7
  2. CHÆÅNG 2 háûu, kyî thuáût canh taïc vaì âëa cháút thuyí vàn åí tæìng vuìng. Trãn thæûc tãú åí ruäüng khä thç læåüng bäúc håi khoaíng träúng chiãúm khoaíng 10% âãún 15% täøng læåüng næåïc tæåïi nhæng trãn ruäüng luïa khoaíng 50% âãún 57%. 2-2-2: Caïc cäng thæïc xaïc âënh læåüng næåïc cáön a. Cäng thæïc Koschiakov: (ViÖn sÜ. Liãn Xä) Nãu ra mäúi quan hãû giæîa læåüng næåïc cáön våïi nàng suáút cáy träöng, khi nàng suáút cáy träöng tàng thç læåüng næåïc cáön cuíng âoìi hoíi nhiãöu hån. E = KY (m3/ha) Trong âoï: E: Læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng (m3/ ha) Y: Nàng suáút cáy träöng (táún/ ha) K: Hãû säú cáön næåïc (m3/ táún). Laì læåüng næåïc cáön âãø âaût âæåüc 1 táún saín pháøm. Nhæåüc âiãøm: Mæïc âäü chênh xaïc khäng cao, vç hãû säú K phaín aïnh täøng håüp caïc yãúu täú ngoaûi caính. Thæûc tãú caïc yãúu täú naìy thay âäøi ráút phæïc taûp, do âoï trë säú K biãún thiãn trong phaûm vi låïn, sai säú giæîa thæûc tãú vaì lyï thuyãút 4,5% âãún 11.3% Hãû säú K âæåüc xaïc âënh bàòng thæûc nghiãûm. ÅÍ Liãn Xä : K= 1270- 2030 (m3//T) ÅÍ Trung Quäúc: K= 850- 2650 (m3//T) ÅÍ Haíi Dæång : K = 910- 2280 (m3//T) b. Cäng thæïc Karpov: (Gi¸o s−. Liãn Xä) Nãu ra mäúi quan hãû giæîa læåüng næåïc cáön våïi læåüng bäúc håi màût thoaïng. E = α E0 (m3/ha) Trong âoï: E: Læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng (m3/ ha) E0: Læåüng bäúc håi màût thoaïng (m3/ ha) α: Hãû säú phuû thuäüc vaìo âiãöu kiãûn phi khê háûu, âæåüc xaïc âënh bàòng thæûc nghiãûm trong tæìng thåìi kyì sinh træåíng cuía cáy träöng, α = E / E0. Nhæåüc âiãøm: Cå såí lyï luáûn chæa håüp lyï båíi vç E laì âaûi læåüng væìa mang tênh váût lyï, væìa mang tênh sinh lyï. Coìn âaûi læåüng Eo chè mang tênh váût lyï. Xem α khäng phuû thuäüc vaìo yãúu täú khê háûu laì chæa håüp lyï, vç aính hæåíng cuía âiãöu kiãûn khê háûu âãún E vaì Eo khaïc nhau.( Trung Quäúc α= 1 âãún 1.5; Viãût Nam α= 1.34 âãún 1.84) Sai säú giæîa thæûc tãú vaì lyï thuyãút -11.7% âãún 35.3% c. Cäng thæïc Sarov: (Liãn Xä) Nãu ra mäúi quan hãû giæîa læåüng næåïc cáön våïi nhiãût âäü. E = e Σt (m3/ha) Trong âoï: E: Læåüng næåïc cáön trong quaï trçnh sinh træåíng cuía cáy träöng (m3/ha) Σt: Täøng nhiãût âäü trung bçnh ngaìy âãm trong thåìi gian sinh træåíng (0C) e: Hãû säú sinh lyï, tæïc laì læåüng næåïc cáön æïng våïi 10C (m3/ 0C- ha) Hãû säú e âæåüc xaïc âënh bàòng thæûc nghiãûm, theo tæìng loaûi cáy träöng vaì tæìng vuìng khê háûu khaïc nhau. 8
  3. CHÆÅNG 2 Sai säú giæîa thæûc tãú vaì lyï thuyãút ± 5% d. Cäng thæïc Stoyko: (Liãn Xä) Nãu ra âæåüc yãúu täú aính hæåíng quan troüng âãún læåüng næåïc cáön laì âäü áøm tæång âäúi cuía khäng khê vaì sæû che phuí cuía laï trãn màût ruäüng. E = E1 + E 2 ⎛ a⎞ E1 = ∑ t1 ⎜ 0.1t c1 − 1 ⎟ ⎝ 100 ⎠ ⎛ ⎞ a E 2 = ∑ t 2 ⎜ 0.1t c 2 − 2 + 1⎟ ⎝ 100 ⎠ Trong âoï: E: Læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng (m3/ ha) E1: Læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng thåìi kyì laï chæa che phuí màût ruäüng (thåìi kyì 1); (m3/ ha). E2: Læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng trong thåìi kyì coìn laûi (thåìi kyì 2); (m3/ ha). a1, a2: Âäü áøm khäng khê bçnh quán æïng våïi thåìi kyì 1 vaì 2; (%). tc1, tc2: Nhiãût âäü khäng khê bçnh quán ngaìy cña thåìi kyì 1 vaì 2; (0C). Σt1, Σt2: Täøng nhiãût âäü khäng khê bçnh quán ngaìy cuía thåìi kyì 1 vaì 2; (0C). sai säú giæîa thæûc tãú vaì lyï thuyãút < 5% Âäúi våïi cáy luïa coï 6 giai âoaûn sinh træåíng vaì âæåüc chia thaình 2 thåìi kyì Giai âoaûi Kyï hiãûu Thåìi gian (ngaìy) ⇒ beïn rãø Thåìi Cáúy N/L 5 ⇒ âeí nhaïnh 20 ÷ 25 kyì 1 Beïn rãø A Âeí nhaïnh ⇒ laìm âäöng B Tuyì thuäüc vaìo Thåìi Laìm âäöng ⇒ träø tæìng giäúng luïa C ⇒ chàõc xanh kyì 2 Träø D Chàõc xanh ⇒ chên e. Cäng thæïc Blaney- Criddle: (Hai nhµ khoa häcMyî) Xaïc âënh læåüng næåïc cáön dæûa trãn quan hãû bæïc xaû , nhiãût âäü vaì loaûi cáy träöng. P E = Kc (inch/ngaìy) tF 100 Trong âoï: E: Læåüng næåïc cáön cáy träöng trong thåìi âoaûn tênh toaïn, âæåüc tênh bàòng låïp næåïc màût ruäüng (inch/ngaìy). P: Säú pháön tràm giåì nàõng cuía thåìi âoaûn tênh toaïn so våïi säú giåì nàõng trong toaìn nàm (%). tF: Nhiãût âäü khäng khê trung bçnh tênh theo âäü Farenhai (âäü F). Kc: Hãû säú sinh lyï cuía cáy träöng, xaïc âënh bàòng thæûc nghiãûm. Âäúi våïi luïa næåïc thuäüc caïc tènh miãön trung, theo nhæ kãút quaí thæûc nghiãn cæïu cuía traûm An Nhån, Tuy Phæåïc, tènh Bçnh Âënh, màn 1973- 1974 cuía cäng ty Nippon- Koei (Nháût Baín). Hãû säú Kc âæåüc tênh theo tuáön 10 ngaìy nhæ sau: Tuáön 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kc 1.04 1.08 1.15 1.25 1.38 1.35 1.25 1.1 1.30 0.95 9
