Xem mẫu
- Ch−¬ng VI
®o ®é mÆn trong n−íc s«ng vïng ven biÓn
6-1. Kh¸i niÖm vÒ ®é muèi vμ ®é mÆn.
- §é muèi lµ tæng sè gam c¸c lo¹i muèi trong mét ngh×n gam n−íc biÓn. Tæng sè
gam c¸c lo¹i muèi ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch ch−ng c¹n 1000g n−íc biÓn ë nhiÖt ®é 480oC.
Trong ®iÒu kiÖn nµy toµn bé muèi cacbonat bÞ oxi ho¸, thµnh phÇn h÷u c¬ bÞ ®èt ch¸y, c¸c
ion ièt (I-) vµ br«m (Br-) ®−îc thay thÕ b»ng ®−¬ng l−îng ion clo (Cl-). X¸c ®Þnh ®é muèi
b»ng ph−¬ng ph¸p nµy gÆp khã kh¨n nªn ng−êi ta ®· x¸c ®Þnh l−îng Cl- trong mÉu n−íc,
th«ng qua ®ã x¸c ®Þnh ®−îc ®é muèi. Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu n−íc ë ®¹i d−¬ng ng−êi ta
®−a ra c«ng thøc kinh nghiÖm biÓu thÞ quan hÖ trªn nh− sau:
C=0.030+1.8050Cl (6-1)
Trong ®ã :
C : Lµ ®é muèi tÝnh b»ng o oo .
Cl : Lµ ®é clo tÝnh b»ng o oo .
Quan hÖ gi÷a ®é clo vµ ®é muèi trong n−íc s«ng mïa ven biÓn phøc t¹p h¬n nhiÒu,
kh«ng thÓ dïng c«ng thøc (6-1) ®−îc do ®ã ng−êi ta ®· ®−a ra ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh l−îng
muèi natri clorua (NaCl) lµ lo¹i muèi chiÕm tû lÖ lín nhÊt trong c¸c lo¹i muèi ë n−íc biÓn.
- §é mÆn lµ tæng sè gam muèi natri-clorua trong mét ngh×n gam n−íc biÓn. §¬n vÞ
hay dïng g/1000g ( o oo )- Ký hiÖu lµ S.
§Ó x¸c ®Þnh ®é mÆn ng−êi ta dùa vµo c«ng thøc biÓu thÞ quan hÖ gi÷a ®é clo vµ ®é mÆn
nh− sau:
S = 1,65 Cl (6-2)
Cl = 0,607S (6-3)
Trong ®ã:
S : ®é mÆn ( o oo )
Cl : ®é clo ( o oo )
KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy ®é mÆn nhá h¬n ®é muèi 8,6%. Khi ®é clo b×nh qu©n cña
n−íc biÓn lµ 19,337 o oo th× ®é mÆn b×nh qu©n lµ 32 o oo , ®é muèi lµ 35%o nh− vËy giíi h¹n
trªn cña ®é mÆn vïng ven biÓn vµo kho¶ng 32 ÷ 35 o oo .
6-2. VÞ trÝ vμ ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu
http://www.ebook.edu.vn
134
- I. §−êng thuû trùc lÊy mÉu.
Khi tr¹m thuû v¨n cÊp I, cÊp II cã ®o mÆn th× ®−êng thñy trùc lÊy mÉu mÆn trïng víi
®−êng thuû trùc ®o l−u tèc.
C¸c tr¹m thuû v¨n cÊp III, c¸c tr¹m chuyªn ®o mÆn th× ®−êng thñy trùc ®−îc bè trÝ cè
®Þnh vµo chç cã dßng ch¶y râ rÖt, chç dßng chÝnh, tr¸nh n¬i n−íc tï, n−íc vËt.
Nãi chung ®−êng thuû trùc ®¹i biÓu lÊy mÉu ph©n tÝch mÆn trïng víi ®−êng thñy trùc
®¹i biÓu ®o l−u tèc. Tr−êng hîp vÞ trÝ 2 ®−êng thuû trùc ®¹i biÓu ®ã kh«ng trïng nhau th×
ph¶i x¸c ®Þnh vÞ trÝ thuû trùc ®¹i biÓu ®o mÆn riªng.
