Xem mẫu
- 49
PGS. TS. PHAN VAÊN
THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG
ngöõ, lòch söû, ñôøi soáng, taäp quaùn, phaùp luaät cuûa caùc daân toäc
vuøng Löôõng haø thôøi baáy giôø.
Thö vieän Alechxaêngdri thaønh laäp vaøo theá kyû III tröôùc
coâng nguyeân - laø thö vieän coâng coäng ñaàu tieân trong lòch söû
nhaân loaïi. Kho saùch thö vieän goàm 90.000 taäp, ña soá laø caùc taùc
phaåm cuûa neàn vaên hoùa Hy Laïp coå ñaïi vaø cuûa caùc daân toäc
vuøng Trung caän Ñoâng. ÔÛ ñaây coù nhieàu taùc phaåm noåi tieáng
nhö bi kòch cuûa Et sin lô, Xoâ phoác, O ri pit; haøi kòch cuûa A rít
xtoâ phan...Caùc taùc phaåm cuûa nhaø söû hoïc nhö: Heâ roâ ñoát, Poâ li
bi...taùc phaåm trieát hoïc cuûa A rit stop vaø nhieàu taùc phaåm veà
khoa hoïc töï nhieân, khoa hoïc chính xaùc nhö: toaùn, lyù, hoùa,
thieân vaên, y hoïc, thöïc vaät, ñòa lyù...Taát caû caùc coâng daân ñöôïc
quyeàn söû duïng thö vieän, nhieàu nhaø baùc hoïc ñaõ nghieân cöùu vaø
laøm vieäc trong thö vieän nhö nhaø toaùn hoïc Ô cô lít vaø aùc si
meùt, nhaø lyù hoïc Hi eâ roâng... Nhaø baùc hoïc Ca li maùc, ñoàng thôøi
laø ngöôøi troâng coi thö vieän Aleáchxaêngñri ñaõ tieán haønh phaân
loaïi saùch trong thö vieän, coâng trình naøy goàm 122 taäp. Boä
phaân loaïi saùch naøy ñeán nay khoâng coøn nöõa40
ÔÛ caùc nöôùc phöông taây thôøi trung theá kyû nhieàu thö vieän
ñöôïc toå chöùc trong caùc nhaø thôø, tu vieän, tröôøng hoïc. nhöng
thö vieän ñaëc bieät phaùt trieån töø theá kyû thöù XV, sau khi phaùt
minh ra ngheà in, soá löôïng saùch baùo taêng nhanh, nhu caàu
nghieân cöùu khoa hoïc, kyõ thuaät leân cao, neàn kinh teá tö baûn chuû
nghóa baét ñaàu phaùt trieån, giai caáp tö baûn chuû nghóa baét ñaàu
phaùt trieån, giai caáp tö saûn ñi vaøo xaây döïng maïng löôùi töông
ñoái roäng raõi trong caùc vieän haøn laâm, caùc cô quan nghieân cöùu
khoa hoïc, caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùc nhaø maùy, xí nghieäp, caùc
nôi taâp trung ñoâng daân cö. Baø N.C Crup-xcai-a ñaõ nhaân xeùt:
“Giai caáp tö saûn ñaõ nhanh choùng hieåu ra raèng thö vieän laø
coâng cuï saéc beùn ñeå tuyeân truyeàn aûnh höôûng tö saûn ñoái vôùi
quaàn chuùng, ñaõ laäp ra ñuû caùc kieåu thö vieän phuïc vuï cho quaàn
chuùng taàng lôùp döôùi, bieán hoï thaønh nhöõng ngöôøi phuïc vuï
trung thaønh cho giai caáp tö saûn”41
40 E.I. Samurin.- Lòch söû phaân loaïi thö vieän thö muïc. T.1.-M.: 1965, tr.25
41 N.C.Crupxcaia. Baøn veà söï nghieäp thö vieän. Tuyeån taäp. M.: 1957, tr.135
- 50
NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN
Söï hình thaønh vaø phaùt trieån thö vieän Vieät nam thôøi
phong kieán. Thö vieän xuaát hieän vaøo theá kyû thöù XI, sau khi
nöôùc ta giaønh ñöôïc chuû quyeàn ñoäc laäp cheá ñoä phong kieán taäp
quyeàn trung öông daàn daàn oån ñònh, baét ñaàu phaùt trieån kinh teá,
vaên hoùa, giaùo duïc, xaây döïng tröôøng hoïc, môû caùc khoa thi, xaây
döïng kho chöùa saùnh nhö: döïng nhaø Taøng kinh Traàn Phuùc
(1011) Taøng kinh Baùc Giaùc (1021), Taøng kinh ñaïi huøng
(1023), Taøng kinh Trung Höng ( 1034 ).42
Ñôøi Lyù, Phaät giaùo ñöôïc coi laø quoác giaùo. Phaàn lôùn caùc
kho saùch cuûa thö vieän taøng tröõ, baûo quaûn laø saùch Kinh Phaät.
Theo saùch Thieàn uyeån taäp Anh thôøi Lyù coù khoaûng 40 nhaø sö
laøm thô, vieát vaên noåi tieáng. Trong ñoù coùnhöõng taùc phaåm tieâu
bieåu nhaát cuûa caùc thieàn sö nhö: Vaïn Haïnh, Maõn Giaùc, Vieân
Chieáu... Saùch Phaät giaùo cuûa thö vieän bao goàm nhieàu taùc
phaåm coù tinh thaàn daân toäc, vì taùc giaû vöøa laø nhaø tu haønh laïi
vaãn haønh ñoäng vaø suy nghó nhö ngöôøi daân Ñaïi Vieät. Caùc taùc
giaû thieàn sö ñaõ tieáp thu tinh thaàn töï löïc, töï cöôøng, cuõng nhö
loøng yeâu meán thieân nhieân ñaát nöôùc cuûa daân toäc ta. Ngoaøi ra,
trong kho saùch thö vieän taøng tröõ nhieàu taùc phaåm coù giaù trò
khoâng phaûi cuûa nhaø chuøa nhö saùch cuûa Lyù Thaùi Toâng, Lyù
Thöôøng Kieät, Nguyeãn Nguyeân ÖÙc, Lyù Thöøa AÂn..., Nguyeãn
Coâng Baät vieát Vaên bia chuøa Baùo AÂn ca ngôïi Lyù Thöôøng Kieät,
coù uy vuõ lôùn, ñaùnh nam deïp baéc ñeàu thaéng... Lyù Thöôøng Kieät
noåi tieáng laø voõ coâng oanh lieät, nhöng moät phaàn chính la öùñem
laïi söï giaøu maïnh cho daân, cho nöôùc. Vaên bia chuøa Linh Xöùng
cuõng ca ngôïi Lyù Thöôøng Kieät “Caàm quaân” thì “Taát thaéng”,
khi “coi quaân” ñaõ bieát laáy vieäc “yeâu daân” laøm ñaàu. Trong
kho saùch cuûa thö vieän coøn baûo quaûn caùc chieáu chæ cuûa vua
quan nhö: Chieáu dôøi ñoâ cuûa Lyù Thaùi Toå, baøi chieáu neâu roõ yù
chí “Muoán ñoùng nôi trung taâm, möu toan nghieäp lôùn, tính keá
laâu daøi cho con chaùu muoân ñôøi sau”. Lyù Thaùi Toå muoán xaây
döïng ñaát nöôùc moät caùch quy moâ, phaùt huy quyeàn löïc cuûa
chính quyeàn trung öông, chieáu dôøi ñoâ phaûn aùnh nguyeän voïng
cuûa nhaân daân veà moät ñaát nöôùc ñoäc laäp, thoáng nhaát. Chieáu dôøi
ñoâ noùi leân khí phaùch anh huøng cuûa nhaân daân Ñaïi Vieät treân ñaø
phaùt trieån maïnh. Ngoaøi vaên bia, chieáu chæ, thö vieän coøn taøng
42 Lí Thöôøng Kieät cuûa Hoaøng Xuaân Haõn trang 424-425
- 51
PGS. TS. PHAN VAÊN
THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG
tröõ nhieàu taùc phaåm coù giaù trò veà maët söû hoïc, vaên hoïc, trieát
hoïc, truyeän, kyù, thô ca. Ví duï: baøi thô “Nam quoác sôn haø
Nam ñeá cö” cuûa Lyù Thöôøng Kieät ñaõ neâu leân yù chí cuûa thôøi
ñaïi luùc baáy giôø, ñeà cao truyeàn thoáng, khí theá haøo huøng, tinh
thaàn daân toäc maïnh meõ, coù theå truyeàn laïi cho caùc theá heä mai
sau.
