Xem mẫu
- 1
TRƯ NG ð I H C GIAO THÔNG V N T I
PGS.TSKH. NGUY N H U HÀ
ðI U KHI N CH Y T U TRÊN ðƯ NG S T
HÀ N I – 2004
- 2
Chương I. KHÁI NI M CHUNG V ðI U KHI N H C VÀ ðI U KHI N
CH Y T U TRÊN ðƯ NG S T
1.1. ðI U KHI N H C VÀ ðI U KHI N H C K THU T
ði u khi n h c là m t môn khoa h c v các quy lu t t ng quát v ñi u khi n, ki m tra
và liên l c trong máy móc cơ th và xã h i. ð nh nghĩa trên ñư c nhà bác h c Wiener
N( 1894-1964) tác gi c a cu n sách “ ði u khi n h c hay ði u khi n và liên l c trong
sinh v t và máy móc “ ñưa ra, tuy nhiên ñây là môn khoa h c ñang phát tri n m nh nên
có th th y nhi u cách ñ nh nghĩa khác như :
- Theo W.R. Ashbi: ði u khi n h c là ngành khoa h c lý thuy t v các cách
th c ho t ñ ng c a “t t c các máy móc có th ”
- A.A. Lijapunov và S.L. Sobolev có các ñ nh nghĩa như:
+ ði u khi n h c là khoa h c nghiên c u các h th ng và quá trình ñi u khi n
b ng các phương pháp toán h c
+ ði u khi n h c là khoa h c v các quá trình truy n, s lý và lưu gi thông tin
+ ði u khi n h c là môn khoa h c nghiên c u các phương pháp thi t k , phát
hi n vi c xây d ng và nh n d ng các thu t toán mô t quá trình ñi u khi n di n ra
trong th c t
- Theo A.N. Kolmogorov: ði u khi n h c là khoa h c nghiên c u các h th ng
v i b n ch t v t lý b t kỳ , có kh năng thu nh n, lưu gi và s lý thông tin, s
d ng nó cho vi c ñi u khi n và ñi u ch nh
Còn có nhi u ñ nh nghĩa khác trong ñó n i b t là ñ nh nghĩa c a V.M. Gluskov :
ði u khi n h c là khoa h c v các quy lu t t ng quát c a vi c thu nh n , lưu gi ,
truy n và bi n ñ i thông tin trong các h th ng ñi u khi n ph c t p
- 3
T CÁC ð NH NGHĨA TRÊN TA TH Y TA TH Y KHÔNG TH X P HOÀN
TOÀN ðI U KHI N H C VÀO NHÓM CÁC KHOA H C T NHIÊN, KHOA H C
K THU T HAY NHÓM KHOA H C XÃ H I
MÔN KHOA H C ð C L P NÀY M I CH XU T HI N T NH NG NĂM 40
C A TH K TRƯ C. NH NG TƯ TƯ NG CƠ B N BAN ð U C A ðI U
KHI N H C LÀ CÓ S TƯƠNG T C A CÁC QUÁ TRÌNH ðI U KHI N VÀ
M I LIÊN L C GI A MÁY MÓC, CƠ TH S NG VÀ XÃ H I B I VÌ TRONG
M I QUÁ TRÌNH TRÊN ð U CÓ VI C TRUY N , NH VÀ BI N ð I THÔNG
TIN – CÁC TÍN HI U CÓ B N CH T VÀ M C ðÍCH KHÁC NHAU. NH NG TƯ
TƯ NG TRÊN ðà ðà LÀM RÕ 2 V N ð CƠ B N SAU:
- Cách ti m c n th ng nh t v i các quá trình ñi u khi n khác nhau
- Coi thông tin là m t trong các ñ c trưng quan tr ng nh t c a v t ch t
ði u khi n h c ñư c hình thành và phát tri n t các nghiên c u thu c nhi u
ngành khoa h c khác nhau như lý thuy t ñi u ch nh t ñ ng, sinh lý h c, lý thuy t
xác su t, th ng kê toán h c, v t lý, lôgic toán, ñi n t , k thu t liên l c… và ngày
nay khi ñã tr thành m t môn khoa h c ñ c l p thì nó cũng nh hư ng tr c ti p
ñ n nhiêù lĩnh v c khoa h c khác .ði u khi n h c ñã có nh ng chuyên ngành
riêng như ñi u khi n h c k thu t, ñi u khi n h c sinh h c và ñi u khi n h c
kinh t và chúng cũng thu c các nhóm ngành khoa h c k thu t,t nhiên , xã h i
tương ng. Các lĩnh v c chuyên ngành c a ði u khi n h c th ng nh t v i nhau
thông qua các ñ c trưng:
- Tính t ng quát c a ñ i tư ng nghiên c u (các h ñi u khi n ph c t p)
- Góc ñ nghiên c u ñ i tư ng ( các quá trình thông tin)
- S d ng phương pháp nghiên c u ñ c trưng ( mô hình hoá trên máy)
Có th chia các chuyên ngành c a ñi u khi n h c thành ba nhóm l n như sau:
• ði u khi n h c trong các lĩnh v c khoa h c t nhiên mà phát tri n nh t là
ði u khi n h c sinh h c
• ði u khi n h c trong lĩnh v c khoa h c k thu t
- 4
• ði u khi n h c trong các lĩnh v c khoa h c xã h i mà phát tri n m nh nh t là
ði u khi n h c kinh t .
