Giáo trình Lịch sử thế giới hiện đại (1917 – 1945): Phần 1

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT ☞7☝ GIAÙO TRÌNH LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI (1917 – 1945) (Giaùo trình daønh cho lôùp töø xa) HOAØNG THÒ NHÖ YÙ 2002 Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 2 – MUÏC LUÏC CHÖÔNG I.........................................................................................................................5 I. NHÖÕNG TIEÀN ÑEÀ CUÛA CAÙCH MAÏNG. CUOÄC CAÙCH MAÏNG DAÂN CHUÛ TÖ SAÛN THAÙNG 2-1917.....................................................................................................5 1. Nhöõng tieàn ñeà cuûa caùch maïng...............................................................................5 2. Cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn thaùng Hai...........................................................7 3. Caùch maïng chuyeån töø daân chuû tö saûn sang caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa............8 4. Thaéng lôïi cuûa caùch maïng XHCN thaùng möôøi.......................................................9 II. CUOÄC ÑAÁU TRANH ÑEÅ BAÛO VEÄ CAÙCH MAÏNG (1918 – 1920): XAÂY DÖÏNG CHÍNH QUYEÀN XOÂ VIEÁT VAØ CHOÁNG THUØ TRONG GIAËC NGOAØI..................10 1. Nhieäm vuï thöù 1.....................................................................................................11 2. Nhieäm vuï thöù 2.....................................................................................................12 3. Nhieäm vuï thöù 3.....................................................................................................12 III. YÙ NGHÓA LÒCH SÖÛ TROÏNG ÑAÏI CUÛA CAÙCH MAÏNG THAÙNG MÖÔØI.........13 CHÖÔNG II......................................................................................................................14 I. CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ MÔÙI (NEP) VAØ COÂNG CUOÄC KHOÂI PHUÏC KINH TEÁ (1921 – 1925)................................................................................................................14 II. BÖÔÙC ÑAÀU COÂNG NGHIEÄP HOÙA XHCN (1926 –1929) ...................................16 III. COÂNG CUOÄC TAÄP THEÅ HOÙA NOÂNG NGHIEÄP VAØ HOAØN THAØNH KEÁ HOAÏCH 5 NAÊM LAÀN THÖÙ NHAÁT (1928 –1933).....................................................17 IV. HOAØN THAØNH KEÁ HOAÏCH 5 NAÊM LAÀN THÖÙ 2 (1933-1937) LIEÂN XOÂ BÖÔÙC ÑAÀU XAÂY DÖÏNG ÑÖÔÏC NHÖÕNG NEÀN MOÙNG CUÛA CNXH. HIEÁN PHAÙP 1936...............................................................................................................................19 CHÖÔNG III....................................................................................................................21 Phaàn A..............................................................................................................................21 I. HOÄI NGHÒ HOAØ BÌNH VECÙXAI............................................................................21 1. Hoaøn caûnh trieäu taäp Hoäi nghò..............................................................................21 2. Heä thoáng hoaø öôùc Veùcxai....................................................................................22 II. HOÄI NGHÒ OASINHTÔN VAØ NHÖÕNG HOØA ÖÔÙC ÑÖÔÏC KÍ KEÁT..................24 Phaàn B...............................................................................................................................26 I. TÌNH HÌNH KINH TEÁ VAØ CHÍNH TRÒ CUÛA CAÙC NÖÔÙC TÖ BAÛN SAU CHIEÁN TRANH (1918 –1923)..................................................................................................26 II. CAÙC NÖÔÙC TÖ BAÛN TRONG GIAI ÑOAÏN OÅN ÑÒNH (1924 –1929)...............27 1. OÅn ñònh veà kinh teá................................................................................................27 2. OÅn ñònh töông ñoái veà chính trò.............................................................................28 III. CAÙC NÖÔÙC TÖ BAÛN CHUÛ YEÁU TRONG GIAI ÑOAÏN 1929-1939.................31 1. Cuoäc khuûng hoaûng kinh teá theá giôùi 1929 – 1933................................................31 2. Chuû nghóa phaùt xít Ñöùc, Italia vaø chuû nghóa quaân phieät Nhaät............................32 3. Caùc ñeá quoác “daân chuû” Mó, Anh vaø Phaùp...........................................................36 IV. Keát luaän..................................................................................................................39 Chöông IV.........................................................................................................................40 Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 3 – I. CAO TRAØO GIAÛI PHOÙNG DAÂN TOÄC GIAI ÑOAÏN 1918-1923...........................40 1. Cao traøo giaûi phoùng daân toäc ôû Chaâu AÙ ...............................................................40 2. Phong traøo caùch maïng ôû Chaâu Phi ......................................................................40 3. Phong traøo caùch maïng ôû chaâu Mó latinh..............................................................41 II. Phong traøo giaûi phoùng daân toäc trong nhöõng naêm 1924-1929.................................41 III. Phong traøo giaûi phoùng daân toäc vaø phong traøo maët traän nhaân daân choáng phaùt xít trong nhöõng naêm1929-1939.........................................................................................41 IV. Phong traøo giaûi phoùng daân toäc trong chieán tranh theá giôùi thöù hai (1939-1945)...42 V. Phong traøo caùch maïng tieâu bieåu – Cuoäc caùch maïng daân toäc daân toäc daân chuû ôû Trung Quoác (1919 – 1945)...........................................................................................42 1. Caùch maïng Trung Quoác chuyeån töø daân chuû tö saûn kieåu cuõ sang daân chuû tö saûn kieåu môùi....................................................................................................................42 2. Cuoäc caùch maïng noäi chieán ôû Trung Quoác (1924-1927)......................................43 3. Cuoäc noäi chieán caùch maïng laàn II ôû Trung Quoác vaø cuoäc ñaáu tranh choáng phaùt xít Nhaät (1927-1937)................................................................................................43 4. Cuoäc khaùng chieán choáng Nhaät cuûa nhaân daân Trung Quoác (1937-1945)............45 Chöông V..........................................................................................................................46 I. QUOÁC TEÁ COÄNG SAÛN THAØNH LAÄP – HOAÏT ÑOÄNG CUÛA QUOÁC TEÁ COÄNG SAÛN (QTCS) (1919-1943) ..........................................................................................46 1. Söï thaønh laäp Quoác teá Coäng saûn...........................................................................46 2. Nhöõng hoaït ñoäng cuûa Quoác teá Coäng saûn..........................................................47 II. PHONG TRAØO COÄNG SAÛN VAØ COÂNG NHAÂN QUOÁC TEÁ DÖÔÙI AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CAÙCH MAÏNG THAÙNG MÖÔØI NGA................................................................48 III. SÖÏ THAØNH LAÄP QUOÁC TEÁ COÂNG NHAÂN XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA.................49 Chöông VI.........................................................................................................................50 I. GIAI ÑOAÏN I (TÖØ 1929-1936): SÖÏ TAN VÔÕ VEÀ CÔ BAÛN CUÛA HEÄ THOÁNG VEC XAI - OA SINH TÔN VAØ SÖÏ HÌNH THAØNH BA LOØ LÖÛA CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI.....................................................................................................................50 1. Söï hình thaønh “loø löûa chieán tranh” ôû Vieãn Ñoâng................................................50 2. Söï hình thaønh “loø löûa thöù hai” ôû Chaâu Aâu..........................................................50 3. Söï xuaát hieän “loø löûa chieán tranh thöù ba” ôû Nam Chaâu Aâu.................................51 II. GIAI ÑOAÏN II (TÖØ 1936 ÑEÁN 1939): SÖÏ HÌNH THAØNH HAI KHOÁI ÑEÁ QUOÁC ÑOÁI LAÄP VAØ CON ÑÖÔØNG DAÃN TÔÙI CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI ....52 1. Chieán tranh Taây Ban Nha. Nhaät phaùt ñoäng chieán tranh Trung Quoác................52 2. Söï hình thaønh hai khoái ñeá quoác ñoái laäp vaø con ñöôøng daãn tôùi Chieán tranh theá giôùi thöù II..................................................................................................................52 3. Phaùt xít Ñöùc thoân tính Aùo vaø aâm möu xaâm löôïc Tieäp Khaéc..............................53 4. Cuoäc ñaøm phaùn Anh – Phaùp –Xoâ ñeå baûo veä an ninh chaâu AÂu ..........................53 5. Cuoäc taán coâng cuûa Nhaät ôû hoà Khaxan vaø soâng Khakhingoân. Vuï “Muynich phöông Ñoâng”...........................................................................................................54 6. Hieäp ñònh Xoâ – Ñöùc khoâng xaâm löôïc nhau.........................................................54 Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 4 – CHÖÔNG VII...................................................................................................................56 