Naêm 1070, Lyù Thaùnh Toâng sai laäp Vaên Mieáu ôû thuû ñoâ
Thaêng Long, theá laø beân caïnh caùc chuøa thôø Phaät, ñaõ coù mieáu
thôø caùc vò thaùnh hieàn, nho gia, ñaép töôïng Chu Coâng, Khoång
töû vaø 72 vò tieân hieàn.
Naêm 1076, Lyù Nhaân Toâng cho môû Quoác Töû Giaùm ñeå
chaêm lo giaûng daïy Nho giaùo, caùc saùch giaùo khoa ñöôïc phoå
bieán roäng raõi vaø nhaäp vaøo thö vieän ngaøy caøng nhieàu. Do ñoù,
ngoaøi nhöõng kho saùch taøng kinh ñaõ coù moät thö vieän ñöôïc xaây
döïng beân caïnh Quoác Töû Giaùm (1078)43
Naêm 1253, Quoác hoïc vieän ñöôïc thaønh laäp, ñeå cho caùc
nho só tôùi lui hoïc taäp coù kho chöùa saùch, phoøng ñoïc saùch, coù
thaày giaûng daïy, coù nôi löu truù cho hoïc sinh. Ñeán thôøi Traàn
Dueä Toâng môû khoa thi tieán só, ñoàng thôøi ñaõ cöû Traàn Toâng
moät nhaø nho phuï traùch thö vieän Laõn Kha44 vaø daïy hoïc. Cuoái
ñôøi Traàn nho giaùo ñaõ trôû thaønh quoác giaùo.
Khi nhaø Traàn suy vong, Hoà Quyù Ly leân caàm quyeàn ñaõ
môû tröôøng hoïc ñeán caùc chaâu, quaän, huyeän, nhaø nöôùc caáp
ruoäng ñaát nuoâi thaày, môû lôùp hoïc vaø mua saùch Nho giaùo;
Chöông trình thi cöû ngoaøi kinh, truyeän söû coøn coù nhöõng moân
thi nhö: laøm toaùn, vieát chöõ. Sau khi ñaùnh baïi trieàu Hoà, quaân
nhaø Minh chieám nöôùc ta thi haønh chính saùch cöïc kyø taøn baïo,
thaâm ñoäc, nhaèm thuû tieâu neàn vaên hoaù Vieät Nam, Haùn hoùa
daân toäc Vieät Nam. Naêm 1407 vua nhaø Minh sai Tröông Phuï,
Traàn Huùc thieâu huûy taát caû saùch vôû cuûa ngöôùi Vieät, ñaäp naùt bia
ñaù vaø tòch thu taát caû thö vieän, saùch vôû veà lòch söû, vaên hoïc,
phaùp luaät, quaân söï coøn soùt laïi ñöa veà Kim Laêng Trung
Quoác45.
Töø khi nhaø Leâ khoâi phuïc neàn ñoäc laäp Nho giaùo trôû thaønh
quoác phaùp. Vua Leâ Thaùi Toå ñaõ sai Nguyeãn Traõi, Phan Phuø
43 Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc chính bieân. Quyeån 3, tôø 45
44 Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc chính bieân. Quyeån 10, tr.5
45 Phan Huy Chuù.- Lòch trieàu hieán chöông loaïi chí, Vaên tòch chí, tr.41
- 52
NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN
Tieân, Lyù Töû Taán söu taàm caùc saùch vôû cuûa trieàu ñaïi tröôùc ñeå
xaây döïng thö vieän vaø ñöa vaøo Bí thö caùc ñeå tham khaûo, phuïc
vuï cho vieäc hoïc taäp, thi cöû vaø giaûng daïy.46
Naêm 1483, Vua Leâ Thaùnh Toâng, xaây duïng laïi Vaên Mieáu
vaø laäp nhaø Thaùi hoïc ôû sau Vaên Mieáu, ôû ñaây vöøa laø giaûng
ñöôøng vöøa laø thö vieän, laø nôi baûo quaûn caùc baûn in goã quan
troïng. Trong 37 naêm trò vì vua Leâ Thaùnh Toâng ñaõ môû 12
khoa thi hoäi, laáy 501 tieán só (Trong ñoù coù 10 traïng nguyeân).
Naêm 1506 nhaø Leâ ñaõ toå chöùc kì thi toaùn, coù 3 vaïn ngöôøi döï
thi. Keát quaû coù 1519 ngöôøi truùng tuyeån47 ... Nhö vaäy, neàn
giaùo duïc trieàâu Leâ ngaøy caøng phaùt trieån. Soá ngöôøi döï thi
höông, thi hoäi ngaøy caøng ñoâng, nhu caàu söû duïng saùch baùo cuûa
thö vieän ôû kinh thaønh, cho ñeán caùc ñaïo, quaän, huyeän...ñeå hoïc
taäp ngaøy caøng cao. Noäi dung saùch baùo taøng tröõ trong thö vieän
ngaøy caøng phong phuù ña daïng veà theå loaïi ñeå phuïc vuï nhu caàu
hoïc taäp cuûa quan laïi vaø nho só.
Naêm 1462, Löông Nhö Hoäc ñöôïc cöû giöõ chöùc Bí thö caùc
giaùm hoïc só, ñoàng thôøi troâng coi thö vieän. Thôøi Leâ - Trònh cho
tu söûa Quoác Töû giaùm vaø Bí thö caùc ñoàng thôøi boå duïng nhaø
baùc hoïc Leâ Quyù Ñoân phuï traùch thö vieän Thaùi hoïc (1762).