ði u khi n h c k thu t nghiên c u k thu t ñi u khi n h c nên có vai trò quan
tr ng trong phát tri n các chuyên ngành ñi u khi n khác.Trong ñi u khi n h c
k thu t có ñi u khi n h c giao thông v n t i, ñi u khi n h c xây d ng… và
ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t là m t trong nh ng lĩnh v c nghiên c u quan
tr ng c a ñi u khi n h c k thu t.
1.2.Th c ch t, nhi m v , n i dung môn ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t
ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t là môn khoa h c chuyên nghiên c u k thu t
ñi u khi n quá trình khai thác v n t i ñư ng s t. ð i tư ng nghiên c u c a nó là
toàn b các công vi c liên quan ñ n ñi u hành khai thác v n t i ñư ng s t. ði u
khi n ch y t u trên ñư ng s t có nh ng nhi m v chính như sau:
- T ch c công tác khai thác ñư ng s t m t cách h p lý, khoa h c
- ðáp ng ñ y ñ nhu c u v n chuy n c a xã h i v i chi phí v n t i nh nh t
- Nghiên c u , áp d ng các thành t u khoa h c k thu t tiên ti n vào lĩnh v c
v n t i ñư ng s t
Căn c vào các nhi m v trên ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t có nh ng n i
dung chính như sau:
- Nghiên c u quy trình công ngh v n t i ñư ng s t và các y u t liên quan
- Quá trình khai thác v n t i ñư ng s t
- H th ng nhà ga và ñi u hành công tác nhà ga ñư ng s t
- T ch c lu ng xe và k ho ch l p t u trên ñư ng s t
- Bi u ñ ch y t u và năng l c thông qua ñư ng s t
- K ho ch ngày và ñi u khi n ch huy ch y t u
1.3. QUY TRÌNH CÔNG NGH V N T I ðƯ NG S T
Quy trình công ngh v n t i là trình t và cách th c th c hi n ñ t o ra ñư c
các s n ph m v n t i là t n - km và hành khách-km. B t c 1 quá trình s n
- 5
xu t nào cũng ph i d a trên 1 quy trình công ngh nh t ñ nh. S h p lý c a
quy trình công ngh là cơ s cho vi c nâng cao năng su t lao ñ ng trong m t
doanh nghi p.
ð ti n hành s n xu t ngành ñư ng s t ph i xây d ng cho mình 1 quy trình công
ngh v n t i h p lý. Quy trình công ngh v n t i ñư ng s t có nh ng ñ c ñi m
sau:
- Tr i ra trên 1 ph m vi r ng. Khác v i nhi u ngành s n xu t mà quy trình công
ngh ch n m g n trong m t cơ s s n xu t hay m t phân xư ng, công vi c v n t i
ñư ng s t tr i ra trên m t ñ a bàn r ng t b c chí nam. Vì v y vi c theo dõi và
ñi u hành quy trình công ngh v n t i ñư ng s t thư ng khó khăn hơn so v i
nhi u ngành công nghi p khác.
- Bao g m nhi u tác nghi p ph c t p và c n s ph i h p c a nhi u b ph n và lao
ñ ng. Các tác nghi p k thu t trên ñư ng s t là nh ng công vi c n ng nh c ph c
t p ñòi h i ngư i th c hi n ph i có trình ñ chuyên môn tay ngh cao. Tham gia
vào vi c th c hi n quy trình công ngh v n t i có nhi u b ph n như nhà ga, ñi u
ñ , ñ u máy toa xe.. Công vi c c a các b ph n c n ñư c ph i h p ch t ch ñ
quá trình v n t i ñư c liên t c.
- Khác v i quy trình công ngh c a các xí nghi p công nghi p, các tác nghi p
k thu t trên ñư ng s t không l p l i dư i 1 d ng c ñ nh trong quy trình v n
t i mà thư ng bi n ñ i dư i các d ng khác nhau. Thí d tàu c t móc trong
hành trình trư c thì c t móc xe ga này trong hành trình sau lai d ng ñ c t
móc t i ga khác.. B i v y khi th c hi n quy trình công ngh v n t i ñư ng s t
ph i luôn linh ho t, x lý k p th i các tình hu ng phù h p v i ñi u ki n khai
thác k thu t c th .