I. NGUYEÂN NHAÂN CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI.....................................56 II. DIEÃN BIEÁN..............................................................................................................56 1. Giai ñoaïn I: Phaùt xít Ñöùc ñaùnh chieám chaâu AÂu tu baûn (1-9-1939 ⮳ 22-6-1941) ...................................................................................................................................56 2. Giai ñoaïn 2: Phe phaùt xít taán coâng Lieân Xoâ môû roäng chieán tranh xaâm löôïc ra toaøn theá giôùi..............................................................................................................58 3. Giai ñoaïn thöù 3: chieán thaéng Xtalingraùt vaø böôùc chuyeån bieán caên baûn trong tieán trình chieán tranh theá giôùi thöù hai.............................................................................62 4. Giai ñoaïn thöù 4 (24-12-1943⮳9-5-1945): Nhöõng thaéng lôïi quyeát ñònh cuûa phe ñoàng minh choáng phaùt xít –chuû nghóa phaùt xít Hitle bò tieâu dieät............................63 5. Giai ñoaïn 5: Nhaät ñaàu haøng chieán tranh theá giôùi thöù hai thoáng nhaát (9-5-1945⮳14-8-1945).....................................................................................................65 SÔ KEÁT LÒCH SÖÛ HIEÄN ÑAÏI TÖØ 1917 ÑEÁN 1945.......................................................68 1. Noäi dung chuû yeáu cuûa lòch söû theá giôùi hieän ñaïi töø 1917 ñeán 1945 ....................68 2. Nhöõng vaán ñeà chính cuûa lòch söû theá giôùi hieän ñaïi thôøi kì 1917-1945................68 3. Chuû nghóa tö baûn khoâng coøn laø heä thoáng duy nhaát treân theá giôùi........................68 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO................................................................................................69 Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 5 – CHÖÔNG I CAÙCH MAÏNG XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA THAÙNG MÖÔØI NGA VAØ CUOÄC ÑAÁU TRANH ÑEÅ BAÛO VEÄ CAÙCH MAÏNG (1917 – 1920 ) I. NHÖÕNG TIEÀN ÑEÀ CUÛA CAÙCH MAÏNG. CUOÄC CAÙCH MAÏNG DAÂN CHUÛ TÖ SAÛN THAÙNG 2-1917. 1. Nhöõng tieàn ñeà cuûa caùch maïng Nhö chuùng ta ñaõ bieát, nghieân cöùu chuû nghóa tö baûn, K. Maùc vaø F. AÊng - ghen ñaõ chæ ra söï taát yeáu dieät vong cuûa noù vaø söï thaéng lôïi cuûa caùch maïng voâ saûn. Nhöng trong tình hình cuï theå cuoái theá kyû XIX, Maùc vaø AÊng – ghen ñaõ ñi ñeán keát luaän laø caùch maïng voâ saûn chæ coù theå noå ra thaéng lôïi, neáu noù ñoàng thôøi dieãn ra ôû moät loaït caùc nöôùc tö baûn tieân tieán. Sang ñaàu theá kyû XX, tieáp tuïc phaùt trieån saùng taïo hoïc thuyeát cuûa K. Maùc vaø F. AÊng – ghen, V. Leânin khi neâu leân quy luaät phaùt trieån khoâng ñeàu cuûa chuû nghóa ñeá quoác, ñaõ chæ ra raèng, trong thôøi ñaïi ñeá quoác chuû nghóa, caùch maïng voâ saûn chæ coù theå noå ra thaéng lôïi ôû moät soá nöôùc, thaäm chí ôû moät nöôùc rieâng leû, khi nhöõng maâu thuaån giai caáp ôû nöôùc ñoù ñaõ cöïc kyø gay gaét. Ñoù chính laø tieàn ñeà lyù luaän tö töôûng cho cuoäc caùch maïng môû ñaàu cuûa moät thôùi ñaïi môùi. Vaäy ñaàu theá kyû XX, ôû ñaâu laø nôi taäp trung nhöõng maâu thuaån gay gaét nhaát, laø khaâu yeáu nhaát trong sôïi daây chuyeàn cuûa chuû nghóa ñeá quoác ñoøi hoûi phaûi ñöôïc giaûi quyeát baèng moät cuoäc caùch maïng voâ saûn? Thöïc teá lòch söû luùc baáy giôø cho thaáy raèng, nuôùc Nga chính laø khaâu yeáu nhaát cuûa chuû nghóa ñeá quoác luùc baáy giôø vaø cuõng laø nôi coù caùc tieàn deà khaùch quan vaø chuû quan cho söï buøng noå thaéng lôïi cuûa caùch maïng voâ saûn . Cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX, chuû nghóa tö baûn Nga cuõng nhö caùc ñeá quoác phöông Taây ñaõ chuyeån sang giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa, ñaït trình ñoä phaùt trieån cao veà toå chöùc saûn xuaát coâng nghieäp vaø toác ñoä phaùt treån nhanh cuûa neàn kinh teá quoác daân. Naêm 1914, Nga coù khoaûng 30.000 nhaø maùy, 80.000 km ñöôøng saét, ñöùng thöù 5 theá giôùi veà toång saûn löôïng coâng nghieäp. Nöôùc Nga coùhôn 150 coâng ti ñoäc quyeàn lôùn, haøng nghìn ngaân haøng ,trong ñoù coù 5 ngaân haøng lôùn nhaát taäp trung moät nöûa soá voán cuûa caùc ngaân haøng, caùc taäp ñoaøn taøi chính coâng nghieäp ra ñôøi treân cô sôû caáu keát giöõa tö baûn coâng nghieäp vaø tö baûn ngaân haøng, ví duï nhö taäp ñoaøn ngaân haøng Nga – AÙ khoáng cheá nhieàu ngaønh coâng nghieäp vaø 1/3 soá voán caùc ngaân haøng ôû Nga. Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû ... - tailieumienphi.vn