Giáo trình Luật sở hữu trí tuệ (Giáo trình đào tạo từ xa): Phần 2

CHƯƠNG 3: QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP VÀ CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ 1. Khái niệm và đặc điểm của quyền sở hữu công nghiệp 1.1. Khái niệm: - Vai trò của quyền sở hữu công nghiệp: Khoa học, kỹ thụât, công nghệ không chỉ là sáng tạo đơn thuần của con người mà nó đã trở thành bộ phận cấu thành của lực lượng sản xuất có tính chất quyết định đến năng suất lao động. Tuy nhiên, sản phẩm " khoa học, kỹ thuật" mà con người tạo ra lại có những nét đặc thù không giống như các vật phẩm khác, đó là những vật phẩm vô hình mà bản thân người tạo ra nó không thể chiếm hữu cho riêng mình, chúng rất dễ bị chiếm dụng, tước đoạt, việc bảo vệ thành quả của các hoạt động sáng tạo được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Trong thời đại ngày nay, các hoạt động sở hữu công nghiệp đa dạng và phong phú, nó không chỉ còn bó hẹp trong phạm vi một quốc gia mà mang tính toàn cầu. Nhà nước quy định về sở hữu trí tuệ nói chung và quyền sở hữu công nghiệp nói riêng nhằm bảo vệ quyền của những người hoạt động trong lĩnh vực đặc biệt có ý nghĩa xã hội và kinh tế quan trọng. - Khái niệm quyền sở hữu công nghiệp theo các góc độ khác nhau + Theo nghĩa khách quan: Quyền SHCN là pháp luật về SHCN hay nói cách khác là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh sau khi con người sáng tạo ra sản phẩm trí tuệ và được pháp luật coi là các đối tượng SHCN. Với nghĩa này, quyền sở hữu công nghiệp là quyền sở hữu đối với tài sản vô hình, mặt khác quyền sở hữu công nghiệp còn bao gồm các quy định trong các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Có thể phân chia một cách khái quát các quy phạm pháp lụât về quyền sở hữu trí tuệ theo các nhóm sau: Nhóm 1: Nhóm các quy định liên quan đến việc xác định tiêu chuẩn một kết quả sáng tạo là đối tượng của quyền sở hữu công nghiệp, các loại đối tượng sở hữu công nghiệp được bảo hộ, tiêu chí để xác định nó. Nhóm 2: Nhóm các quy định liên quan đến thẩm quyền, trình tự, thủ tục xác lập, kết quả sáng tạo được coi là đối tượng sở hữu công nghiệp được bảo hộ. Nhóm 3: Nhóm các quy định liên quan đến nội dung quyền của các chủ thể đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp ( bao gồm quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu, tác giả, các chủ thể khác đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp đã được xác lập). Nhóm 4: Nhóm các quy phạm liên quan đến việc dịch chuyển các đối tượng sở hữu công nghiệp. Nhóm 5: Nhóm các quy định liên quan đến việc bảo vệ quyền của các chủ thể đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp. Với nghĩa này, quyền sở hữu công nghiệp không chỉ là các quy định của Luật Dân sự mà thuộc rất nhiều các văn bản pháp lụât khác nhau, thuộc nhiều ngành lụât khác nhau tạo thành thể thống nhất điều chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến các đối tượng sở hữu công nghiệp. Ngoài ra, quyền sở hữu công nghiệp không những được các quy phạm pháp luật quốc gia điều chỉnh mà chúng còn được điều chỉnh bởi các điều ước quốc tế. Ví dụ: Công ước Pari 1883 về Bảo hộ sở hữu công nghiệp + Theo nghĩa chủ quan: Khoản 4 điều 4 LSHTT: Quyền sở hữu công nghiệp là quyền của tổ chức, cá nhân đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch 28 tích hợp bán dẫn, nhãn hiệu, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý, bí mật kinh doanh do mình sáng tạo hoặc sở hữu và quyền chống cạnh tranh không lành mạnh. Lưu ý: Quyền chống cạnh tranh không lành mạnh không được coi là một trong các đối tượng cụ thể của quyền sở hữu công nghiệp nhưng nó phát sinh tất yếu trong quá trình các chủ thể thực hiện quyền của mình đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp, do vậy, quyền chống cạnh tranh không lành mạnh được coi là nội dung