Có th chia quá trình công ngh v n t i ñư ng s t thành hai quá trình khác bi t là
qúa trình công ngh v n t i hàng hoá và quá trình công ngh v n t i hành khách.
- 6
So v i quá trình công ngh v n t i hàng hoá thì quá trình công ngh vân t i hành
khách ñơn gi n, ñ ph c t p hơn vì trong quá trình này các tác nghi p k thu t ít
có s thay ñ i. ð i v i tàu khách các ñi m l y khách, cho khách xu ng ñã c
ñ nh. Th i gian ñ th c hi n các tác nghi p ch y tàu ho c các tác nghi p các ñ a
ñi m ñ .. ñã ñư c quy ñ nh s n. B i v y dư i ñây chúng ta ch xét ñ n quy trình
công ngh v n t i hàng hoá.
Mu n xây d ng quy trình công ngh v n t i ñư ng s t trư c h t chúng ta ph i
nghiên c u toàn b quá trình s n xu t c a ngành. Quá trình s n xu t v n t i hàng
hoá trên ñư ng s t có th chia thành 3 quá trình b ph n :
- Quá trình làm các tác nghi p x p d . Quá trình này b t ñ u t lúc toa xe ñư c
ñưa xong vào ñ a ñi m x p d ñ n khi b t ñ u l y toa xe v ga. ð i tư ng lao
ñ ng c a quá trình này là hàng hoá g i trên ñư ng s t ki n hàng, lô hàng.. Quá
trình này ñư c ký hi u là quá trình “H”.
- Quá trình tác nghi p ñ i v i toa xe t i các ga. ð i tư ng lao ñ ng ñây là các
toa xe. ð i v i toa xe ñ a phương quá trình này ñư c tính t khi xe ñ n ga cho ñ n
khi ñưa xong vào ñ a ñi m x p d và t khi xe ñư c l y v ñ n khi xe ra kh i ga.
ð i v i toa xe ñ n ga k thu t ñ làm tác nghi p trung chuy n thì tính t khi toa
xe ñ n ga cho ñ n khi ra kh i ga. Quá trình này ñư c ký hi u là quá trình “X”.
- Quá trình ch y trên ñư ng: ð i tư ng lao ñ ng ch y u c a quá trình này là các
ñoàn tàu. B ng cách ñi u hành ch huy công tác ch y tàu mà ngành ñư ng s t t o
ra các s n ph m v n t i.
Trong quá trình xây d ng quy trình công ngh v n t i c n v n d ng các quy lu t
c a khoa h c t nhiên, khoa h c k thu t và nh ng quy lu t kinh t vào quá trình
thay ñ i v trí c a hàng hóa, hành khách trên ñư ng.
Trong hình 1.1. th hi n quy trình công ngh v n t i hàng hoá c a ngành ñư ng
s t dư i d ng mô hình.
Các ký hi u trong mô hình này là các tác nghi p:
- 7
1- X p hàng lên xe
2- L y xe t ñ a ñi m x p d v ga
3- Tác nghi p k thu t cho toa xe trư c khi ra kh i ga
4- ðoàn tàu hàng ch y trên ñư ng.
5- Tác nghi p cho toa xe trên ga k thu t
6- ðoàn tàu hàng ti p t c ch y
7- tác nghi p k thu t cho toa xe trên ga d trư c khi ñưa toa xe vào ñ a ñi m d .
7"- Tác nghi p k thu t cho toa xe trên ga x p trư c khi ñưa xe vào ñ a ñi m x p
l n ti p theo.
8- ðưa xe vào ñ a ñi m d
8"- ðưa xe vào ñ a ñi m x p l n ti p theo.
9- D hàng xu ng kho bãi
10- X p l n ti p theo.
1
2
3
4
5
m=0,1,2,..,s n=0,1,2,..,k
6
7 7
8 8
9
- 8
H 1.1. Quy trình công ngh v n t i hàng hoá trên ñư ng s t.
ñây :
- Các nét li n bi u th hành trình ch y n ng
- Các nét ñ t bi u th hành trình ch y r ng
k, s : S các ga k thu t mà ñoàn tàu hàng ch y qua trư c khi ñ n ga có tác nghi p
x p ho c d ñ i v i toa xe.
Công ngh v n t i hàng hoá và hành khách là các v n ñ mang tính ch t k thu t
khai thác v n t i tuy nhiên nó v n ch u s tác ñ ng c a các ñi u ki n kinh t chính
tr xã h i. B i vì suy cho cùng công ngh v n t i ch ñ ph c v cho con ngư i khi
theo ñu i các m c ñích cu công tác v n t i. Do nh ng yêu c u c a công tác v n
t i ñã có nhi u thay ñ i và khi th c hi n quy trình công ngh v n t i ngư i ta cũng
ph i dùng các cách khác nhau ñ ph c v t t nh t các m c tiêu v n t i ñã ñ ra.
