Xem mẫu
- Ch−¬ng I
Kh¶o s¸t, chän tuyÕn ®o ®¹c
c¸c yÕu tè thuû v¨n
§1-1 Ph©n cÊp, ph©n lo¹i tr¹m thuû v¨n
Do yªu cÇu phôc vô mµ c¸c tr¹m thuû v¨n cã quy m« kh¸c nhau, yÕu tè ®o ®¹c vµ thêi
gian ho¹t ®éng kh¸c nhau... C¸c tr¹m thuû v¨n ®−îc ph©n lo¹i vµ ph©n cÊp nh− sau :
I. Ph©n lo¹i tr¹m thuû v¨n
C¨n cø vµo ®èi t−îng phôc vô, tr¹m thuû v¨n cã thÓ chia lµm 3 lo¹i :
1. Tr¹m thuû v¨n c¬ b¶n : Lµ lo¹i tr¹m nh»m môc ®Ých thu thËp sè liÖu phôc vô cho
c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n vÒ nguån n−íc. Tr¹m ®Æt ë vÞ trÝ ph¶i cã tÝnh ®¹i biÓu tèt vÒ quy
luËt thay ®æi cña mét hay nhiÒu yÕu tè thuû v¨n trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh. Thêi gian
ho¹t ®éng t−¬ng ®èi dµi vµ do mét c¬ quan qu¶n lý thèng nhÊt: Tæng côc khÝ t−îng thuû
v¨n.
2. Tr¹m thuû v¨n dïng riªng : Lµ lo¹i tr¹m nh»m thu nhËp sè liÖu phôc vô cho thiÕt
kÕ, thi c«ng, qu¶n lý mét c«ng tr×nh nµo ®ã hoÆc phôc vô cho nghiªn cøu mét ®Ò tµi mµ tµi
liÖu ë tr¹m thuû v¨n c¬ b¶n ch−a ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu riªng. HiÖn nay sè tr¹m dïng
riªng nµy ngµy mét t¨ng lªn do yªu cÇu phôc vô cña c¸c ngµnh. ChÕ ®é ®o, yÕu tè ®o vµ thêi
gian ho¹t ®éng cña c¸c tr¹m thuû v¨n dïng riªng ®−îc quy ®Þnh bëi c¬ quan trùc tiÕp qu¶n
lý.
3. Tr¹m thuû v¨n thùc nghiÖm : Lµ lo¹i tr¹m chuyªn nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p ®o
®¹c, ¸p dông c¸c thiÕt bÞ ®o ®¹c míi vµ kiÓm nghiÖm ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n thuû v¨n v.v.
HiÖn t¹i lo¹i tr¹m nµy ®ang t¹m ngõng ho¹t ®éng .
II. Ph©n cÊp tr¹m thuû v¨n
Dùa vµo c¸c yÕu tè vµ chÕ ®é ®o ®¹c, ng−êi ta cã thÓ chia c¸c tr¹m thuû v¨n ra lµm ba
cÊp:
1. Tr¹m thuû v¨n cÊp I : Lµ tr¹m ®−îc quy ®Þnh ®o nhiÒu yÕu tè thuû v¨n c¬ b¶n nh−
mùc n−íc, l−u l−îng, bïn c¸t... ChÕ ®é ®o ®¹c ®−îc quy ®Þnh cô thÓ tuú thuéc vµo sù thay
®æi cña c¸c yÕu tè thuû v¨n theo thêi gian t¹i tõng tr¹m.
2. Tr¹m thuû v¨n cÊp II : Chñ yÕu lµ ®o mùc n−íc cßn c¸c yÕu tè kh¸c nh− l−u l−îng,
bïn c¸t ... chØ ®o mét sè thêi ®o¹n nhÊt ®Þnh trong n¨m.
3. Tr¹m thuû v¨n cÊp III : yÕu tè ®o ®¹c chñ yÕu lµ ®o mùc n−íc. Ngoµi c¸c yÕu tè
trªn c¸c tr¹m cßn ®o ®¹c c¸c yÕu tè kh¸c nh− nhiÖt ®é n−íc, nhiÖt ®é kh«ng khÝ, m−a ..v..v.
http://www.ebook.edu.vn
8
- §1-2 Kh¶o s¸t chän vÞ trÝ ®Æt tr¹m thuû v¨n
I. VÞ trÝ tr¹m ®o l−u l−îng n−íc, ®o bïn c¸t
1. Tiªu chuÈn cña ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m
a. §o¹n s«ng hÑp t−¬ng ®èi th¼ng, cã chiÒu dµi cña ®o¹n s«ng th¼ng L sao cho khi x¸c
®Þnh c¸c yÕu tè liªn quan tíi chiÒu dµi cã sai sè trong ph¹m vi cho phÐp, ch¼ng h¹n trong
tr−êng hîp tÝnh ®é dèc mÆt n−íc, tÝnh l−u tèc phao, x¸c ®Þnh h−íng ch¶y v.v. chiÒu dµi L
cña ®o¹n s«ng th¼ng ph¶i ®¶m b¶o tiªu chuÈn nh− sau:
L = (3 5)B (1-1)
H×nh 1-1. ChiÒu dµi ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m
C«ng thøc (1-1) cã thÓ ®−îc chøng minh nh− sau (xem h×nh1-1)
Gi¶ sö kho¶ng c¸ch vu«ng gãc víi 2 mÆt c¾t lµ L; Trong tr−êng hîp dßng ch¶y ch¶y
xiªn nhÊt tõ A ®Õn B víi chiÒu dµi L’ vµ chóng hîp víi nhau mét gãc α th× sai sè tuyÖt ®èi
vÒ chiÒu dµi lín nhÊt d cã thÓ tÝnh b»ng c«ng thøc :
d = L’ - L = L’ - L’ cosα = L’ ( 1 - cosα)
L' (1 − cos α) × 100
d
× 100 =
Sai sè t−¬ng ®èi : Δ% = = (1 - cosα)×100
L' L'
L
L L B
cosα
Mµ = =
( B)2
L' L2 + B 2 1+ L
⎡ ⎤
L
⎢ ⎥
B
⎥ × 100
VËy Δ% = ⎢1 − (1-2)
()
⎢ 2⎥
1+ L
⎢ B⎥
⎣ ⎦
Víi B lµ chiÒu réng trung b×nh cña ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m (m)
http://www.ebook.edu.vn 9
- L
C¨n cø vµo (1-2) ta cã thÓ tÝnh ®−îc sai sè Δ% cho c¸c tr−êng hîp tû sè kh¸c nhau
B
nh− b¶ng 1-1.
B¶ng 1-1. Sai sè t−¬ng ®èi vÒ chiÒu dµi ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m
L αo cosα 1- cosα Δ% Ghi chó
B
1 45,00 0,707 0,293 29,3
2 26,37 0,894 0,106 10,6
⎫
3 18,12 0,950 0,050 5,0
⎪ Trong sai sè cho phÐp
4 14,05 0,970 0,030 3,0
⎬
5 12,01 0,978 0,022 2,2 ⎪
⎭
6 9,36 0,986 0,014 1,4
Tõ b¶ng (1-1) khi L = (3-5)B th× sai sè Δ% = (2-5 )% n»m trong giíi h¹n sai sè cho
phÐp. Tr−êng hîp kh«ng chän ®−îc ®o¹n s«ng theo c«ng thøc (1-1) th× cã thÓ chän ®o¹n
s«ng ng¾n h¬n song chiÒu dµi ®o¹n s«ng kh«ng nhá h¬n 3 lÇn chiÒu réng (L ≥ 3B)
§èi víi ®o¹n s«ng cã chiÒu réng B > 300m th× L ph¶i b»ng hoÆc lín h¬n kho¶ng c¸ch
gi÷a hai tuyÕn ®o ®é dèc
Riªng tr¹m ®o ë vïng ¶nh h−ëng triÒu, khi B > 300m th× chän L≤1000m
Tr−êng hîp tr¹m ®o b»ng tµu di ®éng th× chiÒu réng s«ng B ≥ 300 m, ®é s©u h ≥ 2 m
(víi tÊt c¶ c¸c mùc n−íc)
b) §o¹n s«ng ®Æt tr¹m ë ngoµi ph¹m vi ¶nh h−ëng cña n−íc d©ng, n−íc vËt do c¸c
c«ng tr×nh trªn s«ng hoÆc do giao thoa sãng lò cña c¸c s«ng nh¸nh g©y ra ( xem h×nh 1.2 )
ChiÒu dµi khu vùc n−íc d©ng ®−îc
tÝnh theo c«ng thøc sau :
ho + Z
Ld = a
J
Trong ®ã :
Ld : ChiÒu dµi n−íc d©ng ( m)
ho : ChiÒu s©u b×nh qu©n cña
dßng ch¶y khi ch−a cã n−íc d©ng (m)
H×nh 1-2. S¬ ®å tÝnh chiÒu dµi n−íc d©ng
Z : ChiÒu cao n−íc d©ng lín nhÊt
t¹i c«ng tr×nh ng¨n s«ng hoÆc t¹i ng· ba s«ng (m).
