Xem mẫu
- Giáo trình
Khí cụ điện
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Ch¬ng I
Kh¸i niÖm chung vÒ khÝ cô ®iÖn
¤1 c¸c tr¹ng th¸i lµm viÖc kh«ng b×nh thêng cña khÝ cô ®iÖn
1.1.Tr¹ng th¸i lµm viÖc b×nh thêng:
Khi thiÕt bÞ ®iÖn lµm viÖc ë tr¹ng th¸i b×nh thêng th× c¸c th«ng sè kü thuËt vËn hµnh nh
dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p, c«ng suÊt .. ®Òu ®¹t gi¸ trÞ ®Þnh møc hoÆc trong giíi h¹n cho phÐp, v× vËy
thiÕt bÞ ®iÖn vËn hµnh ®îc l©u dµi, nhiÖt ®é kh«ng vît qu¸ giíi h¹n cho phÐp, c¸ch ®iÖn vµ tuæi
thä cña thiÕt bÞ ®iÖn ®îc ®¶m b¶o. NÕu mét trong c¸c th«ng sè kü thuËt trªn, vËn hµnh vît qu¸
hoÆc gi¶m qu¸ thÊp so víi gi¸ trÞ ®Þnh møc ghi trªn nh·n thiÕt bÞ ®iÖn th× xem nh nã ®· chuyÓn
sang tr¹ng th¸i lµm viÖc kh«ng b×nh thêng, cã thÓ dÉn tíi lµm gi¶m tuæi thä hoÆc h háng thiÕt
bÞ ®iÖn.
1.2. C¸c tr¹ng th¸i lµm viÖc kh«ng b×nh thêng cña khÝ cô ®iÖn:
a. Qu¸ t¶i: lµ tr¹ng th¸i dßng ®iÖn ch¹y qua thiÕt bÞ ®iÖn lín h¬n gi¸ trÞ ®Þnh møc cña nã:
I®m < Ivh < INmin nhng vÉn nhá h¬n dßng ®iÖn ng¾n m¹ch nhá nhÊt, lµm cho nhiÖt ®é cña thiÕt
bÞ ®iÖn vît qu¸ chØ sè cho phÐp, dÉn tíi c¸ch ®iÖn cña thiÕt bÞ ®iÖn mau chãng bÞ giµ ho¸ do
nhiÖt, nÕu thiÕt bÞ ®iÖn vËn hµnh trong tr¹ng th¸i qu¸ t¶i th× tuæi thä cña nã gi¶m rÊt nhanh,
nguy c¬ x¶y ra ng¾n m¹ch t¨ng.
b. Qu¸ ®iÖn ¸p: Uvh > U®m
Lµ trêng hîp ®iÖn ¸p ®Æt vµo thiÕt bÞ ®iÖn lín h¬n gi¸ trÞ ®Þnh møc cña nã bao gåm :
- Qu¸ ®iÖn ¸p thiªn nhiªn (qu¸ ®iÖn ¸p c¶m øng) do sÐt ®¸nh trùc tiÕp vµo thiÕt bÞ ®iÖn hoÆc
do sÐt c¶m øng trªn ®êng d©y, lan truyÒn vµo thiÕt bÞ ®iÖn.
- Qu¸ ®iÖn ¸p néi bé (qu¸ ®iªn ¸p thao t¸c) do viÖc ®ãng c¾t m¹ng ®iÖn sai quy tr×nh, quy
ph¹m, hoÆc ®iÒu chØnh sai lÖch trÞ sè trong vËn hµnh, hoÆc do ®øt d©y trong m¹ng ®iÖn 3
pha 4 d©y, do ch¹m ®Êt 1 pha trong m¹ng 3 pha 3 d©y hoÆc do hå quang ®iÖn chËp chên ..
Khi bÞ qu¸ ®iÖn ¸p th× ®iÖn trêng cã thÓ vît qu¸ giíi h¹n ®iÖn trêng ion ho¸ E > Ei g©y ra
hiÖn tîng ®¸nh thñng c¸ch ®iÖn, lµm h háng thiÕt bÞ ®iÖn. Trong trêng hîp qu¸ ®iÖn ¸p
kh«ng ®ñ lín thêng g©y ra qu¸ t¶i.
c. KÐm ¸p : Uvh < U®m
-Trêng hîp ®iÖn ¸p ®Æt vµo thiÕt bÞ ®iÖn gi¶m qu¸ thÊp so víi ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña nã th× sÏ
g©y ra qu¸ t¶i hoÆc cã thÓ g©y ra ng¾n m¹ch lµm h háng thiÕt bÞ ®iÖn.
1.3. Sù cè trong hÖ thèng ®iÖn:
a. Sù cè do ng¾n m¹ch:
§Þnh nghÜa: Ng¾n m¹ch lµ vËt dÉn cã ®iÖn thÕ kh¸c nhau tiÕp xóc trùc tiÕp víi nhau
hoÆc bÞ nèi t¾t qua mét vËt dÉn kh¸c cã ®iÖn trë kh¸ng rÊt nhá so víi tæng trë toµn m¹ch. Ng¾n
m¹ch ®îc chia ra:
- Ng¾n m¹ch 3 pha (ng¾n m¹ch ®èi xøng) ký hiÖu N3. §ã lµ trêng hîp 3 pha bÞ nèi t¾t: NÕu
xÐt ë cïng mét ®iÓm x¶y ra ng¾n m¹ch, th× thêng d¹ng ng¾n m¹ch nµy cã dßng ®iÖn lín
nhÊt.
- Ng¾n m¹ch hai pha ký hiÖu N2 lµ trêng hîp 2 pha A vµ B hoÆc B vµ C hoÆc A vµ C bÞ nèi
t¾t.
- Ng¾n m¹ch mét pha nèi ®Êt ký hiÖu N1 lµ d¹ng ng¾n m¹ch mét pha nèi t¾t víi ®Êt, trong
m¹ng ®iÖn cã trung tÝnh trùc tiÕp nèi ®Êt. (2)
n
1,1.
- Ng¾n m¹ch 2 pha nèi ®Êt ký hiÖu N
(1)
n
A
B
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
n
A
A
B B
C
Trong m¹ng ®iÖn trung tÝnh c¸ch ®Êt chØ tån t¹i 3 d¹ng ng¾n m¹ch: N3, N2, N1,1 trêng hîp
mét pha nèi t¾t víi ®Êt, trong m¹ng ®iÖn nµy kh«ng gäi lµ ng¾n m¹ch mµ gäi lµ ch¹m ®Êt mét
pha v× khi ®ã dßng ®iÖn qua ®iÓm ch¹m ®Êt lµ dßng ®iÖn dung cã trÞ sè nhá I® = (5 ÷30 ) A.
Dßng ®iÖn ng¾n m¹ch bao giê còng ch¹y tõ nguån ®æ vÒ ®iÓm ng¾n m¹ch, råi trë l¹i nguån.
§iÖn ¸p ë ®iÓm ng¾n m¹ch ®îc xem lµ b»ng kh«ng.
A
B
TrÞ sè dßng ng¾n m¹ch thêng IN = (5 ÷ 20)I®m v× vËy khi nã ch¹y qua d©y dÉn hoÆc
thiÕt bÞ ®iÖn sÏ g©y ra ch¸y háng, v× nhiÖt n¨ng nã to¶ ra rÊt lín. Khi c«ng suÊt nguån cµng lín
th× trÞ sè dßng ®iÖn ng¾n m¹ch cµng lín. Ng¾n m¹ch lµ tr¹ng th¸i sù cè v× vËy cÇn ph¶i lo¹i trõ
thiÕt bÞ hoÆc bé phËn bÞ ng¾n m¹ch ra khái hÖ thèng cµng nhanh cµng tèt.
b. Sù cè c¬ häc trong hÖ thèng ®iÖn:
Do c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan hoÆc chñ quan g©y ra bao gåm :
- H háng phÇn c¬ m¸y ph¸t ®iÖn: bã biªn, lét biªn, vît tèc...