Trong tình hình hi n nay công ngh v n t i ñư ng s t ph i bi n ñ i ñ phù h p
v i các ñi u ki n sau:
- S bi n ñ ng v nhu c u v n chuy n. S tăng gi m c a kh i lư ng v n chuy n
nh hư ng l n ñ n vi c th c hi n quy trình công ngh v n t i.
- Yêu c u ngày càng cao c a các khách hàng và ch hàng. ð ñ m b o cho yêu
c u này ph i không ng ng hoàn thi n công tác v n t i theo các hư ng t p trung ga
hàng hoá, cơ gi i hoá x p d , t ch c ch y tàu c ñ nh theo th i gian...
- S phát tri n nhanh chóng c a khoa h c k thu t trong t ch c công tác v n t i.
- Nh ng bi n ñ i c a môi trư ng s n xu t kinh doanh và xu th hoà nh p, h p tác
qu c t c a ngành ñư ng s t..
Trong nh ng năm g n ñây, do có nhi u thay ñ i trong lĩnh v c t ch c qu n lý
c a ngành nên lý lu n v công tác khai thác v n t i ñư ng s t cũng ph c t p thêm.
- 9
Xu t hi n thêm các v n ñ m i như s h u toa xe, thuê toa xe, tác nghi p k thu t
các ga giao ti p gi a các Xí nghi p liên h p.. Nh ng v n ñ trên c n ñư c
nghiên c u ñ hoàn thi n công ngh v n t i cho ngành ñư ng s t.
1.4. Các ch tiêu trên cơ b n c a công tác v n t i hàng hoá và hành khách
trên ñư ng s t
Trong ngành ñư ng s t ngư i ta s d ng các ch tiêu khác nhau ñ th hi n và
ñánh giá công tác v n t i . Các ch tiêu này bao g m :
1.4.1. Các ch tiêu s lư ng:
Trong v n chuy n hàng hoá có các ch tiêu s lư ng là: s toa xe x p d , s t n
hàng hoá v n chuy n, lư ng luân chuy n hàng hoá (t n-km). Trong v n chuy n
hành khách ch tiêu s lư ng là s hành khách (hành khách), lư ng luân chuy n
hành khách (hành khách - km). Ngoài ra còn có các ch tiêu như c ly ch y c a toa
xe, ñoàn tàu, ñ u máy v.v
Lư ng luân chuy n hàng hoá là t ng c a các tích s gi a tr ng lư ng c a t ng lô
hàng tính b ng t n (P) nhân v i c ly ch y c a lô hàng ñó (l):
Pl = p1l1 + p2l2 +.. +pnln (t n-km)
Lư ng luân chuy n hành khách là t ng c a các tích s gi a s lư ng c a t ng
ñoàn khách tính b ng s hành khách (a) nhân v i c ly ñi l i c a ñoàn khách ñó là
(l):
Al = a1l1 + a2l2 +. . + anln (HK-km)
Tương t s toa xe- km ñư c tính theo công th c
NS= N1S1 + N2S2 +. . +NnSn (xe-km)
- 10
Trong ñó:
N1, N2,. . Nn, là s lư ng toa xe tương ng v i c ly ch y S1, S2,. . Sn c a chúng.
S ñoàn tàu-km ñư c tính theo công th c:
ML = m1l1 + m2l2 +. . + mnln (ñt-km)
Trong ñó:
m1, m2,. . .,mn là s lư ng ñoàn tàu ch y tương ng v i các c ly l1, l2,. . ., ln
M t ñ v n chuy n hàng hoá là s lư ng hàng hoá thông qua trong m t năm
trên 1km ñư ng kinh doanh ñư c tính theo công th c:
∑ pl (tkm / km)
a=
L
Trong ñó:
Σpl: lư ng luân chuy n hàng hoá th c hi n trong m t năm (t - km)
L: Chi u dài kinh doanh c a m ng lư i ñư ng s t (km)
1.4.2. Các ch tiêu ch t lư ng công tác v n t i ñư ng s t
Thông thư ng ngư i ta s d ng các ch tiêu ch t lư ng sau:
-Th i gian quay vòng toa xe (θx): là th i gian tính t khi toa xe ñư c x p xong l n
th nh t cho ñ n khi cũng chính toa xe ñó ñư c x p xong l n th hai.
-C ly quay vòng toa xe là kho ng cách di chuy n c a toa xe t ñi m x p xong
hàng l n th nh t cho t i ñi m x p xong l n th hai (ltv). Như v y c ly quay
vòng có th có hai d ng như sau:
+C ly quay vòng ch g m c ly xe ch y n ng (ln). ðây là trư ng h p toa xe ñư c
t ch c tác nghi p hai l n t c là d xong l i x p ngay.