Thaønh phaàn kho saùch cuûa caùc thö vieän töø cuoái ñôøi Traàn
cho ñeán thôøi Leâ _ Trònh bao goàm ñaïi boä phaän laø saùch trieát
hoïc, chính trò, lòch söû, vaên hoïc, phaùp luaät, y hoïc, thuûy lôïi,
kieán truùc, luyeän kim ñuùc troáng ñoàng tinh xaûo, saùch kyõ thuaät
thuû coâng nghieäp nhö nuoâi taèm, deät luïa, laøm giaáy...Ngoaøi saùch
khoa hoïc kyõ thuaät trong thö vieän coøn nhieàu taùc phaåm chöõ
Noâm ôû ñôøi Traàn vaø Leâ ñaõ phaûn aùnh tinh thaàn töï haøo daân toäc,
tinh thaàn giöõ nöôùc cao caû...
Theá kyû XIX, caùc vua trieàu Nguyeãn raát chuù yù xaây döïng
thö vieän nhö: Taøng thö laâu ôû phía Taây hoà Tónh Taâm (1825),
Taân thö vieän, Töû Khueâ thö vieän. Qua caùc baûn thö muïc vaø
muïc luïc cuûa nhöõng thö vieän naøy, hieän nay coøn giöõ ôû thö vieän
khoa hoïc xaõ hoäi, vieän thoâng tin khoa hoïc xaõ hoäi, chöùùng minh
raèng kho saùch cuûa caùc thö vieän coøn töông ñoái nhieàu vaø ñang
tieán haønh caùc khaâu kyõ thuaät nhö phaân loaïi aán phaåm, saép xeáp
saùch, xaây döïng muïc luïc...
46 Baøi töïa ñaïi Vieät söû kí cuûa Leâ Vaên Höu trong Vieät nam vaên hoïc söû yeáu cuûa Döông
Quang Haøm, tr.274
47 Tìm hieåu khoa hoïc kyõ thuaät trong lòch söû Vieät nam. H.: KHXH, 1979, tr.21
- 53
PGS. TS. PHAN VAÊN
THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG
Cuoái theá kyû XIX, ñaàu theá kyû XX khi boïn thöïc daân Phaùp
baét ñaàu xaâm löôïc nöôùc ta, chöõ quoác ngöõ ñaõ ñöôïc söû duïng
trong caùc cô quan nhaø nöôùc, ñoàng thôøi duøng ñeå in saùch, thö
vieän baét ñaàu boå sung moät soá saùch chöõ quoác ngöõ vaø saùch
Phöông Taây baèng nguyeân baûn hoaëc baûn dòch. Naêm 1874 vua
Töï Ñöùc ñaõ cho thö vieän taøng tröõ 16 boä saùch phöông Taây nhö:
Vaïn quoác coâng phaùp, Baùc vaät taân bieân, Haøn haûi kim chaâm,
Khai moû yeáu thuaät...48. Töø ñaây caùc vua trieàu Nguyeãn môùi chuù
yù ñeán saùch khoa hoïc kyõ thuaät, nhöng saùch khoa hoïc kyõ thuaät
nhaäp vaøo thö vieän vaãn coøn bò haïn cheá.
Naêm 1898, boïn thöïc daân Phaùp ñaõ tieán haønh xaây döïng thö
vieän tröôøng Vieãn Ñoâng Baùc Coå vaø laäp ngay thö muïc “An
Nam” (Bibliographie Annamite) cuûa A. de Bellcomhe vaø
Barbier du Bocage. Trong thö muïc naøy giôùi thieäu 257 taùc
phaåm, baùo, taïp chí, baûn thaûo, baûn ñoà, sô ñoà noùi veà Vieät Nam.
Naêm 1912 Henri Codier xaây döïng thö muïc quan troïng “Thö
vieän Ñoâng Phaùp” (Bibliographie Indosinica), trong ñoù giôùi
thieäu nhöõng saùch vaø baøi taïp chí baèng tieáng Vieät vaø tieáng nöôùc
ngoaøi xuaát baûn ôû Ñoâng Döông vaø caùc nöôùc khaùc coù lieân quan
ñeán Vieät Nam, nhaèm muïc ñích nghieân cöùu, thaêm doø, khai
thaùc taøi nguyeân nöôùc ta. Kho saùch cuûa thö vieän tröôøng Vieãn
Ñoâng Baùc Coå coù 104.000 cuoán, ñaïi boä phaän laø saùch, taïp chí,
baûn ñoà, tranh aûnh, bia ñaù, baûn thaûo, cheùp tay..v..v.., bao goàm
caùc moân loaïi tri thöùc nhö: Lòch söû, khaûo coå, ñòa lyù, ñòa chaát,
kinh teá.... cuûa Vieät Nam vaø Ñoâng Döông.
Thaùng 10 naêm 1919, boïn thöïc daân Phaùp xaây döïng thö
vieän trung taâm cuûa Ñoâng Döông (Nay laø thö vieän Quoác gia
Vieät Nam). Muïc ñích xaây döïng thö vieän nhaèm cuûng coá caùch
thoáng trò, tuyeân truyeàn taøi lieäu, saùch baùo döôùi chieâu baøi khai
hoùa vaên minh, maët khaùc choïn taøi lieäu saùch baùo, baûn ñoà veà
Ñoâng döông, nhaèm khai thaùc, vô veùt taøi nguyeân thieân nhieân
cuûa caùc nöôùc ôû baùn ñaûo Ñoâng Döông. Vaøo naêm 1921, boïn
thöïc daân Phaùp giao cho thö vieän thu löu chieåu vaên hoùa phaåm
ñaõ in, xuaát baûn treân laõnh thoå Vieät Nam, Laøo, Caêm Pu Chia.
Töø naêm 1922 ñeán 1943, thö vieän ñaõ bieân soaïn vaø xuaát baûn
thö muïc thoáng keâ ñaêng kyù quoác gia. Kho saùch cuûa thö vieän
48 Ñaïi Nam thöïc luïc chính bieân. Quyeån 66
- 54
NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN
luùc baáy giôø coù 150.000 taäp vaø 1.883 teân loaïi baùo vaø taïp chí
xuaát baûn ôû Ñoâng Döông, caùc nöôùc chaâu AÙ vaø Phaùp...
Noùi toùm laïi, töø theá kyû XI ñeán ñaàu theá kyû XX, thö vieän
nöôùc ta phaùt trieån raát chaäm, kho saùch thö vieän bò nhieàu toån
thaát maát maùt, coù khi bò phaù huûy vì caùc cuoäc chieán tranh cuûa
boïn phong kieán vaø ñeá quoác nöôùc ngoaøi, caùc cuoäc noäi chieán
gaây neân. Thö vieän nöôùc ta xuaát hieän vôùi chöùc naêng taøng tröõ laø
chuû yeáu, trong khi thaàn quyeàn coøn chieám öu theá trong yù thöùc
cuûa nhaân daân, Phaät giaùo, Nho giaùo giöõ vai troø quoác giaùo trong
xaõ hoäi, thì thö vieän thöôøng xuaát hieän trong caùc cung ñieän nhaø
vua, nhaø chuøa, nhaø chung, nhaø thôø, trong caùc tröôøng hoïc....
Thö vieän döôùi thôøi Phaùp thuoäc chæ nhaèm moät muïc ñích
cuûng coá caùch thoáng trò cuûa boïn thöïc daân Phaùp ôû Vieät Nam vaø
Ñoâng Döông, ñoàng thôøi khai thaùc, vô veùt, taøi nguyeân thieân
nhieân cuûa ñaát nöôùc ta, thöïc hieän cho lôïi ích cuûa ñeá quoác
Phaùp.