  4. CHÆÅNG 2 *Nãúu tênh E theo âån vë mm vaì nhiãût âäü laì 0C thç: 1 inch = 25,4 (mm) 1tF = 11,8 tc + 32 (0C) E = P Kc (11.8 tc +32).(25.4/100) (mm/ ngaìy) E = 0.46 P Kc (tc + 17.7) (mm/ ngaìy) Trong âoï: tc: Nhiãût âäü bçnh quán trong thåìi âoaûn tênh toaïn (0C). *Âãø tiãûn cho viãûc tênh toaïn ta choün thåìi âoaûn tênh 10 ngaìy, khi âoï cäng thæïc seî laì: Trong âoï: T ∑P ( ) ∗ E = 0.46 K C t C + 17.8 1 T tc*: Nhiãût âäü bçnh quán trong thåìi âoaûn gieo cáúy (0C) P : Säú % giåì nàõng cuía thåìi âoaûn tênh toaïn so våïi caí nàm T = t + tg t : Säú ngaìy trong thåìi âoaûn tênh toaïn ( 10 ngaìy) tg : Thåìi gian gieo cáúy f. Phæång phaïp bæïc xaû (Radiation): Phæång phaïp naìy coï xeït âãún caïc yãúu täú (bæïc xaû, nhiãût âäü, âäü cao, âäü áøm, gioï, loaûi cáy träöng). ET = Kc ET0 (mm/ngaìy) Trong âoï: ET: Læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng ; (mm/ngaìy). Kc: Hãû säú sinh lyï cuía cáy träöng. ET0:Læåüng bäúc håi tiãöm nàng (bäúc håi màût laï vaì bäúc håi khoaíng träúng) ET0 = C (W.RS) (mm/ngaìy) Trong âoï: W: (Yãúu täú troüng læåüng), laì hãû säú hiãûu chènh phuû thuäüc vaìo nhiãût âäü vaì âäü cao cuía khu væûc tênh toaïn, coï thãø tra theo baíng 7, trang 53, saïch:”Nguyãn lyï thiãút kãú hãû thäúng kãnh tæåïi” . RS: Bæïc xaû màût tråìi nháûn âæåüc åí màût âáút (mm/ngaìy). ⎛ n⎞ RS = ⎜ 0.25 + 0.5 ⎟ Ra ⎝ N⎠ n/N: Säú giåì chiãúu saïng thæûc tãú (láúy taûi traûm khê tæåüng)/ säú giåì chiãúu saïng cæûc âaûi(phuû thuäüc vaìo vé tuyãún vaì thåìi gian trong nàm, tra baíng 4, trang 49). Ra: læåüng bæïc xaû nháûn âæåüc taûi voî khê quyãøn, âæåüc xaïc âënh theo vé âäü vaì thåìi gian trong nàm (mm/ngaìy). Tra baíng C: Hãû säú hiãûu chènh, phuû thuäüc vaìo âiãöu kiãûn gioï vaì âäü áøm 10
  5. CHÆÅNG 2 Âãø thuáûn låüi cho viãûc tênh toaïn, ngæåìi ta âaî thiãút láûp caïc giaín âäö xaïc âënh ET0 trong sæû phuû thuäüc vaìo WRS, âäü áøm, gioï.. (xem biãøu tra, trang 55). g. Phæång phaïp Penman: Cäng thæïc naìy cuîng âæåüc täø chæïc FAO khuyãún nghë sæí duûng, cäng thæïc coï xeït âãún caïc yãúu täú (nhiãût âäü, âäü áøm, gioï, bæïc xaû màût tråìi, loaûi cáy träöng). ET = Kc ET0 (mm/ngaìy) Trong âoï: ET: Læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng ; (mm/ngaìy). Kc: Hãû säú sinh lyï cuía cáy träöng. ET0: Læåüng bäúc thoaït håi chuáøn; (mm/ngaìy) ET0 = C(W.Rn + (1-W).f(U).(ea - ed)) Trong âoï: C: Hãû säú hiãûu chènh phuû thuäüc âäü áøm khäng khê låïn nháút RHmax, tyí lãû täúc âäü gioï giæîa ngaìy vaì âãm, læåüng bæïc xaû Rn; C âæåüc xaïc âënh tæì baíng tra. W: Hãû säú xeït âãún aính hæåíng cuía nhiãût âäü vaì âäü cao, tra baíng. f(U): Haìm täúc âäü gioï; f(U) = 0.27(1+U/100); våïi U laì täúc âäü gioï trung bçnh ngaìy (km/ngaìy). ea- ed: Chãnh lãûch giæîa aïp læûc bäúc håi khi nhiãût âäü khäng khê trung bçnh vaì aïp læûc bäúc håi thæûc tãú trung bçnh cuía khäng khê (mbar). Rn: Læåüng bæïc xaû thæûc tãú nháûn âæåüc (mm/ngaìy). Nháûn xeït : Qua giåïi thiãûu täøng quaït caïc cäng thæïc tênh toaïn trãn coï caïc nháûn xeït nhæ sau: - Viãûc aïp duûng caïc cäng thæïc Koschiakov, Karpov, Sarov vaì Stoykov, chè phuì håüp våïi nhæîng vuìng näng nghiãûp âaî qua thæûc nghiãûm, båíi leî caïc hãû säú trong caïc cäng thæïc chè mang tênh cuûc bäü cho tæìng vuìng nghiãn cæïu. Ngoaìi ra âáy laì caïc cäng thæïc âæåüc thiãút láûp trong mäüt âiãöu kiãûn thê nghiãûm khaïc biãût våïi khê háûu åí næåïc ta, âäöng thåìi chæa âaïnh giaï hãút caïc yãúu täú aính hæåíng chênh âãún læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng. Do âoï kãút quaí coï sai säú låïn, khi tênh toaïn cáön hiãûu chènh laûi cho phuì håüp. - Caïc cäng thæïc Blaney- Criddle caíi tiãún, Radiation, Penman, âaî khàõc phuûc âæåüc caïc nhæåüc âiãøm cuía caïc cäng thæïc træåïc, tæïc laì coï xeït âãún caïc yãúu täú khê háûu nhæ: âäü áøm, täúc âäü gioï, bæïc xaû màût tråìi, säú giåì nàõng. Ngoaìi ra coìn xeït âãún loaûi cáy träöng vaì caïc thåìi âoaûn phaït triãøn cuía cáy träöng. Nhçn chung caïc cäng thæïc naìy cho kãút quaí tæång âäúi chênh xaïc vaì phaûm vi aïp duûng ráút räüng båíi leî caïc säú liãûu tênh toaïn (taìi liãûu khê tæåüng) âæåüc láúy taûi khu væûc nghiãn cæïu âoï. - Theo khuyãún nghi cuía täø chæïc FAO thç caïc dæû aïn thuyí låüi âæåüc sæû taìi tråü hoàûc vay väún cuía næåïc ngoaìi chè nãn duìng caïc cäng thæïc Blaney- Criddle caíi tiãún, Radiation, Penman. 2-3: CHÃÚ ÂÄÜ TÆÅÏI CHO LUÏA 2-3-1: Phæång phaïp tæåïi cho luïa Âáy laì cå såí quan troüng cho viãûc xaïc âënh chãú âäü tæåïi cho luïa. Hiãûn nay phæång phaïp tæåïi phäø biãún cho luïa váùn laì tæåïi ngáûp, phæång phaïp tæåïi naìy luän taûo trãn màût ruäüng mäüt låïp næåïc nháút âënh vaì låïp næåïc naìy thay âäøi theo tæìng thåìi kyì sinh træåíng cuía cáy luïa. 11