- 11
+C ly quay vòng bao g m c ly xe ch y n ng và c ly xe ch y r ng (lr). Trong
trư ng h p này sau khi d xong hàng toa xe ph i ch y r ng ñ n m t ñ a ñi m
khác r i m i x p l n ti p theo. C ly quay vòng trong trư ng h p này ñư c xác
ñ nh theo công th c sau:
ltv= ln + lr
Trong th c t ngư i ta thư ng tính th i gian quay vòng toa xe theo công th c sau:
N
θx =
Ux
Trong ñó:
N: T ng s xe v n d ng (xe).
Ux: t ng s xe x p trong m t ngày ñêm.
- Bình quân ngày - km xe ch y. ðó là quãng ñư ng bình quân toa xe ch y ñư c
trong m t ngày tính theo công th c:
l tv
Sx =
θx
Trong ñó: ltv là c ly toàn vòng tương ng v i th i gian quay vòng toa xe c a nó.
- Tr ng t i c a toa xe
ðây là ch tiêu ñánh giá m c ñ s d ng tr ng t i c a toa xe. Ngư i ta thư ng
dùng 2 ch tiêu như sau:
+ Tr ng t i tĩnh toa xe: ðây là tr ng t i bình quân c a toa xe khi ñã x p hàng và
trong tr ng thái ñ ng yên. Tr ng t i tĩnh bình quân c a toa xe ñư c tính theo công
th c:
∑p
p1 =
Ux
- 12
Trong ñó:
Σp: là t ng s t n hàng ñã ñư c x p lên toa xe
Ux: là t ng s xe x p trong m t ngày ñêm
+ Tr ng t i ñ ng toa xe:
ðây là tr ng t i bình quân c a m t toa xe khi ñã x p hàng và ch y trong toàn hành
trình n ng c a nó. Tr ng t i ñ ng c a toa xe ñư c tính theo công th c sau:
∑ pl
pd =
∑ ns
- T c ñ ch y c a ñoàn tàu:
Trong ngành v n t i ñư ng s t ngư i ta thư ng s d ng các khái ni m sau:
+ T c ñ ch y là t c ñ ch y bình quân trên ñư ng c a ñoàn tàu không bao g m
th i gian ñ ga d c ñư ng và th i gian gia gi m t c. Ch tiêu này nói lên kh
năng c a thi t b ñ u máy c u ñư ng v.v. . . c a ngành ñư ng s t và ñư c tính
theo công th c:
L
Vch =
t ch
Trong ñó:
L: C ly khu ño n
tch: t ng s th i gian ch y trong các khu gian c a khu ño n ñó không bao g m th i
gian gia gi m t c.
+ T c ñ k thu t là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu (bao g m c th i gian gia
gi m t c, nhưng không bao g m th i gian ñ ga d c ñư ng). Ch tiêu này ñánh giá
c v kh năng thi t b , trình ñ s d ng thi t b và m t ph n nào trình ñ t ch c
v n chuy n, tính theo công th c:
- 13
L
V=
( )
tch +∑tg + tgi
h
Trong ñó:
tg: th i gian tăng thêm do ñoàn tàu ñ xong l i c n tăng t c ñ . (Th i gian gia t c)
tgi: th i gian tăng thêm khi ñoàn tàu gi m t c ñ ñ chu n b ñ (th i gian gi m
t c)
- T c ñ l hành (khu ño n) là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu trong khu
ño n, bao g m c th i gian ch y, th i gian gia gi m t c và th i gian ñ các
ga d c ñư ng. Ch tiêu này s ñánh giá t ng h p ch t lư ng v kh năng c a
thi t b , trình ñ s d ng các thi t b và trình ñ t ch c công tác v n t i. Ch
tiêu này ñư c tính theo công th c:
L
Vl =
( )
t ch + ∑ t g + t gi + ∑ t d
Trong ñó:
Σtñ: t ng s th i gian t u ñ t i các ga d c ñư ng trong khu ño n.
- T c ñ ch y su t là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu trong m t ngày ñêm trên
c m t tuy n ñư ng ho c m t hư ng bao g m c th i gian ñ các ga khu ño n
và các ga l p t u. Ch tiêu này ñư c xác ñ nh theo công th c:
∑L
V=
∑tkd + ∑tk
s
Trong ñó:
Σtkñ: t ng s th i gian ch y bao g m c th i gian ñ các ga d c ñư ng
Σtk: T ng th i gian ñ các ga k thu t
- T c ñ ñưa hàng
- 14
Là t c ñ v n chuy n bình quân tính t khi nh n ch hàng ñ n khi trao tr hàng.