- H háng ®êng d©y: vì sø, ®øt d©y, ®æ cét, g·y xµ...
- H háng bé truyÒn ®éng thiÕt bÞ ®ãng c¾t ®iÖn, m¸y biÕn ¸p bÞ ch¶y dÇu ..
TÊt c¶ c¸c lo¹i sù cè x¶y ra trong hÖ thèng ®iÖn ®Òu ph¶i t¹m ngõng cung cÊp ®iÖn ®Ó s÷a
ch÷a.
¤2 Hå quang ®iÖn
2.1. Kh¸i niÖm :
Hå quang ®iÖn lµ hiÖn tîng phãng ®iÖn trong chÊt khÝ, chÊt láng hoÆc h¬i cã mËt ®é
dßng ®iÖn rÊt lín ®¹t tíi hµng chôc ngµn A/Cm2, lµm ph¸t sinh nhiÖt ®é ë vïng th©n hå quang
rÊt cao tõ (3000÷10000)0C.
u u z
Trong luyÖn kim hoÆc hµn ®iÖn ngêi ta cÇn duy tr× tia hå quang æn ®Þnh ®Ó lµm nãng
ch¶y kim lo¹i. Nhng trong c¸c lo¹i thiÕt bÞ ®iÖn ®ãng, c¾t m¹ch ®iÖn tia hå quang thêng ph¸t
sinh ë hai ®Çu tiÕp xóc ®éng vµ tÜnh cÇn ph¶i dËp t¾t nhanh chãng ®Ó tr¸nh x¶y ra h háng cho
thiÕt bÞ ®iÖn.
2.2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh hå quang :
XÐt m¹ch ®iÖn ®¬n gi¶n nh h×nh vÏ : gåm ®iÖn ¸p nguån U1 ®îc xem lµ kh«ng ®æi U2 =
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
I.Zt lµ ®iÖn ¸p ®Çu cùc phô t¶i.
Utx = I.Rtx lµ ®iÖn ¸p tiÕp xóc trªn bÒ mÆt tiÕp ®iÓm ®éng vµ tiÕp ®iÓm tÜnh cña c«ng t¾c
K.
Gi¶ sö c«ng t¾c K ®ang ®ãng ë vÞ trÝ 1 nÕu bá qua ®iÖn trë kh¸ng ®êng d©y th× U1 = Utx
+ U2. Khi m¹ch ®iÖn ®ang ®ãng, ®iÖn trë tiÕp xóc rÊt bÐ (Utx = 0). V× vËy U1 = U2. Khi c¾t
®iÖn qua c«ng t¾c K, tiÕp xóc ®éng b¾t ®Çu rêi khái tiÕp xóc tÜnh, lµm cho ®iÖn trë tiÕp xóc
t¨ng dÇn lªn, do ®ã Utx còng t¨ng theo v× vËy U2 bÞ gi¶m dÇn (U1 = const). Khi tiÕp xóc ®éng
cña c«ng t¾c K di chuyÓn ®Õn vÞ trÝ 2 th× cã thÓ xem nh dßng ®iÖn trong m¹ch bÞ ng¾t, do kh«ng
khÝ gi÷a 2 ®Çu tiÕp xóc rÊt nhá (d
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
thùc hiÖn nhanh vµ døt kho¸t. E = U/d nÕu t¨ng nhanh kho¶ng c¸ch d th× E gi¶m nhanh khi E <
Ei th× hå quang bÞ dËp t¾t.
3.2. Ph¬ng ph¸p chia nhá hå quang:
§Æt gi÷a 2 ®Çu tiÕp xóc ®éng vµ tÜnh mét buång dËp hå quang trong buång cã tÊm kim
lo¹i chÞu nhiÖt ®Æt song song víi nhau t¹o thµnh c¸ch tö chia nhá hå quang nh h×nh vÏ:
c¸ch tö
Khi hå quang ph¸t sinh gi÷a hai ®Çu tiÕp xóc ®éng vµ tÜnh, do ¸p lùc cña kh«ng khÝ
hoÆc dÇu c¸ch ®iÖn bÞ gi·n në vµ do lùc ®iÖn tõ sÏ ®Èy tia hå quang vµo s©u trong khe hë cña
c¸c c¸ch tö, v× vËy hå quang bÞ chia nhá, nhanh chãng bÞ lµm nguéi vµ dËp t¾t.
TiÕp xóc ®éng
TiÕp xóc tÜnh
Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc øng dông ®Ó dËp t¾t hå quang trong c¸c lo¹i aptomat, dao
phô t¶i, m¸y c¾t dÇu ..
3.3. Ph¬ng ph¸p thæi b»ng tõ trêng:
§Æt cuén d©y thæi tõ c¹nh khe hë gi÷a hai ®Çu tiÕp xóc ®éng vµ tÜnh nh h×nh vÏ : Dßng
®iÖn ch¹y qua cuén d©y thæi tõ nèi tiÕp víi tiÕp xóc tÜnh.
f
f
i
i
Tõ trêng cuén d©y sinh ra nh h×nh vÏ. Khi tiÕp xóc ®éng rêi khái tiÕp xóc tÜnh hå quang
ph¸t sinh b¾t cÇu gi÷a 2 ®Çu tiÕp xóc, lùc ®iÖn tõ do cuén d©y thæi tõ sinh ra sÏ ®Èy tia hå quang
kÐo dµi lªn phÝa trªn, bÞ lµm nguéi vµ dËp t¾t.
Khi dßng ®iÖn ®æi chiÒu th× tõ trêng cuén d©y còng ®æi chiÒu, do ®ã lùc ®iÖn tõ F cã ph-
¬ng chiÒu kh«ng thay ®æi. Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc sö dông ®Ó dËp t¾t hå quang trong m¸y
c¾t ®iÖn hoÆc dao phô t¶i.
3.4. Ph¬ng ph¸p dËp hå quang b»ng thæi sinh khÝ :
VËt liÖu sinh khÝ thêng ë thÓ r¾n, khi bÞ nhiÖt ph©n do hå quang nhiÖt ®é cao, sÏ chuyÓn
sang thÓ h¬i (th¨ng hoa) lµm cho ¸p suÊt ë vïng ph¸t sinh hå quang t¨ng lªn rÊt lín, cã thÓ ®¹t
tíi hµng chôc at thæi dËp t¾t hå quang.
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc øng dông ®Ó dËp t¾t hå quang trong chèng sÐt èng, cÇu ch× tù r¬i..
¤4 tiÕp xóc ®iÖn
4.1. Kh¸i niÖm :
TiÕp xóc ®iÖn lµ chç tiÕp xóc cña hai hay nhiÒu vËt dÉn, ®Ó truyÒn dÉn dßng ®iÖn ®i tõ
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
vËt nµy sang vËt kh¸c. BÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a c¸c vËt dÉn ®îc gäi lµ bÒ mÆt tiÕp xóc ®iÖn.
TiÕp xóc ®iÖn lµ phÇn rÊt quan träng cña khÝ cô ®iÖn, trong qu¸ tr×nh ®ãng c¾t m¹ch
®iÖn, chç tiÕp xóc cña tiÕp ®iÓm ®ãng c¾t bÞ ph¸t nãng cao, bÞ mµi mßn do va ®Ëp vµ ma s¸t, ®Æt
biÖt lµ sù huû ho¹i cña hå quang ®iÖn.