  6. CHÆÅNG 2 Phæång phaïp tæåïi ngáûp tuy täún næåïc vaì gáy taïc âäüng sáúu âãún mäi træåìng nhæng chäúng âæåüc coí daûi vaì cho nàng suáút cao. Nghiãn cæïu tæåïi ngáûp cho luïa laì nghiãn cæïu cäng thæïc tæåïi tàng saín, nng thæïc tæåïi tàng saín cho ta biãút låïp næåïc màût ruäüng täúi âa (amax) vaì låïp næåïc täúi thiãøu (amin) cáön phaíi coï trãn ruäüng luïa qua caïc thåìi kyì sinh træåíng laì bao nhiãu âãø âaût âæåüc nàng suáút cao nháút vaì äøn âënh. Cäng thæïc tæåïi tàng saín cuía cáy luïa thæåìng coï 4 cäng thæïc: -Tæåïi xàm xáúp: låïp næåïc màût ruäüng thay âäøi trong khoaíng 0÷ 30 mm, 0÷ 80mm hoàûc 0÷ 100mm. -Tæåïi näng hoàûc væìa: låïp næåïc màût ruäüng thay âäøi trong khoaíng 30÷ 50 mm, hoàûc 60÷ 90mm. -Tæåïi näng läü phåi: Cäng thæïc tæåïi giäúng nhæ tæåïi näng nhæng trong quaï trçnh sinh træåíng cuía cáy luïa, åí thåìi kyì âeí nhaïnh, låïp næåïc màût ruäüng âæåüc thaïo caûn âãø phåi ruäüng nhàòm haûn chãú phaït triãùn caïc nhaïnh con khäng coï hiãûu quaí. -Tæåïi sáu: låïp næåïc màût ruäüng thay âäøi trong khoaíng 100÷ 180mm. 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 80 80 80 80 80 30 30 Tæåïi xàm xáp ú Tæåïi näng Tæåïi näng lä phåi Qua kãút quaí thê nghiãûm cäng thæïc tæåïi xàm xáúp vaì tæåïi näng läü phåi, cho saín læåüng cao vaì coï taïc duûng caíi taûo âáút roî rãût, nhæng trãn âáút chua màûn thç taïc duûng cuía hai cäng thæïc trãn keïm hån cäng thæïc tæåïi sáu. 2-3-2: Læåüng næåïc ngáúm trãn ruäüng luïa Læåüng næåïc trong khu ruäüng canh taïc ngoaìi læåüng næåïc máút âi do cung cáúp cho nhu cáöu duìng næåïc cuía cáy träöng, læåüng coìn laûi seî máút âi do bäúc håi vaì ngÊm . Læåüng næåïc ngÊm trãn ruäüng luïa chênh laì læåüng næåïc roì rè qua båì ruäüng vaì læåüng næåïc ngáúm xuäúng táöng sáu. Trong âoï læåüng næåïc do roì rè coï thãø haûn chãú bàòng caïch âàõp båì kyí vaì quaín lyï duìng næåïc täút, nãn khi tênh toaïn khäng xeït âãún. Váûy læåüng næåïc ngÊm trãn ruäüng luïa chênh laì læåüng næåïc ngÊm xuäúng mæûc næåïc ngáöm. Do âoï quaï trçnh ngáúm trãn ruäüng luïa âæåüc chia thaình 2 giai âoaûn: -Ngáúm ngáúm huït (ngáúm baío hoaì hoàûc khäng äøn âënh) -Ngáúm äøn âënh Giai âoaûn ngáúm ngáúm huït laì giai âoaûn næåïc ngáúm vaìo âáút, khi âaî caìy vaì phåi ruäüng xong, cho næåïc vaìo ruäüng âãø laìm cho táöng âáút trãn mæûc næåïc ngáöm âaût âãún âäü áøm baío hoaì βbh. Giai âoaûn ngáúm äøn âënh laì giai âoaûn ngáúm tiãúp theo, trong giai âoaûn naìy täúc âäü ngáúm vaì hãû säú ngáúm háöu nhæ khäng âäøi. a. Quïa trçnh ngáúm huït trãn ruäng luïa: Caïc yãúu täú âàûc træng cho quaï trçnh ngáöm huït: -Thåìi gian ngáúm huït (thåìi gian baío hoaì) tb: laì thåìi gian tæì khi bàõt âáöu cho næåïc vaìo ruäüng âãún khi âáút baío hoaì. -Hãû säú ngáúm huït bçnh quán Ktb. (xaïc âënh bàòng thê nghiãûm) 12
  7. CHÆÅNG 2 -Hãû säú ngáúm huït cuäúi âån vë thåìi gian thæï nháút K1; (xaïc âënh bàòng thê nghiãûm) -Täøng læåüng næåïc ngáúm huït Wt Qua nhiãöu thê nghiãûm vaì trãn cå såí caïc âæåìng quaï trçnh ngáúm huït thu tháûp âæåüc Koschiakov âãö nghë xaïc âënh täúc âäü ngáúm huït Vt theo cäng thæïc sau: Vt =Kt . am hay Vt =Kt .Jt Trong âoï: Vt : Täúc âäü ngáúm huït åí thåìi âiãøm t Kt : Hãû säú ngáúm huït åí thåìi âiãøm t a : Låïp næåïc trãn màût ruäüng m : Chè säú ngáúm huït cuía âáút, thay âäøi theo thåìi gian ngáúm huït ( cuäúi thåìi âoaûn thç m = 0) Jt : Gradien åí thåìi âiãøm t. NÕu líp n−íc trªn mÆt ruéng bÐ th× cã thÓ xem Jt ≈ 1. Theo Koschiakov thç âæåìng quaï trçnh ngáúm huït coï daûng âæåìng cong, hãû säú ngáöm huït Kt ráút khoï xaïc âënh, noï phuû thuäüc vaìo âäü räùng, læåüng khê vaì læåüng næåïc coï sàôn trong âáút. Taïc giaí âãö nghë veî âæåìng quaï trçnh ngáúm huït lãn giáúy log, khi âoï noï tråí thaình daûng âæåìng thàóng vaì coï phæång trçnh: logKt = logK1- tgθ. logt K log K K1 log K1 Kt Ke log Kt log t 1 t tb t 1 t log t Ngáúm huït Ngáúm äøn âënh D¹ng ®−êng qu¸ tr×nh ngÊm hót Âàût tgθ = α Kt = K1/ tα K1, α : caïc hãû säú âæåüc xaïc âënh qua thê nghiãûm K1: HÖ sè ngÊm hót ë cuèi ®¬n vÞ thêi gian thø nhÊt α = (0.3- 0.8), phuû thuäüc vaìo tæìng loaûi âáút vaì âäü áøm ban âáöu. Täøng læåüng næåïc ngáúm xuäúng âáút trong thåìi gian t t Wt = ∫ K t dt 0 K 1 1−α Wt = t (1 − α ) Goüi K0 = K1/ (1-α) laì hãû säú ngáúm huït bçnh quán trong âån vë thåìi gian thæï nháút ⇒ Wt= K0 t1-α Hãû säú ngáúm huït bçnh quán trong thåìi gian t laì: Ktb= Wt / t =K0 / tα 13