C¸ch x¸c ®Þnh nh− sau: TiÕn hµnh ®o mét sè lÇn ®é mÆn ®Æc tr−ng (lín nhÊt, nhá nhÊt,
trung b×nh) trªn toµn mÆt ngang tÝnh, ®é mÆt b×nh qu©n mÆt ngang ( S mn). Chän 1 sè ®−êng
thuû trùc tÝnh ®é mÆn b×nh qu©n thuû trùc S tt. LËp quan hÖ S mn ~ S tt . Thuû trùc nµo cho
quan hÖ S mn ~ S tt chÆt chÏ (cã sai sè qu©n ph−¬ng nhá nhÊt) th× chän lµm thuû trùc ®¹i biÓu
®o mÆn.
II. VÞ trÝ ®iÓm lÊy mÉu trªn thñy trùc.
Sè ®iÓm lÊy mÉu trªn mçi thuû trùc cã thÓ lµ 3 ®iÓm hoÆc 6 ®iÓm.
- §o 3 ®iÓm ë c¸c ®é s©u t−¬ng ®èi: mÆt; 0,5h (hoÆc 0,6h) vµ ®¸y.
- §o 6 ®iÓm ë c¸c ®é s©u t−¬ng ®èi: mÆt; 0,2h; 0,4h; 0,6h; 0,8h; vµ ®¸y.
Qua tµi liÖu thùc tÕ cho thÊy ®é mÆn b×nh qu©n thuû trùc thu ®−îc qua 2 ph−¬ng ph¸p
®o trªn chªnh lÖch nhau kh«ng ®¸ng kÓ, do ®ã chñ yÕu lÊy mÉu theo ph−¬ng ph¸p 3 ®iÓm.
Khi cã yªu cÇu riªng th× míi dïng ph−¬ng ph¸p 6 ®iÓm.
III. Dông cô, m¸y mãc vµ ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu.
M¸y lÊy mÉu cã thÓ lµ kiÓu chai cã nót hoÆc dïng m¸y lÊy bïn c¸t kiÓu ngang hoÆc
m¸y ch©n kh«ng. NÕu lÊy mÉu b»ng m¸y kiÓu chai th× cho chai xuèng ®iÓm ®o, giËt nót vßi,
chê cho n−íc ®Çy chai lµ kÐo lªn.
NÕu dïng m¸y kiÓu ngang hoÆc m¸y ch©n kh«ng th× viÖc lÊy mÉu ph©n tÝch mÆn t−¬ng
tù nh− lÊy mÉu bïn c¸t b»ng ph−¬ng ph¸p tÝch ®iÓm.
Mçi lÇn lÊy trªn mÆt c¾t ngang hoÆc trªn thuû trùc ®¹i biÓu ®Òu ph¶i ®o mùc n−íc, ®o
nhiÖt ®é n−íc. C¸c mÉu n−íc ®−îc ghi thêi gian, vÞ trÝ ®o ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn khi tÝnh to¸n.
Sau mçi lÇn lÊy mÉu cÇn ph©n tÝch ngay ®é mÆn ®Ó x¸c ®Þnh xu thÕ thay ®æi cña ®é mÆn mµ
bè trÝ lÇn ®o tiÕp theo cho hîp lý.
6-3. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch mÉu n−íc vμ x¸c ®Þnh ®é mÆn
I. Dông cô dïng ®Ó ph©n tÝch ®é mÆn:
Trong ph©n tÝch mÉu viÖc sö dông chÝnh x¸c vµ ®óng quy ®Þnh c¸c lo¹i dông cô ®o
l−êng, quyÕt ®Þnh phÇn lín ®é chÝnh x¸c cña kÕt qu¶.
135
http://www.ebook.edu.vn
- C¸c lo¹i dông cô th−êng dïng gåm cã: b×nh ®Þnh møc, èng dung l−îng, èng hót vµ èng
nhá giät.
1. B×nh ®Þnh møc.
B×nh ®Þnh møc lµm b»ng thuû tinh, cã kh¾c v¹ch dung tÝch ë nhiÖt ®é t−¬ng øng (150C
hoÆc 200C). B×nh ®Þnh møc th−êng dïng gåm c¸c lo¹i: 1000, 500, 250, 200 vµ 100ml. Tr−íc
khi dïng b×nh ph¶i ®−îc röa 2 ®Õn 3 lÇn b»ng n−íc s¹ch, sau ®ã röa l¹i b»ng n−íc cÊt 2-3
lÇn n÷a. B×nh ®Þnh møc th−êng ®−îc dïng ®Ó pha dung dÞch cã nång ®é ®Þnh tr−íc. Khi x¸c
®Þnh thÓ tÝch dung dÞch kh«ng cÇm tay vµo b×nh tr¸nh g©y sai sè dung tÝch do lµm t¨ng nhiÖt
®é dung dÞch.