Sau khi caùch maïng thaùng Taùm thaønh coâng cho ñeán nay,
muïc ñích, phöông höôùng, noäi dung hoaït ñoäng cuûa caùc loaïi
hình thö vieän thay ñoåi veà cô baûn. Thö vieän ñaõ thieát thöïc phuïc
vuï cho cheá ñoä môùi, neàn kinh teá môùi, neàn vaên hoùa môùi, con
ngöôøi môùi xaõ hoäi chuû nghóa phaùt trieån toaøn dieän.
Ñaûng vaø nhaø nöôùc luoân luoân quan taâm ñeán vieäc phaùt
trieån söï nghieäp thö vieän ôû nöôùc ta, trong taát caû caùc nghò
quyeát, chæ thò cuûa Ñaûng ñaõ khaúng ñònh vai troø, taùc duïng cuûa
saùch baùo vaø thö vieän trong söï nghieäp caùch maïng döôùi söï laõnh
ñaïo cuûa ñaûng coäng saûn Vieät Nam töø naêm 1930 - 1945 vaø töø
naêm 1945 ñeán nay. Ñaëc bieät laø nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng laàn
thöù 3 (1960), ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù IV (1976) ñaõ neâu roõ: “Phaùt
trieån heä thoáng thö vieän töø trung öông ñeán tænh, thaønh phoá,
huyeän vaø cô sôû”. Xaây döïng thoùi quen ñoïc saùch baùo trôû thaønh
moät nhu caàu khoâng theå thieáu ñöôïc cuûa moãi ngöôøi daân döôùi
cheá ñoä môùi.49 Trong vaên kieän hoäi nghò trung öông laàn thöù IV
Ban chaáp haønh trung öông khoùa VII (1993), nghò quyeát veà
moät soá nhieäm vuï vaên hoùa, vaên ngheä nhöõng naêm tröôùc maét ñaõ
ghi: “Khoâi phuïc vaø phaùt trieån heä thoáng töø trung öông ñeán cô
49 Ñaûng CSVN.- Baùo caùo chính trò cuûa BCH TÖ taïi Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaùn quoác laàn thöù
IV.- H.: “Söï thaät”, 1977, tr.125
- 55
PGS. TS. PHAN VAÊN
THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG
sôû. Xaây döïng thö vieän quoác gia coù taàm côõ, ñaùp öùng ñöôïc yeâu
caàu phaùt trieån trí tueä cuûa nhaân daân, yeâu caàu nghieân cöùu khoa
hoïc vaø vaên hoùa vaên ngheä”50. Trong nghò quyeát ñaõ khaúng ñònh
môû roäng giao löu vaên hoùa vôùi nöôùc ngoaøi trong thôøi kyø ñoåi
môùi phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi , tieáp thu tinh hoa vaên hoùa cuûa
nhaân loaïi coù choïn loïc, öùng duïng nhöõng thaønh töïu khoa hoïc
vaø coâng ngheä tieân tieán cuûa theá giôùi, thöïc hieän coâng nghieäp
hoùa hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, nghò quyeát löu yù ñeán vaán ñeà cöïc
kyø quan troïng phaûi coù quy ñònh nghieâm ngaët baûo veä giaù trò
vaên hoùa daân toäc, choáng thaâm nhaäp vaøo nöôùc ta nhöõng taùc
phaåm xaáu ñoäc haïi.
Nhìn laïi 50 naêm döôùi chính quyeàn daân chuû nhaân daân nhaø
nöôùc ta ñaõ ra nhieàu saéc leänh, quyeát ñònh, chæ thò veà coâng taùc
thö vieän:
_ Saéc leänh 13/CP ngaøy 8-9-194551. Noäi dung cô baûn cuûa
saéc leänh laø taäp trung hoùa söï nghieäp thö vieän ôû Vieät Nam do
nhaø nöôùc toå chöùc, chæ ñaïo vaø quaûn lyù.
_ Saéc leänh 18/CP ngaøy 31-2-1946 veà noäp löu chieåu vaên
hoùa phaåm52, nhaèm ñaûm baûo cho thö vieän thu nhaän ñaày ñuû taøi
lieäu saùch baùo, taïp chí caùc loaïi aán phaåm khaùc xuaát baûn treân
ñaát nöôùc ta, thöïc hieän chöùc naêng taøng tröõ neàn vaên hoùa cuûa
daân toäc, ñeå höôùng daãn söû duïng, khai thaùc, phuïc vuï coù hieäu
quaû cho coâng cuoäc xaây döïng vaø baûo veä toå quoác.
_ Quyeát ñònh 178/CP ngaøy 16-9-1970 cuûa hoäi ñoàng chính
phuû “Veà coâng taùc thö vieän”53, ñaõ xaùc ñònh vò trí vaø taàm quan
troïng cuûa thö vieän vaø tuû saùch goùp phaàn tích cöïc vaøo thaéng lôïi
chung cuûa söï nghieäp choáng Myõ, cöùu nöôùc vaø xaây döïng chuû
nghóa xaõ hoäi, phaùt trieån vaên hoùa cuûa ñaát nöôùc, theå hieän treân
caùc maët tuyeân truyeàn ñöôøng loái chính saùch cuûa Ñaûng vaø nhaø
nöôùc, giaùo duïc chuû nghóa anh huøng caùch maïng, ñöa khoa hoïc
kyõ thuaät vaøo saûn xuaát, chieán ñaáu vaø ñôøi soáng. Quyeát ñònh ñaõ
neâu leân taêng cöôøng söï laõnh ñaïo cuûa nhaø nöôùc töø trung öông
ñeán ñòa phöông ñoái vôùi coâng taùc thö vieän, nhaán maïnh phöông
50 Ñaûng CSVN. Vaên kieän hoäi nghò laàn thöù 4 Ban chaáp haønh Trung öông khoaù VII.H.:
1993, tr.57
51 Trích coâng baùo 1945. tr.8
52 Thö vieän hoïc ñaïi cöông.- H.: ÑHTH, 1983, tr.198-203
53 Luaät leä vaên hoaù vaø thoâng tin. H.: Boä Vaên hoaù, 1977, tr.287-291
- 56
NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN
höôùng phaùt trieån söï nghieäp thö vieän tröôùc maét vaø laâu daøi ôû
nöôùc ta, quy ñònh chöùc naêng, nhieäm vuï, toå chöùc hoaït ñoäng
cuûa heä thoáng thö vieän khoa hoïc vaø heä thoáng thö vieän phoå
thoâng, toå chöùc ñaøo taïo caùn boä, taêng cöôøng cô sôû vaät chaát cho
caùc thö vieän..., ñaây laø quyeát ñònh coù tính chaát toång hôïp xaùc
ñònh ñöôøng loái, chính saùch xaây döïng vaø phaùt trieån heä thoáng
thö vieän ôû Vieät Nam.