Ch tiêu này ñư c tính theo công th c :
lh
V=
h
Tch
Trong ñó:
lh: là c ly v n chuy n hàng (km)
Tch: là th i gian v n chuy n hàng hoá tính t khi nh n hàng ñ n khi trao tr hàng
(ngày-ñêm).
- Ch tiêu cơ b n v n d ng ñ u máy
Ch tiêu cơ b n v n d ng ñ u máy bao g m :
+ Th i gian quay vòng ñ u máy là kho ng th i gian tính t khi ñ u máy ra kho l n
th nh t cho ñ n khi cũng ñ u máy ñó ra kho l n th hai. Quá trình quay vòng ñ u
máy bao g m các tác nghi p sau:
+Th i gian ñ u máy ch y t ñi m phân gi i gi a kho ñ u máy và nhà ga cho ñ n
khi ñư c l p vào ñoàn tàu.
+Th i gian ñ u máy ñ tính t khi n i vào ñoàn tàu cho ñ n khi ñoàn tàu chuy n
bánh.
+Th i gian ch y t ga khu ño n này ñ n ga khu ño n khác.
+Th i gian t khi c t máy ñ n khi vào ñ n ñi m phân gi i gi a ga và tr m quay.
+Th i gian ñ trong tr m quay ñ ch nh b
+Th i gian ch y t ñi m phân gi i gi a tr m quay và nhà ga ñ n khi l p máy vào
ñoàn tàu.
+Th i gian ñ u máy ñ tính t khi n i vào ñoàn tàu ñ n khi ñoàn tàu chuy n bánh
ch y
+Th i gian t khi c t máy ñ n khi ñ u máy ch y ñ n ñi m phân gi i gi a ga và
kho.
- 15
+Th i gian ñ trong kho tính t khi ñ u máy ch y vào ñ n ñi m phân gi i r i tr
ra ñ n ñi m phân gi i ñó.
Th i gian quay vòng ñ u máy ñư c tính theo công th c sau:
2L
θm = + ttr + t kh + tga
Vl
Trong ñó:
L: là c ly kéo ñoàn tàu trên khu ño n.
Vl: t c ñ l hành trên khu ño n
ttr: th i gian ñ c a ñ u máy tr m quay
tkh: th i gian ñ c a ñ u máy kho
tga:t ng th i gian ñ hai ga khu ño n
+ Bình quân ngày ñ u máy - km là ch tiêu th hi n trung bình trong m t ngày
ñêm ñ u máy ch y ñư c bao nhiêu km. Ch tiêu này ñư c tính theo công th c:
2L
Sm =
θm
- Giá thành v n t i ñư ng s t:
ðây là m t ch tiêu kinh t , k thu t t ng h p ñ ñánh giá ch t lư ng công tác v n
t i ñư ng s t. Giá thành ñư c tính theo công th c sau:
E
Cgt =
∑pl
Trong ñó:
Cgt: là giá thành v n t i tính cho 1 t n - km
E: t ng chi phí v n doanh cho m t năm.
- 16
CÂU H I ÔN T P CHƯƠNG I
Câu 1: M i quan h gi a ñi u khi n h c và ñi u khi n h c k thu t?
Câu 2: Nh ng ñ c ñi m c a quy trình công ngh v n t i ñư ng s t?
Câu 3: Các ch tiêu cơ b n c a công tác v n t i ñư ng s t?
Chương II. H th ng ga và công tác nhà ga
2.1. H th ng nhà ga ñư ng s t
ð ph c v cho công tác v n t i, tuy n ñư ng s t ñư c chia nh thành các ño n
b ng các ñi m phân gi i. Ga là ñi m phân gi i có ñư ng ph và nh ng thi t b ñ
ti n hành các tác nghi p k thu t, tác nghi p hàng hoá, thương v và tác nghi p
hành khách. Tr m ch y tàu và c t tín hi u ñèn màu khi ñóng ñư ng t ñ ng là
nh ng ñi m phân gi i nh m tăng cư ng năng l c thông qua, ñó không có ñư ng
ph nên không ph i là ga.
ðư ng s t Vi t nam hi n có 264 ga phân b d i rác trên các tuy n. S phân b
này không ñ ng ñ u. Trên các tuy n phía b c c ly gi a các ga nh có nơi chưa
ñ n 5 km, tuy n B c – nam c ly dài hơn. Ga là ñơn v s n xu t kinh doanh cơ
b n c a ngành ñư ng s t vì nh ng lý do chính như sau:
- 17
- ð u tư cho nhà ga chi m m t t tr ng l n trong t ng v n ñ u tư cho ngành
ñư ng s t. Chi u dài ñư ng ga chi m kho ng 30% t ng s chi u dài c a các
tuy n ñư ng s t.
