- Trang Chủ
- Địa Lý
- Giáo trình Phương pháp nghiên cứu địa lý địa phương: Phần 2 - Nguyễn Đức Vũ
Xem mẫu
- Ch−¬ng III
CÊU TRóC L¤GÝC QU¸ TR×NH NGHI£N CøU MéT C«NG
TR×NH NGHI£N CøU KHOA HäC GI¸O DôC TRONG §ÞA Lý
NHμ TR¦êNG
I. Môc ®Ých cña ch−¬ng nh»m trang bÞ cho ng−êi häc nh÷ng néi dung c¬ b¶n trong
c¸c b−íc cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu mét c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc.
II. Néi dung cña ch−¬ng gåm c¸c phÇn:
1. X¸c ®Þnh ®Ò tμi vμ x©y dùng ®Ò c−¬ng, kÕ ho¹ch nghiªn cøu
2. TriÓn khai nghiªn cøu
3. KiÓm tra kÕt qu¶ nghiªn cøu
4. ViÕt c«ng tr×nh nghiªn cøu
5. B¶o vÖ c«ng tr×nh nghiªn cøu
III. §©y lμ nh÷ng b−íc kÕ tiÕp nhau nh»m hoμn thiÖn mét c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc
gi¸o dôc trong ®Þa lý nhμ tr−êng, kh«ng thÓ bá bÊt kú mét b−íc nμo. ý nghÜa cña c¸c b−íc
®èi víi ng−êi häc ®Òu ngang nhau, v× vËy kh«ng ph©n biÖt néi dung nμo lμ träng t©m cña
ch−¬ng.
IV. Mét sè kh¸i niÖm cÇn n¾m v÷ng trong ch−¬ng
1. CÊu tróc l«gÝc qu¸ tr×nh nghiªn cøu mét c«ng tr×nh khoa häc gi¸o dôc: Thùc chÊt lμ
tr×nh tù c¸c b−íc kÕ tiÕp nhau trong ho¹t ®éng nghiªn cøu mét ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc,
b¾t ®Çu tõ chuÈn bÞ nghiªn cøu ®Õn triÓn khai nghiªn cøu vμ kiÓm tra, b¶o vÖ, c«ng bè kÕt
qu¶ nghiªn cøu.
2. Môc ®Ých ®Ò tμi nghiªn cøu lμ c¸i ®Ých mμ ng−êi nghiªn cøu ®Æt ra h−íng tíi trong
qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Môc ®Ých ®Ò tμi tr¶ lêi c©u hái "®Ó nh»m vμo c¸i g×?"
3. NhiÖm vô ®Ò tμi nghiªn cøu lμ c¸c c«ng viÖc lín vÒ néi dung mμ ®Ò tμi cÇn ph¶i thùc
hiÖn, hay cã thÓ nãi c¸ch kh¸c, ®ã chÝnh lμ néi dung c¬ b¶n cña ®Ò tμi nghiªn cøu.
79
- 4. LÞch sö nghiªn cøu ®Ò tμi: Lμ kh¸i niÖm ®Ò cËp ®Õn nh÷ng nghiªn cøu tr−íc ®©y (cña
c¸c t¸c gi¶ kh¸c, hoÆc cña chÝnh t¸c gi¶ ®Ò tμi hiÖn nay) cã liªn quan trùc tiÕp hay gÇn gòi
víi ®Ò tμi nghiªn cøu hiÖn t¹i.
5. Céng t¸c viªn nghiªn cøu khoa häc: lμ nh÷ng ng−êi tham gia cïng víi chñ ®Ò tμi thùc
hiÖn mét sè c«ng viÖc nghiªn cøu theo yªu cÇu cña chñ ®Ò tμi vμ ®−îc sù chØ ®¹o, gi¸m s¸t,
kiÓm tra kÕt qu¶ cña chñ ®Ò tμi.
6. T− liÖu nghiªn cøu: lμ toμn bé sè liÖu, b¶ng thèng kª, tμi liÖu thμnh v¨n, b¶n ®å, tranh
¶nh, h×nh vÏ, s¬ ®å, kÕt qu¶ thu thËp th«ng tin, phôc vô trùc tiÕp cho néi dung ®Ò tμi nghiªn
cøu.
7. Tæng quan (tæng luËn khoa häc): lμ mét lo¹i s¶n phÈm nghiªn cøu khoa häc mμ ë ®ã
ng−êi nghiªn cøu trªn c¬ së ®iÓm l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· cã cña c¸c c«ng tr×nh vμ
®Ò tμi cã liªn quan ®Õn ®Ò tμi hiÖn ®ang nghiªn cøu, ®−a ra mét sè ph©n tÝch lÞch sö nghiªn
cøu cña ®Ò tμi hiÖn nay.
8. B¸o c¸o trung gian: lμ b¸o c¸o khoa häc ®−îc thùc hiÖn sau mét néi dung nghiªn cøu
®· ®−îc thùc hiÖn cã kÕt qu¶ hay sau mét giai ®o¹n nghiªn cøu nhÊt ®Þnh.
9. B¸o c¸o tæng kÕt: lμ b¸o c¸o khoa häc tæng kÕt toμn bé qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ®−îc
thùc hiÖn sau khi hoμn thμnh ®Ò tμi nghiªn cøu cã kÕt qu¶.
10. B¸o c¸o tãm t¾t: lμ b¸o c¸o tr×nh bμy ng¾n gän, trung thμnh nghiªn cøu néi dung chñ
yÕu, quan träng cña b¸o c¸o tæng kÕt.
V. Néi dung cô thÓ ch−¬ng III:
CÊU TRóC L¤GÝC Qu¸ TR×NH NGHI£N cøu MéT C¤NG TR×NH NGHI£N
Cøu KHOA HäC GI¸O Dôc TRONG §ÞA Lý NHμ TR−êNG
CÊu tróc l«gÝc qu¸ tr×nh nghiªn cøu mét c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc träng
®Þa lý nhμ tr−êng hay cßn gäi lμ tr×nh tù nghiªn cøu cã kh¸c nhau gi÷a c¸c ng−êi nghiªn cøu
v× ngoμi viÖc phô thuéc vμo tÝnh ®Æc thï cña bé m«n, tÝnh chÊt cña lo¹i h×nh nghiªn cøu, qui
luËt kh¸ch quan cña nhËn thøc khoa häc, tr×nh tù nghiªn cøu cßn phô thuéc vμo tr×nh ®é vμ
tËp qu¸n cña ng−êi nghiªn cøu.
Trong nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc, th«ng th−êng tr×nh tù nghiªn cøu khoa häc gåm cã
5 b−íc:
1. X¸c ®Þnh ®Ò tμi vμ x©y dùng ®Ò c−¬ng, kÕ ho¹ch nghiªn cøu hay cßn gäi lμ b−íc chuÈn
bÞ nghiªn cøu).
2. TriÓn khai nghiªn cøu.
80
- 3. KiÓm tra kÕt qu¶ nghiªn cøu.
4. ViÕt c«ng tr×nh nghiªn cøu.
5. B¶o vÖ c«ng tr×nh nghiªn cøu.
I. B−íc I: X¸C §ÞNH §Ò TμI Vμ X¢Y DùNG §Ò c−¬ng KÕ HO¹CH NGHI£N CøU
I.1. X¸c ®Þnh ®Ò tμi lμ b−íc quan träng ®Çu tiªn ng−êi nghiªn cøu ph¶i thùc hiÖn tr−íc
khi b¾t tay vμo nghiªn cøu. Bëi v× b−íc nμy g¾n liÒn víi nh÷ng cè g¾ng ®Çu t− søc lùc, thêi
gian, kinh phÝ, thËm chÝ trong mét sè tr−êng hîp cã ¶nh h−ëng lín ®Õn viÖc lùa chän
ph−¬ng h−íng chuyªn m«n cña ng−êi nghiªn cøu.
Nh− ®· nãi ë ch−¬ng II, ®Ò tμi lμ mét vÊn ®Ò khoa häc ch−a ®−îc gi¶i quyÕt b©y giê cÇn
ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt trªn c¬ së vËn dông ph−¬ng ph¸p luËn vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa
häc. §iÒu quan träng nhÊt lμ ph¶i luËn chøng ®−îc chç ch−a gi¶i quyÕt trong ®Ò tμi.
Trong qu¸ tr×nh lùa chän ®Ò tμi nghiªn cøu, ngoμi viÖc ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn cÇn ph¶i
gi¶i quyÕt (trªn c¬ së ®ã h×nh thμnh ®Ò tμi) cßn ph¶i c©n nh¾c c¸c vÊn ®Ò sau ®©y:
a) §Ò tμi cã ý nghÜa khoa häc hay kh«ng? Theo Vò Cao §μm th× cã 3 yªu cÇu:
+ Bæ sung nh÷ng chç cßn trèng trong lý thuyÕt cña bé m«n khoa häc.
+ X©y dùng c¬ së lý thuyÕt míi hoÆc lμm râ mét sè vÊn ®Ò lý thuyÕt vèn tån t¹i.
+ X©y dùng nguyªn lý c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau trong kü thuËt c«ng nghÖ, tæ chøc, qu¶n
lý...
b) §Ò tμi cã ý nghÜa thùc tiÔn hay kh«ng, theo §Æng Vò Ho¹t vμ Hμ ThÞ §øc 1 th× trong
nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc cã c¸c yªu cÇu sau:
+ Gi¶i ®¸p nhu cÇu ph¸t triÓn x· héi vμ nh÷ng nhiÖm vô t−¬ng lai trong lÜnh vùc gi¸o
dôc con ng−êi.
+ Gi¶i ®¸p nhu cÇu trùc tiÕp cña c«ng t¸c gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ trong nhμ tr−êng.
+ XuÊt ph¸t tõ l«gÝc bªn trong cña sù ph¸t triÓn khoa häc gi¸o dôc.
