Xem mẫu
- L I NÓI ð U
Môn h c “ðư ng ðô Th và T Ch c Giao Thông” là m t môn h c
chuyên môn chính trong chương trình ñào t o k sư xây d ng c u ñư ng c a
trư ng ðH Giao Thông V n T i. Sau th i gian dài ñư c gi ng d y v i bài
gi ng, tác gi ñã biên so n thành giáo trình. Giáo trình này ñã bám sát ñ cương
ñã ñư c phê duy t, có s tham kh o giáo trình c a các tác gi trong và ngoài
nư c ñ c p nh t nh ng ki n th c m i và phù h p v i các quy trình, quy ph m
hi n hành. Do v y giáo trình này ngoài vi c ph c v cho sinh viên ngành C u
ðư ng còn là tài li u tham kh o cho các cán b k thu t ngoài s n xu t.
Tác gi chân thành c m ơn s ñóng góp ý ki n c a các ñ ng nghi p trong
b môn, Th c s Vũ ðình Hi n ñã ñ c k giáo trình và cho nh ng góp ý b ích
trong vi c hoàn thành b n th o.
ðây là l n ñ u t p giáo trình ñư c xu t b n chính th c, vì v y ch c ch n
không tránh kh i nh ng thi u sót ho c có nh ng m t chưa ñáp ng yêu c u c a
ngư i ñ c. Tác gi r t mong ñư c b n ñ c góp ý ñ l n xu t b n sau ñư c hoàn
thi n hơn.
Hà n i ngày 26-9-2006
Tác Gi .
3
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- 4
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- CHƯƠNG 1
KHÁI NI M CHUNG V ðƯ NG VÀ
GIAO THÔNG ðÔ TH
1.1. L CH S PHÁT TRI N C A CÁC ðÔ TH VÀ GIAO THÔNG
ðÔ TH
1.1.1. Quá trình phát tri n c a các ñô th trên th gi i
Trong quá trình phát tri n c a xã h i loài ngư i, m t th i gian dài n n kinh
t kém phát tri n, con ngư i s ng phân tán, t cung t c p. Khi n n kinh t hàng
hoá phát tri n con ngư i d n d n s ng t p trung l i, t ñó các ñô th ñư c ra ñ i
và phát tri n. Tiêu chí ñánh giá m t ñô th còn r t khác nhau, M m t khu dân
cư v i s dân 2,5 nghìn ngư i có th coi là ñô th nh , có nư c coi ñô th ph i có
s dân t 20 nghìn ngư i tr lên.
Cho t i nay chưa ai có th nói r ng ñô th ñ u tiên xu t hi n ñâu và vào
th i gian nào. M t s nhà s h c cho r ng ñô th c xu t hi n s m nh t Iraq,
n ð cách nay 5 –7 nghìn năm. Nhưng ñô th l n v i s dân 1 tri u ngư i là
Roma La Mã c ñ i
vào kho ng th k th
năm, khi ñó dân s Th
gi i ư c ñoán kho ng
170 tri u ngư i.
Hình1-1. Babylon
niên ñ i 605-562
trư c công nguyên.
1. ðư ng chính
2. C a
3. Cung ñi n chính
4. Cung phía nam
5. Tháp canh
6. Nhà th
7. Tư ng thành
8. Hào
5
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- Các ñô th c châu Âu thư ng ñư c bao quanh b i các tư ng thành, trung
tâm là nơi c a vua cùng gia ñình, nhà th và ch . Ngày nay m t s ñô th ta
v n th y các công trình ho c d u tích còn l i và chúng luôn ñư c gìn gi và b o
qu n. Hình 1.1 là sơ ñ c a ñô th c Babylon.
Nói ñ n các ñô th ph i nói k t i các công trình xây d ng như lâu ñài, nhà
th , chùa chi n, nhà , ñư ng xá, các công trình c p thoát nư c,.... ðư ng ph có
tu i lâu năm nh t ph i k t i ñư ng Pompeji, m t ñô th c a La Mã c ñ i (
hình 1.2). Trên nh ta th y ñư ng ph ñư c xây d ng t nh ng phi n ñá l n có
hè cho ngư i ñi b , hai bên có các c a hàng như các ph buôn bán ngày nay.
Hình 1-2. ðư ng Pomeji
T i th k 19 các ñô th , dân s còn ít, phương ti n giao thông ch y u là ñi
b , xe ng a. Ch ñ n ñ u th k 20 ñ c bi t là sau chi n tranh th gi i l n th
nh t v i s phát tri n c a ôtô ph m vi ñô th ñư c m r ng, dân s tăng nhanh.