Khi pha chÕ mét dung tÝch nµo ®ã nªn cho dÇn n−íc cÊt vµo vµ l¾c ®Òu, khi tinh thÓ tan
hÕt, th× thÓ tÝch dung dÞch vµo kho¶ng 3/4 dung tÝch ®Þnh møc. §Ó cho n−íc trong b×nh yªn
tÜnh, sau ®ã dïng èng hót hoÆc ®òa thuû tinh cho n−íc cÊt vµo tõ tõ, tíi khi ®iÓm thÊp nhÊt
cña mÆt tho¸ng võa tíi v¹ch ®Þnh møc lµ ®−îc.
Khi x¸c ®Þnh ®é cao mÆt tho¸ng dung dÞch ph¶i ®Ó tÇm m¾t n»m ngang.
2. èng hót.
èng hót ®−îc lµm b»ng thuû tinh. CÊu t¹o gåm 2 lo¹i: lo¹i cã bÇu vµ lo¹i chia ®é (h×nh
6-1).
èng hót th−êng dïng ®Ó ®−a mét thÓ tÝch nµo ®ã cña dung dÞch tõ b×nh nµy sang b×nh
kia.
Tr−íc khi sö dông èng hót cÇn ®−îc röa s¹ch vµ tr¸ng kü l¹i b»ng n−íc cÊt.
1
10ml - 20 oC
2
5ml
3
5
0
7
1 4
50
2
ml
o
20 C 8
3 3
4
9
5 2
6
10
7 1
8
11
9
10
H×nh 6-1. èng hót http://www.ebook.edu.vn
H×nh 6-2. H×nh 6-3
136
a) èng hót cã bÇu; b) èng hót chia ®é èng dung l−îng èng nhá giät
- 3. èng dung l−îng.
èng dung l−îng lµ 1 èng thuû tinh h×nh trô cã ®¸y, trªn th©n èng cã kh¾c v¹ch chØ
dung tÝch (h×nh 6-2).
èng dung l−îng th−êng cã c¸c lo¹i dung tÝch: 5, 10, 15, 25, 50, 100, 200, 500,
1000...ml, dïng ®Ó ®o thÓ tÝch dung dÞch kh«ng ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao.
4. èng nhá giät.
èng nhá giät lµ mét èng thuû tinh nhá dµi, trªn th©n cã kh¾c ®é chØ thÓ tÝch (ml). PhÇn
d−íi cïng nhá dÇn vµ cã kho¸ ®Ó ®ãng më khi cÇn thiÕt. V¹ch kh¾c ®é 0,00 ë trªn cïng. §é
chÝnh x¸c khi sö dông ®äc tíi 0,10 hoÆc 0,15 ml, −íc ®o¸n tíi 0,01 ml (h×nh 6-3). Tr−íc khi
sö dông èng nhá giät cÇn th¸o kho¸ röa s¹ch b»ng n−íc cÊt, tr¸ng l¹i b»ng dung dÞch b¹c
nitrat (AgN03) råi cho dung dÞch ch¶y ra hÕt sau ®ã míi sö dông.
a) b)
II. Ho¸ chÊt dïng ®Ó ph©n tÝch mÆn vµ c¸ch pha chÕ.
1. Pha dung dÞch b¹c nitrat N = 0,0855.
LÊy tinh thÓ b¹c nitrat (AgN03) cho vµo ®Üa vµ sÊy ë nhiÖt ®é 120oC trong 2 giê, lÊy ra
®Ó nguéi trong b×nh hót Èm 45 phót. C©n thËt chÝnh x¸c 14,533 gam (AgN03) hoµ víi mét Ýt
n−íc cÊt cho vµo b×nh ®Þnh møc 1 lÝt. Sau ®ã cho dÇn n−íc cÊt (cÊt hai lÇn) vµo l¾c ®Òu cho
tan ho¸ chÊt råi cho n−íc cÊt ®Õn v¹ch ®Þnh møc 1 lÝt, l¾c ®Òu.
Dung dÞch b¹c nitrat th−êng ®−îc chøa trong b×nh mµu n©u ®Ó trong bãng tèi, tr¸nh ¸nh
s¸ng lµm ph©n gi¶i dung dÞch.
Muèn pha dung dÞch AgNO3 N = 0,01712 th× chØ cÇn lÊy mét thÓ tÝch dung dÞch
AgNO3 N =0,0855 pha thªm bèn lÇn thÓ tÝch n−íc cÊt hai lÇn.