§Ó xem ®Ò tμi cã ý nghÜa thùc tiÔn hay kh«ng, ngoμi kinh nghiÖm thùc tÕ b¶n th©n,
ng−êi nghiªn cøu cã thÓ am hiÓu qua c¸c v¨n kiÖn chÝnh thøc, dù ¸n, ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn
cña Nhμ n−íc.
VÝ dô: HiÖn nay trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®μo t¹o trong c¸c bμi nãi chuyÖn
cña c¸c nhμ l·nh ®¹o ChÝnh phñ vμ Bé GD- §T n−íc ta ®Òu ®−a ra yªu cÇu ph¶i ®æi míi
ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng ®Ò cao vai trß chñ thÓ nhËn thøc cña ng−êi häc. C¨n cø
1
DÉn theo Vò Cao §μm, S®d
81
- vμo ®ã cã thÓ x©y dùng mét sè ®Ò tμi hay ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc. C¸c ®Ò tμi hay
ch−¬ng tr×nh ®ã râ rμng ®· cã t¸c dông thùc tiÔn.
c) §Ò tμi cã cÊp thiÕt ph¶i nghiªn cøu hay kh«ng?
Theo Vò Cao §μm tÝnh cÊp thiÕt thÓ hiÖn ë møc ®é −u tiªn gi¶i ®¸p nh÷ng nhu cÇu thùc
tiÔn liÖt kª trªn ®©y.
Cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho viÖc hoμn thμnh ®Ò tμi kh«ng? C¸c ®iÒu kiÖn nghiªn cøu cã
nhiÒu, vÝ dô:
+ C¬ së th«ng tin, t− liÖu...
+ Ph−¬ng tiÖn, thiÕt bÞ vμ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt, thêi gian ®¶m b¶o thùc nghiÖm.
+ Thiªn h−íng khoa häc cña céng t¸c viªn cã kinh nghiÖm.
d) Ngoμi ra còng cÇn ph¶i chó ý ®Õn ®Ò tμi cã phï hîp së thÝch së tr−êng hay kh«ng.
Trong tr−êng hîp ®Ò tμi ®−a tõ trªn xuèng th× vÊn ®Ò nμy cμng quan träng, bëi v× kh«ng ph¶i
bao giê nguyÖn väng khoa häc cña c¸ nh©n ng−êi nghiªn cøu còng trïng hîp víi viÖc gi¶i
quyÕt c¸c nhu cÇu bøc b¸ch cña thùc tiÔn.
I.2. X©y dùng ®Ò c−¬ng vμ v¹ch kÕ ho¹ch nghiªn cøu:
§©y lμ nhiÖm vô cã tÝnh b¾t buéc. §Ò c−¬ng nghiªn cøu cμng chi tiÕt, kÕ ho¹ch nghiªn
cøu cμng cô thÓ th× qu¸ tr×nh nghiªn cøu diÔn ra thuËn lîi h¬n vμ cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m
b¶o ®−îc tiÕn ®é còng nh− thêi gian nghiªn cøu.
Néi dung ®Ò c−¬ng cÇn thuyÕt minh nh÷ng ®iÓm sau ®©y:
a) TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi.
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi, cßn gäi lμ lý do lùa chän ®Ò tμi. Néi dung tr×nh bμy cña môc
nμy tr¶ lêi c©u hái: t¹i sao nghiªn cøu ®Ò tμi nμy? NÕu ®Ó chËm trÔ, hiÖn nay kh«ng nghiªn
cøu th× sÏ nh− thÕ nμo? T¹i sao?
ViÖc x¸c ®Þnh lý do nghiªn cøu ®Ò tμi cÇn ®i tõ vÜ m« ®Õn vi m« ®Ó nªu lªn ®−îc nh÷ng
m©u thuÉn kh¸ch quan ch−a ®−îc gi¶i quyÕt, ®ång thêi còng ph¶i dùa vμo viÖc ph©n tÝch s¬
l−îc lÞch sö vÊn ®Ò nghiªn cøu ®Ó ph¸t hiÖn vÊn ®Ò nghiªn cøu.
VÝ dô: khi nghiªn cøu ®Ò tμi: "X¸c ®Þnh c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o dôc d©n sè qua
m«n ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë tr−êng phæ th«ng", ng−êi nghiªn cøu ph¶i ®i tõ chÝnh
s¸ch d©n sè cña Nhμ n−íc ®Õn chñ tr−¬ng cÇn ph¶i gi¸o dôc d©n sè cho thÕ hÖ trÎ nh− thÕ
nμo, tiÕp ®Õn lμ viÖc gi¸o dôc d©n sè qua viÖc d¹y häc nhμ tr−êng, gi¸o dôc d©n sè qua d¹y
häc m«n ®Þa lý, gi¸o dôc d©n sè qua d¹y häc ë PTTH, gi¸o dôc d©n sè qua d¹y häc ®Þa lý
kinh tÕ -x· héi thÕ giíi. Còng ph¶i bμn ®Õn tr−íc ®©y lμm ®−îc c¸i g×, cßn tån t¹i c¸i g× ch−a
lμm ®−îc (®©y chÝnh lμ m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc d©n sè víi
82
- quan niÖm, néi dung ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y gi¸o dôc d©n sè ë PTTH hiÖn nay). Tõ ®ã
nghiªn cøu tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi.
Lý do lùa chän ®Ò tμi, hoÆc tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi kh«ng ph¶i chØ bao hμm mÆt thùc
tiÔn, mμ cßn bao hμm c¶ mÆt lý thuyÕt.
b) Môc ®Ých, nhiÖm vô ®Ò tμi.
- Môc ®Ých cña ®Ò tμi nh»m tr¶ lêi c©u hái "®Ó nh»m vμo c¸i g×?". VÝ dô, còng víi ®Ò tμi
trªn th× môc ®Ých nghiªn cøu lμ x¸c ®Þnh mét sè ph−¬ng ph¸p d¹y häc cã tÝnh hiÖn ®¹i, tÝnh
thùc tiÔn trong viÖc gi¸o dôc d©n sè qua bμi ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë tr−êng phæ
th«ng nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc d©n sè qua m«n ®Þa lý ë tr−êng phæ th«ng.
- NhiÖm vô ®Ò tμi lμ c¸c c«ng viÖc lín vÒ néi dung mμ ®Ò tμi cÇn ph¶i thùc hiÖn, hay nãi
c¸ch kh¸c ®ã chÝnh lμ néi dung c¬ b¶n cña ®Ò tμi nghiªn cøu.
VÝ dô: Còng víi ®Ò tμi trªn, nhiÖm vô nghiªn cøu lμ:
+ Nghiªn cøu nh÷ng c¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn cña viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc
gi¸o dôc d©n sè qua bμi ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë tr−êng phæ th«ng.
+ Lùa chän mét sè ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o dôc d©n sè qua bμi ®Þa lý kinh tÕ - x· héi
thÕ giíi ë tr−êng phæ th«ng. Ph©n tÝch b¶n chÊt néi dung, c¬ së t©m lý s− ph¹m cña c¸c
ph−¬ng ph¸p, c¸ch thøc vμ ®iÒu kiÖn vËn dông trong thùc tÕ d¹y häc hiÖn nay, x©y dùng c¸c
vÝ dô mÉu (case study).
+ TiÕn hμnh thùc nghiÖm nh»m kiÓm chøng hiÖu qu¶ c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®· lùa
chän.
Hay, vÝ dô ®Ò tμi "Sö dông sè liÖu thèng kª trong d¹y häc ®Þa lý kinh tÕ - x· héi ë tr−êng
PTTH (NguyÔn Träng Phóc, §HSP HN I, 1994) cã c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau:
a) Nghiªn cøu vμ ph©n tÝch nh÷ng c¬ së lý luËn còng nh− thùc tiÔn cña viÖc sö dông sè
liÖu thèng kª trong viÖc d¹y häc ®Þa lý kinh tÕ -x· héi ë tr−êng PHTH.
b) Nghiªn cøu c¸c lo¹i sè liÖu thèng kª vμ c¸c c¸ch biÓu hiÖn chóng trong s¸ch gi¸o
khoa vÒ ®Þa lý kinh tÕ - x· héi ®ang ®−îc sö dông ë tr−êng PTTH.
c) §Ò ra mét biÖn ph¸p cô thÓ cña viÖc sö dông sè liÖu thèng kª trong ®iÒu kiÖn d¹y häc
cña nhμ tr−êng PTTH hiÖn nay, vμ ph−¬ng ph¸p sö dông chóng trong c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh
d¹y häc ®Þa lý kinh tÕ - x· héi ë trªn líp còng nh− ë ngoμi líp.
d) Thùc nghiÖm s− ph¹m ®Ó tõ ®ã rót ra nh÷ng kÕt luËn vμ nh÷ng ®Ò xuÊt cÇn thiÕt.
c) §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu
- §èi t−îng nghiªn cøu lμ toμn bé sù vËt trong ph¹m vi quan t©m cña nghiªn cøu.
83
- VÝ dô: §Ò tμi: "X¸c ®Þnh mét sè ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o dôc d©n sè qua m«n ®Þa lý
kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë tr−êng "phæ th«ng" cã ®èi t−îng nghiªn cøu lμ "mét sè ph−¬ng
ph¸p d¹y häc gi¸o dôc d©n sè qua m«n ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë tr−êng PTTH". Hay
®Ò tμi "VËn dông ng«n ng÷ b¶n ®å ®Ó x©y dùng b¶n ®å kinh tÕ gi¸o khoa treo t−êng dïng
trong tr−êng PTTH ViÖt Nam cã ®èi t−îng nghiªn cøu lμ "ng«n ng÷ b¶n ®å".
- Ph¹m vi nghiªn cøu lμ mét phÇn giíi h¹n cña ®èi t−îng vÒ kh«ng gian, thêi gian vμ qui
m« vÊn ®Ò. X¸c ®Þnh ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tμi dùa trªn c¸c c¬ së nh−:
+ Bé phËn ®−îc x¸c ®Þnh ®ñ mang tÝnh ®¹i diÖn cña ®èi t−îng ®ñ ®Ó xem xÐt vμ ®i s©u
ph©n tÝch.