- Ch t lư ng công tác nhà ga nh hư ng tr c ti p ñ n ch t lư ng và hi u qu
công tác c a ngành ñư ng s t vì ñây là nơi hoàn thành các tác nghi p k thu t
liên quan ñ n v n chuy n hàng hoá và hành khách, là nơi kh i ñ u và k t thúc
quá trình v n chuy n.
- Ga là tr ng ñi m ñ ti n hành các công tác marketing và ti p th c a ngành
ñư ng s t b i vì ñây là nơi tr c ti p quan h gi a ñư ng s t v i các b n hàng
.
Các ga tham gia vào công tác v n chuy n v i các tác nghi p chính như sau:
Tác nghi p k thu t: ðón, g i và thông qua các ñoàn tàu, tránh và vư t tàu, gi i
th và l p các ñoàn tàu, s p x p các c m xe, c t các c m xe ñ l i ga và n i các
c m xe ga vào ñoàn tàu, ñưa toa xe vào các ñ a ñi m x p, d , l y toa xe t ñ a
ñi m x p, d v ga, ki m tra k thu t toa xe, thay ñ u máy và t lái máy, s a ch a
toa xe, ch nh b ñ u máy. .
Tác nghi p hàng hoá: x p, d hàng, chuy n t i hàng hoá, s p x p hàng g i l . . .
Tác nghi p thương v : giao, nh n, b o qu n hàng hoá, l p v n ñơn, tính cư c phí,
t p phí, ki m tra thương v các ñoàn tàu . .
Tác nghi p hành khách: t ch c hành khách lên xu ng tàu nh n, b o qu n và trao
tr hành lý, bao g i, x p, d bưu ki n, bán vé cho hành khách ñi tàu, ph c v hành
khách ñ i tàu..
ð th c hi n các tác nghi p trên, các ga thư ng ñư c trang b các thi t b sau:
- ðư ng ph ñ ñón g i tàu, tác nghi p k thu t cho ñoàn tàu, ñư ng ki m tra s a
ch a toa xe, ñ u máy và ti n hành các tác nghi p k thu t khác.
- 18
- Thi t b ñ gi i th , l p tàu và thi t b d n: bãi d n, ñư ng ñi u d n, d c gù, ñ u
máy d n, các nhà và công trình ph c v hành khách, phòng ñ i, ke khách, kho
hành lý bao g i. . .
- Thi t b hàng hoá: kho, bãi hàng, cân toa xe, bãi container, các công trình ph c
v cho công vi c x p, d , chuy n t i .v.v...
- Thi t b ñ ki m tra thương v .toa xe
- Thi t b chi u sáng và c p nư c.
- Thi t b ph c v ki m tra, s a ch a, ch nh b ñ u máy.
- Thi t b ph c v ki m tra k thu t toa xe.
- Thi t b tín hi u ch y tàu.
- Thi t b thông tin ñi n tho i, ñi n báo, vô tuy n ñi n, camera. . ñ ñi u khi n
công tác ch y tàu trên ga.
V i kh i lư ng v n chuy n th p, các ga ñư ng s t Vi t nam hi n có quy mô nh ,
trang thi t b l c h u, chưa ñư c phân chia thành các ga khách, hàng chuyên d ng.
Các ga ñư ng s t nh n m g n nhau làm gi m t c ñ v n chuy n và gây khó
khăn cho cơ gi i hoá công tác x p d . Trong tương lai theo hư ng t p trung ga
hàng hoá, s ga trên các tuy n ñư ng s t hi n có s gi m ñi, quy mô c a các ga
s l n hơn.
2.2. Phân lo i ga.
D a vào các ñ c trưng khác nhau ngư i ta chia ga ñư ng s t thành các lo i.
Dư i ñây là m t s cách:
- Theo kh i lư ng công vi c và tính ch t ph c t p c a công vi c ngư i ta chia các
ga thành 6 lo i: lo i ñ c bi t, lo i I, II, III, IV và V.
ñây kh i lư ng và tính ch t ph c t p c a các công vi c nhà ga ñư c ñánh giá
thông qua cách tính ñi m, sau ñó căn c vào s ñi m ñ x p ga vào các lo i khác
nhau. M i lo i ga tương ng v i m t thang ñi m nh t ñ nh. V m t qu n lý, các
ga lo i 1 ch u s lãnh ñ o tr c ti p c a Công ty v n t i c p trên, còn các ga nh
- 19
hơn tr c thu c các xí nghi p v n ta ñư ng s t trên t ng tuy n. Trong th c t vi c
x p h ng các ga không hoàn toàn c ng nh c so v i lý thuy t, theo s x p h ng c a
ðư ng s t Vi t nam thì hi n nay có m t s ga lo i 1 như Hà n i, Sài gòn, Giáp
bát, Yên viên, Sóng th n, B m sơn, Diêu trì ...