S phát tri n dân s c a m t s thánh ph l n trên th gi i chúng ta có th tham
kh o b ng 1.1. dư i ñây.
6
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- S tăng dân s c a m t s ñô th trên th gi i
B ng 1.1
Dân s năm
Thành ph
1800 1850 1900 1950 1995
NewYork 79,000 696,000 3,437,000 7,892,000 >10,000,000
London 959,000 2,362,000 4,537,000 8,346,000 >10,000,000
Pari 547,000 1,053,000 1,714,000 1,275,000 >10,000,000
Moscow 365,000 990,000 2,888,000 >8,000,000
Tokyo 800,000 1,819,000 6,280,000 >10,000,000
Ngày nay, theo th ng kê c a Liên h p qu c, s dân s ng trong các ñô th
chi m 47% dân s th gi i, có 411 ñô th l n v i s dân hơn 1 tri u, có 40 ñô th
5 tri u dân và 10 ñô th v i s dân vư t qua con s 10 tri u. Theo th ng kê năm
2001, thành ph l n nh t là Tokyo 26,5 triêu, San Paolo 18,3 tri u, Mexico City
18,3 tri u, New York16,8 ti u, Bom bay 16,5 tri u. Trung qu c là nư c có nhi u
thành ph s dân l n hơn 10 tri u: B c Kinh, Thư ng H i, Thành ðô … Các ñô
th ngày nay v i các toà nhà nhi u t ng, h th ng giao thông có các ñư ng ôtô
cao t c, t u ñi n ng m, t u trên cao và các bãi ñ xe ng m ho c n i hi n ñ i có
s c ch a hàng ngàn xe. Vi c qui ho ch xây d ng và c i t o các ñô th l n ñòi h i
yêu c u k thu t cao và v n ñ u tư r t l n.
Quá trình phát tri n c a các ñô th và giao thông ñô th trên th gi i ñư c
phân chia thành các giai ño n sau:
Giai ño n 1: Các ñô th c (trư c năm 1850), giai ño n này các ñô th có
a.
qui mô nh , t c ñ phát tri n ch m v m i m t. Giao thông ch y u là ñi b , các
phương ti n thô sơ ch y u là dùng s c ng a.
Giai ño n 2: Các ñô th cũ (1850 - 1890), ñây là th i kỳ các ñô th có qui
b.
mô trung bình và t c ñ phát tri n nhanh do công nghi p hoá. Phương ti n v n
t i ñã có ñư ng s t v i ng a kéo, sau ñó là ñ u máy hơi nư c và ñ n cu i th k
th 19 b t ñ u s d ng các phương ti n giao thông ch y b ng ñi n. Các ñô th
thư ng m r ng theo hư ng phát tri n c a ñư ng s t và ñư ng tàu ñi n vì nó
thu n ti n cho vi c ñi l i c a dân cư. ðã xu t hi n các ñô th l n như London
năm 1861 v i 2.36 tri u ngư i, Pari năm 1861 là 1.69 tri u dân, ph m vi ñô th
ñ t t 10- 20 km , cá bi t có ñô th t i 30 km.
7
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- Giai ño n 3: Các ñô th m i (1890 - 1925). ð c ñi m c a giai ño n này là
c.
s phát tri n nhanh các phương ti n giao thông công c ng ñ c bi t là tàu ñi n.
M c quan tr ng là s ra ñ i và phát tri n c a ôtô.
Giai ño n 4: Các ñô th hi n ñ i (t năm 1925 ñ n nay), giai ño n này các
d.
ñô th phát tri n nhanh chóng v i các ñ c ñi m sau:
- Ph m vi ho t ñ ng c a giao thông v n t i ñô th ñư c phát tri n nhanh do ñó
qui mô ñô th m r ng và xu t hi n các ñô th v tinh. Ngư i dân có ôtô riêng
nên hư ng phát tri n c a ñô th không còn l thu c vào hư ng c a ñư ng s t như
trư c ñây. Nhu c u phát tri n c a các phương ti n giao thông và nhu c u ñi l i
tăng nhanh hơn s phát tri n c a h th ng ñư ng gây nên s căng th ng giao
thông và d n t i ùn t c trên các ñư ng ph m t s ñô th l n.
- S xung ñ t gi a phương ti n giao thông công c ng và phương ti n giao
thông cá nhân, gi a các phương th c v n t i di n ra gay g t, vì v y ñòi h i chính
ph m i nư c ph i tìm ra các bi n pháp ñ ñi u ti t giao thông trong các ñô th
c a mình.
- Có ñô th coi vi c phát tri n c a phương ti n này là ch y u nhưng có ñô th l i
coi phương ti n ñó là không h p lý cho ñô th c a mình, không có hình m u
chung v các phương ti n v n t i. Nhưng xu th chung là hư ng t i phương ti n
hi n ñ i, ñ m b o ñi l i thu n l i cho nhân dân và ít gây ô nhi m môi trư ng.
Phát tri n m ng lư i giao thông trong các ñô th là do nhu c u v n t i và do
quá trình l ch s , các ñô th c có các ñư ng ph có b r ng t 3 - 5 mét v i m t
ñ cao 15 - 20 km/km2, các ñô th cũ ñư ng ph có chi u r ng t 7 - 13 mét v i
m t ñ t 6 - 8 km/km2, còn các ñô th hi n ñ i các ph chính có chi u r ng 30 -
80 mét v i m t ñ ñư ng ch ñ t 2 - 2.5 km/km2 và ch c năng các ñư ng ph
ñư c phân ñ nh rõ.
1.1.2. Quá trình hình thành và phát tri n các ñô th nư c ta.
Các ñô th có l ch s phát tri n lâu năm nư c ta như Hà N i, Hu ,
H i An và thành ph H Chí Minh.... Hà N i xưa có cung ñi n s 18 ph
Hoàng Di u ngày nay, tư ng thành v i các c a ô bao quanh khu v c c a
tri u ñình, các khu dân cư quây xung quanh, ñó cũng là các hình m u
chung c a các c ñô (hình 1.3). Hu v i ñ c trưng là c ñô c còn lưu gi
nhi u di tích ñ n ngày nay, m t ti n hư ng ra sông Hương, xung quanh
8
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- ñư c bao b c b i hào và tư ng thành (hình 1.4). Tr Hà N i, Hu , H i An
và Thành ph H Chí Minh, còn l i các ñô th c a nư c ta nói chung là có
l ch s không lâu, qui mô nh , l i qua th i gian dài b chi n tranh tàn phá,
n n kinh t y u kém nên ch m phát tri n v m i m t trong m t th i gian dài.
Hình 1-3. Thành ph Hà N i năm 1830
Hình 1-4. Toàn c nh thành Hu – B n v tri u Nguy n.
ð n nay s dân s ng trong các ñô th ñã chi m hơn 30% dân s toàn
qu c và con s này s ti p t c tăng nhanh do quá trình ñô th hoá và công
9
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- nghi p hoá. ð c bi t v i c c thành ph l n như thành ph H Ch Minh
năm 2005 v i 5.8 tri u dân (ñ n năm 2020 lên t i 10 tri u ngư i), Hà N i năm
2005 v i 2.7 tri u dân (ñ n năm 2020 s phát tri n lên 5 tri u dân), các thành ph
khác như H i Phòng, Hu , ðà N ng, C n Thơ trong tương lai cũng là thành ph
có s dân trên 1 tri u. Các thành ph c a ta cơ s h t ng và giao thông m i b t
ñ u ñư c c i t o và xây d ng, chưa ñáp ng ñư c nhu c u phát tri n kinh t , văn
hoá, xã h i hi n t i cũng như tương lai. Vi c xây d ng cơ s h t ng và phát tri n
giao thông các ñô th yêu c u v n ñ u tư r t l n, ñ ng th i c n có môi trư ng
ñ u tư phù h p và bư c ñi c th .
1.2. PHÂN LO I VÀ PHÂN C P QU N LÝ ðÔ TH
Nh m ph c v cho công tác qu n lý, quy ho ch phát tri n ñô th , ngư i ta
phân chia ñô th thành các lo i khác nhau. Theo quy mô c a ñô th và ý nghĩa
kinh t , chính tr c a ñô th v i c nư c hay vùng lãnh th ngư i ta có th phân
chia ñô th thành các lo i khác nhau. Ngư i ta còn g i ñô th theo ý nghĩa như:
trung tâm chính tr , văn hoá xã h i, thành ph công nghi p, du l ch hay khoa
h c... ð qu n lý ñô th nhà nư c cũng có quy t ñ nh v phân c p do trung ương
hay ñ a phương qu n lý.