+ Quü thêi gian ®ñ cho viÖc nghiªn cøu vμ hoμn thμnh ®Ò tμi.
+ Kh¶ n¨ng ®−îc hç trî vÒ kinh tÕ, ph−¬ng tiÖn nghiªn cøu ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c néi
dung nghiªn cøu.
VÝ dô: §Ò tμi "X¸c ®Þnh mét sè ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o dôc d©n sè qua m«n ®Þa lý
kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë tr−êng PTTH" cã giíi h¹n nghiªn cøu lμ:
1) VÒ møc ®é gi¸o dôc d©n sè: chñ yÕu lμ kiÕn thøc gi¸o dôc d©n sè vμ mét phÇn nμo lμ
th¸i ®é gi¸o dôc d©n sè.
2) Ph¹m vi ch−¬ng tr×nh: ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi chuyªn ban (líp 10 ban KHTN,
KHTN-KT, líp 11 ban KHXH).
Ngoμi ra cã mét phÇn nhá thùc nghiÖm thùc hiÖn ë ch−¬ng tr×nh ®Þa lý kinh tÕ - x· héi
thÕ giíi ë líp 11 CCGD.
3) H×nh thøc tæ chøc d¹y häc: Bμi lªn líp nghiªn cøu tμi liÖu míi.
d) LÞch sö nghiªn cøu ®Ò tμi.
§©y lμ phÇn ®Ò cËp ®Õn nh÷ng nghiªn cøu tr−íc ®©y cã liªn quan gÇn gòi víi ®Ò tμi, lμm
râ c¸c nghiªn cøu tr−íc ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu nh− thÕ nμo? gi¶i quyÕt ra sao vμ ®Õn ®©u?
cßn nh÷ng mÆt nμo ch−a gi¶i quyÕt hÕt hoÆc gi¶i quyÕt ch−a trän vÑn vÊn ®Ò g×?
PhÇn lÞch sö ®Ò tμi cã ý nghÜa ë chç cho biÕt ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc hiÖn nay cã kÕ
thõa hay ph¸t triÓn nh÷ng ®iÓm g× cña c¸c nghiªn cøu tr−íc, hoÆc lμ mét h−íng nghiªn cøu
míi so víi c¸c nghiªn cøu tr−íc,...
Quay trë l¹i víi ®Ò tμi trªn, phÇn lÞch sö nghiªn cøu ®Ò tμi viÕt: Tõ n¨m 1986, gi¸o dôc
d©n sè ®· b¾t ®Çu ®−a vμo SGK CCGD líp 6. Trong qu¸ tr×nh triÓn khai viÖc tÝch hîp gi¸o
dôc d©n sè vμo ®Þa lý nhμ tr−êng, c¸c tμi liÖu vÒ gi¸o dôc d©n sè ®· xuÊt hiÖn ngμy cμng
nhiÒu. Cho ®Õn nay, tuy cã sù thèng nhÊt vÒ môc ®Ých, quan ®iÓm, ph−¬ng h−íng lùa chän
vμ sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o dôc d©n sè, nh−ng trong thùc tÕ d¹y häc ®Þa lý ë
ViÖt Nam ch−a cã mét t¸c gi¶ nμo ®−a ra mét hÖ thèng ph−¬ng ph¸p d¹y häc cô thÓ thÝch
84
- hîp, võa cã tÝnh thùc tiÔn, võa tiÕp cËn ph−¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn ®¹i, võa ®¶m b¶o chÊt
l−îng d¹y häc bμi ®Þa lý, võa gi¸o dôc d©n sè cã hiÖu qu¶. NhiÖm vô ®ã lÇn ®Çu tiªn ®−îc
®Æt vμo träng t©m c«ng t¸c nghiªn cøu ®Ò tμi nμy.
e) C¸c nguån tμi liÖu vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
- ViÖc chØ ra c¸c nguån tμi liÖu phôc vô trùc tiÕp cho viÖc nghiªn cøu ®Ò tμi cã ý nghÜa
quan träng. Nã cho phÐp rót ng¾n ®−îc thêi gian t×m kiÕm ph¹m vi thu thËp t− liÖu, th«ng
tin. Trong nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc th«ng th−êng cã c¸c nguån tμi liÖu sau:
+ C¸c t¸c phÈm kinh ®iÓn, v¨n kiÖn, nghÞ quyÕt cã liªn quan.
+ C¸c v¨n b¶n chØ ®¹o cña Nhμ n−íc, Bé Gi¸o dôc - §μo t¹o.
+ Tμi liÖu lý luËn trong vμ ngoμi n−íc bμn vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan
+ C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã tr−íc liªn quan ®Õn ®Ò tμi nghiªn cøu
+ Kinh nghiÖm thùc tiÔn.
- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Cã thÓ kÓ tªn c¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ trong nghiªn cøu ®Ò tμi
hoÆc s¾p xÕp theo nhãm.
VÝ dô: Chia ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thμnh 2 nhãm:
+ C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu: nghiªn cøu lý luËn, ®iÒu tra, tæng kÕt kinh
nghiÖm, thùc nghiÖm.
+ C¸c ph−¬ng ph¸p hç trî: dù giê, quan s¸t, pháng vÊn nghiªn cøu s¶n phÈm, chuyªn
gia, héi ®ång.
Trong mçi ph−¬ng ph¸p, ngoμi viÖc tr×nh bμy vÒ néi dung cÇn t−êng thuËt l¹i nh÷ng néi
dung ho¹t ®éng ®· lμm theo ph−¬ng ph¸p. ThÝ dô: trong ®Ò tμi "X¸c ®Þnh mét sè ph−¬ng
ph¸p d¹y häc gi¸o dôc d©n sè qua m«n ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë tr−êng phæ th«ng",
phÇn ph−¬ng ph¸p cã ghi nh− sau:
"b. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, tæng kÕt kinh nghiÖm: §©y lμ ph−¬ng ph¸p kh¸ quan träng
nh»m tiÕp cËn vμ th©m nhËp thùc tÕ c«ng t¸c gi¸o dôc d©n sè ë tr−êng phæ th«ng. C¸c nhiÖm
vô ®iÒu tra nh»m vμo c¸c quan niÖm cña gi¸o viªn, c«ng t¸c cña gi¸o viªn vÒ x¸c ®Þnh néi
dung tÝch hîp gi¸o dôc d©n sè, vÒ sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y gi¸o dôc d©n sè, vÒ
viÖc ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cho ph−¬ng ph¸p d¹y häc, vÒ nh÷ng trë ng¹i vμ biÖn ph¸p kh¾c
phôc trong qu¸ tr×nh vËn dông c¸c ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y gi¸o dôc d©n sè míi, hiÖn ®¹i.
B»ng c¸c biÖn ph¸p sö dông phiÕu kh¶o s¸t ý kiÕn gi¸o viªn vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc, trao
®æi, m¹n ®μm, pháng vÊn, dù giê... víi gi¸o viªn vμ häc sinh ®i ®Õn kÕt luËn nh÷ng mÆt lμm
tèt nh÷ng ®iÓm tån t¹i, lý gi¶i nguyªn nh©n vμ x¸c ®Þnh triÓn väng cña h−íng ph¸t triÓn.
Th¸ng 2-1994, t¹i Héi th¶o khoa häc quèc gia "§æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Þa lý ë bËc
85
- PTTH theo ch−¬ng tr×nh ph©n ban" (tæ chøc ë Tp. Hå ChÝ Minh), ngoμi viÖc trao ®æi, m¹n
®μm, th¶o luËn, 24 gi¸o viªn giái cña c¸c tØnh, thμnh phè Hμ Néi, thμnh phè Hå ChÝ Minh,
Nam Hμ, B¾c Th¸i, Thõa Thiªn - HuÕ, Phó Yªn, B×nh §Þnh, Kh¸nh Hoμ, T©y Ninh, TiÒn
Giang, Long An, Kiªn Giang, Kon Tum, §ång Th¸p ®· ®−îc kh¶o s¸t (b»ng phiÕu) vÒ c¸c
vÊn ®Ò nªu trªn. Trong n¨m 1993, ph−¬ng ph¸p nμy còng ®· ®−îc thùc hiÖn víi 19 gi¸o viªn
®Þa lý ë 6 tr−êng PTTH, 1 chuyªn viªn ®Þa lý Së GD-§T, 15 gi¸o viªn ®Þa lý cÊp 2 vμ 5 em
®−îc gi¶i trong kú thi t×m hiÓu vÒ gi¸o dôc d©n sè cña tr−êng Quèc Häc (th¸ng 1l/1993) vμ
3 c¸n bé cña UBDS vμ KHHG§ tØnh Thõa Thiªn HuÕ.
f) Dù kiÕn cÊu tróc cña ®Ò tμi nghiªn cøu
C¨n cø vμo ®èi t−îng, môc ®Ých, nhiÖm vô, giíi h¹n nghiªn cøu cña ®Ò tμi, ng−êi nghiªn
cøu cã thÓ dù kiÕn c¸c néi dung chñ yÕu cÇn ph¶i nghiªn cøu vμ s¾p xÕp, bè trÝ chóng trong
mét cÊu tróc cña ®Ò tμi nghiªn cøu, th«ng th−êng gåm c¸c phÇn sau:
- PhÇn më ®Çu (tÝnh cÊp thiÕt, môc ®Ých, nhiÖm vô, ®èi t−îng, ph¹m vi, lÞch sö, ph−¬ng
ph¸p nghiªn cøu...)
- PhÇn néi dung: bao gåm c¸c ch−¬ng môc cô thÓ.