  8. CHÆÅNG 2 Âäü sáu táöng âáút âæåüc ngáúm næåïc sau thåi gian t: Ht = Wt / δ δ: mæïc âäü keí räøng chæa âæåüc baío hoaì næåïc, δ = A(1-β0) A: âäü räøng, tênh theo % thãø têch âáút. β0: âäü áøm ban âáöu cuía âáút (%A) b. Quïa trçnh ngáúm äøn âënh trãn ruäüng luïa: Læåüng næåïc ngáúm äøn âënh trong mäüt thåìi gian t naìo âoï trãn mäüt âån vë diãûn têch 1 ha âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc: W = 10.Ve.t = 10 Ke.Je. t (m3/ha) Ke: (mm/ngaìy) hãû säú ngáúm äøn âënh trãn ruäüng luïa, âæåüc xaïc âënh bàòng thê nghiãûm. Ve: täúc âäü ngáúm äøn âënh (mm/ngaìy) t: thåìi gian tênh toaïn (ngaìy) Je: Gradien ngáúm äøn âënh, Je = (H+a)/H H: chiãöu sáu táöng âáút âãún mæûc næåïc ngáöm a: låïp næåïc màût ruäüng Vç a = 0.05÷0.1 m ; H= 2÷3m, cho nãn Je ≈ 1 vaì Ve= Ke. Do âoï W= 10 Ke. t (m3/ha) Âàût e = Ke. t (mm/ngaìy) goüi laì cæåìng âäü ngáúm äøn âënh trãn ruäüng luïa, khi âoï læåüng næåïc ngáúm trãn 1 âån vë diãûn têch laì: W= 10.e (m3/ha) 2-3-3:Phæång phaïp xaïc âënh chãú âäü tæåïi cho luïa Xaïc âënh chãú âäü tæåïi cho luïa chênh laì xaïc âënh mæïc tæåïi trong tæìng thåìi âoaûn ∆t nháút âënh. Âãø xaïc âënh chãú âäü tæåïi cho luïa coï 2 caïch sau: -Dæûa vaìo taìi liãûu thæûc âo cuía caïc traûm thê nghiãûm tæåïi, tuy nhiãn caïc traûm thê nghiãûm tæåïi âæåüc xáy dæûng ráút êt (traûm An Nhån- Bçnh Âënh, traûm Cáön Thå, traûm Tán Myî Chaïnh- Âäöng Bàòng säng Cæíu Long vaì mäüt säú traûm åí Bàõc bäü), cho nãn khäng mang tênh âaûi biãøu vaì thiãúu chênh xaïc khê aïp duûng cho caïc vuìng khaïc nháút laì âäúi våïi khu væûc miãön Trung. -Thäng qua tênh toaïn âãø xaïc âënh chãú âäü tæåïi cho luïa. Dæûa trãn phæång trçnh cán bàòng næåïc trong tæìng thåìi âoaûn ∆ti. mi +10Ci Pi = W1i+ W2i+ W3i + W4i + W5i (m3/ha) mi +10Ci Pi:læåüng næåïc âãún mi: mæïc tæåïi trong thåìi âoaûn ∆ti Ci :hãû säú sæí duûng næåïc mæa Ci≤1 Pi: læåüng mæa thiãút kãú, theo TCXDVN.285.2002 thç táöm suáút mæa thiãút kãú phuûc vuû tæåïi âæåüc láúy våïi læåüng mæa æïng våïi táön suáút 75%. W1i+ W2i+ W3i + W4i + W5i: læåüng næåïc âi hay coìn goüi laì læåüng næåïc hao W1i: læåüng næåïc bäúc håi màût ruäüng (læåüng næåïc cáön) W2i: læåüng næåïc ngáúm trãn ruäüng W3i: læåüng næåïc taûo thaình låïp næåïc màût ruäüng W4i: læåüng næåïc náng cao hoàûc giaím låïp næåïc màût ruäüng khi tæåïi tàng saín W5i: læåüng næåïc thay thãú âãø âiãöu tiãút nhiãût âäü, âäü khoaïng hoaï trong næåïc ruäüng ( trong tênh toaïn læåüng næåïc naìy êt âæåüc xeït âãún) Tæì phæång trçnh trãn ta coï mæïc tæåïi trong tæìng thåìi âoaûn ∆ti laì: mi = (W1i+ W2i+ W3i + W4i + W5i)- 10Ci Pi Âãø xaïc âënh mi ta duìng phæång phaïp giaíi têch hoàûc phæång phaïp âäö giaíi 14
  9. CHÆÅNG 2 W1i mi 10Ci Pi W3i a H W2 i s¬ ®å c©n b»ng n−íc trªn ruéng lóa 2-3-3-1: Phæång phaïp giaíi têch: Chia thåìi gian sinh træåíng cuía cáy träöng thaình tæìng thåìi âoaûn ∆t âãø tênh toaïn, thäng thæåìng ∆t = 10 ngaìy, trong tæìng thåìi âoaûn âoï giaíi phæång trçnh cán bàòng næåïc âãø xaïc âënh mi . Caïc âaûi læåüng trong phæång trçnh trãn âæåüc xaïc âënh nhæ sau: -Læåüng næåïc bäúc håi màût ruäüng (læåüng næåïc cáön), W1i : (m3/ ha) W1i= 10. ETC i ETC:læåüng næåïc cáön cuía cáy träöng Âæåüc xaïc âënh theo caïc cäng thæïc âaî giåïi thiãûu (Blaney- Criddle caíi tiãún, Radiation, Penman) -Læåüng næåïc ngáúm trãn ruäüng, W2i : Ngáúm trãn ruäüng gäöm coï 2 giai âoaûn: ngáúm huït vaì ngáúm äøn âënh Giai âoaûn ngáúm huït âæåüc diãùn ra trong quaï trçnh laìm âáút, khi måïi bàõt âáöu cho næåïc vaìo ruäüng, âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc: W ‘2i = 10.K0. t b1-α (m3/ ha) Giai âoaûn ngáúm äøn âënh âæåüc diãùn ra trong suäút thåìi gian coìn laûi, âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc: W ’’2i = 10 Ke. ti (m3/ ha) Trong âoï: tb laì thåìi gian baío hoaì táöng âáút màût ruäüng, xaïc âënh bàòng thê nghiãûm. Ke: hãû säú ngáúm äøn âënh K0: hãû säú ngáúm huït trong âån vë thåìi gian thæï nháút. -Læåüng næåïc taûo thaình låïp næåïc màût ruäüng: W3i = 10. ai (m3/ ha) ai: låïp næåïc màût ruäüng bçnh quán taûi thåìi âiãøm tênh toaïn (mm) -Læåüng næåïc náng cao hoàûc giaím låïp næåïc màût ruäüng khi tæåïi tàng saín : W4i = 10.