2. Pha dung dÞch chuÈn Nacl N = 0,0855.
CÇn thËt chÝnh x¸c 5g tinh thÓ Nacl (®· sÊy kh« ë 120oC trong 4 giê vµ ®Ó trong b×nh
hót Èm 45 phót), hoµ vµo 1 Ýt n−íc cÊt cho vµo b×nh ®Þnh møc 1000 ml, cho thªm n−íc cÊt
vµo ®Õn v¹ch ®Þnh møc vµ l¾c ®Òu.
3. Pha dung dÞch K2Cr2O4 10%.
C©n 10g tinh thÓ K2Cr2O4 hoµ víi 100ml n−íc cÊt.
4. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh nång ®é dung dÞch b¹c nitrat.
Dung dÞch AgNO3 th−êng rÊt khã pha ®óng nång ®é ®· ®Þnh.
§Ó ®iÒu chØnh nång ®é dung dÞch AgNO3 tr−íc tiªn ta dïng èng hót, lÊy thËt chÝnh x¸c
10ml dung dÞch chuÈn NaCl N = 0,0855 cho vµo b×nh tam gi¸c ®· röa s¹ch (cã thÓ cho thªm
137
http://www.ebook.edu.vn
- vµo 10-20 ml n−íc cÊt n÷a), råi cho vµo 3 giät chØ thÞ mµu K2Cr2O4 10%. Dïng dung dÞch
AgNO3 N = 0,0855 ®· pha ®Ó nhá giät. Khi ph¶n øng kÕt thóc th× ghi l¹i l−îng AgNO3 ®·
dïng ®Ó nhá giät. Lµm l¹i thÝ nghiÖm lÇn thø 2. NÕu l−îng dïng AgNO3 ®· dïng gi÷a 2 lÇn
thÝ nghiÖm sai nhau kh«ng qu¸ 0,1 ml th× dïng trÞ sè b×nh qu©n sè häc cña l−îng AgNO3 ®·
nhá giät.
Khi l−îng AgNO3 ®· dïng tõ 9,80 ÷10,2 ml th× coi nång ®é AgNO3 ®· pha lµ chÝnh
x¸c. NÕu l−îng AgNO3 nhá h¬n 9,8 ml th× nång ®é lín. NÕu l−îng AgNO3 lín h¬n 10,2 ml
th× nång ®é nhá. C¸ch ®iÒu chØnh nång ®é nh− sau:
- Nång ®é lín th× ph¶i cho thªm vµo dung dÞch AgNO3 ®· pha mét l−îng n−íc cÊt
ΔV tÝnh theo c«ng thøc sau:
V(10 − V1 )
ΔV= (6-4)
V1
Trong ®ã:
ΔV : L−îng n−íc cÊt cÇn pha thªm (ml)
V : ThÓ tÝch dung dÞch AgNO3 cÇn ®iÒu chØnh (ml)
V1 : L−îng AgNO3 b×nh qu©n ®· dïng khi nhá giät (ml)
- NÕu nång ®é AgNO3 nhá th× cÇn cho thªm mét l−îng tinh thÓ AgNO3 tÝnh theo
c«ng thøc sau:
V(V1 − 10)
ΔG= x 14,533 (6-5)
V1
Trong ®ã: ΔG- träng l−îng tÝnh thÓ AgNO3 cÇn cho thªm (mg)
Sau khi ®· ®iÒu chØnh nång ®é tiÕn hµnh lµm l¹i thÝ nghiÖm nh− b−íc (1) nÕu nång ®é
AgNO3 ch−a ®¹t yªu cÇu th× tiÕn hµnh ®iÒu chØnh lÇn thø hai...
III. C¸c b−íc ph©n tÝch vµ tÝnh to¸n ®é mÆn.
1. Dung tÝch n−íc mÉu ph©n tÝch: §Ó b¶o ®¶m ®é chÝnh x¸c cña tµi liÖu, tiÕt kiÖm
ho¸ chÊt vµ tiÖn cho tÝnh to¸n nªn chän thÓ tÝch n−íc mÉu phô thuéc vµo ®é mÆn nh− b¶ng
(6-1).