1.2.1 Phân lo i ñô th
Theo quy mô ñô th nư c ta chia thành 6 lo i: ñô th lo i I, ñô th lo i II, ñô
th lo i III, ñô th lo i IV, ñô th lo i V, và ñô th lo i VI. Theo thông tư liên t ch
s 02/2002 – TTLT – BXD TCCP ngày 08 tháng 3 năm 2002 c a B Xây D ng
và Ban T Ch c Cán B Chính Ph , các ñ c trưng cơ b n c a ñô th ñư c th
hi n trong b ng 1.2 dư i ñây:
Phân lo i ñô th theo quy mô
B ng 1.2
L
o D
M
â
t
i n
ð c ñi m ñ
ñ
dân
ô s
cư
t
10
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- h
>
1
,
Th ñô ho c ñô th v i ch c năng là
5
trung tâm chính tr , kinh t , văn hóa,
khoa h c-k thu t, ñào t o, du l ch, >1
ð t
d ch v , ñ u m i giao thông, giao lưu 5.0
r
trong nư c và qu c t , có vai trò thúc
c 00
i
ñ y s phát tri n kinh t - xã h i c a c ng
b nư c. T l lao ñ ng phi nông nghi p ưi
i u
trong t ng s lao ñ ng t 90% tr lên; /k
có cơ s h t ng ñư c xây d ng v cơ
t m2
n
b n ñ ng b và hoàn ch nh.
g
ư
i
ðô th v i ch c năng là trung tâm >
ð
chính tr , kinh t , văn hóa, khoa h c kĩ 5
ô
thu t, du l ch, d ch v , ñ u m i giao 0
Trê
thông, giao lưu trong nư c và qu ct ,
n
t
có vai trò thúc ñ y s phát tri n kinh v
12.
h
t -xã h i c a m t vùng lãnh th liên
000
t nh ho c c a c nư c. T l lao ñ ng n
ng
l
phi nông nghi p trong t ng s lao ñ ng
ưi
o
t 85% tr lên, có cơ s h t ng ñư c n
/k
xây d ng nhi u m t ñ ng b và hoàn g
m2
i
ch nh. ư
I
i
11
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- ð ðô th v i ch c năng là trung tâm >
ô chính tr , kinh t , văn hóa, khoa h c kĩ 2
thu t, du l ch, d ch v , ñ u m i giao 5
Trê
t thông, giao lưu trong vùng t nh, vùng
n
h liên t nh ho c c nư c, có vai trò thúc v
10.
ñ y s phát tri n kinh t -xã h i c a
000
l m t vùng lãnh th liên t nh ho c m t n
ng
o s lĩnh v c ñ i v i c nư c, t l lao
ưi
ñ ng phi nông nghi p trong t ng s lao n
/k
i ñ ng t 80% tr lên, có cơ s h t ng g
m2
I ñư c xây d ng nhi u m t ti n t i ư
I tương ñ i ñ ng b và hoàn ch nh.
i
ð ðô th v i ch c năng là trung tâm
>
ô chính tr , kinh t , văn hóa, khoa h c kĩ
1
thu t, d ch v , ñ u m i giao thông,
0
Trê
t giao lưu trong t nh ho c vùng liên t nh,
n
h có vai trò thúc ñ y s phát tri n kinh
v
8.0
t -xã h i c a m t t nh ho c m t s lĩnh
00
l v c ñ i v i vùng liên t nh, t l lao
n
o ñ ng phi nông nghi p trong t ng s lao ng
ñ ng t 75% tr lên, có cơ s h t ng ưi
n
i ñư c xây d ng t ng m t ñ ng b và /k
g
m2
I hoàn ch nh.
ư
I
I
i
ðô th v i ch c năng là trung tâm t ng > Trê
ð h p ho c chuyên ngành v chính tr , 5 n
ô kinh t , văn hóa, khoa h c kĩ thu t, 6.0
d ch v , ñ u m i giao thông, giao lưu v 00
t trong t nh, có vai trò thúc ñ y s phát ng
12
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- h tri n kinh t -xã h i c a m t t nh ho c n ưi
m t vùng trong t nh, t l lao ñ ng phi /k
m2
l nông nghi p trong t ng s lao ñ ng t n
o 70% tr lên, có cơ s h t ng ñã ho c g
ñang ñư c xây d ng t ng m t ñ ng b ư
i và hoàn ch nh.
I i
V
ðô th v i ch c năng là trung tâm t ng
>
ð h p ho c chuyên ngành v chính tr ,
4
ô kinh t , văn hóa và d ch v , có vai trò
Trê
.
thúc ñ y s phát tri n kinh t -xã h i
n
0
t c a m t huy n ho c m t c m xã, t l
0 2.0
h lao ñ ng phi nông nghi p trong t ng s
00
0
lao ñ ng t 65% tr lên, có cơ s h
ng
l t ng ñã ho c ñang ñư c xây d ng
ưi
n
o nhưng chưa ñ ng b và hoàn ch nh.