Hieän nay boä Vaên hoùa thoâng tin ñaõ thaønh laäp ban döï thaûo
“Phaùp leänh veà thö vieän” ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa caùc boä phaän
chuyeân gia Vaên phoøng quoác hoäi, Vaên phoøng nhaø nöôùc, Vaên
phoøng chính phuû, Boä tö phaùp vaø caùc cô quan chöùc naêng khaùc
tham gia goùp yù kieán.
Ñeå cho söï nghieäp thö vieän goùp phaàn tích cöïc, coù hieäu quaû
phaùp trieån kinh teá - xaõ hoäi trong thôøi kyø ñoåi môùi ñaát nöôùc, döï
thaûo “Phaùp leänh veà thö vieän” nhaèm xaây döïng, cuûng coá phaùt
trieån heä thoáng thö vieän töø trung öông ñeán cô sôû, taïo ñieàu kieän
thuaän lôïi cho moïi taàng lôùp nhaân daân söû duïng taøi lieäu cuûa caùc
thö vieän, goùp phaàn naâng cao daân trí, ñaøo taïo boài döôõng nhaân
löïc cho ñaát nöôùc. Ñeå xaùc ñònh quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cuûa
caùc cô quan nhaø nöôùc, toå chöùc xaõ hoäi, toå chöùc kinh teá trong
vieäc xaây döïng, toå chöùc hoaït ñoäng vaø quaûn lyù nhaø nöôùc, caên
cöù vaøo ñieàu 33 vaø ñieàu 91 cuûa hieán phaùp nöôùc Coäng hoøa xaõ
hoäi chuû nghóa Vieät Nam naêm 1992, phaùp leänh naøy quy ñònh
veà toå chöùc, hoaït ñoäng, quaûn lyù caùc thö vieän.
Döï thaûo “Phaùp leänh veà thö vieän”54 goàm 5 chöông, 26
ñieàu:
_ Chöông I: Nhöõng quy ñònh chung.
_ Chöông II: Toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa caùc thö vieän
_ Chöông III: Quaûn lyù nhaø nöôùc veà thö vieän.
_ Chöông IV: Khen thöôûng vaø xöû lyù vi phaïm.
_ Chöông V: Ñieàu khoaûn thi haønh.
Döôùi aùnh saùng cuûa caùc nghò quyeát, saéc leänh, quyeát ñònh
cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc laø cô sôû phaùp lyù thuùc ñaåy söï nghieäp
54 Döï thaûo phaùp leänh veà thö vieän. Vuï thö vieän Boä Vaên hoaù thoâng tin. 1995, 7 trang
- 57
PGS. TS. PHAN VAÊN
THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG
thö vieän ôû nöôùc ta phaùt trieån nhanh choùng. Ví duï: naêm 1954
toaøn mieàn Baéc coù 8 thö vieän, toång soá saùch laø 314.700 baûn.
Ñeán naêm 1965 toaøn mieàn Baéc coù 105 thö vieän, toång soá saùch
laø 2.557.000 baûn saùch, haøng nghìn tuû saùch ñöôïc xaây döïng ôû
caùc ñòa phöông55 , tính trong khoaûng 10 naêm soá löôïng thö
vieän taêng gaáp 14 laàn, soá löôïng saùch taêng 8 laàn. Naêm 1975
toaøn mieàn Baéc coù 235 thö vieän, trong ñoù coù 3 thö vieän lôùn ôû
trung öông vôùi kho saùch laø 3.840.000 baûn, phuïc vuï cho gaàn 1
trieäu löôït ngöôøi ñoïc56.
Sau ngaøy mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng (30-4-1975),
ñaát nöôùc ta böôùc vaøo moät kyû nguyeân môùi: Kyû nguyeân caû nöôùc
thoáng nhaát ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi. Söï nghieäp thö vieän Vieät
Nam böôùc vaøo moät giai ñoaïn môùi: giai ñoaïn xaây döïng vaø
phaùt trieån maïng löôùi thö vieän trong phaïm vi caû nöôùc, thieát
thöïc phuïc vuï cho hai nhieäm vuï chieán löôïc laø xaây döïng chuû
nghóa xaõ hoäi vaø baûo veä toå quoác xaõ hoäi chuû nghóa. Trong coâng
cuoäc ñoåi môùi phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi heä thoáng thö vieän ñaõ
cung caáp thoâng tin tö lieäu veà khoa hoïc kyõ thuaät phuïc vuï coù
hieäu quaû cho caùc cô quan nghieân cöùu khoa hoïc, öùng duïng vaø
trieån khai; cho caùc cô sôû saûn xuaát, kinh doanh; cho caùc cô
quan giaùo duïc vaø ñaøo taïo, goùp phaàn tích cöïc thöïc hieän coâng
nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.
II.1.4 Heä thoáng thö vieän Vieät Nam
Theo quyeát ñònh 178/CP ngaøy 16-9-1970 cuûa hoäi ñoàng
chính phuû veà coâng taùc thö vieän ñaõ neâu roõ: thö vieän Vieät Nam
phaân chia thaønh 2 loaïi hình thö vieän phoå thoâng vaø thö vieän
khoa hoïc.
II.1.4.1 Thö vieän phoå thoâng:
Muïc ñích cuûa thö vieän phoå thoâng laø goùp phaàn giaùo duïc
chính trò tö töôûng, ñöôøng loái, chính saùch cuûa Ñaûng vaø nhaø
nöôùc, naâng cao daân trí, boài döôõng trình ñoä vaên hoùa - kyõ thuaät
cho nhaân daân lao ñoäng, xaây döïng con ngöôøi môùi phaùt trieån
55 Theo soá lieäu cuûa Toång cuïc thoáng keâ: “30 naêm phaùt trieån kinh teá vaø vaên hoaù cuûa
Nöôùc Vieät nam daân chuû coäng hoaø”.-H.: “Söï thaät” 1978, tr.160
56 Luaät vaên hoaù vaø thoâng tin. H.: Boä Vaên hoaù, 1977, tr.307-310
- 58
NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN
toaøn dieän, giaùo duïc chuû nghóa anh huøng caùch maïng, tinh thaàn
hôïp taùc, höõu nghò vaø phaùt trieån vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø
theá giôùi, treân cô sôû bình ñaúng, khoâng xaâm phaïm coâng vieäc
noäi boä cuûa nhau.
Nhieäm vuï cuûa thö vieän phoå thoâng laø phuïc vuï saùch baùo
cho quaûng ñaïi quaàn chuùng nhaân daân lao ñoäng trong caû nöôùc,
thöïc hieän saùch ñi tìm ngöôøi ñoïc, höôùng daãn nghieäp vuï cho
caùc thö vieän vaø tuû saùch cô sôû thuoäc ñòa phöông maø thö vieän
phuï traùch.
Ñoái töôïng phuïc vuï cuûa thö vieän phoå thoâng laø: coâng nhaân
vieân chöùc, noâng daân, boä ñoäi, hoïc sinh, thaày giaùo, kyõ sö, thieáu
nhi, caùn boä höu trí, taát caû nhaân daân noâng thoân vaø thaønh phoá,
nôi maø thö vieän toå chöùc phuïc vuï.