- PhÇn kÕt luËn
- Tμi liÖu tham kh¶o
- Phô lôc
g) X©y dùng kÕ ho¹ch nghiªn cøu
Th«ng th−êng kÕ ho¹ch nghiªn cøu ®−îc ghÐp vμo thμnh mét néi dung trong ®Ò c−¬ng
nghiªn cøu. KÕ ho¹ch nghiªn cøu bao hμm nh÷ng néi dung sau:
- KÕ ho¹ch tiÕn ®é: TiÕn ®é nghiªn cøu ph¶i phï hîp víi thêi gian thùc hiÖn ®Ò tμi ®−îc
giao, phï hîp víi thêi gian cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c«ng viÖc nghiªn cøu (vÝ dô g¾n víi niªn
häc) vμ víi c¸c ®iÒu kiÖn chñ quan cña c¸ nh©n ng−êi (hay nhãm) nghiªn cøu. Th«ng
th−êng c¸c néi dung cña tiÕn ®é nghiªn cøu ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau:
STT Néi dung c«ng S¶n phÈm Thêi gian b¾t Thêi gian kÕt
viÖc ®Çu thóc
(1) (2) (3) (4) (5)
- KÕ ho¹ch nh©n lùc: C¸c nh©n lùc trong nghiªn cøu khoa häc ®−îc UNESCO nãi ®Õn
bao gåm: 1
1
Yran De Hemptinne: Nh÷ng vÊn ®Ò then chèt cña chÝnh s¸ch Khoa häc vμ Kü thuËt. UNESCO, Paris, 1981 (b¶n
dÞch tiÕng ViÖt). ViÖn Qu¶n lý khoa häc, 1987.
86
- + Nh©n lùc chÝnh nhiÖm (full time staff), hay cßn gäi lμ nh©n lùc toμn thêi gian.
+ Nh©n lùc kiªm nhiÖm (part time staff) lμ nh©n lùc chØ dμnh mét phÇn qòi thêi gian
tham gia vμo c«ng viÖc nghiªn cøu.
+ Nh©n lùc chÝnh nhiÖm qui ®æi (equivalent full time staff)
Trong kÕ ho¹ch nh©n lùc, cÇn ph¶i quan t©m x©y dùng ®éi ngò céng t¸c viªn nghiªn cøu.
ViÖc chän céng t¸c viªn phô thuéc vμo môc tiªu vμ néi dung nghiªn cøu. C¬ cÊu céng t¸c
viªn cã thÓ nh− sau:
- Nh÷ng céng t¸c viªn nhËn kho¸n gän nhiÖm vô nghiªn cøu mét néi dung, mét chuyªn
®Ò hay thùc hiÖn mét nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tμi (®iÒu tra, thu thËp xö lý tμi liÖu, viÕt
tæng quan nghiªn cøu...)
- Nh÷ng céng t¸c viªn chØ tham gia mét sè cuéc th¶o luËn cÇn thiÕt.
- Th− ký khoa häc vμ th− ký hμnh chÝnh.
- Nh©n lùc phô trî.
Ngoμi ra trong ®Ò c−¬ng cßn cã b¶n dù ¸n kinh phÝ thùc hiÖn ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc,
nÕu nh− ®ã lμ c¸c ®Ò tμi thùc hiÖn theo hîp ®ång, theo nhiÖm vô ë trªn giao...
II. B¦íC 2: TRiÓN KHAI NGHI£N Cøu
Trong b−íc triÓn khai nghiªn cøu, cã hai ho¹t ®éng quan träng nhÊt lμ thu thËp t− liÖu vμ
xö lý t− liÖu.
II.1 Thu thËp t− liÖu:
Trªn c¬ së nguån t− liÖu ®· x¸c ®Þnh, ng−êi nghiªn cøu thu thËp chän läc, hÖ thèng ho¸
c¸c t− liÖu lùa chän theo c¸c néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tμi.
a) LËp danh môc t− liÖu: Ng−êi nghiªn cøu dμnh thêi gian cho c«ng viÖc nμy ë c¸c kho
l−u tr÷, c¸c trung t©m th«ng tin, t− liÖu, th− viÖn vμ c¸c tiÕp xóc c¸ nh©n ®Ó khai th¸c c¸c
nguån t− liÖu c¸ nh©n (trong nhiÒu tr−êng hîp, ®©y lμ nguån hÕt søc quÝ b¸u). ViÖc lËp danh
môc t− liÖu cã thÓ ®−îc tiÕn hμnh b»ng nhiÒu c¸ch.
- LËp phiÕu th− môc ®Ó ®iÒu tra nghiªn cøu. Trong khi lËp phiÕu th− môc ph¶i chó ý ghi
râ nguån t− liÖu (tªn t¸c gi¶, tªn t− liÖu, nhμ xuÊt b¶n, n¨m xuÊt b¶n, trang t− liÖu, hiÖn nay
t− liÖu cã ë ®©u? Ký hiÖu nh− thÕ nμo nÕu nh− cña th− viÖn...)
- Qu¶n lý d÷ liÖu b»ng m¸y vi tÝnh: L−u tr÷ t− liÖu trong ®Üa tõ ®Ó lμm viÖc trªn m¸y vi
tÝnh, gép cho viÖc tiÕt kiÖm thêi gian, n©ng cao n¨ng suÊt nghiªn cøu.
Trªn c¬ së ®· cã ®Ò c−¬ng nghiªn cøu chi tiÕt, c¸c t− liÖu ®−îc lùa chän cÇn cã ký hiÖu
riªng phï hîp víi tõng néi dung nghiªn cøu (cã thÓ phï hîp víi mçi ch−¬ng) ®Ó sau nμy,
87
- khi xö lý t− liÖu hoÆc viÕt b¸o c¸o tæng kÕt gi¶m nhÑ ®−îc phÇn nμo viÖc tra cøu còng nh−
hÖ thèng ho¸ t− liÖu.
CÇn chó ý r»ng trong nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc, viÖc thu thËp c¸c t− liÖu thùc tÕ
®ãng mét vai trß quan träng. Trong ho¹t ®éng nμy c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, kh¶o s¸t,
pháng vÊn vμ hái b»ng phiÕu cÇn ph¶i ®−îc sö dông nhiÒu. §ång thêi c¸c t− liÖu thu thËp
®−îc bªn c¹nh c¸c kÕt qu¶ ®Þnh l−îng ph¶i kÌm theo c¸c kÕt qu¶ vÒ ®Þnh tÝnh ®· thu ®−îc,
®Æc biÖt c¸c biªn b¶n ghi chÐp, c¸c nhËn xÐt s¬ bé cña ng−êi nghiªn cøu, c¸c ý kiÕn cña
gi¸o viªn, häc sinh, chuyªn gia vμ c¸c ý kiÕn trong c¸c cuéc héi th¶o, trao ®æi, th¶o luËn
nhãm nghiªn cøu...
b) ViÕt tæng quan vÒ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· cã liªn quan ®Õn ®Ò tμi:
Tæng quan, cßn ®−îc gäi lμ tæng luËn khoa häc. §©y lμ mét lo¹i s¶n phÈm nghiªn cøu
khoa häc mμ ë ®ã ng−êi nghiªn cøu trªn c¬ së ®iÓm l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· cã cña
c¸c c«ng tr×nh vμ ®Ò tμi cã liªn quan ®Õn ®Ò tμi hiÖn ®ang nghiªn cøu, ®−a ra mét ph©n tÝch
lÞch sö nghiªn cøu cña ®Ò tμi hiÖn nay.
Th«ng th−êng néi dung tæng quan ®−îc tr×nh bμy ë phÇn lÞch sö nghiªn cøu ®Ò tμi. §èi
víi nh÷ng ®Ò tμi hay ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu lín, phÇn tæng quan cã thÓ kh¸ ®å sé vμ trë
thμnh mét nhiÖm vô nghiªn cøu quan träng. Nhê vμo viÖc tæng quan vÒ c¸c c«ng tr×nh
nghiªn cøu cã liªn quan, mμ trong nhiÒu tr−êng hîp ng−êi nghiªn cøu x¸c ®Þnh râ h¬n ®Ò tμi
nghiªn cøu còng nh− ph−¬ng h−íng vμ néi dung nghiªn cøu.
Sau ®©y lμ vÝ dô vÒ tãm t¾t néi dung phÇn tæng quan khoa häc trong ®Ò tμi nghiªn cøu
khoa häc "X¸c lËp hÖ thèng c«ng t¸c ®éc lËp cña häc sinh trong d¹y häc ®Þa lý kinh tÕ - x·
héi thÕ giíi ë PTTH" (TrÇn §øc TuÊn, §HSPHNI, 1993). "VÊn ®Ò ho¹t ®éng ®éc lËp cña
häc sinh vμ c¸c ph−¬ng thøc tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc ®éc lËp cña häc sinh lμ vÊn ®Ò ®·
®−îc ®Æt ra tõ l©u trong lÞch sö gi¸o dôc. Trong nhiÒu thÕ kû, vÊn ®Ò trªn ®· ®−îc nhiÒu t¸c
gi¶ luËn bμn. Cã thÓ ph©n c¸c ý kiÕn thμnh c¸c nhãm sau ®©y:
- H−íng thø nhÊt quan t©m ®Õn viÖc luËn gi¶i s©u s¾c vμ toμn diÖn ý nghÜa cña viÖc häc
sinh n¾m v÷ng kiÕn thøc mét c¸ch tÝch cùc ®éc lËp.
- H−íng thø hai tËp trung nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò tæ chøc cho häc sinh thùc hiÖn c¸c ho¹t
®éng nhËn thøc ®éc lËp trong qu¸ tr×nh d¹y häc ë tr−êng phæ th«ng.
- H−íng thø ba: ho¹t ®éng ®éc lËp cña häc sinh kh«ng chØ giíi h¹n trong c¸c ph−¬ng
ph¸p d¹y häc mμ ®−îc coi lμ mét ®èi t−îng nghiªn cøu.
Trong nh÷ng thËp kû ®Çu tiªn cña thÕ kû XX, lý luËn d¹y häc X« ViÕt ®· chó ý nghiªn
cøu vÊn ®Ò tæ chøc CT§L cho häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc ë tr−êng phæ th«ng. Trong
nh÷ng n¨m 60-70 vμ thêi gian gÇn ®©y, nhiÒu t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu ®Õn viÖc so¹n
th¶o hÖ thèng c¸c CT§L cho c¸c bé m«n kh¸c nhau ë tr−êng phæ th«ng.