(∆ai) (m3/ ha) ∆ai: låïp næåïc tàng hoàûc giaím (mm), ∆ai= ai- ai-1 ai, ai-1: låïp næåïc màût ruäüng åí âáöu vaì cuäúi thåìi âoaûn -Læåüng mæa hiãûu quaí :WPi=10.Ci Pi (m3/ ha) Trong âoï: Ci: hãû säú sæí duûng næåïc mæa hay pháön tràm læåüng mæa hiãûu quaí. Âäúi våïi nhæîng nàm êt næåïc, thæåìng láúy 80%, nàm næåïc nhiãöu 20% vaì nàm trung bçnh næåïc 50% “Læåüng mæa hiãûu quaí laì læåüng mæa råi xuäúng khu ruäüng âang canh taïc, maì cáy träöng coï thãø sæí duûng âæåüc tæïc laì læåüng næåïc nàòm trong táöng hoaût âäüng cuía rãø cáy” Pi: læåüng mæa thiãút kãú æïng våïi táön suáút p=75%, âæåüc phán phäúi theo tæìng thaïng trong tæìng thåìi âoaûn (mm) 15
  10. CHÆÅNG 2 Viãûc chia thåìi âoaûn âãø tênh toaïn mæïc tæåïi mi nhæ trãn laì ráút phæïc taûp vaì täún ráút nhiãöu thåìi gian, nhæng cho kãút quaí khaï chênh xaïc vaì phaín aïnh âuïng nhu cáöu cáön næåïc cuía cáy träöng trong suäút quaï trçnh sinh træåíng cuía noï. Tuy nhiãn våïi sæû tråü giuïp cuía maïy tênh âiãûn tæí thç viãûc tênh toaïn âoï khäng coï gç tråî ngaûi, hiãûn nay coï ráút nhiãöu chæång trçnh tênh toaïn chãú âäü tæåïi cho cáy träöng, nhæng phäø duûng vaì uy tên nháút váùn laì chæång trçnh CROPWAT cuía täø chæïc læång thæûc- näng nghiãûp thãú giåïi, goüi tàõt laì FAO. 2-3-3-2: Phæång phaïp âäö giaíi: Theo phæång phaïp naìy ta phaíi tçm âæåüc âæåìng quaï trçnh næåïc hao âån vë (bäúc håi, ngáúm, taûo thaình låïp næåïc màût ruäüng, tàng giaím låïp næåïc màût ruäüng), âæåìng quaï trçnh læåüng mæa thiãút kãú, gheïp caïc âæåìng quaï trçnh âoï laûi våïi nhau ta seî xaïc âënh âæåüc mæïc tæåïi mi . a.Xaïc âënh âæåìng quaï trçnh næåïc hao do ngáúm vaì bäúc håi (Wh ∼ t): Daûng âæåìng quaï trçnh næåïc hao naìy phuû thuäüc vaìo ráút nhiãöu yãúu täú nhæ: -Cæåìng âäü næåïc hao eh: læåüng næåïc hao trong 1 ngaìy (mm/ngaìy, m3/ha/ngaìy) -Thåìi gian gieo cáúy:Trãn caïnh âäöng thæåìng âæåüc chia thaình nhiãöu khu ruäüng vaì tiãún haình gieo cáúy tuáön tæû hay âäöng thåìi trãn caïc khu ruäüng âoï. Thåìi gian âãø gieo cáúy toaìn bäü caïnh âäöng âæåüc goüi laì thåìi gian gieo cáúy tg. tg < 30 ngaìy âãø khäng aính hæåíng âãún lëch thåìi vuû. Tuy nhiãn hiãûn nay ngæåìi ta thæåìng Xaû (gieo thàóng ) do âoï thåìi gian naìy âæåüc ruït ngàõn xuäúng coìn 5÷10 ngaìy. -Thåìi gian diãùn ra quaï trçnh hao næåïc trãn ruäüng (th): Thäng thæåìng sau khi gieo 5 ngaìy thç haût thoïc måïi naîy máön, beïn rãù vaì bàõt âáöu thåìi kyì sinh træåîng cuía cáy luïa. Tuy nhiãn khi ruäüng væìa âæåüc cáúy xong váùn xaîy ra quaï trçnh hao næåïc chuí yãúu do ngáúm vaì bäúc håi màût thoaïng -Diãûn têch gieo cáúy trong 1 ngaìy Ω0= Ω /tg, våïi Ω laì täøng diãûn têch gieo cáúy. -Thåìi vuû gieo träöng coï chãnh lãûch khäng -Chãú âäü canh taïc, gieo cáúy (laìm aíi hay laìm dáöm, gieo cáúy tuáön tæû hay âäöng thåìi) Giaíi thêch caïc thuáût ngæî: -Laìm aíi: Sau khi gàût xong, thaïo caûn næåïc, caìy ruäüng vaì phåi aíi cho âáút khä vaì thoaït khê. Sau âoï cho næåïc vaìo bæìa vaì ngám ruäüng räöi måïi tiãún haình gieo cáúy. -Laìm dáöm : Sau khi gàût luïa xong váùn giæî låïp næåïc trãn ruäüng, tiãún haình caìy, bæìa vaì gieo cáúy. Phæång phaïp naìy tuy tiãút kiãûm âæåüc næåïc nhæng gáy tråí ngaûi trong viãûc cå giåïi hoaï âäöng ruäüng. -Gieo cáúy âäöng thåìi: Trãn caïnh âäöng táút caí caïc khu ruäüng âæåüc tiãún haình cáúy xong trong thåìi gian ngàõn, khi âoï tg = 0. Phæång phaïp naìy ráút hao täún næåïc, cuìng mäüt luïc phaíi cung cáúp næåïc cho toaìn bäü khu tæåïi, nãn læåüng næåïc phaíi cung cáúp låïn, dáùn âãún læåüng næåïc ngáúm vaì bäúc håi låïn. Trãn thæûc tãú âäúi våïi caïc hãû thäúng tæåïi ngæåìi ta êt sæí duûng phæång phaïp naìy. -Gieo cáúy tuáön tæû : Gieo cáúy xong khu ruäüng naìy räöi måïi gieo cáúy tiãúp khu ruäüng kia, khi âoï tg≠ 0 -Chãnh lãûch thåìi vuû: Trãn âäöng ruäüng gieo cáúy khäng âäöng nháút thåìi vuû, do âoï khi thu hoaûch khäng cuìng luïc. Trãn thæûc tãú thæåìng coï caïc vuû: Âäng Xuán (1/12÷ 25/3), Xuán Heì (1/4÷30/6), Heì Thu (1/7÷ 30/9). Âãø thuáûn låüi cho viãûc thu hoaûch vaì cå giåïi hoaï âäöng ruäüng nãn viãûc gieo cáúy chãnh lãûch thåìi vuû giæîa caïc khu ruäüng trãn cuìng mäüt caïnh âäöng êt âæåüc thæûc hiãûn 16