Kho saùch cuûa thö vieän phoå thoâng mang tính chaát toång
hôïp vaø phoå bieán kieán thöùc, do ñoù noäi dung kho saùch caàn coù
taát caû caùc ngaønh khoa hoïc: töï nhieân, xaõ hoäi, nhaân vaên, khoa
hoïc tö duy...Moãi thö vieän caàn löïa choïn tæ mæ nhöõng taøi lieäu
saùch baùo phuø hôïp vôùi trình ñoä vaên hoùa, ngheà nghieäp saûn xuaát,
thoûa maõn yeâu caàu cho ñaïi ña soá ñoäc giaû cuûa thö vieän mình,
ñaëc bieät chuù yù ñeán taøi lieäu kinh nghieäm saûn xuaát tieân tieán, caûi
tieán kyõ thuaät, coâng ngheä ñeå giuùp caùn boä caùc ngaønh coâng
nghieäp, noâng nghieäp hoaøn thieän quaù trình saûn xuaát môû roäng,
naâng cao ñôøi soáng cho nhaân daân lao ñoäng.
Thö vieän phoå thoâng bao goàm hai nhoùm: thö vieän phoå
thoâng ñeå cho ngöôøi lôùn vaø thö vieän phoå thoâng phuïc vuï thieáu
nhi.
a/ Thö vieän phoå thoâng ñeå cho ngöôøi lôùn bao goàm:
Thö vieän xaõ, thö vieän huyeän, thö vieän thaønh phoá, khu
phoá, thò traán, thö vieän coâng ñoaøn (Caùc nhaø maùy, xí nghieäp,
coâng tröôøng, noâng tröôøng, laâm tröôøng...)
b/ Thö vieän phoå thoâng ñeå cho thieáu nhi bao goàm:
Thö vieän thieáu nhi cuûa tænh, thaønh phoá, thò xaõ, thò traán,
thö vieän caùc tröôøng phoå thoâng caáp 1, 2, 3 thuoäc boä giaùo duïc
vaø ñaøo taïo.
- 59
PGS. TS. PHAN VAÊN
THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG
Caùc thö vieän phoå thoâng xaây döïng theo quy moâ thích hôïp
vôùi khaû naêng kinh teá cuûa caùc ñòa phöông, nhöng tröôùc heát
phaûi ñaûm baûo ba tieâu chuaån quan troïng:
_ Coù truï sôû vaø phöông tieân toái thieåu ñeå phuïc vuï baïn ñoïc.
_ Ñöôïc uûy ban nhaân daân ñòa phöông laõnh ñaïo vaø caáp kinh
phí hoaït ñoäng naèm trong keá hoaïch xaây döïng vaên hoùa.
_ Coù caùn boä chuyeân traùch (Theo quy cheá veà thö vieän phoå
thoâng do boä Vaên hoùa ban haønh).
Thö vieän phoå thoâng Vieät Nam laø loaïi hình thö vieän hoaøn
toaøn môùi trong lòch söû phaùt trieån thö vieän xaõ hoäi chuû nghóa.
Caên cöù vaøonhieäm vuï, chöùc naêng, muïc ñích, thö vieän phoå
thoâng Vieät Nam khaùc haún thö vieän coâng coäng ñaïi chuùng cuûa
caùc nöôùc tö baûn chuû nghóa hieän ñaïi. Trong thö vieän hoïc tö saûn
phuû nhaän vai troø giaùo duïc cuûa thö vieän coâng coäng, chæ khaúng
ñònh chöùc naêng giaûi trí laø chuû yeáu.
Kinh nghieäm toå chöùc söï nghieäp thö vieän ôû Vieät Nam laø
quaù trình phaùt trieån vaø cuûng coá caùc thö vieän phoå thoâng ñaõ baùc
boû quan ñieåm cuûa caùc nhaø thö vieän hoïc tö saûn veà chöùc naêng
“Vaên hoùa ñôn thuaàn” cuûa thö vieän khoâng lieân quan ñeán ñôøi
soáng chính trò vaø kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Veà chöùc naêng
giaùo duïc vaø trau doài kieán thöùc cuûa thö vieän phoå thoâng bao
goàm khoâng chæ nhöõng thöïc hieän vaên hoùa - giaùo duïc maø caû
hoaït ñoäng phuïc vuï hoaøn thieän neàn saûn xuaát lôùn xaõ hoäi chuû
nghóa.
Nhaán maïnh ñaëc ñieåm cuûa thö vieän phoå thoâng, baø N.C.
Crupxcaia ñaõ vieát: “Thö vieän phoå thoâng (Thö vieän ñaïi chuùng)
khoâng theå vaø khoâng ñöôïc bieán thaønh moät toå chöùc quan lieâu,
phaûi trôû thaønh trung taâm vaên hoùa giaøu söùc soáng; Ñieàu ñoù ñoøi
hoûi caùn boä cuûa thö vieän phoå thoâng phaûi ñi ñuùng ñöôøng loái
quaàn chuùng, hoaït ñoäng trong quaàn chuùng, bieát nhöõng nhu
caàu, höùng thuù cuûa hoï, laøm thöùc tænh tính töï laäp cuûa baïn ñoïc,
tieán haønh höôùng daãn quaàn chuùng söû duïng saùch baùo roäng raõi
trong hoaït ñoäng cuûa mình”57. Nhöõng luaän ñieåm naøy cuûa baø ñaõ
57 N.C. Crupxcaia.- Baøn veà söï nghieäp thö vieän. Tuyeån taäp. M.: 1957, tr.310
- 60
NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN
vaïch ra phöông höôùng hoaøn toaøn môùi cho söï phaùt trieån thö
vieän phoå thoâng ôû nöôùc ta trong giai ñoaïn môùi cuûa Caùch
maïng, phuïc vuï cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, phaùt
trieån khoa hoïc vaø coâng ngheä trong thôøi kyø ñoåi môùi ñaát nöôùc.
Thö vieän phoå thoâng phuïc vuï ngöôøi lôùn goàm coù thö vieän
phuïc vuï nhaân daân noâng thoân vaø thö vieän phuïc vuï nhaân daân
thaønh phoá.
a/ Thö vieän phuïc vuï nhaân daân noâng thoân:
Trong nhieàu nghò quyeát cuûa Ñaûng ñaõ neâu: cuøng vôùi giai
caáp coâng nhaân, noâng daân lao ñoäng laø ñoäi quaân chuû löïc, xaây
döïng chuû nghóa xaõ hoäi, coâng taùc vaän ñoäng noâng daân toå chöùc
saûn xuaát noâng nghieäp theo höôùng saûn xuaát lôùn xaõ hoäi chuû
nghóa phuø hôïp vôùi cô cheá thò tröôøng, xaây döïng neàn kinh teá
môùi, neàn vaên hoùa môùi, con ngöôøi môùi ôû noâng thoân.
Thö vieän phoå thoâng phuïc vuï nhaân daân noâng thoân ôû nöôùc
ta trong thôøi gian qua vaø hieän nay trong söï nghieäp xaây döïng
chuû nghóa xaõ hoäi ñoùng vai troø heát söùc quan troïng vì nöôùc ta laø
nöôùc noâng nghieäp, noâng daân chieám ña soá trong daân soá, laø löïc
löôïng saûn xuaát voâ cuøng to lôùn trong noâng nghieäp vaø xaây döïng
noâng thoân môùi.