4.2. Ph©n lo¹i tiÕp xóc ®iÖn : ®îc chia ra lµm 3 lo¹i chÝnh sau :
a. TiÕp xóc cè ®Þnh: Khi hai vËt dÉn tiÕp xóc kh«ng rêi nhau b»ng bu l«ng hoÆc ®inh
t¸n. VÝ dô nh: TiÕp xóc cña kÑp nèi d©y, tiÕp xóc gi÷a d©y dÉn vµ cèt b¾t d©y ë sø xuyªn..
TiÕp xóc cè ®Þnh
b. TiÕp xóc ®ãng më:
§ã lµ tiÕp xóc gi÷a tiÕp ®iÓm ®éng vµ tÜnh cña c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t m¹ch ®iÖn.
VÝ dô nh: TiÕp xóc cña tiÕp ®iÓm cÇu dao, c«ng t¾c, aptomat, m¸y c¾t...
TiÕp xóc ®ãng më
c. TiÕp xóc trît:
§ã lµ d¹ng tiÕp xóc vËt dÉn nµy truît trªn vËt dÉn kia. VÝ dô: Chæi than trît trªn cæ gãp
TiÕp xóc tr −ît
cña m¸y ph¸t ®iÖn hoÆc ®éng c¬.
d. C¸c lo¹i tiÕp xóc thêng gÆp:
a)
b)
c)
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
e)
d)
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
a. TiÕp ®iÓm kiÓu ngãn.
b. TiÕp ®iÓm kiÓu b¾t cÇu.
c. TiÕp ®iÓm kiÓu vót m¸.
d. TiÕp ®iÓm kiÓu thuû ng©n.
e. TiÕp ®iÓm kiÓu lìi.
4.3. H×nh thøc tiÕp xóc: Cã 3 h×nh thøc tiÕp xóc :
- TiÕp xóc ®iÓm : Lµ h×nh thøc c¸c vËt dÉn tiÕp xóc nhau ë diÖn tÝch rÊt nhá ®îc xem lµ mét
®iÓm. VÝ dô: TiÕp xóc gi÷a mÆt cÇu víi mÆt cÇu, tiÕp xóc gi÷a mÆt cÇu víi mÆt ph¼ng trong mét
sè lo¹i R¬le ®iÖn tõ.
- TiÕp xóc ®êng: Lµ h×nh thøc c¸c vËt dÉn tiÕp xóc nhau trªn ®êng th¼ng hoÆc ®êng cong.
- TiÕp xóc mÆt: lµ h×nh thøc c¸c vËt dÉn tiÕp xóc nhau trªn nhiÒu ®iÓm cña mÆt ph¼ng hoÆc mÆt
cong. VÝ dô : TiÕp xóc gi÷a tiÕp ®iÓm ®éng vµ tiÕp ®iÓm tÜnh cña m¸y c¾t, cÇu dao, ¸ptom¸t...
4.4. C¸c yªu cÇu kü thuËt c¬ b¶n ®èi víi tiÕp xóc ®iÖn:
- Thùc hiÖn tiÕp xóc ph¶i ®¶m b¶o ch¾c ch¾n, søc bÒn c¬ khÝ ph¶i cao.
- Kh«ng ®ù¬c ph¸t nãng qu¸ nhiÖt ®é cho phÐp khi dßng ®iÖn ®Þnh møc ch¹y qua.
- Ph¶i æn ®Þnh nhiÖt vµ æn ®Þnh ®éng khi cã dßng ®iÖn ng¾n m¹ch cùc ®¹i ch¹y qua.
4.5. §iÖn trë tiÕp xóc vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®iÖn trë tiÕp xóc:
a. §iÖn trë tiÕp xóc: Rtx
ρ
Rtx =
F .n
2.
δ b .π
T¹i vÞ trÝ tiÕp xóc cña vËt dÉn, tån t¹i mét ®iÖn trë tiÕp xóc ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc
kinh nghiÖm :
Trong ®ã: ρ : lµ ®iÖn trë suÊt cña vËt dÉn lµm tiÕp ®iÓm.
δb: øng suÊt chèng dËp cña vËt liÖu lµm tiÕp ®iÓm.
(4.1)
F : Lùc Ðp lªn bÒ mÆt tiÕp xóc cña tiÕp ®iÓm do bu l«ng, ®inh t¸n hoÆc lß xo t¹o
nªn.
n : Lµ sè ®iÓm tiÕp xóc trªn bÒ mÆt tiÕp xóc cña tiÕp ®iÓm.
b. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®iÖn trë tiÕp xóc:
⎛2 ⎞
Rtx (θ ) = Rtx (θ 0).⎜1 + a 0 .θ ⎟(Ω)(4.2)
⎝3 ⎠
Tõ c«ng thøc (4-1) ta thÊy ®iÖn trë tiÕp xóc phô thuéc vµo: §iÖn trë suÊt cña vËt liÖu lµm tiÕp
®iÓm, sè ®iÓm tiÕp xóc, lùc Ðp lªn bÒ mÆt tiÕp xóc vµ øng suÊt chèng dËp cña vËt liÖu lµm tiÕp
®iÓm. Ngoµi ra ®iÖn trë tiÕp xóc cßn phô thuéc vµo t×nh tr¹ng bÒ mÆt tiÕp xóc: NÕu bÒ mÆt tiÕp
xóc bÞ bÈn, bÞ rç, bÞ ch¸y th× ®iÖn trë tiÕp xóc t¨ng lªn, lµm t¨ng tæn thÊt ®iÖn ¸p, vµ tæn thÊt
c«ng suÊt trªn m¹ng ®iÖn. §iÖn trë tiÕp xóc cßn phô thuéc vµo nhiÖt ®é ®iÓm tiÕp xóc. Khi
nhiÖt ®é ®iÓm tiÕp xóc cµng cao th× ®iÖn trë tiÐp xóc còng t¨ng.
Trong ®ã : a0 : hÖ sè ®iÖn trë nhiÖt.
θ0 : nhiÖt ®é ban ®Çu cña tiÕp ®iÓm.
θ : nhiÖt ®é cña tiÕp ®iÓm t¹i thêi ®iÓm ®ang xÐt.
¤5 m¹ch tõ
5.1. Kh¸i niÖm :
f®t C¸c thiÕt bÞ nh R¬le, c«ng t¾c t¬,
khëi ®éng tõ, ¸ptom¸t... ®Òu cã bé phËn
lµm nhiÖm vô biÕn ®iÖn n¨ng thµnh c¬
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
n¨ng. Gåm cã cuén d©y vµ m¹ch tõ gäi lµ
c¬ cÊu ®iÖn tõ.
1. Cuén d©y
2. M¹ch tõ
3. N¾p m¹ch tõ
4. Lß xo ph¶n lùc.
M¹ch tõ ®îc chia lµm c¸c phÇn :
- N¬i ®Æt cuén d©y gäi lµ lâi m¹ch tõ.
- PhÇn th©n vµ g«ng tõ.
- N¾p m¹ch tõ.
Khe hë kh«ng khÝ phô δp vµ khe hë kh«ng khÝ chÝnh δc.
-
Khi cho dßng ®iÖn ch¹y trong cuén d©y th× sÏ cã mét
tõ th«ng ch¹y trong m¹ch tõ.
Tõ th«ng chÝnh φc = φδ = φlv.