- Theo tính ch t tác nghi p k thu t ch y t u ngư i ta chia ga thành các lo i: ga
d c ñư ng, ga khu ño n, ga l p tàu, ga hàng hoá, ga hành khách. Ga khu ño n
và ga l p tàu do tính ch t tác nghi p k thu t gi ng nhau nên còn có tên chung
là ga k thu t.
Ga d c ñư ng là các ga nh n m r i rác trên các khu ño n ñư ng s t. Các ga này
có ch c năng thu hút kh i lư ng v n chuy n hàng hoá và hành khách l t d c
theo các tuy n ñư ng s t và dùng ñ các ñoàn t u tránh vư t nhau. Trên m ng lư i
ñư ng s t s ga d c ñư ng chi m nhi u nh t. Trên ñư ng ñơn, nh ng ga d c
ñư ng ch y u ñ các ñoàn tàu tránh vư t nhau, kh i lư ng x p d và s hành
khách ñi tàu r t ít g i là ga như ng tránh.
Trên ñư ng ñôi, s ga d c ñư ng ch y u ñ 2 tàu cùng chi u vư t nhau g i là ga
vư t.
Ga khu ño n là các ga l n ñư c b trí ñ làm các tác nghi p ch y t u như quay
vòng ñ u máy, ch nh b ñ u máy, ki m tra k thu t toa xe. ðây cũng là nơi l p các
ñoàn t u quan tr ng c a tuy n ñư ng. Các ga khu ño n ñư c b trí cách nhau t
150 - 300km và chia tuy n ñư ng s t thành các khu ño n. Kho ng cách gi a các
ga khu ño n ph thu c vào nhi u y u t như cung s c kéo c a ñ u máy, v trí c a
các ñi m kinh t , dân cư d c theo tuy n, s ti n l i cho vi c ti n hành các tác
nghi p k thu t v n chuy n , v trí c a các xí nghi p ñ u máy, toa xe. . . Tuy
nhiên chi u dài khu ño n không ñư c quá dài d n ñ n th i gian làm vi c liên t c
c a ban lái máy và t công tác trên tàu vư t quá quy ñ nh.
Ga l p tàu thư ng ñư c b trí nh ng nơi giao nhau c a nhi u tuy n ñư ng s t,
nơi t p trung và phân tán kh i lư ng toa xe l n, nơi t p trung khu công nghi p và
- 20
ñ u m i v n t i. Vi c b trí ga l p tàu trên m ng lư i ñư ng s t ch u s nh
hư ng c a phân b l c lư ng s n xu t. Kho ng cách gi a các ga l p tàu trên m t
tuy n ñư ng thư ng r t l n (trên 1000km).
Ga hàng hoá là ga ch y u làm công tác v n chuy n hàng hoá v i kh i lư ng l n.
Các ga này thư ng ñư c phân b các thành ph l n, ñ u m i ñư ng s t hay ñ u
m i v n t i và nh ng khu t p trung các xí nghi p công nghi p.
Ga khách là ga ch y u làm công tác v n chuy n hành khách v i kh i lư ng l n.
Các ga này thư ng ñư c phân b các thành ph l n, trung tâm văn hoá, trung
tâm công nghi p, ñ u m i ñư ng s t và ñ u m i v n t i.
2.3. Cơ s ñi u khi n các ho t ñ ng s n xu t nhà ga.
Các tác nghi p k thu t nhà ga là nh ng công vi c n ng nh c, ñòi h i trình ñ
chuyên môn và chính xác cao. Các công vi c này l i nh hư ng tr c ti p ñ n s an
toàn và k ho ch ch y t u… b i v y ñi u khi n công tác nhà ga ph i tuân th
hoàn toàn nh ng văn b n sau.
- ði u l v ga ñư ng s t.
- Quy ph m khai thác k thu t ñư ng s t Vi t nam.
- Quy trình ch y tàu và công tác d n xe ñư ng s t Vi t nam.
- Quy t c t m qu n lý k thu t ga.
- Quá trình tác nghi p k thu t ga.
Quy t c t m qu n lý k thu t ga xác ñ nh trình t s d ng các thi t b k thu t
nh m ñón, g i tàu, d n xe an toàn, thông su t.
Quá trình tác nghi p k thu t ga xác ñ nh h th ng tác nghi p có l i nh t trên quan
ñi m kinh t k thu t b ng vi c áp d ng nh ng thành t u m i c a khoa h c vào
th c ti n s n xu t.
Nguyên t c cơ b n ñ t ch c quá trình tác nghi p k thu t h p lý là t n lư ng các
tác nghi p song song, công vi c ñư c ti n hành liên t c, chi phí, th i gian nh
nguon tai.lieu . vn