J : §é dèc mÆt n−íc khi ch−a cã n−íc d©ng
Z
a : HÖ sè phô thuéc vµo tû sè
ho
http://www.ebook.edu.vn
10
- Khi tÝnh to¸n cã thÓ lÊy J b»ng ®é dèc b×nh qu©n ®¸y s«ng ®o¹n tõ n¬i ph¸t sinh n−íc
d©ng ®Õn n¬i ®Æt tr¹m ( theo tµi liÖu kh¶o s¸t ®Þa h×nh) vµ a ®−îc tÝnh theo b¶ng sau :
Z 5,0 2,0 1,0 0,5 0,3 0,2 0,1 0,05
ho
a 0,96 0,91 0,81 0,76 0,67 0,58 0,41 0,24
c) Tr¹m ®o kh«ng chÞu ¶nh h−ëng cña th¸c ghÒnh vµ ¶nh h−ëng do sù ho¹t ®éng cña
con ng−êi lµm thay ®æi quy luËt tù nhiªn cña dßng ch¶y. Kh«ng cã vËt kiÕn tróc lín che
khuÊt tÇm nh×n.
d) Hai bê s«ng cao, khèng chÕ ®−îc mùc n−íc cao nhÊt, cã ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt tèt ®¶m
b¶o x©y dùng ®−îc c¸c c«ng tr×nh ®o ®¹c, kh«ng cã ph©n, nhËp l−u .
e) Bê s«ng, lßng s«ng æn ®Þnh, mÆt c¾t d¹ng ®¬n, c©n ®èi kh«ng cã b·i trµn; nÕu kh«ng
chän ®−îc th× chän n¬i cã b·i trµn nhá.
f) Kh«ng cã cá n−íc mäc ë gÇn bê vµ ®¸y s«ng, kh«ng cã ®¸ ngÇm ngæn ngang trªn
lßng s«ng.
g) Mùc n−íc ph¶i thay ®æi ®Òu ®Æn ph¶n ¸nh ®óng quy luËt thay ®æi mùc n−íc trong
s«ng.
h) T¹i tuyÕn ®o mùc n−íc kh«ng cã ®é dèc ngang, kh«ng cã hiÖn t−îng ch¶y vßng.
i) Tr¹m ®o cÇn gÇn khu d©n c−, thuËn tiÖn sinh ho¹t, giao th«ng vµ th«ng tin liªn l¹c,
nh−ng kh«ng nªn ®Æt ë gÇn bÕn c¶ng, bÕn ®ß ngang... cã sù ho¹t ®éng nhén nhÞp, ¶nh
h−ëng tíi c«ng t¸c ®o ®¹c
§èi víi nh÷ng lo¹i tr¹m dïng riªng cÇn ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu phôc vô riªng ®Ó chän
vÞ trÝ ®o ®¹c cho thÝch hîp.
2. C¸c b−íc kh¶o s¸t
C«ng t¸c kh¶o s¸t tr¹m ®o nãi chung cã thÓ chia ra hai b−íc : Kh¶o s¸t s¬ bé vµ kh¶o
s¸t kü thuËt .
a. Kh¶o s¸t s¬ bé : C¨n cø vµo yªu cÇu phôc vô, t×nh h×nh l−íi tr¹m trong khu vùc ®Æt
tr¹m, s¬ bé chän ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m trªn b¶n ®å, (dïng b¶n ®å cã tØ lÖ cµng lín cµng tèt).
Sau ®ã tiÕn hµnh kh¶o s¸t thùc ®Þa. §o¹n s«ng kh¶o s¸t dµi kho¶ng 5-10Km. Nh÷ng tµi liÖu
cÇn thu thËp khi kh¶o s¸t s¬ bé bao gåm :
§Þa h×nh gÇn ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m; ®Þa chÊt bê s«ng, lßng s«ng; nh÷ng ®iÒu kiÖn cã ¶nh
h−ëng tíi dßng ch¶y nh− th¸c, ghÒnh, ph©n l−u, nhËp l−u. Thu thËp c¸c sè liÖu thuû v¨n, khÝ
t−îng ®Æc tr−ng t¹i khu vùc ®Æt tr¹m, t×nh h×nh d©n sinh, kinh tÕ, chÝnh trÞ t¹i khu vùc ®Æt
tr¹m, c¸c c«ng tr×nh trªn s«ng vµ quy häach cña c¸c ngµnh kinh tÕ hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai
trong khu vùc. Tµi liÖu thu thËp trong b−íc kh¶o s¸t s¬ bé cã thÓ b»ng c¸ch ®iÒu tra, thu
thËp qua c¸c c¬ quan qu¶n lý ë ®Þa ph−¬ng , ®iÒu tra lò hoÆc trùc tiÕp ®o ®¹c mét sè yÕu tè
cÇn thiÕt.
http://www.ebook.edu.vn 11
- b. Kh¶o s¸t kü thuËt bao gåm
• X©y dùng c¸c mèc cao ®é : Cao ®é ®−îc dÉn tõ mèc chuÈn cã hÖ tuyÖt ®èi hoÆc cao ®é
gi¶ ®Þnh. (NÕu ch−a cã ®iÒu kiÖn dÉn cao ®é tuyÖt ®èi)
• LËp b×nh ®å ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m : §o¹n s«ng ®−îc lËp b×nh ®å ph¶i dµi h¬n ®o¹n s«ng
®Þnh chän ®Ó ®Æt tr¹m. ViÖc ®o ®¹c ®Þa h×nh bao gåm : §o ®¹c ®Þa h×nh cña lßng s«ng
phÇn ngËp n−íc vµ phÇn kh«ng ngËp n−íc (tÝnh tõ mÐp n−íc trong thêi gian kh¶o s¸t tíi
®−êng ®ång møc cao h¬n mùc n−íc lín nhÊt kho¶ng 1m). Néi dung c«ng t¸c nµy xem
thªm h−íng dÉn ®o ®¹c phæ th«ng.
H×nh 1-3. B×nh ®å ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m
C¨n cø vµo tµi liÖu ®Þa h×nh lËp b×nh ®å ®o¹n s«ng (h×nh 1-3) vµ vÏ mét sè mÆt c¾t
ngang, mÆt c¾t däc s«ng, ®Ó ph©n tÝch chän tuyÕn ®o (h×nh 1-4 a,b). TØ lÖ cña b×nh ®å vµ c¸c
b¶n vÏ cÇn ®ñ lín ®Ó dÔ ph©n tÝch chän tuyÕn ®o.
+ §o ®¹c, ®iÒu tra c¸c yÕu tè thuû v¨n nh− mùc n−íc lín nhÊt (Hmax), nhá nhÊt (Hmin),
ph©n bè l−u tèc trªn c¸c mÆt c¾t ®Þnh ®Æt tuyÕn ®o, x¸c ®Þnh h−íng ch¶y b×nh qu©n, ®iÒu tra
sù diÔn biÕn lßng s«ng v.v.
Sau khi ®· cã ®ñ c¸c lo¹i tµi liÖu tiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®o¹n
s«ng, c¨n cø vµo c¸c yªu cÇu cña ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m vµ nhiÖm vô cña tr¹m ®o ®Ó chän c¸c
tuyÕn ®o ®¹c.