Tõ th«ng t¶n φt lµ tõ th«ng ®i ra ngoµi khe hë kh«ng khÝ chÝnh.
Tõ th«ng rß φR.
5.2. Nam ch©m ®iÖn:
f®t n
s
n
s
Khi cã dßng ®iÖn trong cuén d©y sÏ sinh ra tõ trêng. VËt liÖu s¾t tõ cña cuén d©y sÏ bÞ tõ ho¸
cã cùc tÝnh ngîc víi cùc tÝnh cña cuén d©y do ®ã ®îc hót vÒ phÝa cuén d©y.
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
NÕu ®æi chiÒu dßng ®iÖn trong cuén d©y tõ trêng ®æi chiÒu. VËt liÖu s¾t tõ sÏ bÞ tõ ho¸
cã ®êng søc tõ ngîc víi cùc cña cuén d©y cho nªn nã còng ®îc hót vÒ phÝa cuén d©y.
5.3. Ph©n lo¹i :
Ph©n theo nguån ®iÖn :
Nam ch©m ®iÖn mét chiÒu.
Nam ch©m ®iÖn xoay chiÒu.
Theo c¸ch nèi cuén d©y vµo nguån :
Nèi tiÕp.
Song song.
Theo c¸c d¹ng m¹ch tõ : M¹ch tõ n¾p hót th¼ng, chËp.
M¹ch tõ n¾p hót xoay.
Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc n¾p m¹ch tõ chuyÓn ®éng khe hë kh«ng khÝ gi÷a n¾p vµ lâi sÏ thay
®æi lùc hót ®iÖn tõ sÏ thay ®æi.
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Ch¬ng II
KhÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t §iÖn ¸p thÊp
¤1 cÇu dao
Ký hiÖu cÇu dao 1 pha, 3 pha kh«ng cã cÇu ch× vµ cã cÇu ch×
1 cùc 2 cùc 3 cùc
1.1. C«ng dông:
CÇu dao lµ mét lo¹i khÝ cô ®iÖn h¹ ¸p ®îc sö dông ®Ó ®ãng c¾t hoÆc ®æi nèi s¬ ®å kÕt d©y
cña m¹ch ®iÖn thao t¸c trùc tiÕp b»ng tay.
1.2. Ph©n lo¹i:
- CÇu dao mét pha, cÇu dao ba pha.
- CÇu dao mét chiÒu, cÇu dao hai chiÒu
- CÇu dao cã cÇu ch×, cÇu dao kh«ng cã cÇu ch×.
- CÇu dao cã lìi dao phô vµ cÇu dao kh«ng cã lìi dao phô.
1.3. CÊu t¹o mét sè lo¹i cÇu dao thêng gÆp:
CÊu t¹o chÝnh cña cÇu dao gåm : TiÕp xóc ®éng vµ tiÔp xóc tÜnh, cèt b¾t d©y tõ nguån
vµo cÇu dao vµ tõ cÇu dao ra t¶i, tiÕp xóc ®éng thêng lµ lìi dao, ngoµi ra cÇu dao cßn cã tay
®ãng c¾t b»ng vËt liÖu c¸ch ®iÖn lµ gç, sø, nhùa... ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho ngêi thao t¸c, cÇu
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
dao cßn ®îc bao bäc b»ng vâ nhùa c¸ch ®iÖn. CÇu dao sö dông trong m¹ch ®iÖn h¹ ¸p thêng
l¾p kÌm theo cÇu ch× ®Ó b¶o vÖ qu¸ t¶i hoÆc ng¾n m¹ch. ¦u ®iÓm cÇu dao lµ ®¬n gi¶n, dÔ l¾p
®Æt vµ dÔ thao t¸c, dÔ kiÓm tra vµ s÷a ch÷a, gi¸ thµnh rÎ nªn ®îc sö dông réng r·i.
¤2 cÇu ch×
Ký hiÖu trong s¬ ®å m¹ch ®iÖn
2.1. C«ng dông:
CÇu ch× lµ mét lo¹i khÝ cô ®iÖn ®îc sö dông ®Ó b¶o vÖ qu¸ t¶i hoÆc ng¾n m¹ch cho thiÕt bÞ
vµ líi ®iÖn.
2.2. Nguyªn t¾c t¸c ®éng c¾t m¹ch:
CÇu ch× t¸c ®éng theo nguyªn t¾c dùa vµo hiÖu øng nhiÖt cña dßng ®iÖn. Khi thiÕt bÞ
®iÖn hoÆc m¹ng ®iÖn phÝa sau cÇu ch× bÞ ng¾n m¹ch hoÆc qu¸ t¶i lín, dßng ®iÖn ch¹y qua d©y
ch¶y cÇu ch× sÏ lín h¬n dßng ®iÖn ®Þnh møc lµm cho d©y ch¶y bÞ ®èt nãng ch¶y, do ®ã d©y
ch¶y bÞ ®øt, cho nªn phÇn líi ®iÖn bÞ ng¾n m¹ch ®îc t¸ch ra khái hÖ thèng.
2.3. CÊu t¹o:
CÊu t¹o cÇu ch× gåm c¸c bé phËn chÝnh nh sau :
- Th©n cÇu ch× ®îc chÕ t¹o tõ gèm sø hoÆc nhùa tæng hîp cã thÓ cã n¾p hoÆc kh«ng cã n¾p.
- èc, ®inh vÝt b¾t d©y ch¶y cßn ®îc gäi lµ cèt b¾t d©y ®îc chÕ t¹o tõ kim lo¹i dÉn ®iÖn nh
®ång, b¹c, nh«m ...
- D©y ch¶y cÇu ch× ®îc chÕ t¹o tõ hîp kim ch× hoÆc ®ång vµ cßn ®îc chia ra d©y ch¶y
nhanh, d©y ch¶y chËm .
2.4. §Æc tÝnh b¶o vÖ vµ yªu cÇu kü thuËt cña cÇu ch×:
a. §Æc tÝnh b¶o vÖ:
1. §êng ®Æc tÝnh A-s cña d©y ch¶y cÇu ch×.
2. §êng ®Æc tÝnh A-s cña ®èi tîng ®îc ®Æt cÇu ch× b¶o vÖ.
A lµ vïng b¶o vÖ cña cÇu ch×. Khi x¶y ra ng¾n m¹ch hoÆc qu¸ t¶i ë vïng A th× cÇu ch×
t¸c ®éng c¾t m¹ch theo hiÖu øng nhiÖt Q = RI2t.
I
Khi ®ã nhiÖt ®é d©y ch¶y cÇu ch× θ > θ«® 2
1
B lµ vïng cÇu ch× kh«ng t¸c ®éng do dßng ®iÖn ch¹y A d©y ch¶y lµ dßng ®Þnh mø
qua
I
hoÆc dßng qu¸ t¶i nhá, khi ®ã nhiÖt ®é cña d©y ch¶y θ0 < θ ≤ θ«® nªn d©y ch¶y cÇu ch× kh«n
N
bÞ ®øt (khi qu¸ nhá nhiÖt ®é d©y ch¶y ≈ θ«®).
B
Igh
I®m
t
t1 t2
b. Yªu cÇu kü thuËt c¬ b¶n khi l¾p ®Æt cÇu ch×:
CÇu ch× ph¶i ®îc l¾p ®Æt nèi tiÕp ë d©y pha, kh«ng l¾p ®Æt ë d©y trung tÝnh.
§ÆctÝnh A-s cña d©y ch¶y cÇu ch× ph¶i thÊp h¬n ®Æc tÝnh A-s cña ®èi tîng ®îc l¾p ®Æt cÇu
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
ch× ®îc b¶o vÖ vµ ph¶i æn ®Þnh.