88
- Tæ chøc cho häc sinh thùc hiÖn c¸c CT§L trong qu¸ tr×nh d¹y häc ®Þa lý vÉn lμ vÊn ®Ò
míi mÎ ®èi víi chóng ta. Cho ®Õn nay ch−a cã mét chuyªn kh¶o cña t¸c gi¶ ViÖt Nam nμo
dμnh cho vÊn ®Ò CT§L cña häc sinh vÒ ®Þa lý ë tr−êng PTTH".
II.2. Xö lý t− liÖu:
Sau khi ®· chän lùa, thu thËp c¸c t− liÖu phï hîp hoÆc cã liªn quan ®Õn ®Ò tμi nghiªn cøu
th× ng−êi nghiªn cøu tiÕn hμnh xö lý t− liÖu, tøc lμ ph©n tÝch, tæng hîp, hÖ thèng ho¸, thiÕt
lËp c¸c mèi liªn hÖ t−¬ng øng víi gi¶ thuyÕt ®· ®Ò ra. Xö lý t− liÖu ®−a ®Õn c¸c kÕt qu¶ ®Þnh
tÝnh vμ ®Þnh l−îng.
Muèn cã kÕt qu¶ ®Þnh l−îng, cÇn ph¶i cã chuÈn vμ thang ®¸nh gi¸ cô thÓ. LÊy vÝ dô,
muèn nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ bé s¸ch gi¸o khoa ®Þa lý CCGD theo h−íng ®Þnh l−îng, cÇn ph¶i
cã mét hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸, ®i kÌm theo lμ thang ®iÓm t−¬ng øng. ¸p dông hÖ thèng
chØ tiªu vμ thang ®iÓm nμy vμo ®¸nh gi¸ néi dung tõng cuèn s¸ch cô thÓ, sau ®ã tæng hîp
cho kÕt qu¶ cuèi cïng. C¸c kÕt qu¶ ®ã ®−îc thÓ hiÖn b»ng ®iÓm sè. Trªn c¬ së ®iÓm sè ®ã
ng−êi nghiªn cøu ph¸t biÓu nhËn xÐt. Nh− vËy c¸c nhËn xÐt nμy ®−îc dùa trªn c¬ së ®Þnh
l−îng.
Hay, trong nghiªn cøu gi¸o dôc d©n sè qua d¹y häc ®Þa lý nhμ tr−êng muèn xö lý c¸c t−
liÖu cÇn ph¶i ®Æt ra nh÷ng chuÈn vÒ kiÕn thøc, chuÈn vÒ th¸i ®é vμ chuÈn vÒ hμnh vi. §i liÒn
sau c¸c chuÈn lμ c«ng cô ®o vμ viÖc thùc hiÖn phÐp ®o. KÕt qu¶ cña viÖc ®o sÏ ®−îc so s¸nh
l¹i víi chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh møc vÒ kiÕn thøc, th¸i ®é, hμnh vi gi¸o dôc d©n sè thùc tÕ.
- C¸c tμi liÖu ®−îc xö lý bao gåm 2 lo¹i chñ yÕu:
- T− liÖu lý luËn
- T− liÖu thùc tiÔn.
Th«ng th−êng trong nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc c¸c t− liÖu lý luËn ®−îc dïng lμm c¬
së lý luËn cho viÖc nghiªn cøu ®Ò tμi, cßn c¸c t− liÖu thùc tiÔn ®−îc thu thËp tõ thùc tÕ gi¸o
dôc vμ d¹y häc ë nhμ tr−êng mét phÇn quan träng lμm c¬ së thùc tÕ cho ®Ò tμi vμ mét phÇn
soi s¸ng, minh chøng c¸c kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt cña ®Ò tμi.
C¸c t− liÖu lý luËn ®a d¹ng, phong phó, t−¬ng øng víi qu¸ tr×nh nghiªn cøu ph¸t triÓn
cña gi¸o dôc. Ng−êi nghiªn cøu c¨n cø vμo ®èi t−îng, môc ®Ých, nhiÖm vô vμ giíi h¹n
nghiªn cøu cña m×nh ®Ó ph©n tÝch, tæng hîp, chän läc trong kho tμng lý luËn chung nh÷ng
néi dung cÇn thiÕt lμm c¬ së khoa häc cho viÖc ph¸t triÓn néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tμi.
CÇn chó ý c¸c lý luËn ®−îc chän läc nμy sÏ lμm chç dùa cho ®Ò tμi nghiªn cøu vÒ mÆt quan
®iÓm, nguyªn t¾c, ®Þnh h−íng néi dung vμ ph−¬ng ph¸p... nªn ng−êi nghiªn cøu cÇn ph¶i
chän läc nh÷ng lý luËn phï hîp víi quan ®iÓm nghiªn cøu cña m×nh, tr¸nh tr−êng hîp c¬ së
lý luËn mét ®−êng, ®Õn khi ph¸t triÓn h−íng nghiªn cøu mét nÎo. VÝ dô: nghiªn cøu gi¸o
89
- dôc d©n sè qua d¹y häc ®Þa lý ph¶i dùa trªn c¬ së lý luËn lμ néi dung gi¸o dôc d©n sè ®·
®−îc tÝch hîp vμo s¸ch gi¸o khoa ®Þa lý phæ th«ng. ë ®©y ph−¬ng ph¸p tÝch hîp gi¸o dôc
d©n sè lμ nÒn t¶ng nghiªn cøu. Khi ®i vμo nghiªn cøu néi dung vμ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o
dôc d©n sè qua m«n ®Þa lý PTTH nhÊt thiÕt ph¶i lÊy quan ®iÓm vμ ph−¬ng ph¸p tÝch hîp lμm
kim chØ nam, kh«ng t¸ch gi¸o dôc d©n sè thμnh mét néi dung ®éc lËp bªn c¹nh néi dung bμi
®Þa lý. Ngoμi ra, khèi l−îng t− liÖu lý luËn hiÖn phong phó vμ nhiÒu m¶ng t−¬ng ®èi ®å sé,
ng−êi nghiªn cøu ph¶i cã sù chän läc, ph©n tÝch tæng hîp vμ hÖ thèng ho¸ ë møc ®é võa ®ñ,
kh«ng nªn qu¸ dμi dßng vμ trÝch dÉn qu¸ nhiÒu c¸c t− liÖu lý luËn vμo ®Ò tμi nghiªn cøu, lμm
lo·ng träng t©m nghiªn cøu cña ®Ò tμi vμ lμm nÆng nÒ thªm b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tμi.
§èi víi c¸c t− liÖu thùc tiÔn, khi xö lý ph¶i cã chän läc vμ ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan
khoa häc. Muèn vËy, cÇn t¨ng c−êng ®Þnh l−îng trong viÖc xö lý c¸c t− liÖu nμy. Ngoμi ra
khi xö lý còng cÇn ph¶i chó ý nguån cung cÊp t− liÖu, nguån cung cÊp vμ ®Þa bμn lÊy t− liÖu
®Ó xem xÐt nã trong mèi quan hÖ víi c¸c yÕu tè t¸c ®éng kh¸c (gi¸o viªn, häc sinh, l·nh ®¹o
tr−êng, ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi t¹i ®Þa ph−¬ng...)
III. B¦íC 3: THùC NGHIÖM KHOA HäC.
Thùc nghiÖm khoa häc nh»m kiÓm chøng gi¶ thuyÕt nghiªn cøu ®i tíi chÊp nhËn hay b¸c
bá gi¶ thuyÕt ®· ®Æt ra. §èi víi nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc, thùc nghiÖm khoa häc lμ
b−íc nhÊt thiÕt ph¶i cã trong tÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu. Nhê vμo kÕt qu¶ ®¸ng tin cËy
cña thùc nghiÖm khoa häc, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tμi míi ®−îc ®−a ra ¸p dông trªn
diÖn réng.
Theo Vò Cao §μm, "trong kiÓm chøng gi¶ thuyÕt cã mét sè ®iÓm l−u ý:
1) N¾m v÷ng c¸c qui t¾c l«gÝc vÒ kiÓm chøng gi¶ thuyÕt. §ã lμ c¸c qui t¾c vÒ chøng
minh vμ b¸c bá. §Ó chøng minh hoÆc b¸c bá gi¶ thuyÕt, cÇn h×nh dung rÊt râ c¸c gi¶ thuyÕt
víi t− c¸ch lμ c¸c luËn ®Ò, x©y dùng ®−îc nh÷ng luËn cø, luËn chøng.
2) N¾m v÷ng c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: C¸c gi¶ thuyÕt ®−îc kiÓm chøng b»ng c¸c
ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau, lý thuyÕt, thùc nghiÖm hoÆc phi thùc nghiÖm (quan s¸t, tr¾c
nghiÖm, chuyªn gia). Lùa chän c¸ch vËn dông lμ c«ng viÖc cña ng−êi nghiªn cøu. VÊn ®Ò lμ
ph¶i luËn chøng ®−îc lý do vËn dông, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thiÕt lËp l¹i mét ph−¬ng ph¸p
nh− giai ®o¹n x©y dùng gi¶ thuyÕt.
3) X©y dùng chØ tiªu ph©n tÝch: ViÖc quan s¸t, ®Æt gi¶ thuyÕt vμ kiÓm chøng gi¶ thuyÕt
®ßi hái ph¶i x©y dùng c¸c chØ tiªu ph©n tÝch. Kh«ng cã chØ tiªu ph©n tÝch th× kh«ng thÓ thao
t¸c trªn kh¸i niÖm vμ kh«ng thÓ so s¸nh, ®èi chiÕu c¸c kh¸i niÖm (dïng kh¸i niÖm nμy ®Ó
kh¼ng ®Þnh hoÆc phñ ®Þnh kh¸i niÖm kia).