+ Kh¶o s¸t khu vùc dù kiÕn x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ®o ®¹c nh− : X©y dùng c«ng tr×nh
®o mùc n−íc, x©y dùng c«ng tr×nh c¸p treo thuyÒn, n«i, xe, nhµ tr¹m .v. v.
http://www.ebook.edu.vn
12
- 3. Chän c¸c tuyÕn ®o
Tr¹m thuû v¨n cÊp I bao gåm c¸c tuyÕn ®o l−u l−îng, mùc n−íc, bïn c¸t, ®é dèc mÆt
n−íc, ®o phao, ®o ®é mÆn ( nÕu tr¹m ®o cã ¶nh h−ëng cña thuû triÒu).
a)
b)
H×nh 1-4. a) MÆt c¾t ngang t¹i tuyÕn chÝnh (TuyÕn c¬ b¶n)
b) MÆt c¾t däc ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m (MÆt c¾t nµy kh«ng cïng tµi liÖu ë b×nh ®å)
http://www.ebook.edu.vn 13
- a. TuyÕn ®o l−u l−îng :
Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh l−u l−îng n−íc phæ biÕn ë c¸c tr¹m thuû v¨n hiÖn nay lµ ph−¬ng
ph¸p “l−u tèc - diÖn tÝch”. Theo ph−¬ng ph¸p nµy cÇn ph¶i ®o ®¹c c¸c yÕu tè thµnh phÇn
nh− l−u tèc, diÖn tÝch (®o s©u vµ ®o kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c thuû trùc ®o s©u). C¸c yÕu tè nµy
®−îc x¸c ®Þnh trªn mét mÆt c¾t ngang gäi lµ tuyÕn ®o l−u l−îng.
§Ó ®¶m b¶o thu thËp tµi liÖu ®−îc chÝnh x¸c, mÆt c¾t ®o l−u l−îng ph¶i ®¶m b¶o c¸c
yªu cÇu sau :
- MÆt c¾t ph¶i vu«ng gãc víi h−íng ch¶y b×nh qu©n .
- H×nh d¹ng mÆt c¾t tèt nhÊt lµ d¹ng parab«n (lßng ch¶o) hoÆc ch÷ V, kh«ng cã b·i
trµn, kh«ng cã khu vùc n−íc tï, n−íc vËt .
- Sù ph©n bè l−u tèc trªn mÆt c¾t tu©n theo nh÷ng quy luËt chung, ®¶m b¶o ®o ®¹c
thuËn tiÖn trong c¸c mïa .
- Sù diÔn biÕn lßng s«ng Ýt, nghÜa lµ mÆt c¾t kh«ng cã hiÖn t−îng båi, xãi nghiªm
träng.
b. TuyÕn ®o ®é dèc mÆt n−íc :
§é ®èc mÆt n−íc lµ ®é h¹ thÊp b×nh qu©n cña mÆt n−íc trªn mét ®¬n vÞ chiÒu dµi dßng
ch¶y .
§é dèc mÆt n−íc ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau :
H 1 − H 2 ΔH 1 − 2
J= = %00
LJ LJ
Trong ®ã :
J - ®é dèc mÆt n−íc, th−êng tÝnh b»ng phÇn v¹n (%00)
H1 - mùc n−íc t¹i tuyÕn ®é dèc trªn
H2 - mùc n−íc t¹i tuyÕn ®o ®é dèc d−íi
LJ - chiÒu dµi dßng ch¶y gi÷a hai tuyÕn ®é dèc (cïng ®¬n vÞ víi mùc n−íc).
TuyÕn ®o ®é dèc thùc chÊt lµ hai tuyÕn ®o mùc n−íc cè ®Þnh ®−îc ®Æt vÒ hai phÝa cña
tuyÕn ®o l−u l−îng (xem h×nh 1-5 vµ 1-6)
§Ó ®¶m b¶o ®−îc sai sè cña tµi liÖu trong ph¹m vi cho phÐp, tuyÕn ®o ®é dèc mÆt n−íc
cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau :
• TuyÕn ®o ®é dèc trªn (I1) vµ tuyÕn ®o ®é dèc d−íi (I2) tèt nhÊt lµ c¸ch ®Òu tuyÕn ®o l−u
l−îng.
• T¹i tuyÕn ®o, mùc n−íc thay ®æi ph¶n ¸nh ®óng quy luËt thay ®æi cña mùc n−íc s«ng,
®¶m b¶o x©y dùng ®−îc c«ng tr×nh ®o mùc n−íc æn ®Þnh vµ ®o ®¹c thuËn tiÖn.
http://www.ebook.edu.vn
14
- • Kho¶ng c¸ch gi÷a hai tuyÕn ®o ®é dèc LJ cÇn ®ñ dµi ®Ó ®¶m b¶o cã chªnh lÖch mùc
n−íc gi÷a chóng nh− sau :
+ §èi víi s«ng miÒn nói ΔH1-2 = 25 4 50cm
+ §èi víi s«ng ®ång b»ng ΔH1-2 = 104 20cm
H×nh 1-5. S¬ ®å c¸c tuyÕn ®o ë ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m
NÕu trong thùc tÕ kh«ng cho phÐp chän ®−îc ®o¹n s«ng cã ®é dµi ®¶m b¶o tiªu chuÈn
trªn th× cã thÓ chän ®o¹n s«ng ng¾n víi chªnh lÖch mùc n−íc nhá h¬n song ph¶i cè g¾ng
n©ng cao ®é chÝnh x¸c ®o mùc n−íc, ®Ó gi¶m sai sè cho kÕt qu¶ ®o ®¹c .
H×nh 1-6. TuyÕn ®o ®é dèc
c. TuyÕn ®o phao :
Trong nh÷ng tr−êng hîp kh«ng cho phÐp ®o l−u tèc b»ng m¸y hoÆc yªu cÇu tµi
liÖu cã ®é chÝnh x¸c kh«ng cao l¾m th× cã thÓ dïng phao ®Ó ®o l−u tèc.
§Ó ®o l−u tèc b»ng phao, trªn ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m ta chän c¸c tuyÕn ®o phao vµ tuyÕn
th¶ phao. TuyÕn ë phÝa th−îng l−u tuyÕn ®o l−u l−îng gäi lµ tuyÕn trªn (P1) mét tuyÕn phÝa
h¹ l−u gäi lµ tuyÕn d−íi (P2). TuyÕn th¶ phao c¸ch tuyÕn trªn vÒ phÝa th−îng l−u kho¶ng
30450 m (h×nh1-5)
§Ó tµi liÖu thu thËp ®−îc ®¶m b¶o sai sè cho phÐp th× kho¶ng c¸ch gi÷a hai tuyÕn ®o
phao LP sao cho thêi gian ch¶y truyÒn víi l−u tèc trung b×nh mÆt ngang lín nhÊt tèi thiÓu tõ
50 ÷ 80 gi©y
http://www.ebook.edu.vn 15
- NÕu kh«ng chän ®−îc ®o¹n s«ng ®o phao cã chiÒu dµi ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn trªn th× cã
thÓ chän ®o¹n s«ng ng¾n h¬n, nh−ng LP ph¶i ®ñ dµi sao cho thêi gian ch¶y truyÒn t−¬ng
øng kh«ng nhá h¬n 20 gi©y.
ë c¸c tr¹m thuû v¨n cÊp I c¸c tuyÕn ®o mùc n−íc, ®o bïn c¸t, ®o mÆn, (nÕu cã), ®o ho¸
n−íc, ®o nhiÖt ®é n−íc, tèt nhÊt lµ trïng víi tuyÕn ®o l−u l−îng.
T¹i nh÷ng ®o¹n s«ng ®Æc biÖt cã thÓ ph¶i chän tuyÕn ®o l−u l−îng vÒ mïa lò vµ mïa
kiÖt t¹i hai vÞ trÝ kh¸c nhau nh−ng ph¶i x¸c lËp ®−îc mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè thuû v¨n
t¹i c¸c vÞ trÝ ®ã.