B¶ng 6-1. ThÓ tÝch n−íc mÉu dïng ®Ó ph©n tÝch
§é mÆn S (%o) Nång ®é
N x 58,45 = p ThÓ tÝch n−íc mÉu V(ml)
AgNO3(N)
> 1,000 0,0855 5 5ml pha thªm 15ml n−íc cÊt
0,250 ÷1,000 0,0855 5 20
0,01712 1 20
< 0,250
50÷100
0,01712 1
http://www.ebook.edu.vn
138
- 2. C¸c b−íc ph©n tÝch mÆn.
a. Tr−íc khi ph©n tÝch 1-2 giê ®em mÉu n−íc vµ dông cô ph©n tÝch ®Ó trªn bµn cho
nhiÖt ®é cña chóng b»ng nhiÖt ®é trong phßng (15-20oC)
b. X¸c ®Þnh ®é pH (dïng giÊy thö pH). NÕu pH < 7,0 th× dïng dung dÞch Na2CO3 0,1N
trung hoµ ®−a pH vÒ kho¶ng 7. NÕu pH > 10 th× dïng dung dÞch H2SO4 0,12N ®Ó trung
hoµ ®−a pH ≈7. NÕu pH = 7,5 ÷ 10 th× kh«ng cÇn ®iÒu chØnh ®é pH.
c. Cho dung dÞch AgNO3 vµo èng nhá giät ®Õn v¹ch kh¾c ®é “0”.
d. Dïng èng hót, hót mÉu n−íc (theo b¶ng 6-1) cho vµo b×nh tam gi¸c.
e. Cho vµo n−íc mÉu 3 giät chØ thÞ mµu K2Cr2O4.
f. Dïng dung dÞch AgNO3 nhá giät, khi ®Õn ®iÓm tíi (n−íc mÉu chuyÓn sang mµu
hång nh¹t) th× ghi lÊy l−îng AgNO3 ®· nhá giät.
3. TÝnh to¸n ®é mÆn.
a. §é mÆn t¹i ®iÓm ®o
- Hµm l−îng cl tÝnh theo c«ng thøc sau:
W × N × 35,5
× 1000
Cl - = (6-6)
V
Trong ®ã :
W : l−îng dung dÞch AgNO3 ®· dïng (ml)
N : nång ®é d−¬ng l−îng cña dung dÞch AgNO3
V : dung tÝch n−íc mÉu dïng ®Ó ph©n tÝch (ml)
35,5 : ®−¬ng l−îng cña Cl
1000 : sè ®æi gam ra mg
NÕu gäi p’ = N x 35,5 th× ®é cl- ®−îc x¸c ®Þnh:
W × P'
× 1000
Cl - = (6-7)
V
Khi N = 0,0855 th× p’ = 3,035
N = 0,01712 th× p’ = 0,607’
- §é mÆn tÝnh theo c«ng thøc:
W × N × 58,45
× 1000
NaCl = (6-8)
V
Trong ®ã c¸c ký hiÖu W, N, V nh− trong c«ng thøc (6-6)
58,45 : Lµ ®−¬ng l−îng cña NaCl.
139
http://www.ebook.edu.vn
- NÕu gäi P = N x 58,45 th× ®é mÆn ®−îc tÝnh:
W×P
× 1000
NaCl = (6-9)
V
Khi N = 0,0855 th× P = 5,00
N = 0,01712 th× P = 1,0
NÕu x¸c ®Þnh ®é mÆn tr−íc th× hµm l−îng Cl- ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Cl- = 0,607 NaCl (6-10)
§Ó tiÖn tÝnh to¸n khi ph©n tÝch mÆn cã thÓ ¸p dông c«ng thøc tÝnh s½n nh− b¶ng 6-2 sau
®©y:
B¶ng 6-2. TÝnh hµm l−îng Cl vµ NaCl
Nång ®é dung dÞch ThÓ tÝch n−íc mÉu C«ng thøc tÝnh C«ng thøc tÝnh hµm
AgNO3 (N) ph©n tÝch (ml) l−îng Cl- (mg/l)
l−îng muèi NaCl -
®é mÆn (mg/l)
⎧5
0,0855 1000W 607W
⎨
⎩20 250W 151,8W
0,01712 50W 30,35W
⎧20
⎪
⎨50 20W 12,14W
⎪100
⎩ 10W 6,07W
b. §é mÆn b×nh qu©n thuû trùc:
§o 3 ®iÓm:
S mÆt + S 0,5h + S d¸y
S tt = (6-11)
3
§o 6 ®iÓm :
S mÆt + S 0,2 h + S 0,4 h + S 0,6 h + S 0,8h + S d¸y
S tt = (6-12)
6
c. §é mÆn b×nh qu©n mÆt ngang:
- Tr−êng hîp khi ®o mÆn ®ång thêi cã ®o l−u l−îng n−íc trªn mÆt ngang th× ®é mÆn
b×nh qu©n mÆt ngang ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
S1 + S 2 S + Sn
S 1Q 0 + Q1 K + n-1 + SnQn
Qn 1
2 2
S mn = (6-13)
Q
http://www.ebook.edu.vn
140
- - Tr−êng hîp khi ®o mÆn kh«ng ®o l−u l−îng th× ®é mÆn b×nh qu©n mÆt ngang sÏ lµ:
S 1 + S 2 + K + S n-1 + S n
S mn = (6-14)
n
Trong c¸c c«ng thøc tõ (6-11) ÷ (6-14) th×:
SmÆt,, S02h, S04h... - §é mÆn t¹i ®iÓm cã ®é s©u t−¬ng ®èi lµ mÆt, 02h, 04h...