90
- ChØ tiªu ®−îc sö dông trong ph©n tÝch, bao gåm chØ tiªu ®Þnh tÝnh vμ chØ tiªu ®Þnh l−îng.
C¶ hai lo¹i chØ tiªu ®Òu quan träng ngang nhau. §−¬ng nhiªn cã nhiÒu tr−êng hîp rÊt khã
®Þnh l−îng ho¸ chØ tiªu ®Þnh tÝnh.
4) LËp l¹i vμ kiÓm tra chÐo gi÷a c¸c ph−¬ng ph¸p: trong qu¸ tr×nh kiÓm chøng gi¶
thuyÕt, ng−êi nghiªn cøu cã thÓ lÆp l¹i mét sè c«ng viÖc nh− ®· tiÕn hμnh khi ph¸t hiÖn vÊn
®Ò nghiªn cøu hoÆc ®Æt gi¶ thuyÕt nghiªn cøu, còng cã thÓ vμ cÇn kiÓm tra chÐo gi÷a c¸c
ph−¬ng ph¸p b»ng c¸ch sö dông ph−¬ng ph¸p nμy ®Ó kiÓm tra ph−¬ng ph¸p kia.
Thùc nghiÖm khoa häc kh«ng ph¶i chØ tiÕn hμnh mét lÇn khi ®Ò tμi nghiªn cøu ®· t×m ra
c¸c kÕt qu¶ cÇn thiÕt, mμ ®−îc tiÕn hμnh nhiÒu lÇn lÆp ®i lÆp l¹i ë nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nhau.
MÆt kh¸c trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ë mét sè kh©u còng cÇn ph¶i th−êng xuyªn kiÓm tra
gi¶ thuyÕt. VÝ dô: khi x©y dùng bé c«ng cô ®iÒu tra, kh¶o s¸t b»ng tr¾c nghiÖm (test) cÇn
ph¶i thö nghiÖm ë trªn mét sè l−îng häc sinh ®¹i diÖn, sau ®ã söa ch÷a l¹i bé test trªn c¬ së
ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ thö nghiÖm míi cã bé test hoμn chØnh ®Ó ®−a ra thùc nghiÖm
theo môc ®Ých cña ®Ò tμi nghiªn cøu, hoÆc trong nghiªn cøu, th−êng sau mét thêi gian
nghiªn cøu (khi kÕt thóc mét sè giai ®o¹n nghiªn cøu quan träng vμ ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶
nhÊt ®Þnh) ng−êi nghiªn cøu tæ chøc kiÓm tra s¬ bé kÕt qu¶ nghiªn cøu, ®Ó rót kinh nghiÖm
vμ ®Ò ra c¸c ph−¬ng h−íng cho ho¹t ®éng nghiªn cøu tiÕp theo.
Iv. B−íc 4: VIÕT B¸o C¸O TæNG KÕT §Ò Tμi NGHI£N Cøu:
IV.1 ViÖc viÕt b¸o c¸o tæng kÕt th−êng ®−îc tiÕn hμnh sau khi ®Ò tμi nghiªn cøu ®· ®i
®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng.
Néi dung cña b¸o c¸o tæng kÕt chÝnh lμ mét trong c¸c s¶n phÈm quan träng nhÊt cña
ho¹t ®éng nghiªn cøu ®Ò tμi.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, do yªu cÇu cña c¬ quan tμi trî hoÆc c¬ quan qu¶n lý nghiªn
cøu, ng−êi nghiªn cøu cÇn ph¶i viÕt c¸c b¸o c¸o khoa häc sau khi hoμn thμnh xong tõng
phÇn c«ng viÖc, hoÆc c¸c b¸o c¸o trung gian. Kh¸c víi c¸c b¸o c¸o ®ã, b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò
tμi nghiªn cøu lμ b¸o c¸o hoμn tÊt toμn bé c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ó c«ng bè kÕt qu¶
nghiªn cøu vμ b¸o c¸o víi c¬ quan qu¶n lý nghiªn cøu hoÆc c¬ quan tμi trî.
IV.2. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc: Ngoμi môc lôc vμ lêi nãi ®Çu ®−îc
®Æt sau trang b×a, th«ng th−êng cã kÕt cÊu c¸c phÇn nh− sau:
A. PhÇn më ®Çu: Gåm c¸c néi dung sau:
I. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi (hay cßn gäi lμ lý do chän ®Ò tμi)
II. Môc ®Ých vμ nhiÖm vô cña ®Ò tμi (cã t¸c gi¶ thªm néi dung: kh¸ch thÓ vμ ®èi t−îng
nghiªn cøu).
91
- III. Giíi h¹n ®Ò tμi
IV. LÞch sö nghiªn cøu ®Ò tμi (hay cßn gäi lμ tæng quan c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu cã liªn
quan ®Õn ®Ò tμi).
V. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
VI. Nh÷ng ®ãng gãp vμ ®iÓm míi cña ®Ò tμi.
VII. CÊu tróc ®Ò tμi
B. PhÇn néi dung: §©y lμ phÇn tr×nh bμy nh÷ng néi dung nghiªn cøu c¬ b¶n cña ®Ò tμi.
§èi víi mét ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc phÇn nμy ph¶i cã néi dung vÒ c¬ së lý
luËn, c¬ së thùc tÕ cña vÊn ®Ò nghiªn cøu, c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu cña ®Ò tμi (gi¶ thuyÕt
ph−¬ng ph¸p tiÕn hμnh vμ kÕt qu¶ nghiªn cøu), thùc nghiÖm khoa häc (hay kiÓm chøng kÕt
qu¶ nghiªn cøu), mét sè th¶o luËn, b×nh luËn, nhËn xÐt kÕt qu¶ vμ nªu nh÷ng vÊn ®Ò ch−a
®−îc gi¶i quyÕt PhÇn nμy th−êng tr×nh bμy trong mét sè ch−¬ng.
Ch−¬ng I: C¬ së lý luËn vμ thùc tiÕn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
Ch−¬ng II: Néi dung nghiªn cøu chñ yÕu cña ®Ò tμi
Ch−¬ng III: KiÓm chøng c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tμi
ThÝ dô ®Ò tμi: "X¸c lËp hÖ thèng c«ng t¸c ®éc lËp cña häc sinh trong d¹y häc ®Þa lý kinh
tÕ - x· héi thÕ giíi ë tr−êng pTTH". PhÇn néi dung cã 3 ch−¬ng:
Ch−¬ng I: C¬ së lý luËn viÖc x©y dùng hÖ thèng c«ng t¸c ®éc lËp cña häc sinh trong d¹y
häc ®Þa lý ë tr−êng PTTH
I. Vai trß cña CT§L cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc
II. B¶n chÊt cña CT§L
III. Ph©n lo¹i c«ng t¸c ®éc lËp cña häc sinh
IV. C¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña hÖ thèng CT§L
Ch−¬ng II: X¸c ®Þnh hÖ thèng CT§L cña häc sinh vÒ ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë
tr−êng PTTH
I. Nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh hÖ thèng CT§L cña häc sinh vÒ ®Þa lý kinh tÕ - x·
héi thÕ giíi.
II. X¸c lËp hÖ thèng CT§L cña häc sinh vÒ ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi ë PTTH.
III. Tæ chøc CT§L cña häc sinh vÒ ®Þa lý kinh tÕ - x· héi thÕ giíi trong c¸c giê häc trªn
líp.
92
- Ch−¬ng III: Thùc nghiÖm s− ph¹m
I. Môc ®Ých vμ nhiÖm vô
II. Tæ chøc thùc nghiÖm
III. Néi dung thùc nghiÖm cô thÓ
Hay ®Ò tμi: "VËn dông ng«n ng÷ b¶n ®å ®Ó x©y dùng b¶n ®å kinh tÕ gi¸o khoa treo t−êng
dïng trong tr−êng PTTH ViÖt Nam". PhÇn néi dung nh− sau :
Ch−¬ng I: C¬ së khoa häc cho viÖc vËn dông ng«n ng÷ b¶n ®å ®Ó x©y dùng b¶n ®å kinh
tÕ gi¸o khoa treo t−êng
I.1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i
I.2. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña t©m lý häc s− ph¹m
I.3. M«n ®Þa lý trong nhμ tr−êng PTTH
I.4. C¬ së ng«n ng÷ häc
Ch−¬ng II: Ng«n ng÷ b¶n ®å vμ b¶n ®å kinh tÕ gi¸o khoa treo t−êng
II.1. Ng«n ng÷ b¶n ®å
II.2. B¶n ®å kinh tÕ gi¸o khoa treo t−êng dïng trong nhμ tr−êng phæ th«ng ViÖt Nam
Ch−¬ng III: Thùc nghiÖm
III.1. Môc ®Ých yªu cÇu
III.2. Tæ chøc c«ng t¸c thùc nghiÖm
C. PhÇn kÕt luËn: Gåm 2 néi dung c¬ b¶n
1. KÕt luËn vÒ toμn bé c«ng cuéc nghiªn cøu (−u ®iÓm, h¹n chÕ, ®· ®¹t ®−îc kÕt qu¶ g×,
ý nghÜa ra sao vÒ lý thuyÕt vμ thùc tiÔn, cßn thiÕu sãt ®iÓm g×, h−íng ph¸t triÓn cña ®Ò tμi
nÕu cã).
2. C¸c ®Ò xuÊt khuyÕn nghÞ rót ra tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu (khuyÕn nghÞ ®èi víi c¸c cÊp
Bé, Së, Tr−êng... víi c¸c thμnh phÇn tham gia vμo qu¸ tr×nh gi¸o dôc nh− gi¸o viªn, häc
sinh, c¸n bé qu¶n lý, nhμ tr−êng, gia ®×nh, x· héi v.v... tμi liÖu gi¸o khoa, thiÕt bÞ kü thuËt
vμ ph−¬ng tiÖn d¹y häc...)