II. VÞ trÝ tr¹m ®o mùc n−íc (tr¹m cÊp III)
§o¹n s«ng ®−îc chän ®Ó ®o mùc n−íc kh«ng yªu cÇu chÆt chÏ nh− ®o¹n s«ng ®Æt tr¹m
®o l−u l−îng, nh−ng cã nh÷ng yªu cÇu riªng thÝch hîp víi viÖc thu thËp tµi liÖu mùc n−íc :
- §o¹n s«ng t−¬ng ®èi th¼ng cã chiÒu dµi L = (3-5)B
- Trªn ®o¹n s«ng kh«ng cã n−íc vËt, n−íc tï.
- Cao tr×nh hai bê s«ng khèng chÕ ®−îc mùc n−íc cao nhÊt, kh«ng mÊt n−íc mÆt vµ n−íc
ngÇm.
- Kh«ng chÞu ¶nh h−ëng cña th¸c, ghÒnh, cån b·i vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña c¸c c«ng
tr×nh lµm thay ®æi quy luËt tù nhiªn cña dßng ch¶y.
- VÞ trÝ tuyÕn ®o cã ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt b¶o ®¶m x©y dùng ®−îc c¸c c«ng tr×nh ®o mùc
n−íc nh− : Cäc, thuû chÝ, giÕng tù ghi mùc n−íc.
Ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn cßn c¨n cø vµo yªu cÇu phôc vô mµ chän ®o¹n s«ng ®Æt
tr¹m cho thÝch hîp.
TuyÕn ®o mùc n−íc ®−îc ®Æt th¼ng gãc víi h−íng ch¶y b×nh qu©n. NÕu tr¹m cßn ®o
®¹c thªm c¸c yÕu tè nh− nhiÖt ®é n−íc, ®é mÆn .. .th× vÞ trÝ ®o ®¹c tèt nhÊt lµ trïng víi tuyÕn
®o mùc n−íc.
ViÖc kh¶o s¸t vÞ trÝ ®Æt tr¹m ®o mùc n−íc còng tiÕn hµnh t−¬ng tù nh− kh¶o s¸t vÞ trÝ
®Æt tr¹m ®o l−u l−îng, nh−ng c¸c yÕu tè thu thËp, ®iÒu tra... ph¶i phï hîp víi yªu cÇu cña
®o¹n s«ng ®Æt tr¹m ®o mùc n−íc nh− ®· tr×nh bµy.
III. VÞ trÝ tr¹m ®o mÆn
Tuú theo yªu cÇu phôc vô mµ tr¹m ®o mÆn cÇn ®−îc ®Æt ë vÞ trÝ thÝch hîp . VÝ dô cÇn
nghiªn cøu sù thay ®æi ®é mÆn theo thêi gian ®Ó lÊy n−íc t−íi ruéng th× tr¹m ®o mÆn cÇn
®Æt gÇn c«ng tr×nh lÊy n−íc; CÇn nghiªn cøu quy luËt thay ®æi cña ®é mÆn däc theo mét con
s«ng nµo ®ã th× cÇn ®Æt c¸c tr¹m ®o däc s«ng...
Tr¹m ®o mÆn th−êng ®Æt kÕt hîp víi tr¹m ®o c¸c yÕu tè thuû v¨n kh¸c. Khi cÇn thiÕt
®Æt riªng tr¹m ®o mÆn th× c«ng t¸c kh¶o s¸t ®−îc tiÕn hµnh nh− ®èi víi tr¹m ®o mùc n−íc.
http://www.ebook.edu.vn
16
- Ch−¬ng II
§o mùc n−íc vμ nhiÖt ®é n−íc
Mùc n−íc lµ ®é cao mÆt tho¸ng cña dßng n−íc so víi mét mÆt chuÈn cao ®é nµo ®ã.
HÖ cao ®é ®ang ®−îc sö dông réng r·i ë ngµnh thuû v¨n lµ hÖ cao ®é Quèc gia. Mùc n−íc
kÝ hiÖu lµ H (hoÆc Z) ®¬n vÞ dïng lµ cm (hoÆc m)
§2-1 C«ng tr×nh ®o mùc n−íc vμ m¸y ®o mùc n−íc
C«ng tr×nh ®o mùc n−íc vµ m¸y mãc ®o mùc n−íc bao gåm c¸c lo¹i c«ng tr×nh ®o mùc
n−íc kh«ng liªn tôc nh− cäc, thuû chÝ ... vµ m¸y tù ghi mùc n−íc liªn tôc hoÆc theo chÕ ®é
tù chän. Sau ®©y sÏ giíi thiÖu mét sè lo¹i c«ng tr×nh, m¸y mãc ®o mùc n−íc ®ang ®−îc
dïng réng r·i ë n−íc ta.
I. Cäc ®o mùc n−íc: Cäc ®o mùc n−íc th−êng ký hiÖu lµ C
Cäc ®−îc dïng ë c¸c tr¹m cã lßng s«ng tho¶i (s«ng ®ång b»ng) cã nhiÒu thuyÒn bÌ qua
l¹i hoÆc dïng ë s«ng miÒn nói n¬i cã nhiÒu vËt tr«i trªn s«ng khi cã lò, biªn ®é mùc n−íc
lín vµ l−u tèc lín .
Cäc cã thÓ lµm b»ng gç tèt, bª t«ng, s¾t.. TiÕt diÖn ngang cã thÓ lµ h×nh vu«ng, (c¹nh tõ
10 -15 cm) hoÆc h×nh trßn (®−êng kÝnh
tõ 10-15 cm), vµ cäc s¾t ch÷ L, I (tõ 6-
8 cm). ChiÒu dµi cña cäc ph¶i ®¶m b¶o
®ãng ngËp vµo líp ®Êt cøng Ýt nhÊt lµ
50 cm, phÇn cäc nh« ra khái mÆt ®Êt
kho¶ng 10 cm. NÕu lµ cäc gç hoÆc cäc
bª t«ng th× trªn ®Çu cäc ph¶i cã lâi s¾t
φ = 10412 mm nh« khái mÆt cäc 10
mm ®Ó lµm chuÈn khi ®o .
Sè l−îng cäc trªn mçi tuyÕn ®o
H×nh 2-1. Mùc n−íc t¹i vÞ trÝ A
tuú thuéc vµo ®Þa h×nh bê s«ng vµ biªn
®é dao ®éng mùc n−íc. Sau ®©y lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn ®¶m b¶o khi x©y dùng hÖ thèng cäc
®o mùc n−íc.
Chªnh lÖch cao ®é gi÷a hai ®Çu cäc kÒ nhau trong kho¶ng 30450 cm vµ kh«ng ®−îc
•
v−ît qu¸ 60 cm, c¸c cäc kh«ng nªn c¸ch nhau qu¸ xa. §Çu cäc trªn cïng ph¶i cao h¬n mùc
n−íc lín nhÊt tõ 40450 cm, ®Çu cäc cuèi cïng ph¶i thÊp h¬n mùc n−íc thÊp nhÊt tõ 40450
cm.
• Thø tù c¸c cäc ®−îc ghi tõ cäc cao nhÊt ®Õn cäc thÊp nhÊt. Tr−êng hîp ph¶i x©y dùng
http://www.ebook.edu.vn 17
- thªm cäc gi÷a hai cäc ®· cã th× tªn cäc míi mang sè hiÖu cäc trªn vµ ch÷ a. VÝ dô gi÷a cäc
3 vµ 4 thªm cäc 3a (Xem h×nh 2-2)
H×nh 2-2. HÖ thèng cäc ®o mùc n−íc
II. Thuû chÝ ®−îc ký hiÖu lµ P
H×nh 2-3. Thuû trÝ ®o mùc n−íc
http://www.ebook.edu.vn
18
- Thuû chÝ th−êng ®−îc dïng ë n¬i lßng s«ng dèc, Ýt thuyÒn bÌ qua l¹i, Ýt vËt næi trªn
s«ng, biªn ®é mùc n−íc nhá, n−íc kh«ng ch¶y xiÕt. hoÆc n¬i cã c«ng tr×nh víi t−êng v¸ch
th¼ng ®øng (cèng, mè cÇu, cÇu c¶ng)
Cã thÓ lµm thuû chÝ b»ng gç tèt, s¾t tr¸ng men, s¾t s¬n hoÆc bª t«ng. Thuû chÝ b»ng gç
th−êng cã kÝch th−íc nh− sau :
Dµi 243 m, réng 10420 cm, dµy 344 cm, trªn bÒ mÆt cã kh¾c ®é dµi 1cm, 2cm hoÆc
5cm mét. Khi ®é chÝnh x¸c cña mùc n−íc yªu cÇu 1 cm th× v¹ch kh¾c 0,5 hay 1 cm, khi yªu
cÇu ®é chÝnh x¸c 2 cm hoÆc 5 cm th× v¹ch kh¾c lµ 1 cm hoÆc 2 cm. NÕu lµm b»ng gç cÇn
ph¶i sö lý ®Ó chèng mèi môc . NÕu lµm b»ng s¾t tr¸ng men
th× lµm thµnh nhiÒu ®o¹n nèi, mçi ®o¹n dµi 50 cm, réng 10
cm dµy 1- 2 mm . NÕu kh¾c trªn t−êng bª t«ng, ®¸ th× ph¶i
cã chiÒu réng tõ 10-20 cm. ë tuyÕn ®o, thuû chÝ cã thÓ ®−îc
g¾n vµo cäc gç, cäc bª t«ng, cäc s¾t, hoÆc vµo t−êng cèng,
mè cÇu... §iÓm 0 ë mçi thuû chÝ ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh so víi
mÆt chuÈn cao ®é tuyÖt ®èi.