  11. CHÆÅNG 2 Goüi eh laì cæåìng âäü næåïc hao bçnh quán do ngáúm vaì bäúc håi trong ngaìy (mm/ngaìy) . Khi âoï læåüng næåïc hao do ngáúm vaì bäúc håi trãn 1 âån vë diãûn têch, trong thåìi gian 1 ngaìy seî laì: W= 10.eh (m3/ha-ngaìy) eh= E + ke E: l−îng n−íc cÇn (m3/ha-ng) ke: c−êng ®é ngÊm æn ®Þnh (m3/ha-ng) *Træåìng håüp 1:Khi gieo cáúy tuáön tæû , coï chãnh lãûch thåìi vuû vaì diãûn têch gieo cáúy tæìng ngaìy khäng âäøi Ω0 = Ω / tg = const. Âiãöu âoï coï nghéa laì chuáøn bë gieo cáúy âãún âáu, cho næåïc vaìo âãún âáúy, khäng cho næåïc traìn lan vaìo toaìn bäü caïnh âäöng, laìm nhæ váûy viãûc cáúp næåïc khäng quaï càng thàóng vaì traïnh âæåüc täøn tháút do ngáúm vaì bäúc håi åí caïc khu ruäüng chæa gieo cáúy Giaí thiãút cæåìng âäü næåïc hao bçnh quán eh khäng âäøi trong suäút thåìi gian xaíy ra quaï trçnh hao næåïc trãn ruäüng. Do gieo cáúy tuáön tæû vaì coï chãnh lãûch vãö thåìi vuû nãn xaîy ra 3 træåìng håüp sau: th< tg hoàûc th> tg hoàûc th= tg -Khi th< tg: Âæåìng quaï trçnh næåïc hao coï daûng hçnh thang cán Th: tæng thåìi gian xaíy ra quaï trçnh hao næåïc trãn toµn bé c¸ch âäöng W Wmax t th th tg Th= th+ tg Th = th + tg (ngaìy) th: Thåìi gian diãùn ra quaï trçnh hao næåïc trãn khu ruäüng væìa âæåüc cáúy xong tg : thåìi gian gieo cáúy Læåüng næåïc hao låïn nháút trãn caïnh âäöng: Wmax= 10.eh. Ωth (m3/ngaìy) Ωth: diãûn têch gieo cáúy âãún ngaìy thæï th (ha) Ωth= Ω (th/tg) Nãúu Ω = 1 ha, thç læåüng næåïc hao låïn nháút trãn 1 âån vë diãûn têch laì: Wmax= 10.eh. (th/tg) (m3/ha-ngaìy) -Khi th> tg: Âæåìng quaï trçnh næåïc hao coï daûng hçnh thang cán 17
  12. CHÆÅNG 2 W Wmax t tg tg th Th= th+ tg Læåüng næåïc hao låïn nháút trãn caïnh âäöng: Wmax= 10.eh. Ωtg (m3/ngaìy) Ωtg: diãûn têch gieo cáúy âãún ngaìy thæï tg (ha) Ωtg= Ω (tg/tg)= Ω Nãúu khu ruäüng coï diãûn têch Ω =1 ha thç Wmax= 10.eh (m3/ha-ngaìy) -Khi th= tg: Âæåìng quaï trçnh næåïc hao coï daûng hçnh tam giaïc cán W tg= th tg= th Wmax t Th= th+tg Læåüng næåïc hao låïn nháút trãn caïnh âäöng: Wmax= 10.eh. Ωtg (m3/ngaìy) Ωtg: diãûn têch gieo cáúy âãún ngaìy thæï tg (ha) Ωtg= Ω (tg/tg)= Ω Nãúu khu ruäüng coï diãûn têch Ω =1 ha thç Wmax= 10.eh (m3/ha-ngaìy) Ba âæåìng næåïc hao trãn goüi laì ba âæåìng næåïc hao âån vë cå baín vaì tæì âoï veî caïc âæåìng næåïc hao do ngáúm, bäúc håi màût ruäüng theo caïc thåìi kyì sinh træåíng cuía cáy träöng våïi cæåìng âäü næåïc hao bçnh quán Th ∑e hi eh = 1 Th ehi: cæåìng âäü næåïc hao trong ngaìy thæï i (mm) *Træåìng håüp 2:Khi gieo cáúy âäöng thåìi, khäng chãnh lãûch thåìi vuû vaì diãûn têch gieo cáúy tæìng ngaìy khäng âäøi Ω0 = Ω / tg = const. Âæåìng quaï trçnh næåïc hao coï daûng hçnh chæí nháût Th = th 18
  13. CHÆÅNG 2 Wmax = 10. eh (m3/ha-ngaìy) W Wmax t b.Xaïc âënh âæåìng quaï trçnh taûo thaình, tàng giaím låïp næåïc màût ruäüng täúi âa vaì täúi thiãøu(Wa ∼ t): Càn cæï vaìo âæåìng quaï trçnh låïp næåïc màût ruäüng täúi âa vaì täúi thiãøu theo cäng thæïc tæåïi tàng saín, thåìi gian xaîy ra quaï trçnh hao næåïc khi hçnh thaình låïp næåïc màût ruäüng thæåìng laì 1 ngaìy, t’ ’ h=1 ngaìy. Do âoï tg>>t h vaì âæåìng quaï trçnh coï daûng hçnh thang cán, tuy nhiãn th ráút nhoí so våïi tg nãn coï thãø xem âæåìng quaï trçnh daûng hçnh chæí nháût. Âæåìng quaï trçnh låïp næåïc màût ruäüng täúi âa vaì täúi Wa (amax ∼ t) (amin ∼ t) amax amin t Âæåìng quaï trçnh taûo thaình, tàng giaím låïp Âæåìng quaï trçnh taûo thaình, tàng giaím låïp næåïc màût ruäüng theo amax (Wamax∼t) næåïc màût ruäüng theo amin (Wamin∼t) Wa Wa 10.amax / tg 10.amin / tg 10.∆ai / tg 10.∆ai / tg tg tg t t tg tg tg tg - (10.∆ai / tg) - (10.∆ai / tg) -Træåìng håüp taûo thaình låïp næåïc màût ruäüng theo amax vaì amin: (®/v: m3/ha-ng) a max Wa max = 10 tg a min Wa min = 10 tg -Træåìng håüp tàng, giaím låïp næåïc màût ruäüng : (®/v: m3/ha-ng) -Træå ∆a Wmax = ±10 tg ∆ai: låïp næåïc màût ruäüng cáön tàng hoàûc giaím âi ∆ai= ai- ai-1 (mm) 19