Khi l¾p ®Æt cÇu ch× b¶o vÖ ph¶i b¶o ®¶m tÝnh chän läc theo thø tù tõ t¶i vÒ nguån tøc lµ
phÇn tö nµo bÞ sù cè ng¾n m¹ch hoÆc qu¸ t¶i lín th× cÇu ch× b¶o vÖ nã ph¶i t¸c ®éng.
CÇu ch× lµm viÖc b¶o ®¶m tin cËy tøc lµ khi phÇn tö ®îc cÇu ch× b¶o vÖ bÞ qu¸ t¶i lín hoÆc
ng¾n m¹ch, th× cÇu ch× ph¶i t¸c ®éng c¾t phÇn tö bÞ qu¸ t¶i hoÆc ng¾n m¹ch ra khái hÖ
thèng ®iÖn. Kh«ng ®îc tõ chèi t¸c ®éng.
Khi cÇn thay thÕ s÷a ch÷a cÇu ch× ph¶i ®¶m b¶o an toµn tiÖn lîi.
2.5. Ph©n lo¹i cÇu ch×:
1. CÇu ch× hép .
2. CÇu ch× c¸.
3. CÇu ch× kiÓu n¾p vÆn.
4. CÇu ch× kiÓu èng sø.
¤3 kh¸i niÖm chung vÒ ¸ptom¸t
3.1. C«ng dông:
¸ptom¸t lµ mét lo¹i khÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t vµ b¶o vÖ chÝnh trong m¹ch ®iÖn h¹ ¸p. Nã
®îc sö dông ®Ó ®ãng c¾t tõ xa vµ tù ®éng c¾t m¹ch khi thiÕt bÞ ®iÖn hoÆc ®êng d©y phÝa sau
nã bÞ ng¾n m¹ch hoÆc qu¸ t¶i, qu¸ ¸p, kÐm ¸p, ch¹m ®Êt ...
3.2. Ph©n lo¹i :
¸ptom¸t b¶o vÖ qu¸ dßng (ng¾n m¹ch hoÆc qu¸ t¶i)
¸ptom¸t b¶o vÖ qu¸ ®iÖn ¸p.
¸ptom¸t b¶o vÖ kÐm ¸p.
¸ptom¸t b¶o vÖ chèng dËt (Aptom¸t vi sai)
¸ptom¸t b¶o vÖ v¹n n¨ng.
¤4 c¸c bé phËn chÝnh ¸ptom¸t b¶o vÖ qu¸
dßng ®iÖn
4.1.S¬ ®å nguyªn lý cÊu t¹o mét pha:
Khi aptom¸t ®ang ë vÞ tri ®ãng, tiÕp xóc ®éng 2 ®ãng chÆt lªn tiÕp xóc tÜnh 1, dßng
®iÖn tõ nguån ch¹y qua tiÕp xóc tÜnh , qua tiÕp xóc ®éng, qua R¬le dßng ®iÖn 10, qua R¬le
nhiÖt 7, ®i vÒ t¶i. ë chÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng th× lùc ®iÖn tõ R¬le dßng ®iÖn sinh ra nhá h¬n
lùc c¨ng lß xo 8 nªn ¸ptom¸t lu«n gi÷ ë tr¹ng th¸i ®ãng.
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
13 t¶i
4
5
6
12
8
11
7
9
10 CÊu t¹o nguyªn lý mét pha ¸ptom¸t
1. TiÕp xóc tÜnh
2. TiÕp xóc ®éng
3. Gèi híng dÉn
4. 6.Thanh truyÒn ®éng
5. Mãc h·m
7. R¬le nhiÖt
8, 13 Lß xo kÐo
9. Gèi ®ì
10. R¬le dßng ®iÖn
11. Chèt quay
12. Tay thao t¸c ®ãng c¾t
14. C¸ch tö dËp hå quang
NÕu ®êng d©y hoÆc thiÕt bÞ ®iÖn sau ¸ptom¸t bÞ ng¾n m¹ch th× dßng ®iÖn ch¹y qua
¸ptom¸t sÏ lín h¬n rÊt nhiÒu so víi dßng ®iÖn ®Þnh møc. V× vËy dßng ®iÖn ë r¬le 10 sinh ra sÏ
lín h¬n lùc c¨ng lß xo 8, cho nªn thanh truyÒn ®éng 6 bÞ lùc ®iÖn tõ kÐo tôt xuèng lµm cho
mãc h·m 5 më ra, khi ®ã lß xo 13 sÏ kÐo thanh truyÒn ®éng 4 sang tr¸i ®a tiÕp xóc ®éng 2 rêi
khái tiÕp xóc tÜnh 1, m¹ch ®iÖn ®îc c¾t, hå quang ®iÖn ph¸t sinh gi÷a hai ®Çu tiÕp xóc ®éng
vµ tÜnh ®îc c¸ch tö 14 dËp t¾t.
Sau khi kiÓm tra kh¾c phôc xong sù cè ng¾n m¹ch ta ®ãng l¹i ¸ptom¸t qua tay thao
t¸c ®ãng c¾t 12. Trêng hîp ®êng d©y hoÆc thiÕt bÞ ®iÖn sau khi ¸ptom¸t bÞ qu¸ t¶i sau thêi
gian t (kho¶ng 1-2 phót) r¬le nhiÖt sÏ t¸c ®éng lªn thanh truyªnf 6 lµm cho mãc h·m 5 më ra.
Khi ®ã lß xo 13 sÏ kÐo thanh truyÒn ®éng 4 sang tr¸i ®a tiÕp xóc ®éng rêi khái tiÕp xóc tÜnh,
nªn m¹ch ®iÖn ®îc c¾t ra. Muèn ®ãng, c¾t m¹ch th× t¸c ®éng vµo tay thao t¸c 12 (®Èy lªn
®ãng, ®Èy xuèng c¾tnh h×nh vÏ).
¤5 ¸ptom¸t b¶o vÖ kÐm ¸p vµ mÊt ®iÖn
5.1. NhiÖm vô: §ãng, c¾t vµ tù ®éng b¶o vÖ kÐm ¸p cho m¹ch ®iÖn h¹ ¸p.
5.2. S¬ ®å cÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc:
a.CÊu t¹o:
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
3
nguån
2
1
13
F®t
5
10
9 8
7
t¶i
¸ptom¸t b¶o vÖ kÐm ¸p vµ mÊt ®iÖn
1. Lß xo kÐo
2. Gèi ®ì trît
3. C¸ch tö dËp hå quang
4. Lâi thÐp non
5. R¬le ®iÖn ¸p
6. TiÕp xóc tÜnh
7. TiÕp xóc ®éng
8. Thanh truyÒn déng
9. Chèt quay
10. Tay thao t¸c ®ãng c¾t
b. Nguyªn lý:
NÕu ¸ptom¸t ®ang ë vÞ trÝ ®ãng nh h×nh vÏ: tiÕp xóc ®éng 7 ®ãng chÆt lªn tiÕp xóc
tÜnh 6, m¹ch ®iÖn nèi liÒn, t¶i cã ®iÖn. ë tr¹ng th¸i lµm viÖc b×nh thêng Uvh = U®m th× lùc
®iÖn tõ cña r¬le ®iÖn ¸p sinh ra lín h¬n lùc kÐo cña lß xo 1 cho nªn ¸ptom¸t ®îc gi÷ ë vÞ trÝ
®ãng.