Khi x©y dùng hÖ thèng thuû chÝ cÇn chó ý mÊy ®iÓm
sau:
• §Ønh thuû chÝ trªn cïng cao h¬n Hmax Ýt nhÊt 50cm,
gèc thuû chÝ d−íi cïng thÊp h¬n Hmin Ýt nhÊt 50cm 130mm
• Cao tr×nh ®iÓm “ 0 “ cña thuû chÝ trªn ph¶i thÊp h¬n
®iÓm trªn cïng cña thuû chÝ kÕ tiÕp phÝa d−íi Ýt nhÊt lµ
20 cm Khi l¾p ®Æt cÇn h−íng chiÒu dÑt cña thuû chÝ
theo h−íng ch¶y ®Ó gi¶m ¶nh h−ëng cña n−íc dÒnh .
• Cã thÓ x©y dùng cäc xen kÏ víi thuû chÝ trªn cïng mét 86mm
tuyÕn ®o .
H×nh 2-4. Thuû chÝ
III. M¸y tù ghi mùc n−íc
1. Ph©n lo¹i m¸y tù ghi mùc n−íc
a) C¨n cø vµo ph−¬ng ®Æt trôc trèng quÊn giÊy tù ghi, cã thÓ ph©n thµnh hai lo¹i
chÝnh:
- Lo¹i trôc ngang : Khi m¸y ho¹t ®éng trôc trèng quÊn giÊy ®Æt n»m ngang.
- Lo¹i trôc ®øng : Khi m¸y ho¹t ®éng, trôc trèng quÊn giÊy ®Æt th¼ng ®øng.
b) C¨n cø vµo ph−¬ng thøc truyÒn dao ®éng cña mùc n−íc tíi m¸y, cã thÓ chia m¸y tù
ghi mùc n−íc ra c¸c lo¹i sau :
Lo¹i 1 : TruyÒn sù dao ®éng cña mùc n−íc b»ng phao næi nh− m¸y “ Van §ai “ ( Liªn
X« cò s¶n xuÊt) m¸y steven A68-A71 ( Mü ); SW-40( Trung Quèc)
http://www.ebook.edu.vn 19
- Lo¹i 2 : TruyÒn dao ®éng cña mùc n−íc b»ng ¸p lùc khÝ vµ ®iÖn ¸p .
+ ¸p lùc khÝ nh− m¸y LPN 8/2 (Ph¸p)
+ §iÖn ¸p nh− m¸y T§N-324-M1 (ViÖt Nam)
Lo¹i 3 : Dao ®éng cña mùc n−íc ®−îc truyÒn b»ng siªu ©m nh− WLR7 , WLR8( NhËt)
2. Giíi thiÖu mét sè lo¹i m¸y ®o mùc n−íc ®ang dïng ë n−íc ta
M¸y tù ghi mùc n−íc "Van ®ai” : Lo¹i m¸y nµy do Liªn X« (cò) s¶n xuÊt (sau ®ã
Trung Quèc s¶n xuÊt d¹ng t−¬ng tù). M¸y Van ®ai cã gi¸ thµnh thÊp, bÒn, dÔ sö dông nªn
®−îc dïng nhiÒu ë n−íc ta .
a) C¸c bé phËn chÝnh cña m¸y Van ®ai
H×nh 2-5. S¬ ®å cÊu t¹o m¸y tù ghi Van §ai
1. Trèng quÊn giÊy tù ghi : Trôc cña trèng quÊn giÊy g¾n víi c¸c pu-ly, giÊy tù ghi lµ
lo¹i giÊy chuyªn dïng, tû lÖ biÓu ®å tuú thuéc vµo cÊu t¹o cña tõng lo¹i m¸y.
2. Kim tù ghi : Kim tù ghi cÊu t¹o t−¬ng tù nh− mét ngßi bót, ®Çu kim cã chç chøa
mùc, kim ®−îc tr−ît trªn mét trôc song song víi trôc trèng quÊn giÊy vµ liªn hÖ víi sù
chuyÓn ®éng cña ®ång hå .
3. Phao : Phao cã d¹ng h×nh trô rçng lµm b»ng t«n hoÆc b»ng ®ång cã t¸c dông truyÒn
sù dao ®éng cña mùc n−íc tíi pu-ly.
4. Pu-ly : C¸c pu-ly ®−îc g¾n vµo c¸c trôc, c¸c trôc nµy liªn hÖ víi trôc trèng quÊn
giÊy, nhê c¸c pu-ly nµy mµ sù dao ®éng cña phao ®−îc truyÒn tíi vµ lµm quay trôc quÊn
giÊy. M¸y cã thÓ cã tõ 1 ®Õn 2 pu-ly víi ®−êng kÝnh kh¸c nhau ®Ó ghi biÓu ®å mùc n−íc víi
c¸c tû lÖ kh¸c nhau.
5. §ång hå dïng ®Ó chØ thêi gian, nã cã liªn hÖ víi kim tù ghi . Lo¹i m¸y nµy cã ®ång
hå ®−îc lªn gi©y cãt 24 giê 1 lÇn.
http://www.ebook.edu.vn
20
- Ngoµi c¸c bé phËn chÝnh ®· nªu cßn c¸c bé phËn kh¸c nh− trôc (6,7) ®Ó l¾p c¸c pu-ly,
®èi träng cña phao (8), ®èi träng cña ®ång hå (9), d©y treo phao nèi liÒn gi÷a phao vµ pu-ly,
th©n m¸y (10).
b) Nguyªn lý ho¹t ®éng cña m¸y Van ®ai
Do phao ®−îc th¶ næi trªn mÆt n−íc, nªn dao ®éng mùc n−íc sÏ ®−îc truyÒn tíi c¸c pu-
ly vµ truyÒn tíi trèng quÊn giÊy lµm trèng quÊn giÊy quay xung quanh trôc cña nã. MÆt
kh¸c kim tù ghi dÞch chuyÓn theo thêi gian cã ph−¬ng song song víi trôc quÊn giÊy. Nh−
vËy kim tù ghi vµ trèng quÇn giÊy dÞch chuyÓn theo 2 ph−¬ng vu«ng gãc víi nhau, kÕt qu¶
cho ta biÓu ®å tù ghi cña qu¸ tr×nh thay ®æi mùc n−íc trªn trôc vu«ng gãc(H~t). TØ lÖ cña
mùc n−íc tuú thuéc vµo biªn ®é dao ®éng cña mùc n−íc mµ sö dông c¸c tû lÖ nh− sau: 1/1
vµ 1/2 khi g¾n 2 pu-ly vµo chèt 6; tû lÖ 1/5 vµ 1/10 khi g¾n 2 pu-ly vµo chèt 7 (xem h×nh
2-5).