Cuèi phÇn kÕt luËn lμ phÇn tμi liÖu tham kh¶o bao gåm c¸c tμi liÖu phôc vô cho nghiªn
cøu ®Ò tμi ®−îc xÕp theo qui ®Þnh hiÖn hμnh (xÕp thø tù theo A, B, C tªn t¸c gi¶ + tªn s¸ch
+ nguån). Sau tμi liÖu tham kh¶o lμ ®Õn phÇn Phô lôc. PhÇn nμy cã nh÷ng tμi liÖu, sè liÖu,
93
- mÉu phiÕu ®iÒu tra, bμi kiÓm tra viÕt, bμi kiÓm tra tr¾c nghiÖm... gióp hiÓu râ thªm chi tiÕt
mét sè néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tμi.
IV.3. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc ph¶i sö dông v¨n phong khoa häc.
Lêi v¨n trong b¸o c¸o cÇn ®−îc viÕt mét c¸ch kh¸ch quan, tr¸nh thÓ hiÖn t×nh c¶m yªu
ghÐt ®èi víi ®èi t−îng nghiªn cøu, tr¸nh dïng v¨n nãi, v¨n bót chiÕn. §iÒu quan träng nhÊt
trong b¸o c¸o lμ ph¶i ®−a ra ®−îc c¸c sù kiÖn, tr×nh bμy luËn cø, luËn chøng, x¸c lËp c¸c
mèi liªn hÖ, lËp luËn l«gÝc, chÆt chÏ, cã hÖ thèng hîp lý.
Ngoμi lêi v¨n, tuú theo ®Ò tμi mμ b¸o c¸o tæng kÕt sö dông c¸c biÓu thøc to¸n häc, sè
liÖu, b¶ng sè liÖu, biÓu ®å, s¬ ®å, h×nh vÏ, ¶nh. C¸c lo¹i ng«n ng÷ nμy còng cÇn ®−îc sö
dông ®óng quy ®Þnh chung, tr¸nh tuú tiÖn, cÈu th¶. Do mçi lo¹i ng«n ng÷ khoa häc (lêi v¨n,
b¶ng sè liÖu, biÓu ®å, s¬ ®å...) cã vÞ trÝ vμ chøc n¨ng thÓ hiÖn néi dung nghiªn cøu kh¸c
nhau nªn trong khi viÕt b¸o c¸o cÇn chó ý kÕt hîp sö dông chóng víi nhau ®Ó thÓ hiÖn mét
c¸ch sinh ®éng, dÔ hiÓu... néi dung b¸o c¸o.
V. b−íc 5: b¶o vÖ ®Ò tμi nghiªn cøu tr−íc héi ®ång nghiÖm thu
§Ó chuÈn bÞ tæng kÕt ®Ò tμi vμ b¶o vÖ kÕt qu¶ nghiªn cøu tr−íc Héi ®ång nghiÖm thu
(hay Héi ®ång thÈm ®Þnh) ng−êi nghiªn cøu thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc sau:
V.1. ViÕt b¸o c¸o tãm t¾t: (tr×nh bμy tr−íc Héi ®ång tõ 15 ®Õn 30 phót). B¸o c¸o tãm t¾t
kÕt qu¶ nghiªn cøu ph¶i ph¶n ¸nh trung thμnh b¸o c¸o tæng kÕt. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç c¸c
®Ò môc lín hay nhá trong b¸o c¸o tãm t¾t ph¶i trïng hîp víi b¸o c¸o tæng kÕt; néi dung b¸o
c¸o tãm t¾t lμ nh÷ng néi dung chñ yÕu, quan träng nhÊt cña b¸o c¸o tæng kÕt. Kinh nghiÖm
thùc tÕ cho thÊy trong b¸o c¸o tãm t¾t ph¶i lμm næi bËt nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt sau:
- Nh÷ng c¸i míi, ®ãng gãp cña ®Ò tμi nghiªn cøu.
- Nh÷ng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vμ ho¹t ®éng nghiªn cøu ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh
nghiªn cøu dÉn ®Õn nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu cña ®Ò tμi.
- Nh÷ng quan ®iÓm, nguyªn t¾c t− t−ëng then chèt lμm c¬ së nÒn t¶ng cho viÖc ph¸t triÓn
néi dung ®Ò tμi.
- Nh÷ng kÕt qu¶ vÒ mÆt lý luËn vμ thùc tiÔn cña ®Ò tμi.
Kh¸c víi b¸o c¸o tæng kÕt, trong b¸o c¸o tãm t¾t kh«ng cÇn ph¶i cã lêi nãi ®Çu, môc lôc,
tμi liÖu tham kh¶o vμ phô lôc nh−ng ë trang cuèi cña b¸o c¸o cã phÇn: “Danh môc nh÷ng
c«ng tr×nh ®· c«ng bè cã liªn quan ®Õn ®Ò tμi nghiªn cøu”. §èi víi mét ®Ò tμi nghiªn cøu
khoa häc gi¸o dôc trong ®Þa lý nhμ tr−êng cÊp Bé qu¶n lý, b¸o c¸o tãm t¾t th−êng dμi tõ 22
®Õn 24 trang in vi tÝnh khæ 20,5 x 14,5 ... Do tãm t¾t b¸o c¸o tæng kÕt nªn lêi v¨n trong b¸o
c¸o ph¶i rÊt ng¾n vμ sóc tÝch.
94
- V.2. ChuÈn bÞ b¶o vÖ
C«ng t¸c chuÈn bÞ quan träng nhÊt cña ng−êi nghiªn cøu lμ: 1) nghiªn cøu kü B¸o c¸o
tãm t¾t ®Ó khi tr×nh bμy tr−íc Héi ®ång nghiÖm thu ng¾n gän, ®¶m b¶o thêi gian nh−ng vÉn
®Çy ®ñ néi dung vμ lμm næi bËt ®−îc nh÷ng néi dung chñ yÕu cña B¸o c¸o tæng kÕt. 2)
ChuÈn bÞ c¸c thiÕt bÞ vμ ph−¬ng tiÖn phôc vô cho viÖc b¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu nh− b¶ng
sè liÖu, h×nh vÏ, b¶n ®å, s¬ ®å, tranh ¶nh minh ho¹, m¸y chiÕu h×nh, video... Ng−êi nghiªn
cøu cÇn chó ý sö dông tæng hîp vμ tèi ®a c¸c thiÕt bÞ kü thuËt vμ ph−¬ng tiÖn trùc quan ®Ó
lμm cho néi dung b¸o c¸o ®Õn víi ng−êi nghe mét c¸ch ®Çy ®ñ, dÔ hiÓu, sinh ®éng ®óng tÝnh
chÊt cña mét b¸o c¸o khoa häc.
V.3. B¶o vÖ ®Ò tμi nghiªn cøu tr−íc Héi ®ång
Ng−êi nghiªn cøu ph¶i lμm c«ng viÖc tr×nh bμy ng¾n, gän, sóc tÝch nh−ng ®ñ toμn bé ®Ò
tμi nghiªn cøu. Th«ng th−êng, ng−êi nghiªn cøu ®äc b¶n b¸o c¸o tãm t¾t, chó ý nhÊn m¹nh
nh÷ng néi dung quan träng.
Trong b¶o vÖ ®Ò tμi, ng−êi nghiªn cøu nªn sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c nhau ®Ó truyÒn
®¹t ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vμ dÔ hiÓu nh÷ng th«ng tin quan träng cña ®Ò tμi ®Õn cho ng−êi nghe,
®Æc biÖt lμ c¸c quý vÞ trong Héi ®ång. C¸c b¶ng sè liÖu, biÓu ®å, h×nh vÏ... cã ý nghÜa tÝch
cùc trong lóc b¶o vÖ ®Ò tμi.
Sau khi tr×nh bμy xong, t¸c gi¶ ®Ò tμi ph¶i tr¶ lêi mét sè c©u hái cña ng−êi nghe, lμm
s¸ng râ thªm nh÷ng vÊn ®Ò ng−êi nghe ch−a hiÓu ®Çy ®ñ. Môc ®Ých cña c¸c c©u hái nh»m ®Ó
ng−êi nghiªn cøu gi¶i thÝch râ h¬n mét sè vÊn ®Ò mμ ng−êi hái muèn t×m hiÓu s©u h¬n, nh−-
ng cã nh÷ng c©u hái nh»m vμo viÖc t×m hiÓu kinh nghiÖm, n¨ng lùc, së tr−êng vμ nh÷ng am
hiÓu cña ng−êi nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc ®ang tr×nh bμy. Kinh nghiÖm thùc tÕ cho thÊy, dï lμ
môc ®Ých c©u hái nh− thÕ nμo, nh−ng ng−êi tr¶ lêi ph¶i b×nh tÜnh, suy nghÜ tr¶ lêi trùc tiÕp
vμo néi dung c©u hái mét c¸ch ng¾n gän, râ rμng, sóc tÝch, chÝnh x¸c. Ngoμi ra, trong t×nh
h×nh cã nhiÒu c©u hái t−¬ng tù hoÆc nh»m vμo cïng mét néi dung, ng−êi tr¶ lêi cã thÓ ghÐp
chóng l¹i víi nhau tr¶ lêi chung ®Ó tiÕt kiÖm thêi gian tr¶ lêi.
B¶o vÖ ®Ò tμi nghiªn cøu tr−íc Héi ®ång thÈm ®Þnh vμ ng−êi nghe ®ßi hái t¸c gi¶ ®Ò tμi
ph¶i võa lμ ng−êi n¾m v÷ng, n¾m ch¾c ®Ò tμi nghiªn cøu cña m×nh, cã chuyªn m«n s©u vÒ
lÜnh vùc nghiªn cøu nh−ng ®ång thêi ph¶i cã n¨ng lùc truyÒn ®¹t vμ lËp luËn khoa häc b¶o
vÖ kÕt qu¶ nghiªn cøu. B¶o vÖ ®Ò tμi còng ®−îc xem nh− lμ mét c«ng viÖc khoa häc quan
träng.