/k
g
m2
ư
i
V
i
1.2.2. Phân c p qu n lý ñô th :
D a trên vi c phân lo i ñô th Nhà nư c c th hoá qu n lý hành chính các
ñô th theo các hình th c sau:
+ Thành ph tr c thu c trung ương tương ñương v i c p t nh là ñô
th lo i I ho c lo i II do Trung ương qu n lý, hi n nay là các thành ph Hà
N i, Thành ph H Chí Minh, ðà N ng, H i Phòng và C n Thơ.
+ Các thành ph thu c t nh, các th xã tương ñương v i c p huy n
ña s là ñô th lo i III, IV, m t s ít thu c lo i V và do t nh qu n lý.
+ Các th tr n tương ñương v i c p xã thu c ñô th lo i V do huy n
qu n lý.
13
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- Do ñi u ki n phát tri n và phân b dân s không ñ ng ñ u gi a các
vùng mi n trong nư c nên vi c phân c p qu n lý có th cao ho c th p hơn
so v i quy ñ nh nêu trên. ð phân bi t c p qu n lý cũng như quy mô ñô
th hi n nay nư c ta thư ng dùng các tên g i: ”Thành ph “, “ Th xã “,
“ Th tr n” g n ñây còn có thêm “ Th t ” là trung tâm c a xã. Thành ph
có th là thành ph tr c thu c trung ương hay thu c t nh, th xã thu c t nh,
th tr n thu c huy n còn th t là trung tâm c m xã.
1.3. M T S V N ð V QUY HO CH ðÔ TH
Quy ho ch xây d ng m i hay c i t o phát tri n ñô th cũ là v n ñ r t ph c
t p, liên quan ñ n nhi u lĩnh v c khác nhau, ñòi h i công s c c a t p th các nhà
quy ho ch, ki n trúc, xây d ng, giao thông và các ngành kinh t khác nhau. T
xưa các vua chúa xây d ng các thành quách, cung ñi n, ngư i ta cũng ñã làm các
sơ ñ , b n v t c là cũng ph i có quy ho ch, ngày nay các ñô th m i, hi n ñ i
công tác quy ho ch càng ñư c coi tr ng vì ñó có nhi u v n ñ k thu t c n ph i
gi i quy t. Quy ho ch ñô th có m c ñích ñ ra m c tiêu dài h n, có tính ñ nh
hư ng, xây d ng và phát tri n m t ñô th m i hay c i t o phát tri n m t ñô th
hi n có, quy ho ch có tính ch t ñ ng, trình t ñư c trình bày dư i ñây.
1.3.1. Quy ho ch t ng th
Quy ho ch t ng th phát phi n m t ñô th (ngày nay ngư i ta còn có tên g i
khác là Quy ho ch chi n lư c h p nh t) nh m gi i quy t các v n ñ cơ b n sau
ñây:
+ Xác ñ nh v trí c a ñô th : ñây là v n ñ ñ u tiên và có tính ch t
quy t ñ nh t i vi c hình thành phát tri n ñô th . V trí ñ a lý có thuân l i
cho giao thông hay không? m t b ng, cung c p nư c… Ch n v trí c a ñô
th ñòi h i ki n th c t ng h p và t m nhìn chi n lư c cao, ñ c bi t ñ i v i
ngư i có th m quy n phê duy t. Ví d vua Lý Công U n ch n Hà N i là
nơi ñ nh ñô c a nư c ta.
+ Chi n lư c s d ng ñ t: trên cơ s m t b ng ñô th ph i phân
khu v c và ph m vi s d ng ñ t cho t ng khu v c khác nhau, khu trung
tâm hành chính, khu công nghi p, các khu dân cư…
+ Chi n lư c phát tri n kinh t , xã h i c a ñô th cho t ng giai ño n
+ Phát tri n h t ng phù h p v i t ng th i kỳ phát tri n ñô th
14
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- + Chi n lư c phát tri n giao thông: m ng lư i ñư ng, phương ti n
v n t i..
+ Qu n lý ñô th như th nào cho phù h p
+ Khoa h c công ngh , ñ c bi t quan tâm t i nh ng ngành quan
tr ng
+ Môi trư ng
T t c nh ng chi n lư c phát tri n cho ñô th cho t ng th i kỳ ph i
ñư c thuy t minh, tính toán ñ c bi t là v n ñ v n ñ u tư cho t ng th i kỳ
và d ki n hi u qu . Ph i có b n ñ phát tri n t ng th cho thành ph
trong tương lai.