M¸y tù ghi mùc n−íc T§N-324-M1 :
M¸y T§N-324-M1 do ViÖn kü thuËt qu©n sù (ViÖt Nam) s¶n suÊt .
a) C¸c bé phËn chÝnh : M¸y cã c¸c bé phËn chÝnh sau ®©y
§Çu ®o, khèi ®iÒu khiÓn xö lý sè liÖu, nguån ®iÖn (xem s¬ ®å 2-6 )
T§N-324-M1.03 T§N-324-M1.02 T§N-324-M1.01
T§N-324-M1.04
(Nguån)
H×nh 2-6. S¬ ®å cÊu t¹o m¸y ®o mùc n−íc T§N-324-M1
b) Nguyªn lý ho¹t ®éng cña m¸y
§Çu ®o ho¹t ®éng theo c¸c chÕ ®é ®o trùc tiÕp hoÆc ®o theo chÕ ®é ®Þnh tr−íc (theo chu
kú ®−îc cµi ®Æt s½n)
§Çu ®o gåm qu¶ däi cã g¾n ®Çu nhËn n−íc treo trªn mét sîi d©y (th−íc chuÈn). Khi
cÇn ®o ®Çu ®o, nhËn lÖnh tõ khèi 02, qu¶ däi sÏ ®−îc th¶ xuèng tõ vÞ trÝ ®Æt ®Çu ®o (cã cao
tr×nh x¸c ®Þnh) xuèng mÆt n−íc trong giÕng. Khi ®Çu nhËn n−íc võa ch¹m mÆt n−íc th× ®Çu
®o sÏ truyÒn gi¸ trÞ ®äc trªn th−íc chuÈn vÒ khèi 02, ®ång thêi kÐo qu¶ däi vµ ®Çu nhËn
n−íc vÒ vÞ trÝ ban ®Çu, kÕt thóc 1 lÇn ®o. ViÖc ®iÒu khiÓn khèi 02 cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trùc
tiÕp tõ ng−êi ®o hoÆc theo tr×nh tù ®· cµi ®Æt tõ khèi 03. Khèi 02 cã chøc n¨ng xö lý sè liÖu
vµ hiÖn sè lªn mµn h×nh ®ång thêi truyÒn sè liÖu ®· xö lý sang khèi 03. Khèi 03 l−u tr÷ tµi
liÖu vµ chuÈn bÞ tr¹ng th¸i cho chu kú ®o tiÕp theo. Toµn bé hÖ thèng ®−îc cung cÊp nguån
®iÖn tõ khèi 04.
http://www.ebook.edu.vn 21
- Nh− vËy m¸y tù ghi mùc n−íc T§N-324-M1, cã thÓ tù ®éng ®o, l−u tr÷ sè liÖu hoÆc cã
thÓ ®o mùc n−íc tõ xa t¹i tõng thêi ®iÓm .
c) C«ng tr×nh l¾p ®Æt m¸y tù ghi mùc n−íc
M¸y T§N-324-M1 cã thÓ dïng lo¹i c«ng tr×nh giíi thiÖu trªn h×nh 2-8 ®Ó l¾p ®Æt.
M¸y tù ghi mùc n−íc LPN 8/2
a) Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y :
M¸y lµm viÖc dùa vµo sù biÕn ®æi cña ¸p lùc khÝ. Sù dao ®éng cña mùc n−íc lµm biÕn
thiªn ¸p lùc khÝ cña bé phËn khÝ, sù biÕn thiªn nµy ®−îc truyÒn tíi bé phËn nhËn, xö lý
th«ng tin vµ cho kÕt qu¶ . Sù biÕn thiªn cña ¸p lùc khÝ nhê hÖ thèng nÐn khÝ, èng dÉn khÝ
tiÕp xóc víi nguån n−íc cÇn ®o .
b) C¸c bé phËn chñ yÕu cña m¸y :
• HÖ thèng khÝ gåm b×nh nÐn khÝ, èng dÉn khÝ ®uîc nèi tõ m¸y tíi nguån n−íc.
• Bé phËn nhËn vµ xö lý sè liÖu lµ bé phËn chÝnh cña m¸y, nã cã t¸c dông biÕn ®æi
sù dao ®éng cña mùc n−íc th«ng qua sù biÕn thiªn cña ¸p thµnh gi¸ trÞ mùc n−íc.
KÕt qu¶ nµy do m¸y tÝnh to¸n, l−u tr÷ vµ hiÓn thÞ trªn mµn h×nh khi cÇn thiÕt. ViÖc
®iÒu khiÓn m¸y vËn hµnh th«ng qua bµn phÝm vµ mµn h×nh hiÓn thÞ. ChÕ ®é ®o ®¹c,
yÕu tè cÇn ®o ®¹c.. ®−îc cµi ®Æt theo yªu cÇu cña ng−êi sö dông vµ sau ®ã m¸y sÏ
thùc hiÖn hoµn toµn tù ®éng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh .
- Nguån n¨ng l−îng : Cã thÓ dïng ¾c quy 11 ÷14V DC hoÆc nguån ®iÖn l−íi
220V AC 610 %
c) TÝnh n¨ng vµ ph¹m vi øng dông cña m¸y :
• C¸c yÕu tè ®o ®¹c :
- §o mùc n−íc: Tuú theo c¸c lo¹i m¸y thiÕt kÕ kh¸c nhau mµ biªn ®é mùc n−íc cã
thÓ ®o ®−îc kh¸c nhau nh− sau: 0-5, 0-10, 0-20 vµ 0-60m víi ®é chÝnh x¸c 60,1%
§é ph©n gi¶i : Ph¹m vi ®o < 10 m : 1mm
Ph¹m vi ®o /10 m : 1 cm
Ngoµi mùc n−íc ra m¸y cßn x¸c ®Þnh ®−îc c¸c ®Æc tr−ng mùc n−íc kh¸c nh−: c−êng
suÊt mùc n−íc, mùc n−íc cao nhÊt, thÊp nhÊt c¶nh b¸o (tuú chän)
- §o nhiÖt ®é:
+ Ph¹m vi øng dông : Tõ -20oC 4 +60oC
+ §é chÝnh x¸c 60,3oC
+ §é ph©n gi¶i 0,1oC
• Chøc n¨ng vËn hµnh cña m¸y:
http://www.ebook.edu.vn
22
- + Thêi gian, chÕ ®é tù ghi, ngµy, giê hÖ thèng, thêi gian lÊy mÉu ( 1 lÇn ®o ), chÕ ®é tù
®éng kiÓm tra sù ho¹t ®éng cña m¸y, chÕ ®é ho¹t ®éng tiÕt kiÖm n¨ng l−îng, chÕ ®é ho¹t
®éng th−êng xuyªn.
+ §o ®¹c, l−u tr÷, truyÒn sè liÖu
Ph©n tÝch kÕt qu¶, l−u tr÷ sè liÖu víi mét khèi l−îng nhÊt ®Þnh, hiÓn thÞ sè liÖu trªn
mµn h×nh khi cÇn; cã thÓ “®æ” sè liÖu ®· ®o ®¹c vµo m¸y tÝnh (PC), cã thÓ huû sè liÖu khi
kh«ng cÇn thiÕt l−u tr÷; sè liÖu cã thÓ truyÒn qua m¹ng ®iÖn tho¹i tõ xa tíi mét n¬i nµo ®ã.
Mét sè chøc n¨ng tù ®éng, b¶o d−ìng m¸y theo ®Þnh kú vµ th«ng b¸o mét sè yÕu tè cã
liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ hiÖn tr¹ng cña m¸y ...
H×nh 2-7. Mét h×nh thøc l¾p ®Æt m¸y tù ghi mùc n−íc LPN 8/2
IV. C«ng tr×nh ®Æt m¸y tù ghi mùc n−íc
ë ®©y giíi thiÖu 2 lo¹i c«ng tr×nh ®−îc dïng phæ biÕn ë n−íc ta :
1. GiÕng tù ghi kiÓu ®¶o (H×nh 2-8a). Lo¹i giÕng nµy ®uîc x©y trªn lßng s«ng, ngay
t¹i tuyÕn ®o ®¹c. GiÕng cã d¹ng h×nh trô, cã thÓ lµm b»ng èng bª t«ng, gç .v.v. Trªn giÕng
lµ sµn ®Æt m¸y cã m¸i che. Cao tr×nh sµn m¸y ph¶i cao h¬n mùc n−íc lín nhÊt. Tõ sµn m¸y
cã cÇu c«ng t¸c nèi víi bê. Lç th«ng n−íc tõ giÕng víi n−íc s«ng n»m ë vÞ trÝ thÊp h¬n mùc
n−íc thÊp nhÊt. Lo¹i giÕng nµy dÔ thi c«ng, vèn x©y dùng kh«ng nhiÒu l¾m song cã nh−îc
®iÓm lµ chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña sãng, giã do ®ã tµi liÖu thu ®−îc h¹n chÕ vÒ ®é chÝnh
x¸c.