cơ bản của quyền sở hữu công nghiệp. Với nghĩa này: Quyền SHCN là quyền và nghĩa vụ của các chủ thể liên quan đến việc sử dụng, chuyển dịch các đối tượng SHCN gồm quyền nhân thân và quyền tài sản và quyền ngăn chặn những hành vi xâm phạm hoặc cạnh tranh không lành mạnh đối với quyền của người sáng tạo hoặc người sử dụng hợp pháp các đối tượng đó. 1.2. Đặc điểm của quyền SHCN. - Đối tượng của quyền SHCN luôn gắn liền với hoạt động sản xuất kinh doanh, nó phải có khả năng áp dụng trong hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm tạo ra sản phẩm có giá trị cho đời sống con người. Câu hỏi: Phân biệt đối tượng của quyền sở hữu công nghiệp và đối tượng của quyền tác giả? Đối tượng của quyền tác giả luôn mang tính sáng tạo, được bảo hộ không phụ thuộc và nội dung và giá trị nghệ thuật chủ yếu được áp dụng trong các hoạt động giải trí tinh thần Đối tượng của quyền sở hữu công nghiệp phải có khả năng áp dụng trong hoạt động sản xuất kinh doanh thương mại. Tại điều 1 Công ước Pari về bảo hộ sở hữu công nghiệp đã quy định: " Sở hữu công nghiệp phải được hiểu theo nghĩa rộng nhất, không những chỉ áp dụng cho công nghiệp và thương mại theo đúng nghĩa của chúng mà cho cả các ngành sản xuất nông nghiệp, công nghiệp khai thác và tất cả các sản phẩm công nghiệp và sản phẩm tự nhiên như rượu, ngũ cốc, thuốc lá, hoa quả, gia súc, khoáng sản, nước khoáng, bia và bột ". Chính vì lẽ đó mà một trong những điều kiện để được bảo hộ của sáng chế, kiểu dáng công nghiệp và thiết kế bố trí là chúng phải có khả năng áp dụng trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ nhằm tạo ra sản phẩm có giá trị cho đời sống con người. Đối với nhãn hiệu hàng hoá, chỉ dẫn địa lý, tên thương mại, bí mật kinh doanh phải chứa đựng các chỉ dẫn thương mại, chúng được xem như chiếc cầu nối giữa nhà sản xuất hay cung cấp dịch vụ đối với người tiêu dùng. Chủ thể nào nắm giữ được các đối tượng này sẽ có những lợi thế cạnh tranh hơn hẳn những chủ thể khác. Đặc biệt trong điều kiện của nền kinh tế thị trường với mức độ cạnh tranh gay gắt như hiện nay thì việc quan tâm, đầu tư và trở thành chủ sở hữu các đối tượng sở hữu công nghiệp là công việc thực sự cần thiết. Ví dụ: Công ty nước giải khát CocaCola nắm giữ bí mật về công thức chế biến đồ uống nhẹ. Do vậy sản phẩm của công ty đã có mặt và chiếm lĩnh thị trường các quốc gia trên toàn thế giới. - Quyền SHCN được bảo hộ thông qua thủ tục đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền Câu hỏi: Cách thức bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp và quyền tác giả có sự khác nhau như thế nào? 29 Quyền tác giả bảo hộ khi ý tưởng được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, từ thời điểm tạo ra tác phẩm, tác giả được bảo hộ về mặt pháp lý và có các quyền của người sáng tạo mà không phụ thuộc vào thể thức, thủ tục đăng ký nào, có nghĩa là được bảo hộ một cách tự động.Việc đăng ký chỉ mang tính khuyến kích. Quyền sở hữu công nghiệp chỉ được pháp lụât bảo hộ khi chúng đã được cơ quan nhà nước chính thức cấp bằng bảo hộ, việc đăng ký quyền sở hữu công nghiệp là thủ tục bắt buộc Đăng ký văn bằng bảo hộ là cách thức để công khai hoá tình trạng của loại tài sản vô hình này đối với các chủ thể khác, là cách thức để thông báo tài sản này đã thuộc về chủ thể xác định, qua đó tránh tính trạng tài sản bị người khác chiếm đoạt mà không có căn cứ chứng minh để bảo vệ quyền của mình. Lưu ý: Chỉ có bí mật kinh doanh và tên thương mại là được xác lập quyền theo cơ chế tự động mà không cần phải tiến hành thủ tục đăng ký vì những đặc trưng và bản chất của nó. - Quyền SHCN được bảo hộ theo thời hạn của văn bằng bảo hộ (sự khác biệt với quyền tác giả và quyền liên quan) - Thời hạn bảo hộ được xác định và không gia hạn áp dụng đối với sáng chế là 20 năm, giải pháp hữu ích là 10 năm, thiết kế bố trí mạch là 10 năm từ ngày đăng ký hoặc nộp đơn khai thác, 15 năm tính từ ngày tạo ra thiết kế, 20 năm đối với giống cây trồng (25 năm đối với cây gỗ và cây nho), 5 năm đối với kiểu dáng công nghiệp - Thời hạn bảo hộ được xác định và có thể gia hạn được áp dụng cho nhãn hiệu thời hạn bảo hộ là 10 năm và có thể gia hạn liên tiếp nhiều lần mỗi lần 10 năm. Đối với các trường hợp nêu trên, việc bảo hộ trong thời hạn xác định chỉ có hiệu lực khi chủ sở hữu văn bằng bảo hộ nộp lệ phí duy trì hiệu lực của văn bằng. Lưu ý: Nếu những đối tượng quyền SHCN không xác định được tác giả; tên thương mại, chỉ dẫn địa lý, bí mật kinh doanh khi thỏa mãn điều kiện bản bộ thì có thời hạn bảo hộ là không xác định. Ý nghĩa của việc quy định thời hạn bảo hộ: Bởi lẽ con người luôn tìm tòi, sáng tạo ra cái mới để phục vụ lợi ích của mình, kết quả sáng tạo của người này, của thế hệ này sẽ là tiền đề cho sáng tạo của người khác, của thế hệ sau. Do sự sáng tạo của con người là vô hạn vì vậy những điều phù hợp với hiện tại, đối với người này có thể không phù hợp với tương lai, nếu cứ tiếp tục bảo vệ kết quả sáng tạo đó với thời gian không hạn định sẽ trở thành rào cản cho tiến bộ xã hội, hơn nữa kìm hãm sự phát triển của xã hội. 1.3. Nguyên tắc xác lập quyền SHCN Có hai tiêu chí: - Dựa trên cơ sở đăng ký theo quy định của LSHTT có: sáng chế (giải pháp hữu ích), kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu hàng hóa, chi dẫn địa lý. - Dựa trên cơ sở sử dụng hoặc có được như: tên thương mại, nhãn hiệu nổi tiếng, bí mật kinh doanh, cạnh tranh không lành mạnh. - Các nguyên tắc bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp: Thứ nhất: Dựa trên nguyên tắc nộp đơn đầu tiên Tại sao lại xuất phát từ nguyên tắc này? Vì trong quá trình tìm tòi, sáng tạo có thể có nhiều người, nhiều tổ chức cùng quan tâm đến một vấn đề và họ đầu tư trí tuệ cũng như vật chất để tạo ra cùng một sản phẩm hoặc kết quả của sáng tạo tương tự nhau. Do tính chất không thể chiếm hữu của người tạo 30 ra sản phẩm, do đó đối tượng của sở hữu công nghiệp chỉ có thể được bảo hộ khi có văn bằng bảo hộ. Vì vậy trong số những người tạo ra đối tượng sở hữu công nghiệp, pháp luật chỉ có thể bảo hộ cho một người đầu tiên đăng ký bảo hộ với cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Nội dung của nguyên tắc nộp đơn đầu tiên: Các nước trên thế giới có 2 cách để xác định là: ai nộp trước người đó có quyền được bảo hộ (first to file) hoặc áp dụng theo first to invent or first to use. Nguyên tắc nộp đơn điều 90 Lụât SHTT: Được áp dụng khi có nhiều người khác nhau cùng nộp đơn đăng ký bảo hộ cho một sáng chế hoặc đăng ký kiểu dáng công nghiệp trùng hoặc không khác biệt đáng kể với nhau hoặc đăng ký các nhãn hiệu mà sự thể hiện của chúng được đánh giá là trùng hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn được dùng cho các hàng hoá, dịch vụ trùng hoặc tương tự với nhau thì văn bằng bảo hộ chỉ được cấp cho đơn nào đáp ứng được các điều kiện: * Phải là đơn hợp lệ * Có ngày ưu tiên hoặc là ngày nộp đơn sớm nhất trong số tất cả các đơn đó. Ngày nộp đơn là ngày đơn được cơ quan quản lý nhà nước về quyền sở hữu công nghiệp tiếp nhận hoặc là ngày nộp đơn quốc tế đối với đơn được nộp theo điều ước quốc tế. Nếu trong trường hợp có nhiều đơn đăng ký đều đáp ứng tất cả các yêu cầu trên thì những người nộp đơn phải thoả thuận với nhau để chọn ra một người được nhận văn bằng bởi văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp chỉ đươck cấp cho một chủ thể duy nhất, nếu họ không thoả thuận được thì cơ quan nhà nước sẽ từ chối cấp văn bằng bảo hộ cho tất cả các đơn vì không thể cấp chung một văn bằng bảo hộ cho tất cả coi như họ là đồng sở hữu chủ vì họ không thực sự cùng nhau tạo ra hay đầu tư để tạo ra các đối tượng của sở hữu công nghiệp. Thứ 2: Nguyên tắc ưu tiên khi xét đơn yêu cầu bảo hộ Theo quy định tại điều 