S1, S2...Sn - §é mÆn b×nh qu©n t¹i thuû trùc sè 1,2 ...n.
Qo' Q1...Qn - L−u l−îng n−íc bé phËn gi÷a c¸c thuû trùc lÊy mÉu mÆn.
6-4 §o ®é mÆn b»ng m¸y
I. Nguyªn lý ho¹t ®éng chung cña m¸y ®o mÆn.
Chóng ta ®· biÕt ®é dÉn ®iÖn trong m«i tr−êng n−íc phô thuéc vµo hµm l−îng c¸c lo¹i
muèi cã trong ®ã. Khi hµm l−îng muèi cµng lín th× ®é dÉn ®iÖn cµng lín vµ ng−îc l¹i. Dùa
vµo tÝnh chÊt nµy m¸y sÏ x¸c ®Þnh ®−îc ®é mÆn th«ng qua ®é dÉn ®iÖn cña n−íc s«ng n¬i
®o ®¹c.
Mét trong c¸c bé phËn chñ yÕu cña m¸y lµ ®Çu ®o (sensor) gåm hai cùc ®iÖn, th−êng
®−îc lµm b»ng platin (b¹ch kim) ®Æt c¸ch nhau mét kho¶ng x¸c ®Þnh. Khi ®o, sensor ®−îc
®−a xuèng n−íc t¹i ®iÓm ®o, ®é dÉn ®iÖn cña n−íc sÏ ®−îc m¸y chñ chuyÓn ®æi thµnh gi¸ trÞ
®é muèi vµ ®é mÆn. KÕt qu¶ ®o ®¹c sÏ ®−îc hiÓn thÞ tøc kh¾c trªn mµn h×nh hoÆc ®−îc ghi
vµo bé nhí cña m¸y.
Th«ng th−êng m¸y ®o mÆn cßn cã c¸c sensor kh¸c ®Ó ®o cïng lóc nhiÒu yÕu tè nh−
nhiÖt ®é n−íc, ®é «xy hoµ tan, ®é ®ôc, ®é pH v.v...
II. Giíi thiÖu mét sè lo¹i m¸y ®o mÆn
- M¸y TOA do NhËt B¶n s¶n xuÊt: §o ®−îc 7 yÕu tè (®é mÆn, nhiÖt ®é, «xy hoµ tan,
®é dÉn ®iÖn, ®é ®ôc, ®é pH, ®é muèi)
- M¸y HANNA (Mü): Lo¹i nµy rÊt gän nhÑ, c¸c yÕu tè ®o ®−îc gåm: §é mÆn, ®é
muèi, nhiÖt ®é, ®é dÉn ®iÖn.
- M¸y AST-200; AST-500, AST - 1000 (NhËt): HÖ thèng cña lo¹i m¸y n»m d−íi
n−íc, m¸y cã thÓ ®o ®−îc ®é mÆn vµ nhiÖt ®é n−íc theo chiÒu s©u dßng ch¶y.ViÖc ®o
®¹c ®−îc tù ®éng ho¸ vµ sè liÖu ®−îc l−u tr÷ vµo bé nhí.
- M¸y P- 1000, P- GHK, D- GHK (NhËt) còng cã c¸c tÝnh n¨ng nh− c¸c lo¹i m¸y
trªn nh−ng hÖ thèng ®−îc l¾p ®Æt trªn bê.