Maïng löôùi xaây döïng thö vieän noâng thoân goàm:
_ Thö vieän xaõ: Khaùi nieäm veà thö vieän xaõ (Thö vieän hôïp
taùc xaõ). Toå chöùc quaûn lyù haønh chính xaõ laø ñôn vò haønh chính
thoáng nhaát laø cô sôû cuûa chính quyeàn nhaø nöôùc, coù nhieäm vuï
thöïc hieän moïi chæ tieâu keá hoaïch cuûa caáp treân giao. Theo
quan ñieåm cuûa chuùng toâi goïi thö vieän xaõ laø chính xaùc, bôûi vì
nghò quyeát 24 cuûa trung öông Ñaûng ñaõ phaân chia 4 caáp quaûn
lyù haønh chính: trung öông, tænh, huyeän, xaõ. Phaân caáp quaûn lyù
nhaèm muïc ñích laõnh ñaïo thoáng nhaát, ñeå ñaåy maïnh phaùt
trieån kinh teá, vaên hoùa, giaùo duïc vaø quoác phoøng an ninh ñòa
phöông. Moãi caáp ñeàu coù toå chöùc Ñaûng , chính quyeàn , Ñoaøn
theå, vaø quaûn lyù kinh teá, vì vaäy caùc toå chöùc vaên hoùa, y teá, xaõ
hoäi, ñeàu phaûi gaén lieàn vôùi caáp quaûn lyù haønh chính ñoù.
- 61
PGS. TS. PHAN VAÊN
THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG
Thö vieän xaõ ôû nöôùc ta baét ñaàu xaây döïng töø naêm 1960 gaén
lieàn vôùi phong traøo hôïp taùc hoùa noâng thoân. Thö vieän xaõ do uûy
ban nhaân daân xaõ thaønh laäp, toå chöùc vaø laõnh ñaïo, phaûi ñöôïc uûy
ban nhaân daân huyeän chuaån y. Tieâu chuaån cuûa thö vieän xaõ
phaûi coù kho saùch 1000 baûn trôû leân, coù truï sôû vaø thieát bò caàn
thieát. Caùn boä phuï traùch thö vieän xaõ do uûy ban nhaân daân xaõ boå
nhieäm, ñöôïc phoøng vaên hoùa huyeän chuaån y, cheá ñoä phuï caáp
do ban quaûn trò hôïp taùc xaõ caáp. Thö vieän coù noäi quy hoaït
ñoäng:giôø phuïc vuï trong ngaøy, tuaàn, söï luaân chuyeån saùch baùo,
baûo quaûn taøi saûn, saùch baùo.....
Ñoái töôïng ñoäc giaû cuûa thö vieän xaõ goàm: caùn boä quaûn lyù
hôïp taùc xaõ, caùn boä chuyeân moân saûn xuaát noâng nghieäp (Troàng
troït, chaên nuoâi, troàng rau, baûo veä thöïc vaät...), coâng nhaân cô
khí noâng nghieäp, caùn boä höu trí, caùn boä trí thöùc coâng taùc ôû
noâng thoân (Giaùo vieán caáp 1, 2, baùc só, kyõ sö, kyõ thuaät vieân...),
xaõ vieân hôïp taùc xaõ. Ngoaøi ra thö vieän xaõ coøn phuïc vuï cho
thieáu nieân vaø thanh nieân hoïc xong trung hoïc veà saûn xuaát.
Kho saùch cuûa thö vieän xaõ phaûi boå sung ñaày ñuû saùch baùo
khoa hoïc phoå thoâng, nhöõng taùc phaåm vaên hoïc, ngheä thuaät
môùi nhaát, nhöõng saùch veà xaõ hoäi chính trò, saùch naâng cao trình
ñoä vaên hoùa - kyõ thuaät, saùch phuïc vuï saûn xuaát, nhöõng kinh
nghieäm tieân tieán, caûi tieán kyõ thuaät noâng nghieäp...
Kyõ thuaät cuûa thö vieän xaõ, caàn boå sung saùch môùi nhaát
haøng thaùng, phaûi coù sôû thoáng keâ ñaêng kyù caù bieät, coù muïc luïc
chöõ caùi, hoaëc phaân loaïi theo phaân loaïi thaäp phaân (Hình thöùc
muïc luïc coù theå baèng tôø rôøi treo ôû töôøng, töøng quyeån ñeå ôû baøn,
hoaëc laøm oâ phieáu) phaân loaïi thoáng nhaát
O: toång loaïi
1: CN. Maùc Leânin, tö töôûng Hoà Chí Minh
2: Khoa hoïc töï nhieân
3: Khoa hoïc kyõ thuaät
4: Noâng. laâm nghieäp
5: Khoa hoïc y hoïc
- 62
NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN
6: Xaõ hoäi chính trò
7: Vaên hoùa, khoa hoïc, giaùo duïc
8: Vaên hoïc ngheä thuaät
9: Thö muïc tra cöùu
Hình thöùc toå chöùc hoaït ñoäng cuûa thö vieän xaõ: toå chöùc
phoøng möôïn, phoøng ñoïc saùch taïi choã, coù tranh bò caàn thieát,
baøn gheá giaù tuû... Coù töø 3 ñeán 5 loaïi taïp chí, hoïa baùo môùi, ñeå
ñoäc giaû söû duïng haøng ngaøy, toå chöùc caùc cuoäc ñieåm saùch, keå
chuyeän saùch mang tính chaát quaàn chuùng, tuyeân truyeàn giôùi
thieäu saùch thích öùng vôùi sinh hoaït, saûn xuaát noâng nghieäp cuûa
töøng ñòa phöông nhö: ñoïc to nghe chung, giôùi thieäu saùch treân
loa truyeàn thanh, ñoïc saùch ñeâm khuya qua loa truyeàn thanh.
Luùc chieáu boùng, trong caùc cuoäc hoïp ñoäi saûn xuaát, ngoaøi ñoàng
ruoäng luùc giaûi lao, giôùi thieäu treân baûng ñen, thi vui ñoïc saùch...
nhaèm muïc ñích thu huùt ñoïc giaû söû duïng saùch baùo coù taùc duïng,
hieäu quaû trong lao ñoäng saûn xuaát vaø giaûi trí, naâng cao ñôøi
soáng tinh thaàn cho nhaân daân lao ñoäng.
Haøng naêm phaûi kieåm keâ taøi saûn saùch baùo cuûa thö vieän vaø
laäp keá hoaïch ñaàu naêm cho thö vieän
_ Thö vieän huyeän: Huyeän hieän nay vôùi tö caùch laø ñôn vò
haønh chính coù traùch nhieäm laõnh ñaïo caùc maët kinh teá, chính
trò, vaên hoùa, khoa hoïc kyõ thuaät, ñaëc bieät chuù troïng chæ ñaïo
saûn xuaát noâng nghieäp ôû caùc xaõ vaø xaây döïng caùc noâng tröôøng,
coâng tröôøng, xí nghieäp, nhaø maùy, caùc khu cheá xuaát thuoäc
phaïm vi quaûn lyù cuûa huyeän. Do ñoù caáp huyeän coù vò trí voâ
cuøng quan troïng, trong caùc taøi lieäu chæ ñaïo cuûa Ñaûng ñaõ neâu
roõ: Xaây döïng huyeän thaønh ñôn vò saûn xuaát coù tính chaât lieân
hieäp noâng, coâng nghieäp laø vaán ñeà then choát. Huyeän laø ñòa
baøn keát hôïp noâng nghieäp vôùi coâng nghieäp, noâng daân vôùi coâng
nhaân. Nhaø nöôùc vôùi nhaân daân, kinh teá toaøn daân vôùi kinh teá
taäp theå. Huyeän laø ñòa baøn xaây döïng cheá ñoä môùi, neàn kinh teá
môùi, neàn vaên hoùa mooùi vaø con ngöôøi môùi ôû noâng thoân, baûo
ñaûm ñôøi soáng vaät chaát vaø vaên hoùa cho nhaân daân58.