2. GiÕng kiÓu bê ( h×nh 2 -8b) : C«ng tr×nh ®Æt m¸y tù ghi lo¹i nµy ®−îc x©y dùng trªn
bê s«ng, cã c¸c bé phËn chÝnh: GiÕng, èng dÉn n−íc hoÆc xi ph«ng vµ sµn m¸y.
http://www.ebook.edu.vn 23
- Lo¹i giÕng nµy cã −u ®iÓm lµ kh¾c phôc ®−îc c¸c nh−îc ®iÓm cña lo¹i giÕng kiÓu ®¶o,
nh−ng khã thi c«ng nªn gi¸ thµnh c«ng tr×nh th−êng cao h¬n. §èi víi c¸c lo¹i m¸y nh− LPN
8/2, WLR7 , WLR8... sÏ cã lo¹i c«ng tr×nh l¾p ®Æt m¸y thÝch hîp cho mçi lo¹i cô thÓ.
H×nh 2-8. C«ng tr×nh ®Æt m¸y tù ghi mùc n−íc
a- kiÓu ®¶o; b- kiÓu bê
§2-2 ChÕ ®é ®o mùc n−íc
ChÕ ®é ®o mùc n−íc ph¶i ®¶m b¶o thu thËp ®−îc qu¸ tr×nh diÔn biÕn cña mùc n−íc mét
c¸ch hoµn chØnh. Do ®ã tuú theo chÕ ®é dßng ch¶y t¹i tr¹m (¶nh h−ëng lò hay ¶nh h−ëng
triÒu), tuú theo sù thay ®æi mùc n−íc c¸c thêi kú trong n¨m ( mïa lò, mïa c¹n) mµ cã chÕ
®é ®o ®¹c cho phï hîp . Nãi chung chÕ dé ®o mùc n−íc b»ng c«ng tr×nh cäc , thuû chÝ quy
®Þnh nh− sau :
• §o 1 lÇn trong mçi ngµy ®ªm vµo lóc 7h
• §o 2 lÇn trong mçi ngµy ®ªm vµo c¸c giê 7h vµ 19h
• §o 4 lÇn trong mçi ngµy ®ªm vµo c¸c giê 1, 7, 13, 19h
• §o 8 lÇn trong mçi ngµy ®ªm vµo c¸c giê 1, 4, 7, 10, 13, 16, 19, 22h
• §o 12 lÇn trong mçi ngµy ®ªm vµo c¸c giê lÎ: 1, 3, .. .., 21, 23h
• §o 24 lÇn trong mçi ngµy ®ªm vµo c¸c giê : 1, 2, 3, .. .., 23, 24h
http://www.ebook.edu.vn
24
- §èi víi c¸c tr¹m kh«ng chÞu ¶nh h−ëng triÒu vÒ mïa c¹n th−êng ¸p dông c¸c chÕ ®é ®o
1 lÇn, 2 lÇn hoÆc 4 lÇn trong 1 ngµy. VÒ mïa lò tuú theo c−êng suÊt thay ®æi cña mùc n−íc
mµ thay ®æi chÕ ®é ®o cho phï hîp .
§èi víi c¸c tr¹m chÞu ¶nh h−ëng cña thuû triÒu th−êng ¸p dông chÕ ®é ngµy ®o 12 lÇn
hoÆc 24 lÇn.
Ngoµi c¸c chÕ ®é trªn khi cÇn x¸c ®Þnh ®−îc mùc n−íc ch©n, ®Ønh (lò, triÒu) hoÆc c¸c
tr¹m cã môc ®Ých phôc vô riªng tuú theo yªu cÇu cßn cã thÓ bè trÝ ®o thªm 5ph, 10ph, 20ph,
30ph ®o 1 lÇn. NÕu chÕ ®é ®o ®¹c nµy cÇn kÐo dµi vµ th−êng xuyªn th× tèt nhÊt lµ sö dông
m¸y tù ghi mùc n−íc.
Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu cã thÓ tinh gi¶m chÕ ®o b»ng c¸ch gi¶m lÇn ®o trong ngµy vµ
gi¶m thêi kú ®o trong n¨m. Ch¼ng h¹n ë c¸c tr¹m ¶nh h−ëng cña triÒu, chØ ®o mét sè lÇn
gÇn trÞ sè ®Ønh triÒu, ch©n triÒu hoÆc trong mçi n¨m chØ ®o mét sè kú triÒu ®Æc tr−ng nh−
triÒu c−êng, triÒu m·n, triÒu trung b×nh trong c¸c th¸ng kiÖt nhÊt.
§èi víi c¸c tr¹m ®o b»ng m¸y tù ghi cÇn cã chÕ ®é ®o kiÓm tra ®Ó hiÖu chØnh sè liÖu.
C¸c chÕ ®é ®o kiÓm tra cã thÓ ngµy ®o 1 lÇn, 2 lÇn hoÆc 4 lÇn tuú theo chÊt l−îng tµi liÖu thu
®−îc cña m¸y tù ghi.
§2-3 §o vμ tÝnh to¸n mùc n−íc
I. §o mùc n−íc b»ng cäc vµ thuû chÝ
Nguyªn t¾c chung cña ®o mùc nuíc b»ng c¸c lo¹i c«ng tr×nh cäc, thuû chÝ lµ x¸c ®Þnh
kho¶ng c¸ch tõ mùc n−íc tíi ®Çu cäc ho¨c ®iÓm “0” cña thñy chÝ; khi ®ã mùc n−íc ®−îc
tÝnh nh− sau:
H=∇+a
Trong ®ã : H- Mùc n−íc ( cm , m )
∇- Cao ®é ®Çu cäc hoÆc cao ®é ®iÓm “0” cña thuû chÝ so víi mét mÆt chuÈn
a- Sè ®äc trªn th−íc cÇm tay hoÆc sè ®äc trªn thuû chÝ.
Th−íc cÇm tay ®−îc lµm b»ng gç réng 5-8 cm, dµy 1,5-3 cm dµi 80-120 cm, hoÆc lµm
b»ng nh«m φ = 2,5-3 cm dµi 80-120 cm, trªn th−íc cã kh¾c v¹ch nhá nhÊt tíi 0,5 hoÆc
1,0cm. NÕu lµ th−íc gç th× ®Çu d−íi cã bäc kim lo¹i ®Ó tr¸nh bÞ mßn trong qu¸ tr×nh sö
dông.
§Ó n©ng cao ®é chÝnh x¸c mùc n−íc khi ®o b»ng cäc vµ thuû chÝ cÇn chó ý mÊy ®iÓm
sau ®©y:
• Khi ®o cÇn ®Æt chiÒu dÑt cña n−íc theo dßng ch¶y; ®Ó m¾t gÇn mÆt n−íc khi ®äc.
Tr−êng hîp cã sãng to hoÆc n−íc dÒnh cÇn tranh thñ ®o khi mÆt n−íc t−¬ng ®èi æn
®Þnh vµ cÇn ®o 2 lÇn råi lÇy sè trung b×nh céng cña 2 lÇn ®äc lµm sè ®o chÝnh thøc.
• Thêi gian trung b×nh cña c¸c lÇn ®o ph¶i trïng víi thêi ®iÓm quy ®Þnh ®o ®¹c.
http://www.ebook.edu.vn 25
- • Khi ®o cÇn chän cäc sao cho sè ®äc kh«ng nhá h¬n 5 cm mµ còng kh«ng lín qu¸
60-70 cm, v× nh− vËy sÏ g©y khã kh¨n cho ®o ®¹c vµ h¹n chÕ ®é chÝnh x¸c cña kÕt
qu¶.