III. §o ®é mÆn b»ng m¸y.
1. C«ng t¸c chuÈn bÞ: Tr−íc khi ®o cÇn kiÓm tra l¹i t×nh tr¹ng ho¹t ®éng cña m¸y.
C«ng t¸c kiÓm tra cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh trªn bê (víi n−íc mÉu ë trong thïng). M¸y ®−îc
l¾p r¸p pin hoÆc nèi víi nguån ®iÖn theo thiÕt kÕ cña m¸y. PhÇn lín c¸c m¸y ®o mÆn ®−îc
cung cÊp nguån ®iÖn 1 chiÒu b»ng pin hoÆc ¾c qui ®Þnh cã ®iÖn thÕ 3, 6, 12 V.
141
http://www.ebook.edu.vn
- 2. §o ®é mÆn b»ng m¸y TOA vµ HANNA: C¨n cø vµo c¸c qui ®Þnh ë 6-2 bè trÝ
thñy trùc vµ ®Þnh sè ®iÓm ®o trªn thuû trùc.
- Dïng sµo hoÆc c¸ s¾t ®−a sensor cña m¸y xuèng ®iÓm ®o chê (5÷10)s cho n−íc æn
®Þnh råi më m¸y, Ên phÝm chøc n¨ng ®o mÆn vµ ghi l¹i kÕt qña trªn mµn hiÓn thÞ.
Tr−êng hîp cÇn ®o c¸c yÕu tè kh¸c th× ®iÒu khiÓn c¸c phÝm trªn m¸y ®Ó gi¸ trÞ yÕu tè
cÇn ®o xuÊt hiÖn lÇn l−ît trªn mµn h×nh.
- Tr−êng hîp tõ n¬i ®Æt m¸y chñ tíi ®iÓm ®o v−ît qu¸ chiÒu dµi d©y dÉn cña m¸y (tõ
m¸y tíi sensor) th× cã thÓ lÊy mÉu n−íc t¹i ®iÓm cÇn ®o ®ùng vµo thïng, ®−a lªn bê,
nhóng sensor vµo ®Ó ®o ®¹c. Tr−êng hîp nµy ®é chÝnh x¸c cña mét sè yÕu nh− ®é «-xy
hµo tan, nhiÖt ®é n−íc sÏ kh«ng ph¶n ¶nh ®óng thùc tÕ tÝnh chÊt cña n−íc n¬i cÇn ®o.
- M¸y ®o mÆn gióp ta dÔ dµng x¸c ®Þnh ®−îc ®é mÆn vµ mét sè yÕu tè kh¸c rÊt tiÖn
lîi, nhÊt lµ khi ®o mÆn vµ c¸c yÕu tè kh¸c phôc vô cho c«ng t¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t ...
- M¸y sÏ cho ngay kÕt qu¶ t¹i hiÖn tr−êng gióp ta ®iÒu chØnh chÕ ®é ®o kÞp thêi vµ
hîp lý. Tuy vËy gi¸ m¸y ®o mÆn vÉn cßn kh¸ cao, nªn ch−a cã ®iÒu kiÖn ®Ó trang bÞ
réng r·i cho c¸c tr¹m ®o mÆn. Do yªu cÇu cña s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu khoa häc nªn
viÖc x¸c ®Þnh ®é mÆn b»ng ph−¬ng ph¸p ®· tr×nh bµy ë 6-2 vµ 6-3 vÉn cßn cÇn
®−îc phæ biÕn vµ ¸p dông.
6-5. §o ®é chua (pH)
I. Kh¸i niÖm vÒ ®é chua
§é chua trong n−íc thiªn nhiªn do sù tån t¹i cña c¸c axÝt h÷u c¬ tù do, khÝ cacbonic
ch−a ho¸ hîp vµ c¸c lo¹i kiÒm yÕu t¹o thµnh, chñ yÕu quyÕt ®Þnh bëi tû lÖ nång ®é cña c¸c
ion. H+ hoÆc OH- .
TrÞ sè pH phô thuéc vµo nång ®é H+ (cña axÝt), trÞ sè p0H phô thuéc vµo nång ®é OH-
(cña kiÒm). V× gi¸ trÞ cña chóng trong n−íc qu¸ nhá kh«ng tiÖn cho viÖc ghi chÐp tÝnh to¸n,
nªn ng−êi ta dïng gi¸ trÞ ©m logarÝt cña [H+] vµ cña [0H-] ®Ó biÓu thÞ m«i tr−êng cña n−íc,
tøc lµ:
PH = - lg [H+] (6-15)
p0H = - lg [0H-]
Vµ (6-16)
Khi pH = 7 - n−íc trung tÝnh
pH > 7 - n−íc thuéc lo¹i kiÒm
pH < 7 - n−íc thuéc lo¹i axÝt
II. LÊy mÉu n−íc ®o ®é chua :
§é chua trong n−íc s«ng, hå còng thay ®æi theo thêi gian vµ kh«ng gian nh− ®é mÆn
nªn viÖc lÊy mÉu còng cÇn ®−îc tiÕn hµnh theo tõng ®iÓm t−¬ng tù nh− lÊy mÉu ®o ®é mÆn.