  14. CHÆÅNG 2 c. Xaïc âënh âæåìng quaï trçnh mæa thiãút kãú :(Pt∼ t) Cå såí choün daûng âæåìng quaï trçnh mæa thiãút kãú laì xem tg< th, vç trãn thæûc tãú thåìi gian gieo cáúy bao giåì cuíng nhoí hån thåìi gian hao næåïc trãn ruäüng. Do âoï âæåìng quaï trçnh coï daûng hçnh thang cán. Quïa trçnh naìy diãùn ra tæì khi bàõt âáöu cho næåïc vaìo ruäüng cho âãún khi thu hoaûch, noï thay âäøi theo diãûn têch næåïc hao trãn ruäüng, cuû thãø trong 3 thåìi kyì sau: -Thåìi kyì 1: Tæì khi cho næåïc vaìo ruäüng cho âãún ngaìy thæï tg, diãûn têch næåïc hao tàng lãn. Læåüng mæa thiãút kãú âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc: Ω t1 Pt1 = 10 pt1 (m3/ha) Ω tong Ω t 1 = Ω 0 t1 (diÖn tÝch hao n−íc TK 1) Ω tong = Ω 0 t g t1 ⇒ Pt1 = 10 pt1 (m3/ha) tg pt1: læåüng mæa råi xuäúng åí ngaìy thæï t trong thåìi kyì 1 (mm). Pt1: læåüng mæa thiãút kãú åí ngaìy thæï t trong thåìi kyì 1 (m3/ha). -Thåìi kyì 2: Tæì ngaìy (tg+ 1) cho âãún ngaìy thæï th, khi âoï toaìn bäü diãûn têch âaî gieo cáúy xong, do âoï diãûn têch næåïc hao äøn âënh Ωt 2= Ωtäng. Læåüng mæa thiãút kãú âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc: Ωt2 Pt 2 = 10 pt 2 Ω tong (m3/ha) Ω t 2 = Ω 0t g Ω tong = Ω 0 t g (diÖn tÝch hao n−íc TK 2) (m3/ha) ⇒ Pt 2 = 10 pt 2 pt2: læåüng mæa råi xuäúng åí ngaìy thæï t trong thåìi kyì 2 (mm). Pt2: læåüng mæa thiãút kãú åí ngaìy thæï t trong thåìi kyì 2 (m3/ha). -Thåìi kyì 3: Tæì ngaìy thæï (th+1) cho âãún ngaìy thæï tg+ tst= tg+ th, diãûn têch næåïc hao giaím dáön. Læåüng mæa thiãút kãú âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc: Ω t3 Pt 3 = 10 p t 3 (m3/ha) Ω tong Ω t3 = Ω 0t3 (diÖn tÝch hao n−íc TK 2) Ω tong = Ω 0 t g t3 ⇒ Pt 3 = 10 p t 3 (m3/ha) tg pt3: læåüng mæa råi xuäúng åí ngaìy thæï t trong thåìi kyì 3 (mm). Pt3: læåüng mæa thiãút kãú åí ngaìy thæï t trong thåìi kyì 3 (m3/ha). t3: laì khoaíng thåìi gian tæì ngaìy thæï th cho âãún ngaìy coï læåüng mæa pt 3 20
  15. CHÆÅNG 2 t3/ tg : laì pháön diãûn têch hao næåïc åí thåìi âiãøm tênh tæì ngaìy thæ th tråî âi. W th tg tg t (Pt ∼ t) Pt Âæåìng quaï trçnh mæa thiãút kãú Pt2 Pt3 Pt1 t t1 t3 d. Xaïc âënh chãú âäü tæåïi bàòng âäö giaíi: Ba âæåìng quaï trçnh (Wh- t); (Wa- t) vaì (Pt- t) laì taìi liãûu cå baín âãø xaïc âënh chãú âäü tæåïi. Thæûc hiãûn âäö giaíi theo caïc bæåïc sau âáy: -Bæåïc 1: Xaïc âinh âæåìng næåïc hao täøng cäüng (Wh∼ t): Cäüng däön giaï trë caïc âæåìng næåïc hao thaình pháön do ngáúm, bäúc håi theo thæï tæû thåìi gian trong quaï trçnh sinh træåíng cuía cáy luïa. Cuû thãø laì caïc âæåìng quaï trçnh sau âáy: Âæåìng quaï trçnh taûo låïp næåïc màût ruäüng, ngáúm huït, ngáúm äøn âënh, bäúc håi do ngám ruäüng, cáúy- beïn rãø; beïn rãø- âeí nhaïnh; âeí nhaïnh- laìm âäöng; laìm âäöng- träù; träù- chàõc xanh; chàõc xanh- chên vaìng). -Bæåïc 2: Xaïc âinh âæåìng luyî têch næåïc hao täøng cäüng ∑(Wh∼ t): Âæåìng luyî têch næåïc hao täøng cäüng âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc sau: y n − y n −1 (t n + 1) Yn = Yn −1 − y n −1 * t n + 2 Trong âoï: Yn-1; Yn: Tung âäü âæåìng luyî têch åí thåìi âiãøm n-1 vaì n. yn-1; yn: Tung âäü âæåìng quaï trçnh næåïc hao täøng cäüng åí thåìi âiãøm n-1 vaì n. tn: Khoaíng thåìi gian giæîa 2 thåìi âiãøm n-1 vaì n. -Bæåïc 3: Xaïc âinh âæåìng luyî têch læåüng næåïc (taûo thaình, tàng, giaím) låïp næåïc màût ruäüng theo amax, amin: ∑(Wamax∼ t); ∑(Wamin∼ t) Caïch xaïc âënh tæång tæû nhæ caïch xaïc âënh âæåìng luyî têch næåïc hao täøng cäüng -Bæåïc 4: Xaïc âinh âæåìng næåïc âi giåïi haûn: ∑(Wh+ Wamax); ∑(Wh+ Wamin) Cäüng tung âäü âæåìng luyî têch næåïc hao täøng cäüng ∑(Wh∼ t) vaì âæåìng luyî têch læåüng næåïc taûo ∑(Wh+ thaình, thaïo caûn låïp næåïc ruäüng theo amax; amin, ta âæåüc 2 âæåìng næåïc âi giåïi haûn Wamax); ∑(Wh+ Wamin) 21
  16. CHÆÅNG 2 -Bæåïc 5: Xaïc âinh âæåìng luyî têch næåïc âãún: Âæåìng luyî têch næåïc âãún gäöm mæïc tæåïi vaì mæa, sao cho âæåìng luyî têch næåïc âãún nàòm goün trong 2 âæåìng næåïc âi giåïi haûn. Tao thaình låp næåïc màt ruäng ï Ngáúm huït ( ngáúm baío hoaì) Ngáúm äøn âënh Bäúc håi Tk ngám ruäng Bäúc håi Tk cáy- beïn rãø ú Bäúc håi Tk beïn rãø- âeí nhaïnh Bäúc håi Tk âeí nhaïnh- laìm âäöng Bäúc håi Tk laìm âäöng- träù Bäúc håi Tk träù- chên (Whao ∼ t) ∑(Whao+ Wamax)∼t ∑(Whao+ Wamin)∼t m4 m3 ∑(Whao)∼ t P2 P1 m2 m1 P2 P1 t x¸c ®Þnh møc t−íi b»ng p h−¬ng ph¸p ®å gi¶i 22