V.4. C«ng bè kÕt qu¶ nghiªn cøu
KÕt qu¶ nghiªn cøu nªn ®−îc c«ng bè r¶i r¸c trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vμ sau khi tæng
kÕt ®Ò tμi ®Ó trao ®æi th«ng tin ph¸t triÓn c¸c ý t−ëng khoa häc, ®ång thêi ghi nhËn quyÒn
95
- t¸c gi¶. Tuú thuéc vμo ý muèn cña ng−êi nghiªn cøu hay c¬ quan chñ tr× qu¶n lý nghiªn
cøu, c¬ quan tμi trî mμ kÕt qu¶ cã thÓ ®−îc c«ng bè trªn c¸c xuÊt b¶n phÈm c«ng khai hoÆc
l−u tr÷ trong c¸c trung t©m t− liÖu hay l−u hμnh néi bé. H×nh thøc c«ng bè còng rÊt ®a d¹ng:
bμi b¸o khoa häc ®¨ng trªn t¹p chÝ khoa häc hay th«ng tin khoa häc, b¸o c¸o tham dù Héi
th¶o khoa häc, t¸c phÈm khoa häc, s¸ch gi¸o khoa...
Trong khi c«ng bè s¶n phÈm nghiªn cøu cÇn chó ý t«n träng nguyªn t¾c b¶o mËt nguån
t− liÖu ®−îc cung cÊp, t«n träng quyÒn t¸c gi¶ cña c¸c t− liÖu mμ ng−êi nghiªn cøu sö dông
trong ®Ò tμi nghiªn cøu cña m×nh.
VI. C¢U HáI H¦íNG DÉN HäC TËP
1. Tr×nh tù nghiªn cøu cña mét c«ng tr×nh (®Ò tμi, ch−¬ng tr×nh) nghiªn cøu khoa häc gi¸o
dôc trong ®Þa lý nhμ tr−êng gåm nh÷ng b−íc nμo? Cã thÓ thay ®æi tr×nh tù nμy ®−îc
kh«ng? Tai sao?
2. Trong 5 b−íc cña cÊu tróc l«gÝc qu¸ tr×nh nghiªn cøu mét c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa
häc gi¸o dôc trong ®Þa lý nhμ tr−êng, b−íc nμo quan träng nhÊt? T¹i sao?
3. Khi x¸c ®Þnh mét ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc cÇn ph¶i c©n nh¾c nh÷ng vÊn ®Ò g×? Trong
sè c¸c vÊn ®Ò cÇn quan t©m, vÊn ®Ò nμo quan träng nhÊt, ph¶i l−u ý ®Çu tiªn? T¹i sao?
4. Nh÷ng yªu cÇu nμo cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®Ó ®Ò tμi cã:
a) ý nghÜa khoa häc
b) ý nghÜa thùc tiÔn
c) TÝnh cÊp thiÕt
5. Tr×nh bμy nh÷ng néi dung cña mét ®Ò c−¬ng nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc trong ®Þa lý
nhμ tr−êng. Tr×nh tù s¾p xÕp c¸c néi dung nμy cã thÓ thay ®æi ®−îc kh«ng? T¹i sao?
6. Cho ®Ò tμi: "§iÒu tra vμ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Þa lý trong c¸c tr−êng
PTTH chuyªn ban ë khu vùc miÒn Trung hiÖn nay". Anh (chÞ) h·y ph©n tÝch néi dung
tªn ®Ò tμi vμ x©y dùng mét ®Ò c−¬ng nghiªn cøu chi tiÕt, gi¶ thiÕt thêi gian nghiªn cøu lμ
24 th¸ng vμ kinh phÝ nghiªn cøu lμ 20 triÖu ®ång.
7. Trong giai ®o¹n triÓn khai nghiªn cøu mét ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc cã nh÷ng
ho¹t ®éng chñ yÕu nμo? Ho¹t ®éng nμo quan träng h¬n? T¹i sao?
8. Trong b−íc thu thËp t− liÖu, viÕt tæng quan khoa häc ®· ®−îc xem lμ kÕt thóc b−íc nμy
ch−a? T¹i sao?
96
- 9. Cã thÓ xem tæng quan khoa häc chÝnh lμ phÇn lÞch sö nghiªn cøu ®Ò tμi ®−îc kh«ng? T¹i
sao?
10. Trong phÇn néi dung c¸c ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc, th−êng cã ch−¬ng "C¬ së
lý luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu”. Ch−¬ng nμy cã vÞ trÝ nh− thÕ nμo trong ®Ò tμi? Chóng cã
®Æc ®iÓm nh− thÕ nμo? Khi tr×nh bμy ch−¬ng nμy, ng−êi nghiªn cøu cÇn ph¶i l−u ý nh÷ng
®iÓm g×?
11. T¹i sao néi dung ch−¬ng "C¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu” th−êng Ýt ®−îc xem lμ
kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ng−êi nghiªn cøu ®Ò tμi?
12. H·y tr×nh bμy mèi quan hÖ gi÷a ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh vμ ®Þnh l−îng ¸p dông khi xö lý
c¸c t− liÖu thùc tiÔn.
13. Trong thùc nghiÖm khoa häc mét ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc, ng−êi nghiªn cøu
ph¶i l−u ý ®iÒu g×? T¹i sao ph¶i l−u ý nh÷ng ®iÒu ®ã?
14. Nh− thÕ nμo gäi lμ v¨n phong khoa häc cña mét b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tμi nghiªn cøu khoa
häc? V¨n phong khoa häc kh¸c víi v¨n nãi, v¨n luËn chiÕn, v¨n bót ký, v¨n phãng sù,
v¨n ghi nhanh,... nh− thÕ nμo? Cho thÝ dô minh ho¹.
15. Tr×nh bμy nh÷ng ®iÓm gièng vμ kh¸c nhau gi÷a B¸o c¸o tæng kÕt vμ B¸o c¸o tãm t¾t ®Ò
tμi nghiªn cøu khoa häc.
VII. TμI LIÖU
1. Bé Gi¸o dôc vμ §μo t¹o. Ch−¬ng tr×nh phÇn gi¸o dôc cèt lâi chuyªn nghiÖp dïng cho
c¸c tr−êng §HSP vμ C§SP. (Theo QuyÕt ®Þnh 2677/GD-§T ngμy 3-2-1993). Hμ Néi,
1995.
2. §Æng Vò Ho¹t. Bμi gi¶ng lý luËn d¹y häc cho líp Th¹c SÜ Ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Þa lý,
kho¸ I (tμi liÖu chÐp tay). Hμ Néi, 1992 .
3. §ç ThÞ Minh TÝnh. "VËn dông ng«n ng÷ b¶n ®å ®Ó x©y dùng b¶n ®å kinh tÕ gi¸o khoa
treo t−êng dïng trong nhμ tr−êng PTTH ViÖt Nam". Tãm t¾t luËn ¸n PTS. PPGD §Þa lý.
Hμ Néi 1996.
4. TrÇn Minh TuÊn. X¸c lËp hÖ thèng c«ng t¸c ®éc lËp cña häc sinh trong d¹y häc ®Þa lý
KT-XH ë tr−êng PTTH. Tãm t¾t luËn ¸n PTS. §Þa lý. Hμ Néi, 1993.
5. Vò Cao §μm. Ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu khoa häc. NXB KH & KT, 1996.
97
- Ch−¬ng IV
§¸NH GI¸ KÕT QU¶ NGHI£N CøU KHOA HäC GI¸O
DôC TRONG §ÞA Lý NHμ TR¦êNG
I. Môc ®Ých cña ch−¬ng nh»m gióp ng−êi häc hiÓu ®−îc néi dung c«ng t¸c ®¸nh gi¸
kÕt qu¶ mét ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc trong ®Þa lý nhμ tr−êng, tõ ®ã x©y dùng cho m×nh
thãi quen h−íng ®Õn hiÖu qu¶ ngay tõ khi b¾t ®Çu chän ®Ò tμi nghiªn cøu.
II. Néi dung cña ch−¬ng gåm c¸c phÇn:
1. Môc ®Ých ®¸nh gi¸
2. HiÖu qu¶ nghiªn cøu cña mét ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc
3. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸
III. Träng t©m cña ch−¬ng lμ hiÖu qu¶ nghiªn cøu cña mét ®Ò tμi nghiªn cøu khoa
häc. §©y còng lμ nh÷ng chØ tiªu quan träng nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña mét ®Ò
tμi (hay ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu).
IV. Néi dung cô thÓ cña ch−¬ng IV:
§¸NH GI¸ KÕT QU¶ NGHI£N Cøu KHOA HäC GI¸O DôC TRONG §ÞA Lý
NHμ TR¦êNG
I. MôC §ÝCH §¸NH Gi¸:
§¸nh gi¸ kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc cña mét ®Ò tμi, mét ch−¬ng tr×nh, dù ¸n... lμ c«ng
viÖc th−êng xuyªn vμ tÊt yÕu cña nghiªn cøu khoa häc; cã thÓ coi lμ mét bé phËn cña qu¸
tr×nh nghiªn cøu khoa häc. ViÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kh«ng ®¬n thuÇn chØ
lμ viÖc xem xÐt, thÈm ®Þnh vμ x¸c nhËn sù ®ãng gãp cña ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc mμ cßn
t¹o ®iÒu kiÖn c¬ héi thóc ®Èy qu¸ tr×nh nghiªn cøu khoa häc vμ øng dông kÕt qu¶ vμo thùc
tr¹ng, kiÓm tra th«ng tin gãp phÇn ra quyÕt ®Þnh... ®ång thêi ph¶i cã c¶ chøc n¨ng ph¸t
triÓn, dù b¸o, h×nh thμnh ý thøc ®óng ®¾n trong nghiªn cøu khoa häc. §Ó lμm trßn c¶ hai
chøc n¨ng ®ã, c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ph¶i cung cÊp ®−îc nh÷ng kÕt luËn hoÆc suy luËn ®¸ng tin
98
nguon tai.lieu . vn