Khi m¹ch ®iÖn bÞ kÐm ¸p Uvh < U®m (kho¶ng 0,8 U®m) th× lùc ®iÖn tõ r¬le ®iÖn ¸p
sinh ra nhá h¬n lùc kÐo cña lß xo 1. Khi ®ã lß xo 1 sÏ kÐo thanh truyÒn ®éng 8 sang tr¸i, ®a
tiÕp xóc ®éng 7 rêi khái tiÕp xóc tÜnh 6, m¹ch ®iÖn ®îc c¾t ra, hå quang ph¸t sinh gi÷a hai
®Çu tiÕp xóc ®éng vµ tÜnh ®îc buång dËp hå quang 3 dËp t¾t.
¤6 ¸ptom¸t b¶o vÖ qu¸ ¸p
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
6.1. NhiÖm vô: §ãng, c¾t vµ tù ®éng b¶o vÖ qu¸ ®iÖn ¸p cho m¹ch ®iÖn h¹ ¸p khi Uvh > U®m
6.2. S¬ ®å cÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc:
a. CÊu t¹o:
nguån
4
13
2
10
6
F®t
5
9
8
7
t¶i
¸ptom¸t b¶o vÖ qu¸ ¸p
1. Tay thao t¸c ®ãng c¾t
2. Chèt quay
3. TiÕp xóc tÜnh
4. TiÕp xóc ®éng
5. R¬le ®iÖn ¸p
6. Lâi thÐp non
7. C¸ch tö dËp hå quang
8. Gèi ®ì trît
9. Thanh truyÒn ®éng c¸ch ®iÖn
10. Lß xo kÐo
b. Nguyªn lý lµm viÖc:
NÕu ¸ptom¸t ®ang ë vÞ trÝ ®ãng nh h×nh vÏ, tiÕp xóc ®éng 4 ®ãng chÆt vµo tiÕp xóc tÜnh
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
3, m¹ch ®iÖn nèi liÒn, t¶i cã ®iÖn. ë tr¹ng th¸i lµm viÖc b×nh thêng Uvh = U®m lùc ®iÖn
tõ cña cuén d©y ®iÖn ¸p sinh ra nhá h¬n lùc kÐo cña lß xo 10. V× vËy ¸ptom¸t ®îc gi÷ ë vÞ trÝ
®ãng.
Khi m¹ch ®iÖn bÞ qu¸ ¸p Uvh > U®m (kho¶ng 1,2 U®m) th× lùc ®iÖn tõ cña cuén d©y
®iÖn ¸p ¸p lín h¬n lùc kÐo cña lß xo 10. Khi ®ã lâi thÐp 6 bÞ hót chËp vµo m¹ch tõ r¬le ®iÖn
¸p, kÐo theo tiÕp ®éng 4 rêi khái tiÕp xóc tÜnh 3 m¹ch ®iÖn ®îc c¾t ra, hå quang ph¸t sinh
gi÷a hai ®Çu tiÕp xóc ®éng vµ tÜnh ®îc buång c¸ch rö 7 dËp t¾t.
Muèn ®ãng hoÆc c¾t ®iÖn khái t¶i th× t¸c ®éng vµo tay thao t¸c1 ë vÞ ®ãng, c¾t nh h×nh
vÏ: tay thao t¸c quay quanh chèt 2 ®Èy lªn ®ãng m¹ch, kÐo xuèng c¾t ®iÖn khái t¶i.
¤7 ¸ptom¸t v¹n n¨ng
7.1. NhiÖm vô:
Lµ mét lo¹i ¸ptom¸t ®a chøc n¨ng, sö dông ®Ó ®ãng c¾t m¹ch ®iÖn h¹ ¸p t¹i chç hoÆc
tõ xa, vµ tù ®ãng c¾t m¹ch khi ®êng d©y hoÆc thiÕt bÞ ®iÖn sau nã : ng¾n m¹ch, qu¸ t¶i, qu¸
¸p, kÐm ¸p ...
7.2. CÊu t¹o:
¸ptom¸t nµy lµ tæ hîp c¸c lo¹i ¸ptom¸t : b¶o vÖ qu¸ dßng, qu¸ ¸p, kÐm ¸p, vµ cã thÓ
®iÒu khiÓn ®ãng c¨t tõ xa nhê hÖ thèng nam ch©m ®iÖn ®iÒu khiÓn vµ ®ãng c¾t m¹ch.
Do tÝnh chÊt ®Æc thï, cÊu t¹o phøc t¹p, gi¸ thµnh cao nªn ph¹m vi sö dông lo¹i ¸ptom¸t
nµy rÊt h¹n chÕ. Thêng chØ ®îc sö dông l¾p ®Æt trong c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp cã yªu cÇu
cao vÒ chÊt lîng ®iÖn n¨ng vµ an toµn.
¤8 c«ng t¾c t¬
8.1. C«ng dông:
C«ng t¾c t¬ lµ mét lo¹i khÝ cô ®iÖn h¹ ¸p ®îc sö dông ®Ó ®iÒu khiÓn ®ãng c¾t m¹ch tõ
xa tù ®éng hoÆc b»ng nót Ên c¸c m¹ch ®iÖn lùc cã phô t¶i ®iÖn ¸p ®Õn 500V, dßng ®iÖn ®Õn
600A.
C«ng t¾c t¬ cã hai vÞ trÝ ®ãng- c¾t. TÇn sè cã thÓ ®Õn 1500 lÇn/giê.
NhiÖm vô
C«ng t¾c t¬ lµ mét thiÕt bÞ ®iÖn ®ãng c¾t ®iÖn ¸p thÊp dïng ®Ó khèng chÕ tù ®éng vµ ®iÒu
khiÓn xa c¸c thiÕt bÞ ®iÖn mét chiÒu vµ xoay chiÒu cã ®iÖn ¸p tíi 500 v. C«ng t¾c t¬ ®îc tÝnh
víi tÇn sè ®ãng c¾t lín nhÊt tíi 1500 lÇn trong mét giê.
8.2. Ph©n lo¹i:
a. Ph©n lo¹i theo nguyªn lý truyÒn ®éng:
- C«ng t¾c t¬ ®iÖn tõ. k
- C«ng t¾c t¬ kiÓu h¬i Ðp.
- C«ng t¾c t¬ kiÓu thuû lùc.
b. Ph©n lo¹i theo d¹ng dßng ®iÖn:
- Lo¹i c«ng t¾c t¬ ®iÒu khiÓn ®iÖn ¸p mét chiÒu.
- Lo¹i c«ng t¾c t¬ ®iÒu khiÓn ®iÖn ¸p xoay chiÒu.
c. Ph©n lo¹i theo kiÓu kÕt cÊu:
- C«ng t¾c t¬ h¹n chÕ chiÒu cao.
- C«ng t¾c t¬ h¹n chÕ chiÒu réng.
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
8.3. §Æc ®iÓm cÊu t¹o:
CÊu t¹o nguyªn lý mh h×nh vÏ: gåm c¸c bé phËn chÝnh sau:
- Cuén d©y ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn sè 7.
- M¹ch tõ chÕ t¹o tõ thÐp kü thuËt ®iÖn.
- Vá thêng chÕ t¹o tõ nhùa cøng.
- Bé phËn truyÒn ®éng gåm lß xo vµ thanh truyÒn ®éng.