http://www.ebook.edu.vn
142
- Tr−êng hîp cÇn ®o c¶ hai yÕu tè ®é mÆn vµ ®é chua th× mçi mÉu n−íc cã thÓ dïng ®Ó ®o
x¸c ®Þnh ®ång thêi c¶ hai yÕu tè.
III. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®é chua pH:
§é chua cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng giÊy thö pH hoÆc dïng lo¹i m¸y ®o ®−îc c¸c yÕu tè
tæng hîp nh− ®· tr×nh bµy ë §6-4.
Nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p dïng giÊy thö pH nh− sau: MÉu n−íc cã trÞ sè pH kh¸c
nhau khi gÆp giÊy thö pH sÏ xuÊt hiÖn mµu s¾c kh¸c nhau, dùa vµo tÝnh chÊt nµy ®Ó x¸c
®Þnh trÞ sè pH. Muèn x¸c ®Þnh ®é pH ta dïng mét m¶nh giÊy thö pH nhóng vµo n−íc mÉu
cho −ít ®Òu råi lÊy ra ®Ó kho¶ng 1 phót khi mµu ®· lªn râ th× ®−a so s¸nh víi thang mµu pH
chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh ®é pH cña mÉu.
6-6. Kh¸i qu¸t chÕ ®é ®o ®é mÆn vμ ®é chua
• §o ®é mÆn th−êng ®−îc tiÕn hµnh vµo mïa c¹n hµng n¨m, trõ khi cã yªu cÇu riªng.
§é mÆn t¹i c¸c s«ng thuéc vïng ¶nh h−ëng triÒu phô thuéc vµo c¸c yÕu tè chñ yÕu nh−: ChÕ
®é thuû triÒu, dßng triÒu, l−îng n−íc tõ th−îng nguån...do ®ã viÖc qui ®Þnh chÕ ®é ®o sao
cho thÓ hiÖn ®−îc sù thay ®æi cña ®é mÆn theo thêi gian vµ kh«ng gian lµ yªu cÇu cÇn thiÕt
cña c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n: Ch¼ng h¹n:
- §Ó thÓ hiÖn ®−îc qu¸ tr×nh mÆn (s ~ t) th× cÇn bè trÝ ®o 3-4 lÇn liªn tiÕp tõ sau khi
xuÊt hiÖn mùc n−íc ch©n triÒu, mùc n−íc ®Ønh triÒu, kho¶ng thêi gian cña hai lÇn ®o kÒ
nhau cã thÓ lµ 30 ph’, 1 giê...
- §Ó thÓ hiÖn qu¸ tr×nh (s ~ t) trong mçi kú triÒu th× cÇn ®o mét sè ngµy ®Æc tr−ng
trong kú triÒu (triÒu m·n, triÒu trung b×nh vµ triÒu c−êng)
- §èi víi vïng cã chÕ ®é b¸n nhËt triÒu hay triÒu hçn hîp sè lÇn ®o sÏ nhiÒu h¬n t¹i
vïng cã chÕ ®é nhËt triÒu.
Khi ®o mÆn ®Ó phôc vô cho mét chuyªn ®Ò, hoÆc phôc vô s¶n xuÊt th× tuú theo yªu cÇu
®Æt ra mµ bè trÝ chÕ ®é ®o, thêi kú ®o cho phï hîp.
• ChÕ ®é ®o chua:
§é chua trong n−íc s«ng, hå lu«n thay ®æi theo thêi gian vµ kh«ng gian. §Ó x¸c ®Þnh
n¾m ®−îc sù thay ®æi ®ã chÕ ®é ®o ®é chua còng ®−îc bè trÝ t−¬ng tù nh− chÕ ®é ®o ®é
mÆn. ViÖc ®o ®¹c vµ sö dông tµi liÖu ®é chua cã thÓ cÇn thiÕt ®èi víi mäi nguån n−íc, trong
khi ®ã ®é mÆn trong n−íc s«ng vïng ven biÓn míi cã ý nghÜa ®èi víi ®êi sèng vµ s¶n xuÊt.
143
http://www.ebook.edu.vn
nguon tai.lieu . vn