Quy ho ch t ng th phát tri n ñô th ñ c trưng b i 3 y u t cơ b n:
kinh t xã h i, quy ho ch m t b ng và quy ho ch môi trư ng (hình1-5)
15
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- ð NH HƯ NG CHI N LƯ C
QH M t b ng QH môi trư ng Quy ho ch KTXH
a) C¸c yÕu tè quy ho¹ch tæng thÓ
GIS ThÈm ®Þnh
QH
KT-XH
QH Ch−¬ng KÕ ho¹ch
Danh môc Thùc hiÖn B¶o h nh,
KÕ ho¹ch 5
§Þnh chiÕn tr×nh môc t i chÝnh
n¨m
c¸c dù ¸n
QH b¶o tr×
h−íng l−îc hîp (GAM)
tiªu ®Ò xuÊt
MÆt
chiÕn nhÊt chuyªn
b»ng
l−îc
ng nh
Danh
Gi¸m s¸t
§Þnh môc kÕ
®¸nh gi¸
QH ChÕ ho¹ch 1
Nguån t i
qua MIS
M«i n¨m
c hÝnh t×m
tr−êng kiÕm
ChuyÓn tõ quy ho¹ch sang kÕ
ho¹ch h nh ®éng
b) Các bư c th c hi n quy ho ch
Hình 1-5. Sơ ñ quy ho ch t ng th ñô th
ð quy ho ch m t b ng cho m t ñô th , y u t có tính ch t quy t ñ nh là v
trí ñ a lý và ñi u ki n t nhiên, môi trư ng c a ñô th . Các nhà quy ho ch, ki n
trúc ñã t ng k t các d ng cơ b n c a m t b ng phát tri n ñô th (hình 1-6): mô
hình ñi m , ñô th t p trung, ñô th tuy n , mô hình v tinh… Các ñô th l n hi n
nay có xu hư ng theo mô hình hư ng tâm, ñô th trung tâm hành chính thư ng là
các ñô th c hay cũ, các ñô th m i là các v tinh, như vây b o t n ñô th c ,
tránh b quá t i, phát tri n các ñô th v tinh v i h t ng hi n ñ i n i v i ñô th
trung tâm b i các ñư ng cao t c. M t xu hư ng n a là hi n nay khi l p quy
ho ch phát tri n ñô th l n có ý nghĩa quan tr ng ngư i ta còn l p quy ho ch
vùng ñô th . Ví d nư c ta hi n nay có quy ho ch ñ nh hư ng vùng Hà N i,
thành ph có th phát tri n ra xung quanh v i bán kính 40 –50 km, ( hình1-7) bao
trùm sang các ñ a phư ng khác, không gian kinh t xã h i, giao thông ñư c m
r ng nhưng qu n lý hành chính ñ a bàn không ñ i. ðây là v n ñ m i nó gi i
quy t khó khăn trong vi c sát nh p thu h i ñ t c a các ñ a phương khác.
16
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- Tóm l i l p quy ho ch phát tri n t ng th các ñô th ph i gi i quy t nhi u
v n ñ khác nhau và quy ho ch là bài toán ñ ng ph i ñư c b xung, có th thay
ñ i khi các ñi u ki n kinh t xã h i, công ngh p có s thay ñ i l n. Ví d quy
ho ch t ng th thành ph Hà N i hi n nay thay ñ i r t nhi u so v i quy ho ch
l n ñ u.