58 Baùo caùo chính trò cuûa BCHTW ôû Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù IV.-H.: “Söï thaät”, 1977, tr.38
- 63
PGS. TS. PHAN VAÊN
THS. NGUYEÃN HUY CHÖÔNG
Thö vieän huyeän laø cô quan vaên hoùa giaùo duïc, laø trung
taâm thoâng tin thö vieän phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp vaø coâng
nghieäp cuûa ñòa phöông, duøng taøi lieäu saùch baùo tuyeân truyeàn,
phoå bieán chuû nghóa Maùc Leânin, tö töôûng Hoà Chí Minh, ñöôøng
loái chính saùch cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc: naâng cao trình ñoä chính
trò, vaên hoùa - kyõ thuaät, giaùo duïc tình caûm, ñaïo ñöùc xaõ hoäi chuû
nghóa, thaåm myõ cho caùc taàng lôùp nhaân daân lao ñoäng vaø caùn
boä trong huyeän, khoâng ngöøng naâng cao naêng suaát lao ñoäng
trong saûn xuaát, ñôøi soáng, nghieân cöùu khoa hoïc, phaùt trieån
kinh teá - xaõ hoäi treân ñòa baøn huyeän, laøm cho boä maët noâng
thoân nhanh choùng ñoåi môùi phuø hôïp vôùi neàn kinh teá thò tröôøng
hieän nay.
Vôùi huyeän laø moät ñôn vò haønh chính quan troïng chæ ñaïo
phaùt trieån kinh teá vaên hoùa toaøn dieän, vì vaäy trong nghò quyeát
Ñaïi hoäi IV ñaõ xaùc ñònh chuùng ta phaûi xaây döïng cho caû nöôùc
500 huyeän, ñaây laø cô sôû khaùch quan ñeå phaùt trieån thö vieän
huyeän. Hieän nay ñaõ coù 254 thö vieän huyeän, coøn laïi laø tuû saùch,
phoøng ñoïc saùch. Boä vaên hoùa ñaõ ban haønh quy cheá veà thö vieän
huyeän. Trong ñoù ñaõ neâu roõ chöùc naêng, nhieäm vuï, cô caáu toå
chöùc, ñieàu kieän hoaït ñoäng, cô sôû vaät chaát, ngaân saùch, bieán
cheá caùn boä cho thö vieän huyeän. Ngoaøi ra, coøn quy ñònh thö
vieän huyeän laø trung taâm höôùng daãn nghieäp vuï cho thö vieän
xaõ, tuû saùch, caùc thö vieän khaùc naèm treân ñòa baøn cuûa huyeän.
b/ Thö vieän phuïc vuï nhaân daân thaønh phoá:
* Thö vieän trung taâm thaønh phoá
Laø thö vieän coâng coäng giöõ vai troø chuû choát phuïc vuï saùch
baùo , cung caáp thoâng tin tö lieäu cho nhaân daân thaønh phoá. Thö
vieän thaønh phoá coù kho saùch ñaày ñuû nhaát vaø phong phuù, ña
daïng, goàm nhieàu boä moân tri thöùc, caùc loaïi hình vaên hoïc ngheä
thuaät keå caû baêng ghi aâm, ghi hình, ñóa nhaïc ñaùp öùng nhu caàu
hoïc taäp, nghieân cöùu vaø giaûi trí laønh maïnh trong thôøi gian thö
giaõn cuûa nhaân daân thaønh phoá. Trong thö vieän trung taâm thaønh
phoá coù phoøng ñoïc daønh rieâng cho caùc em thieáu nhi (Neáu
chöa toå chöùc ñöôïc thö vieän thieáu nhi ñoäc laäp).
- 64
NHAÄP MOÂN KHOA HOÏC THÖ VIEÄN VAØ THOÂNG TIN
Thö vieän phuïc vuï nhaân daân thaønh phoá bao goàm nhieàu
loaïi hình khaùc nhau: Thö vieän trung taâm thaønh phoá, thö vieän
quaän, thö vieän khu phoá, thö vieän huyeän, thö vieän thò traán, thö
vieän thö vieän xaõ, thö vieän cuûa caùc toå chöùc Ñaûng, thö vieän
coâng ñoaøn... naèm treân ñòa baøn thaønh phoá quaûn lyù.
Hieän nay, caû nöôùc coù 7 thö vieän thaønh phoá
_ Thö vieän thaønh phoá Haø Noäi.
_ Thö vieän thaønh phoá Haûi Phoøng.
_ Thö vieän Quoác gia Saøi Goøn cuõ ñöôïc caûi taïo, xaây döïng
thaønh thö vieän trung taâm thaønh phoá Hoà Chí Minh.
_ Caùc thö vieän thaønh phoá nhö: thaønh phoá Ñaø Naüng, thaønh
phoá Thanh hoùa, thaønh phoá Haï Long. thaønh phoá Ñaø Laït... laø
nhöõng trung taâm vaên hoùa, kinh teá, du lòch coù ñaëc thuø cuûa ñòa
phöông vôùi kho saùch khoâng lôùn nhö ba thaønh phoá keå treân.
Thö vieän trung taâm thaønh phoá ñöôïc thaønh laäp töø naêm
1956 cho ñeán nay laø 40 naêm (Rieâng thö vieän thaønh phoá Hoà
Chí Minh ñöôïc caûi taïo vaø phaùt trieån töø naêm 1975 mieàn Nam
ñöôïc hoaøn toaøn giaûi phoùng).
Thö vieän phuïc vuï nhaân daân thaønh phoá ñaõ thöïc hieän 5
chöùc naêng cô baûn cuûa ngaønh vaên hoùa thoâng tin:
+ Giaùo duïc chuû nghóa Maùc Leânin, tuyeân truyeàn
ñöôøng loái chính saùch cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc
+ Giaùo duïc ñaïo ñöùc, tình caûm, thaåm myõ cho nhaân
daân thaønh phoá.
+ Truyeàn baù khoa hoïc, kyõ thuaät vaø coâng ngheä.
+ Phuïc vuï vui chôi giaûi trí.
+ Giaùo duïc neáp soáng vaên minh, gia ñình vaên hoùa
môùi, xaây döïng con ngöôøi môùi cuûa thaønh phoá vaên minh vaø
thanh lòch.
Ví duï:
Thö vieän thaønh phoá Haø Noäi ñaõ töøng böôùc chuyeån thaønh
thö vieän khoa hoïc toång hôïp cuûa thuû ñoâ. Thö vieän thaønh phoá
nguon tai.lieu . vn