  17. CHÆÅNG 2 2-4: CHÃÚ ÂÄÜ TÆÅÏI CHO MAÌU Nguyãn lyï tênh toaïn chãú âäü tæåïi cho hoa maìu cuíng tæång tæû nhæ âäúi våïi luïa, tuy nhiãn coï mäüt säú âiãøm khaïc biãût cáön chuï yï sau âáy: -Chãú âäü tæåïi cho hoa maìu vaì cáy cäng nghiãûp laì tæåïi áøm, do âoï cäng thæïc tæåïi tàng saín laì sæû thay âäøi âäü áøm theo thåìi gian. Coìn âäúi våïi cáy luïa laì sæû thay âäøi låïp næåïc màût ruäüng theo thåìi (Wamax∼ t); (Wamin∼ t) gian. Cäng thæïc tæåïi tàng saín âäúi våïi: Luïa Hoa maìu (βH max∼ t) ; (βH min∼ t) Trong âoï βH max; βH min: Âäü áøm täúi âa thêch håüp vaì âäü áøm täúi thiãøu thêch håüp, âæåüc xaïc âinh bàòng thê nghiãûm, thoaí maîn âiãöu kiãûn: βH min> βmin ; βH max< β max β max; βH max: Âäü áøm täúi âa vaì täúi thiãøu cuía táöng âáút canh taïc -Khaïc våïi ruäüng luïa thç trãn ruäüng maìu coï thãø sæí duûng âæåüc mäüt pháön læåüng næåïc do næåïc ngáöm cung cáúp dæåïi daûng næåïc mao quaín vaì do rãø cáy huït næåïc. Tênh toaïn chãú âäü tæåïi cho hoa maìu thæåìng tênh theo chãú âäü gieo cáúy âäöng thåìi (tg=0). Phæång trçnh cán bàòng næåïc laì: mi+ 10αiCiPi + ∆Wi+ W0i= Ei+ Wci (m3/ha) Trong âoï: mi: mæïc tæåïi åí thåìi âiãøm thæï i (m3/ha) 10αiCiPi : læåüng mæa âæåüc sæí duûng (m3/ha) αi= 1- σ; σ: hãû säú doìng chaíy phuû thuäüc vaìo låïp âãûm, mæa, tênh tháúm cuía âáút Ci: hãû säú sæí duûng næåïc mæa Pi: læåüng mæa thiãút kãú ∆Wi: læåüng næåïc cáy träöng coï thãø sæí duûng thãm âæåüc (do næåïc ngáöm cung cáúp vaì do bäü rãø cáy daìi ra). ∆Wi= WHi+Wni (m3/ha) WHi: læåüng næåïc do bäü rãø cáy träöng láúy âæåüc WHi= 104Aβ0(Hi- Hi-1) (m3/ha) A: âäü räøng cuía âáút (% thãø têch âáút) β0: âäü áøm sàôn coï trong âáút hay âäü áøm ban âáöu (%A) Hi; Hi-1: chiãöu sáu chiãöu sáu bäü rãø cáy åí âáöu vaì cuäúi thåìi âoaûn tênh toaïn (m) Wni:læåüng næåïc do næåïc ngáöm cung cáúp (m3/ha). Læåüng næåïc naìy nhiãöu hay êt laì tuyì thuäüc mæûc næåïc ngáöm cao hay tháúp, loaûi âáút nàûng hay nheû, âaûi læåüng naìy cáön âæåüc xaïc âënh bàòng thê nghiãûm cuû thãø. W0i: læåüng næåïc coï sàôn åí âáöu thåìi âiãøm tênh toaïn W0i= 104Aβi-1Hi-1 (m3/ha) βi-1: âäü áøm âáöu thåìi âoaûn tênh toaïn (%A) Ei: læåüng næåïc bäúc håi màût ruäüng, âæåüc xaïc âinh theo caïc cäng thæïc âaî giåïi thiãûu Wci: læåüng næåïc cáön giæí laûi trong thåìi âoaûn tênh toaïn âãø daím baío sæû phaït triãùn bçnh thæåìng cuía cáy träöng Wci= 104AβiHi (m3/ha) §Ó gi¶i pt cbn trªn ng−êi ta th−êng dïng ph−¬ng ph¸p gi¶i tÝch hoÆc ®å gi¶i. 23
  18. CHÆÅNG 2 2-5: XAÏC ÂËNH ÂÆÅÌNG QUAÏ TRÇNH HÃÛ SÄÚ TÆÅÏI Hãû säú tæåïi laì gç? laì læu læåüng tæåïi cho mäüt âån vë diãûn têch (l/s-ha) Muûc âêch xaïc âënh hãû säú tæåïi: Dæûa vaìo hãû säú tæåïi ta xaïc âënh qui mä vaì kêch thæåïc cuía cäng trçnh tæåïi. Caïc loaûi hãû säú tæåïi: hãû säú tæåïi tæìng loaûi cáy träöng, hãû säú tæåïi màût ruäüng, hãû säú tæåïi âáöu hãû thäúng vaì hãû säú tæåïi thiãút kãú. Biãøu thæïc xaïc âënh: q= α.m / 86,4.t Våïi : m (m3/ha); t (ngaìy) Thaình láûp giaín âäö hãû säú tæåïi âæåüc tiãún haình theo 2 bæåïc: så bäü vaì hiãûu chènh, caí hai bæåïc âãöu mang tênh thæí dáön. 2-5-1: Så bäü thaình láûp giaín âäö hãû säú tæåïi: a. Cho tæìng loaûi cáy träöng: Giaí sæí mäüt khu tæåïi coï diãûn têch ω vaì träöng caïc loaûi cáy träöng laì A vaì B. Goüi mA; mB laì mæïc tæåïi trong thåìi gian tA; tB ngaìy, hãû sä ú tæåïi cho cáy träöng A, B laì: mA qA = 86.4t A mB qB = 86.4t B b. Cho toaìn bäü khu tæåïi: α AmA α B mB q= + 86.4t A 86.4t B ωA αA = ω ω αB = B ω Trong âoï: ωA; ωB: Diãûn têch tæåïi cuía cáy träöng A vaì B ω : Täøng diãûn têch khu tæåïi 2-5-2: Hiãûu chènh giaín âäö hãû säú tæåïi: a. Lyï do hiãûu chènh: Giaín âäö hãû säú tæåïi thaình láûp nhæ trãn coï nhiãöu âiãøm báút håüp lyï: -Caïc loaûi cáy träöng cuìng tæåïi trong mäüt thåìi gian nãn hãû säú tæåïi ráút låïn. -Coï khi hãû säú tæåïi ráút nhoí hoàûc nghè trong mäüt thåìi gian ráút ngàõn gáy khoï khàn cho viãûc thiãút kãú vaì quaín lyï âæåìng kãnh. b. Yãu cáöu hiãûu chènh: (Theo QP-GB 502888-99) - Nªn thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cung cÊp nguån n−íc - Nªn tr¸nh th−êng xuyªn ngõng cÊp n−íc, ®Æc biÖt nªn tr¸nh ngõng n−íc d−íi 5 ngµy. - HÖ sè t−íi cña c¸c lÇn t−íi trong n¨m t−¬ng ®èi ®ång ®Òu (qmin / qmax ) ≥ 0.4 c.Nguyãn tàõc hiãûu chènh: (Theo QP-GB 502888-99) - Thêi gian t−íi kÐo dµi hoÆc rót ng¾n kh«ng nªn v−ît qu¸ 20% ®Þnh møc ®· ®Þnh. 24
  19. CHÆÅNG 2 - TrÞ sè ®iÒu chØnh ®Þnh møc t−íi kh«ng nªn v−ît qu¸ 10% ®Þnh møc ®· ®Þnh; nÕu cïng mét lo¹i c©y trång th× kh«ng nªn gi¶m bít ®Þnh møc t−íi trong hai lÇn t−íi liªn tôc. - NÕu cïng mét lo¹i c©y trång liªn tôc trong hai lÇn t−íi ®Òu cÇn thay ®æi thêi gian, th× kh«ng nªn mét lÇn lïi vÒ phÝa tr−íc, mét lÇn tiÕn vÒ phÝa sau. 2-5-3: Choün hãû säú tæåïi thiãút kãú: (Theo QP-GB 502888-99) - LÊy hÖ sè t−íi lín nhÊt cã tæng thêi gian t−íi lín h¬n 30 ngµy lµm hÖ sè t−íi thiÕt kÕ. 25
nguon tai.lieu . vn
Nông nghiệp Ngư nghiệp Lâm nghiệp Sinh học Hoá học Ngôn ngữ học Ngân hàng - Tín dụng