1. Mô hình ñi m 2. ðô th t p trung 3. ðô th tuy n
4. Mô hình chu i ñi m 5. Mô hình tuy n 6. Giao tuy n h
giao nhau ñơn gi n ñơn gi n
7. Mô hình chu i 8. Mô hình ñô th 9. Mô hình phát
ñi m hư ng tâm v tinh tán có xu th
hư ng tâm
17
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- 10. H th ng gi i 11. H th ng gi i 12. H th ng tam giác
tam giác c a tam giác n i ti p theo ñơn v ñô th t p
Corbusier c a T.Zipser trung c a Nguy n Th Bá
Hình 1-6. Sơ ñ mô hình phát tri n h th ng dân cư ñô th
Hình 1-7. Quy ho ch vùng ñô th Hà N i ñ n năm 2020
18
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- 1.3.2. Quy ho ch chi ti t và th c hi n d án
Sau khi có quy ho ch t ng th ngư i ta ph i ti n hành quy ho ch chi ti t
cho t ng khu v c , các quy ho ch chi ti t c n t p trung vào quy ho ch s d ng
ñ t, ph i do UBND các Qu n, Huy n ch trì có s tham gia ñóng góp c a các
c ng ñ ng, các ch doanh nghi p. Quy ho ch chi ti t còn ph i th hi n các y u t
v : cơ s h t ng, ki n trúc, c nh quan, c u t o chi ti t các công trình. T ng m c
ñ u tư xây d ng, cơ quan qu n lý xây d ng công trình và khai thác công trình sau
khi ñưa vào s d ng. Bư c cu i cùng là l p các d án xây d ng và th c hi n các
d án ñó
ð hi u ñư c quá trình qu n lý t quy ho ch ñô thi ñ n khi th c hi n có
th tham kh o sơ ñ hình 1-8 dư i ñây:
UBND
ð a phương
Chi n lư c y ban Quy ho ch H i ñ ng
phát tri n h p và Phát tri n ñ a y ban
nh t: phương - Chính ph
- Kinh t - Kinh doanh
- Môi trư ng - C ng ñ ng
- S d ng ñ t - Phi Chính
- Xã h i ph
- Giao thông - Th trư ng
- H t ng - Công ngh
- Qu n lý ñô th
Trung tâm thông tin Văn phòng y ban Quy
- Công ngh
MIS và GIS ho ch và Phát tri n
Ban thư ký chuyên môn
Cơ quan A Cơ quan B Cơ quan C Cơ quan D
Chuyên viên Chuyên viên Chuyên viên Chuyên viên
QH & KH v.v… QH & KH v.v… QH & KH v.v… QH & KH v.v…
Hình 1-8. Sơ ñ qu n lý quy ho ch ñô th
1.3.3. M t s v n ñ c n lưu ý khi quy ho ch phát tri n ñô th
Các nhà quy ho ch và xây d ng trên Th gi i ñưa ra m t s l i khuyên
chúng ta c n tham kh o:
19
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- Không nên phát tri n ñô th có quy mô quá l n (ñư c g i là các Megacity)
vì như v y ph i ñ i m t các v n ñ như ùn t c giao thông, v n ñ ô nhi m môi
trư ng và v n ñ qu n lý xã h i, ñô th càng l n gi i quy t các v n ñ trên càng
khó khăn ph c t p.
ð i v i vi c quy ho ch m r ng các ñô th hi n có ph i b o t n khu ph
c , các khu ph cũ, nên ưu tiên ch n phương án xây d ng các khu m i, h n ch
vi c phá b các khu cũ vì công tác ñ n bù gi i phóng m t b ng khó khăn, t n
kém. Quy ho ch m ng lư i giao thông gi a khu cũ và m i t o thành liên h
th ng nh t và thu n l i. Chính vì lý do trên nên hi n nay có xu hư ng xây d ng
các thành ph v tinh cho thành ph l n hay khái ni m vùng ñô th như ñã trình
bày trên.
Câu h i:
1. M c ñích phân lo i và các lo i ñô th theo cách phân lo i c a Vi t Nam
2. Trình t quy ho ch m t ñô th ? Các mô hình ñô th ?
20
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- CHƯƠNG 2
VAI TRÒ C A H TH NG GIAO THÔNG
V N T I ðÔ TH
2.1. VAI TRÒ C A GIAO THÔNG VÀ PHÂN LO I
GIAO THÔNG ðÔ TH
2.1.1. Vai trò c a giao thông ñô th (thành ph )
Thành ph và giao thông thành ph có quan h h u cơ v i nhau và không
th tách r i nhau. M ng lư i giao thông thành ph ñư c ví như là “nh ng m ch
máu trong cơ th s ng”, n u nó ng ng ho t ñ ng thì thành ph s b tê li t.
Giao thông thành ph có nhi m v ph c v nhu c u s n xu t, lưu thông
hàng hoá, nhu c u ñi l i c a nhân dân thành ph và khách du l ch cũng như vi c
giao lưu c a thành ph v i các vùng ph c n và các vùng khác c a ñ t nư c.
2.1.2. Phân lo i giao thông thành ph
a) Giao thông ñ i ngo i:
- Là giao thông gi a thành ph v i các vùng ph c n và v i các ñ a phương khác,
cũng như giao thông trên các ñư ng qu c l ñi qua ho c ti p giáp v i thành ph .
Nói chung, nó là s liên h giao thông gi a ñô th v i bên ngoài, gi a các ñô th
v i nhau ho c gi a ñô th v i các vùng khác trong nư c.