- HÖ thèng tiÕp ®iÓm thêng më vµ thêng ®ãng
Gåm c¸c tiÕp ®iÓm c«ng t¸c (tiÕp ®iÓm chÝnh) vµ c¸c tiÕp ®iÓm phô. TiÕp ®iÓm c«ng
t¸c gåm c¸c ®Çu tiÕp xóc tÜnh 6 vµ ®Çu tiÕp xóc ®éng 2 g¾n trªn trôc quay 1 b»ng nhùa c¸ch
®iÖn. TiÕp ®iÓm phô gåm c¸c ®Çu tiÕp xóc tÜnh 5 vµ tiÕp xóc ®éng 4 còng g¾n trªn trôc quay
1. TiÕp ®iÓm phô gåm hai lo¹i tiÕp ®iÓm thêng më vµ tiÕp ®iÓm thêng ®ãng. C«ng dông cña
tiÕp ®iÓm phô thêngg ®îc thùc hiÖn chøc n¨ng trong m¹ch ®iÒu khiÓn tù ®éng.
Ký hiÖu c«ng t¾c t¬ trªn s¬ ®å h×nh vÏ.
C«ng t¾c t¬ ®ãng më b»ng lùc ®iÖn tõ nhê cuén hót 8 cïng lâi thÐp tÜnh 7 vµ lâi thÐp ®éng 3
g¾n trªn trôc quay 1. Cuén d©y ®îc m¾c vµo ®iÖn ¸p nguån th«ng qua c¸c nót bÊm ®iÒu khiÓn
M vµ D. Khi cuén d©y cã ®iÖn lùc ®iÖn tõ sÏ hót lâi thÐp 3 chËp vµo lâi thÐp tÜnh 7. lµm trôc
mét quay mét gãc theo chiÒu ®ãng tiÕp ®iÓm chÝnh.
Khi ®iÖn vµo cuén hót bÞ c¾t, lùc lß xo vµ träng lùc phÇn ®éng sÏ lµm lâi 3 rêi khái lâi 7 phÇn
®éng trë vÒ tr¹ng th¸i cò, c«ng t¾c t¬ bÞ c¾t.
8.4. Nguyªn lý lµm viÖc:
Muèn ®ãng ®iÖn cho t¶i th× ®ãng kho¸ K trªn m¹ch ®iÒu khiÓn, cuén d©y c«ng t¾ct¬
sÏ sinh ra lùc ®iÖn tõ hót chËp hai nöa m¹ch tõ l¹i víi nhau, v× Ft® > Flß xo nªn lß xo bÞ nÐn l¹i
®ång thêi thanh truyÒn ®éng 1 kÐo tiÕp xóc ®éng ®ãng chÆt vµo tiÕp xóc tÜnh, khi ®ã tiÕp
®iÓm thêng ®ãng më ra, cßn tiÕp ®iÓm thêng më ®ãng l¹i, m¹ch ®iÖn ®îc nèi liÒn.
Muèn c¾t ®iÖn khái t¶i, ng¾t kho¸ K cuén d©y ®iÖn ¸p mÊt ®iÖn, lùc ®iÖn tõ bÞ triÖt
tiªu, lß xo 6 ®Èy 2 nöa m¹ch tõ ra xa nhau ®a tiÕp xóc ®éng rêi khái tiÕp xóc tÜnh, m¹ch ®iÖn
®îc c¾t.
8.5. C¸c tham sè chñ yÕu cña c«ng t¾c t¬:
a. §iÖn ¸p ®Þnh møc: lµ ®iÖn ¸p cña m¹ch ®iÖn t¬ng øng mµ tiÕp ®iÓm chÝnh ph¶i ®ãng
c¾t, cã c¸c cÊp : + 110V, 220V, 440 V mét chiÒu.
+ 127V, 220V, 380V, 500V xoay chiÒu.
Cuén hót cã thÓ lµm viÖc b×nh thêng ë ®iÖn ¸p trong giíi h¹n tõ 85% tíi 105%.
b. Dßng ®iÖn ®Þnh møc: lµ dßng ®iÖn ®i qua tiÕp ®iÓm chÝnh trong chÕ ®é lµm viÖc
gi¸n ®o¹n l©u dµi, nghÜa lµ ë chÕ ®é nµy thêi gian c«ng t¾c t¬ ®ãng kh«ng l©u qu¸ 8 giê.
C«ng t¾c t¬ h¹ ¸p cã c¸c cÊp dßng th«ng dông: 10, 25, 40, 60, 75, 100, 150, 250, 300,
600A. NÕu ®Æt c«ng t¾c t¬ trong tñ ®iÖn th× dßng ®iÖn ®Þnh møc ph¶i lÊy thÊp h¬n 10% v× lµm
m¸t kÐm, khi lµm viÖc dµi h¹n th× chän dßng ®iÖn ®Þnh møc nhá h¬n n÷a.
c. Kh¶ n¨ng ®ãng c¾t: lµ dßng ®iÖn cho phÐp ®i qua tiÕp ®iÓm chÝnh khi c¾t vµ khi
®ãng m¹ch. VÝ dô nh c«ng t¾c t¬ xoay chiÒu dïng ®Ó ®iÒu khiÓn®éng c¬ kh«ng ®ång bé ba
pha lång sãc cÇn cã kh¶ n¨ng ®ãng yªu cÇu (3÷7)I®m.
d. Tuæi thä c«ng t¾c t¬: TÝnh b»ng sè lÇn ®ãng c¾t, sau sè lÇn ®ãng c¾t Êy c«ng t¾c t¬
sÏ kh«ng dïng ®îc tiÕp tôc. H háng cã thÓ do mÊt ®é bÒn c¬ häc hoÆc bÒn ®iÖn.
e. TÇn sè thao t¸c: sè lÇn ®ãng c¾t trong thêi gian 1 giê, bÞ h¹n chÕ bëi sù ph¸t nãng
cña tiÕp ®iÓm chÝnh do hå quang. Cã c¸c cÊp : 30, 100, 120, 150, 300, 600, 1200, 1500 lÇn
trªn mét giê, tuú chÕ ®é c«ng t¸c cña m¸y s¶n xuÊt mµ chän c«ng t¾c t¬ cã tÇn sè thao t¸c
kh¸c nhau.
8.6. u nhîc ®iÓm :
KÝch thít gän nhá cã thÓ tËn dông kho¶ng kh«ng gian hÑp ®Ó l¾p ®Æt vµ thao t¸c mµ
cÇu dao kh«ng thùc hiÖn ®îc. §iÒu khiÓn ®ãng c¾t tõ xa, cã vá ng¨n hå quang phãng ra bªn
ngoµi nªn an toµn tuyÖt ®èi cho ngêi thao t¸c, thêi gian ®ãng c¾t nhanh, v× nh÷ng u ®iÓm trªn
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
c«ng t¾c t¬ ®îc sö dông réng r·i ®iÒu khiÓn ®ãng c¾t trong m¹ch ®iÖn h¹ ¸p ®Æc biÖt sö dông
nhiÒu trong c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp.
C©u hái:
1. Tr×nh bµy nhiÖm vô c«ng t¾c t¬
2. Nªu nguyªn lý lµm viÖc c«ng t¾c t¬.
¤9 khëi ®éng tõ
9.1. Kh¸i niÖm vµ c«ng dông:
Khëi ®éng tõ lµ mét lo¹i thiÕt bÞ ®iÖn dïng ®Ó ®iÒu khiÓn tõ xa viÖc ®ãng c¾t ®¶o
chiÒu vµ b¶o vÖ qu¸ t¶i (nÕu cã m¾c thªm r¬le nhiÖt) cho c¸c ®éng c¬ r«to d©y lång sãc. Khëi
®éng tõ khi cã mét c«ng t¾c t¬ gäi lµ khëi ®éng tõ ®¬n, thêng dïng ®Ó ®ãng c¾t ®éng c¬ ®iÖn.