II. §o mùc n−íc b»ng m¸y tù ghi
§èi víi tr¹m cã m¸y tù ghi mùc n−íc th× ngoµi viÖc thay giÊy tù ghi, lªn gi©y cãt cho
®ång hå, kiÓm tra nguån ®iÖn .v.v cÇn ®o mùc n−íc kiÓm tra ë cäc hoÆc thuû chÝ theo chÕ
®é quy ®Þnh.
Sau khi ®o kiÓm tra ngoµi viÖc ghi sè liÖu vµo sæ, cÇn ®¸nh dÊu to¹ ®é ®iÓm kiÓm tra
trªn biÓu ®å tù ghi, hiÖu chØnh l¹i vÞ trÝ kim tù ghi nÕu m¸y cã sai sè. NÕu dïng m¸y hiÖn sè
th× cÇn ghi c¶ sè liÖu ®o kiÓm tra vµ sè liÖu ®äc trªn m¸y vµo thêi ®iÓm kiÓm tra.
Sè ®äc vµ sè hiÖu cäc (thuû chÝ) ®−îc ghi ngay vµo sæ sau khi ®o xong. Mét trong c¸c
lo¹i sæ ghi mùc n−íc cã d¹ng nh− sau :
Cao ®é Mùc Quan s¸t, ghi chÐp
Mùc n−íc
Sè hiÖu ®Çu cäc Sè n−íc trªn c¸c yÕu tè phô :
b×nh qu©n
Th¸ng Ngµy Giê cäc hay hay sè ®äc a mÆt quy sãng, giã, m−a vµ c¸c
ngµy
thuû chÝ “0” thuû (cm) chiÕu hiÖn t−îng ®Æc biÖt
(cm)
chÝ (cm) (cm) kh¸c
1 2 3 4 5 6 7 8 9
→1
VII 15 7 3 1086 16 1102
§2-4 §o nhiÖt ®é n−íc Ton vμ nhiÖt ®é kh«ng khÝ Tok
I. NhiÖt kÕ ®o nhiÖt ®é n−íc vµ nhiÖt ®é kh«ng khÝ
1. NhiÖt kÕ ®o nhiÖt ®é n−íc: th−êng lµ nhiÖt kÕ thñy ng©n ®−îc bäc trong vá kim lo¹i
kh«ng rØ. PhÝa d−íi nhiÖt kÕ cã bÇu chøa n−íc nh»m gi÷ nguyªn nhiÖt ®é n−íc khi ®−a nhiÖt
kÕ ra khái mÆt n−íc ®Ó ®äc nhiÖt ®é. Thang ®é cña nhiÖt kÕ ®−îc kh¾c v¹ch nhá nhÊt kh«ng
qu¸ 0,2oC. NÕu ë tr¹m dïng m¸y ®o mùc n−íc cã tÝnh n¨ng ®o ®−îc nhiÖt ®é n−íc th× sö
dông lo¹i m¸y nµy thay cho nhiÖt kÕ.
§é chÝnh x¸c cña nhiÖt kÕ hoÆc m¸y ®o cÇn ®−îc kiÓm ®Þnh tr−íc. NÕu cã sai sè cÇn
ph¶i hiÖu chØnh cho kÕt qu¶.
2. NhiÖt kÕ ®o nhiÖt ®é kh«ng khÝ: th−êng lµ nhiÖt kÕ thñy ng©n chuyªn dïng. VÞ trÝ
®o ®−îc ®Æt trong lÒu khÝ t−îng hoÆc treo trong nhµ tr¹m c¸ch mÆt ®Êt kho¶ng 1,5m.
NÕu viÖc qui ®Þnh ®o nhiÖt ®é kh«ng khÝ cïng víi ®o nhiÖt ®é n−íc th× chÕ ®é ®o nhiÖt
®é kh«ng khÝ nh− chÕ ®é ®o nhiÖt ®é n−íc. NÕu viÖc ®o nhiÖt ®é kh«ng khÝ yªu cÇu nh− ë
mét tr¹m khÝ t−îng th× cÇn theo qui ®Þnh cña “Tµi liÖu h−íng dÉn ®o c¸c yÕu tè khÝ t−îng”.
II. VÞ trÝ ®o nhiÖt ®é n−íc
VÞ trÝ ®o nhiÖt ®é n−íc n»m trªn tuyÕn ®o mùc n−íc, cã thÓ ë gi÷a dßng hoÆc gÇn bê
nh−ng ph¶i cã ®é s©u dßng ch¶y tõ 0,5m trë lªn, ph¶i ë n¬i n−íc ch¶y, kh«ng ®o ë n¬i cã cá
http://www.ebook.edu.vn
26
- hoÆc rong rªu, gÇn nguån n−íc ngÇm, n−íc bÈn hay n−íc nãng l¹nh do khu c«ng nghiÖp
th¶i ra. §Ó thuËn tiÖn cho ®o ®¹c, vÞ trÝ ®o nhiÖt ®é n−íc cÇn ®Æt gÇn vÞ trÝ c«ng tr×nh ®o mùc
n−íc.
III. §o nhiÖt ®é n−íc
1. C¸ch ®o ®¹c
Tr−íc giê ®o qui ®Þnh kho¶ng 5 phót nhiÖt kÕ ph¶i ®−îc ng©m th¼ng ®øng xuèng d−íi
mÆt n−íc Ýt nhÊt 0,5m, kh«ng ®Ó nhiÖt kÕ ch¹m ®¸y s«ng hoÆc c¸c vËt kh¸c. Sau khi ng©m
nhiÖt kÕ kho¶ng 5 phót th× ®−a nhiÖt kÕ lªn vµ ®äc ngay nhiÖt ®é víi ®é chÝnh x¸c tíi 0,1oC
(®äc sè lÎ tr−íc, ®äc sè ®é sau). Khi ch−a ®äc xong nhiÖt ®é kh«ng ®−îc ®æ n−íc ra khái
bÇu cña nhiÖt kÕ. Trong thêi gian chê ng©m nhiÖt kÕ cã thÓ quan s¸t c¸c yÕu tè kh¸c nh−
sãng, giã, tr¹ng th¸i mÆt s«ng ...
2. ChÕ ®é ®o nhiÖt ®é n−íc
• ChÕ ®é 1 : mçi ngµy ®o hai lÇn vµo 7, 19h
• ChÕ ®é 2 : mçi ngµy ®o bèn lÇn vµo 1, 7, 13, 19h
IV. TÝnh trÞ sè ®Æc tr−ng ngµy cña nhiÖt ®é n−íc vµ nhiÖt ®é kh«ng khÝ
1. NhiÖt ®é b×nh qu©n ngµy
1 i=n o
∑ Tni
o
Tn =
n i =1
Trong ®ã :
o
T n - NhiÖt ®é n−íc b×nh qu©n ngµy (oC)
o
Tni - NhiÖt ®é n−íc ®o t¹i lÇn thø i ®· hiÖu chØnh (nÕu cã) - oC
n - Sè lÇn ®o trong ngµy
2. NhiÖt ®é lín nhÊt, nhá nhÊt ngµy : NhiÖt ®é lín nhÊt, nhá nhÊt ngµy ®−îc trÝch tõ tµi
liÖu thùc ®o t¹i c¸c lÇn ®o trong ngµy sau khi ®· hiÖu chØnh (nÕu cã).
§èi víi c¸c ®Æc tr−ng ngµy cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ còng tÝnh to¸n t−¬ng tù.
§2-5 Quan s¸t, ®o ®¹c c¸c yÕu tè kh¸c
I. Quan s¸t sãng, giã
ë tr¹m ®o mùc n−íc nãi chung kh«ng cã dông cô ®o sãng, giã do ®ã c¸c yÕu tè nµy
th−êng ®o b»ng c¸ch −íc l−îng. Tuy vËy sè liÖu vÒ sãng vµ giã cã t¸c dông ®¸ng kÓ trong
viÖc chØnh lý tµi liÖu mùc n−íc do ®ã cÇn quan s¸t ghi chÐp t−¬ng ®èi chÝnh x¸c c¸c yÕu tè
trªn.
Søc giã vµ h−íng giã so víi dßng ch¶y t¹i tr¹m ®−¬c ghi b»ng c¸c mòi tªn nh− sau:
- Kh«ng cã giã ghi lµ 0
http://www.ebook.edu.vn 27
nguon tai.lieu . vn