- Tuỳ thu c vào ñi u ki n ñ a hình, ñ a lý cũng như qui mô c a thành ph mà có
th dùng các lo i hình v n t i khác nhau ñ ph c v giao thông ñ i ngo i.
+ ðư ng hàng không: ðư ng hàng không ch y u ñư c s d ng ñ v n
chuy n hành khách, nhanh chóng, ti n l i, an toàn, tuy nhiên giá thành tương ñ i
cao, nh t là vào th i ñi m hi n nay (năm 2006) giá d u trên th gi i tăng nhanh,
m t s hãng hàng không ñã ph i nâng cư c phí v n chuy n. Hàng không ph c v
cho các thành ph l n, các sân bay ñ t cách thành ph vào kho ng t 10 - 30 km,
có khi xa hơn, th i gian t i sân bay và làm th t c không nh , máy bay lên xu ng
t n nhiên li u và khó khăn hơn khi bay nên ho ng cách t i thi u gi a các sân bay
là 300km m i hi u qu . N u ng n hơn nên s d ng phương ti n khác.
+ ðư ng s t: ưu ñi m kh i lư ng v n chuy n l n, an toàn, t c ñ tương
ñ i cao, chuyên ch ñư ng dài hi u qu . Như c ñi m v n ñ u tư xây d ng l n
ñ c bi t là ñư ng s t cao t c, ngoài ra ñư ng s t ph thu c nhi u vào ñ a hình.
21
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
- + ðư ng thu : v n chuy n kh i lư ng l n, giá thành h , v n ñ u tư ban
ñ u th p. Như c ñi m ph thu c vào ñi u ki n t nhiên, ph i trung chuy n, v n
t c th p do ñó v n t i hàng hoá là ch y u. Ngày nay nh s d ng tàu cao t c
nên v n t i hành khách m t s tuy n có hi u qu .
+ ðư ng ôtô: có tính cơ ñ ng cao, t c ñ tương ñ i phù h p, nó phù h p
v i m i c ly, tuy nhiên c ly kinh t là nh hơn 300 km. Hình th c v n t i này
ñ m b o cơ ñ ng, nhanh chóng, t kho t i kho, nhà t i nhà mà không c n qua
các tr m trung chuy n khác. Phát tri n m ng lư i ñư ng ôtô ngoài ý nghĩa v n
t i còn có ý nghĩa xã h i, an ninh qu c phòng.
b) Giao thông ñ i n i:
Giao thông ñ i n i ñ m b o vi c lưu thông gi a các khu v c trong thành
ph và thư ng ñư c g i là giao thông ñô th . Cũng như giao thông ñ i ngo i,
giao thông ñ i n i bao g m vi c v n t i hàng hoá, hành khách v i các nhi m v
c th như sau:
+ V n t i hàng hoá là v n chuy n nguyên v t li u ph c v s n xu t, v n
t i hàng hoá ph c v ñ i s ng c a nhân dân trong vùng.
+ V n t i hành khách ph c v nhu c u c a ngư i lao ñ ng t nhà t i nơi
làm vi c, h c sinh sinh viên t nhà ñ n trư ng h c và ngư c l i, ph c v nhu
c u c a khách tham quan, khách vãng lai và các nhu c u ñi l i khác...
Tuy nhiên, v i giao thông ñ i n i thì quan tr ng nh t v n là v n t i hành
khách vì s lư ng phương ti n ph c v nhu c u này l n, và s lư t ñi l i c a
nhân dân trong vùng cũng không ng ng nâng cao (ví d năm 2004, thành ph H
Chí Minh v i 5.8 tri u dân, ñã có t i 19 tri u lư t ñi l i trong ngày), và ñây là
nguyên nhân gây ùn t c giao thông.
Các phương ti n ph c v giao thông ñ i n i có th k ñ n như sau:
+ Giao thông ñư ng b : xe bus, xe con, ôtô ñi n, xe t i, môtô, xe ñ p, ñi
b.
+ Giao thông ñư ng s t: tàu ñi n, tàu ñi n ng m, ñư ng s t trên cao.
+ Giao thông ñư ng thu : tàu thu , canô, thuy n
+ Giao thông ñư ng hàng không: máy bay thương m i lo i nh , tr c thăng
+ Giao thông ñư ng dây( cáp treo).
Nói chung, giao thông ñô th h t s c ph c t p, tính ch t ph c t p c a nó
do các nguyên nhân sau:
22
§−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
nguon tai.lieu . vn