Khëi ®éng tõ khi cã hai c«ng t¾c t¬ gäi lµ khëi ®éng tõ kÐp, thêng dïng khëi ®éng vµ ®iÒu
khiÓn ®¶o chiÒu ®éng c¬ ®iÖn. Muèn khëi ®éng tõ b¶o vÖ ®îc ng¾n m¹ch ph¶i m¾c thªm cÇu
ch×.
9.2. §iÒu khiÓn ®éng c¬ b»ng khëi ®éng tõ ®¬n:
a. C«ng dông: Khëi ®éng tõ ®¬n lµ mét lo¹i khÝ cô ®iÖn h¹ ¸p ®îc sö dông ®Ó ®iÒu khiÓn ®ãng
c¾t tõ xa vµ b¶o vÖ qu¸ t¶i cho ®éng c¬ ®iÖn.
b. CÊu t¹o: Khëi ®éng tõ ®¬n gåm mét c«ng t¾c t¬ vµ mét bé r¬le nhiÖt ghÐp l¹i víi
nhau(bé r¬le nhiÖt cã tõ 2-3 r¬le).
c. S¬ ®å ®iÒu khiÓn ®éng c¬ ®iÖn:
- M¹ch ®éng lùc gåm : cÇu dao, cÇu ch×, tiÕp ®iÓm c«ng t¾c t¬ K2, cuén d©y dßng ®iÖn cña
r¬le nhiÖt.
a
b
c
M
D k
k 2kn
1kn
rn rn
m
- M¹ch ®iÒu khiÓn gåm : nót Ên dõng D (stop) thêng ®ãng, nót Ên më m¸y M thêng më
(start). NÕu hép nót bÊm ®iÒu khiÓn kÐp sÏ cã 3 nót Ên : dõng D (stop) ®iÒu khiÓn ®éng c¬
quay thuËn MT (For), §iÒu khiÓn ®éng c¬ quay ngîc MN (REV). Cuén d©y c«ng t¾c t¬
K, tiÕp ®iÓm tù duy tr× cña c«ng t¾c t¬ K1 vµ tiÕp ®iÓm 1RN, 2RN cña R¬le nhiÖt.
Muèn ®ãng ®iÖn cho ®éng c¬ ®iÖn tríc hÕt ®ãng cÇu dao, nhng ®éng c¬ vÉn cha cã
®iÖn v× K2 ®ang më. Muèn khëi ®éng nhÊn nót ®ãng M th× c«ng t¾c t¬ K cã ®iÖn, nã sÏ ®ãng
tiÕp ®iÓm K1 ®Ó tù duy tr× ®ång thêi ®ãng tiÕp ®iÓm K2 ®a ®iÖn vµo cho ®éng c¬ khëi ®éng.
Khi khëi ®éng c¬ ®ang lµm viÖc nÕu bÞ qu¸ t¶i r¬le nhiÖt RN sÏ t¸c ®éng më tiÕp ®iÓm thêng
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
®ãng 1RN vµ 2RN lµm cho c«ng t¾c t¬ K bÞ mÊt ®iÖn khi ®ã K1 vµ K2 sÏ ®îc më ra
c¾t ®iÖn khái ®éng c¬.
Muèn c¾t ®iÖn ®éng c¬ nhÊn nót c¾t C c«ng t¾c t¬ K mÊt ®iÖn do ®ã K1 vµ K2 sÏ më
ra. NÕu ®éng c¬ hay m¹ch ®éng lùc hoÆc m¹ch ®iÖn ®iÒu khiÓn bÞ ng¾n m¹ch th× cÇu ch× sÏ
t¸c ®éng c¾t m¹ch.
d. u nhîc ®iÓm vµ ph¹m vi øng dông:
Khëi ®éng tõ u ®iÓm h¬n cÇu dao ë chç ®iÒu khiÓn ®ãng c¾t tõ xa nªn an toµn cho ngêi
thao t¸c ®ãng c¾t nhanh, b¶o vÖ ®îc qu¸ t¶i cho ®éng c¬, kho¶ng kh«ng gian l¾p ®Æt vµ
thao t¸c gän (mét tñ ®iÖn cã thÓ l¾p ®Æt nhiÒu ®éng c¬). V× vËy ®ùoc sö dông réng r·i cho
m¹ch ®iÖn h¹ ¸p.
9.3. §iÒu khiÓn ®éng c¬ b»ng khëi ®éng tõ kÐp:
a. C«ng dông: Khëi ®éng tõ kÐp lµ mét lo¹i khÝ cô ®iÖn h¹ ¸p ®îc sö dông ®Ó ®iÒu khiÓn ®ãng
c¾t, b¶o vÖ qu¸ t¶i vµ ®¶o chiÒu quay cho ®éng c¬ ®iÖn.
b. CÊu t¹o: Khëi ®éng tõ kÐp gåm 2 c«ng t¾c t¬ vµ mét bé r¬le nhiÖt ghÐp l¹i víi
nhau.
c. S¬ ®å m¹ch ®iÖn vµ nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn:
Khi ®ãng cÇu dao ®éng c¬ vÉn cha cã ®iÖn v× tiÕp ®iÓm KT2 vµ KN2 ®ang më. Muèn
®éng c¬ quay theo chiÒu thuËn ta nhÊn nót ®iÒu khiÓn MT th× c«ng t¾c t¬ KT cã ®iÖn, sÏ ®ãng
tiªp ®iÓm KT1 ®Ó tù duy tr×, ®ãng tiÕp ®iÓm KT2 trªn m¹ch ®éng lùc, ®a ®iÖn vµo cho ®éng c¬
khëi ®éng ®ång thêi më tiÕp ®iÓm KT3 kho¸ kh«ng cho ®iÖn vµo c«ng t¾c t¬ ®iÒu khiÓn quay
ngîc KN. §Ó tr¸nh trêng hîp khi ®éng c¬ ®ang quay thuËn nÕu nhÊn tiÕp nót ®iÒu khiÓn MN
sÏ g©y ra ng¾n m¹ch.
Muèn ®¶o chiÒu quay ®éng c¬ ph¶i nhÊn nót dõng D th× c«ng t¾c t¬ KT míi mÊt ®iÖn
lµm tiÕp ®iÓm KT1 vµ KT2 më ra, tiÕp ®iÓm KT3 ®ãng l¹i, chê cho ®éng c¬ dõng h¼n, nhÊn
nót ®iÒu khiÓn §N th× c«ng t¾c t¬ ®iÒu khiÓn quay ngîc KN cã ®iÖn, nã sÏ ®ãng tiÕp ®iÓm
KN1 vµ KN2 ®a ®iÖn vµo cho ®éng c¬ khëi ®éng theo chiÒu quay ngîc l¹i, ®ång thêi më tiÕp
®iÓm KN3 kho¸ kh«ng cho ®iÖn vµo c«ng t¾c t¬ ®iÒu khiÓn quay thuËn.
Muèn c¾t ®iÖn nhÊn nót dõng D, c«ng t¾c t¬ mÊt ®iÖn do ®ã tiÕp ®iÓm KT2 hoÆc KN2
sÏ më ra c¾t ®iÖn khái ®éng c¬.
NÕu ®éng c¬ bÞ qu¸ t¶i th× r¬le nhiÖt sÏ t¸c ®éng më tiÕp ®iÓm 1RN vµ 2RN c«ng t¾c
t¬ sÏ mÊt ®iÖn do ®ã KT2 hoÆc KN2 më ra. NÕu ®éng c¬ bÞ ng¾n m¹ch th× cÇu ch× sÏ t¸c ®éng
c¾t m¹ch.
nguon tai.lieu . vn