91 Luật SHTT 1. Người nộp đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu có quyền yêu cầu hưởng quyền ưu tiên trên cơ sở đơn đầu tiên đăng ký bảo hộ cùng một đối tượng nếu đáp ứng các điều kiện sau đây: a) Đơn đầu tiên đã được nộp tại Việt Nam hoặc tại nước là thành viên của điều ước quốc tế có quy định về quyền ưu tiên mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam cũng là thành viên hoặc có thoả thuận áp dụng quy định như vậy với Việt Nam; b) Người nộp đơn là công dân Việt Nam, công dân của nước khác quy định tại điểm a khoản này cư trú hoặc có cơ sở sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam hoặc tại nước khác quy định tại điểm a khoản này; c) Trong đơn có nêu rõ yêu cầu được hưởng quyền ưu tiên và có nộp bản sao đơn đầu tiên có xác nhận của cơ quan đã nhận đơn đầu tiên; d) Đơn được nộp trong thời hạn ấn định tại điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. 2. Trong một đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp hoặc nhãn hiệu, người nộp đơn có quyền yêu cầu hưởng quyền ưu tiên trên cơ sở nhiều đơn khác nhau được nộp sớm hơn với điều kiện phải chỉ ra nội dung tương ứng giữa các đơn nộp sớm hơn ứng với nội dung trong đơn. 31 3. Đơn đăng ký sở hữu công nghiệp được hưởng quyền ưu tiên có ngày ưu tiên là ngày nộp đơn của đơn đầu tiên. Khi nào sẽ áp dụng nguyên tắc này? - Quyền ưu tiên sẽ được áp dụng khi có ít nhất 2 đơn cùng đăng ký để bảo hộ cho một sáng chế, kiểu dáng công nghiệp hay nhãn hiệu. Nguyên tắc ưu tiên được quy định tại Điều 4 Công ước Pari về bảo hộ sở hữu công nghiệp và được quy định tại điều 91 Luật SHTT. Quyền ưu tiên của người nộp đơn sẽ được chấp nhận nếu đáp ứng được các điều kiện sau: Một là: Người nộp đơn là công dân Việt Nam hoặc công dân của nước thành viên của Công ước Pari hoặc cư trú, có cơ sở sản xuất kinh doanh tại Việt Nam hoặc tại nước thành viên của công ước đó. Hai là: Đơn đầu tiên được nộp tại Việt Nam hoặc tại nước thành viên của Công ước Pari và đơn có chứa phần tương ứng với yêu cầu hưởng quyền ưu tiên của đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu. Ba là: Đơn đăng ký được nộp trong thời hạn sau đây kể từ ngày nộp đơn đầu tiên: 6 tháng đối với đơn đăng ký nhãn hiệu hoặc kiểu dáng công nghiệp; 12 tháng đối với đơn đăng ký sáng chế Thời hạn ưu tiên bắt đầu kể từ ngày nộp đơn đầu tiên, ngày nộp đơn đầu tiên đó không tính trong thời hạn ưu tiên Bốn là: Trong đơn đăng ký người nộp đơn có nêu rõ yêu cầu hưởng quyền ưu tiên và phải nộp bản sao đơn đầu tiên trong trường hợp nộp tại nước ngoài, trong đó có xác nhận của cơ quan nhận đơn đầu tiên. Năm là: Nộp đủ lệ phí yêu cầu hưởng quyền ưu tiên. - Cách thức nộp đơn: theo điều 89 Luật SHTT: có 2 cách: nộp trực tiếp hoặc nộp thông qua đại diện hợp pháp tại VN Tổ chức, cá nhân Việt Nam, cá nhân nước ngoài thường trú tại Việt Nam, tổ chức, cá nhân nước ngoài có cơ sở sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam nộp đơn đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp trực tiếp hoặc thông qua đại diện hợp pháp tại Việt Nam. Cá nhân nước ngoài không thường trú tại Việt Nam, tổ chức, cá nhân nước ngoài không có cơ sở sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam nộp đơn đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp thông qua đại diện hợp pháp tại Việt Nam. 2. Đối tượng của quyền SHCN 2.1. Sáng chế. 2.1.1 Khái niệm: Sáng chế là giải pháp kỹ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình nhằm giải quyết một vấn đề được xác định bằng việc ứng dụng quy luật tự nhiên. Các giải pháp này có tính mới so với trình độ kỹ thuật trên thế giới, có trình độ sáng tạo và có khả năng áp dụng trong các lĩnh vực kinh tế xã hội Ví dụ: - Edison sáng chế ra bóng đèn điện. - Wang Bohao - sinh viên người Đài Loan với bóng đèn LED tiêu thụ ít năng lượng 32 ... - tailieumienphi.vn