Xem mẫu

  1. Giáo án môn Lịch sử lớp 12 Bài 21 – XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở MIỀN BẮC, ĐẤU TRANH CHỐNG ĐẾ QUỐC MĨ VÀ CHÍNH QUYỀN SÀI GÒN Ở MIỀN NAM (1954 – 1965) I. Mục tiêu Học xong bài này, học sinh cần: 1. Kiến thức - Hiểu rõ tình hình nước ta sau Hiệp định Giơnevơ (những thuận lợi, khó khăn), trên cơ sở đó nhận thức được nhiệm vụ quan trọng của cách mạng hai miền. - Nêu được những thành tựu chủ yếu của miền Bắc trong cải cách ruộng đ ất, khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh (1954 – 1957) và cải tạo quan hệ sản xuất (1958 – 1960). - Trình bày khái quát được những thắng lợi quan trọng của cách mạng miền Nam trong giai đoạn 1954 – 1960 (đấu tranh giữ gìn lực lượng hòa bình và “Đồng khởi”) và 1961 – 1965 (chiến đấu chống chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ). 2. Kĩ năng - Rèn luyện các kĩ năng phân tích, đánh giá, so sánh về nhiệm vụ và những thắng lợi của cách mạng hai miền Nam - Bắc giai đoạn 1954 - 1960 và 1961 - 1965. - Biết sử dụng SGK, tranh ảnh, bản đồ, phim tư liệu,… để nhận thức lịch sử. 3. Thái độ, tư tưởng - Hiểu rõ âm mưu, thủ đoạn của Mĩ trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam thông qua từng chiến lược và giai đoạn cụ thể.
  2. - Lên án những hành động, tội ác của Mĩ và chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm đối với nhân dân miền Nam; chia sẻ với đồng bào miền Nam về những hi sinh mất mát trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt,… II. Gợi ý tiến trình và phương pháp tổ chức dạy học 1. Ổn định lớp học 2. Kiểm tra bài cũ GV có thể sử dụng hai câu hỏi sau: 1. Vì sao nói chiến thắng Điện Biên Phủ là thắng lợi quân sự lớn nhất, quy ết định nhất trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954)? 2. Nêu và nhận xét những nội dung cơ bản của Hiệp định Giơnevơ 1954 về Đông Dương. Vì sao phái đoàn Mĩ không kí vào văn bản của Hiệp định Giơnevơ? 3. Bài mới Chuẩn kiến thức Hoạt động dạy – học của thầy, trò (Kiến thức cần đạt) I. Tình hình và nhiệm vụ cách Hoạt động 1: GV nêu câu hỏi để HS tìm hiểu. mạng nước ta sau Hiệp định 1. Tình hình nước ta sau Hiệp định Giơnevơ Giơnevơ 1954 về Đông Dương. về Đông Dương có những thuận lợi, khó khăn gì? HS: Tìm hiểu SGK, trao đổi theo gợi ý của GV GV: GV đưa ra một số gợi ý để HS tìm hiểu (chúng ta thực hiện theo những điều khoản * Miền Bắc: của Hiệp định Giơnevơ như thế nào, phía Pháp và âm mưu của Mĩ phá hoại hiệp định ra sao?, …) Hết thời gian, GV yêu cầu HS trình bày, cả lớp lắng nghe và bổ sung ý kiến. Sau đó, GV nhận
  3. xét, phân tích và chốt ý: Ở đây, GV cần làm rõ: + Về phía Việt Nam, chúng ta nghiêm túc thi hành theo nội dung của Hiệp định Giơnevơ về - Phía ta nghiêm túc thi hành các ngừng bắn, tập kết chuyển quân, chuyển giao điều khoản của Hiệp định khu vực, chuẩn bị tiến tới Tổng tuyển cử tự Giơnevơ: ngừng bắn, tập kết do trong cả nước để thống nhất Tổ quốc. chuyển quân, tích cực chuẩn bị cho Tổng tuyển cử tự do để Ở miền Bắc, ngày 10/10/1954, bộ đội và cán thống nhất Tổ quốc. Ngày bộ ta vào tiếp quản Thủ đô Hà Nội (GV 10/10/1954, quân ta tiến vào tiếp hướng dẫn HS quan sát đoạn phim tư liệu quản Thủ đô. Nhân dân Hà Nội vui mừng đón bộ đội vào tiếp quản Thủ đô để thấy được không khi tràn ngập niềm vui giải phóng ở Thủ đô Hà Nội) + Về phía Pháp, do sức ép của phía ta nên quân Pháp đã thực hiện việc tập kết chuyển quân, chuyển giao khu vực trong thời hạn 300 ngày kể từ khi kí Hiệp định. Ngày 16/5/1954, toán lính Pháp cuối cùng đã rút khỏi Hải Phòng. Miền Bắc được hoàn toàn giải phóng (GV cho - Phía Pháp, ngày 16/5/1955, toán HS quan sát và khai thác bức ảnh lịch sử này). lính Pháp cuối cùng rút khỏi Hải Phòng  miền Bắc được hoàn + Ở miền Nam, nhân dân ta vẫn bị chìm đắm toàn giải phóng. dưới ách thống trị của bọn thực dân, đế quốc. Giữa tháng 5/1954, Pháp rút hết quân khỏi miền Nam, nhưng nhiều điều khoản của Hiệp định Giơnevơ chúng không chịu thi hành, trong đó có điều khoản phối hợp với ta cùng tổ chức hiệp thương Tổng tuyển cử tự do, thống nhất hai miền Nam – Bắc Việt Nam. + Về phía Mĩ, do đã có âm mưu từ trước (không chịu kí vào văn bản Hiệp định * Miền Nam: Giơnevơ), Mĩ đã từng bước thay chân Pháp, hòng chia cắt lâu dài nước ta, biến miền Nam Việt Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ
  4. quân sự của Mĩ ở Đông Nam Á (thông qua việc đưa Ngô Đình Diệm sang Mĩ đào tạo, rồi ép Pháp trao quyền cai trị miền Nam cho Diệm). Sau đó, Mĩ chỉ đạo Ngô Đình Diệm phá hoại Hiệp định Giơnevơ, thực hiện “trưng cầu dân - Pháp vừa rút quân, Mĩ liền dựng ý” để thành lập quốc gia mới mang tên Việt lên chính quyền tay sai Ngô Đình Nam Cộng hòa. Diệm, thực hiện âm mưu chia cắt lâu dài Việt Nam thành hai HS: Lắng nghe và ghi ý chính miền, biến miền Nam thành Hoạt động 2: GV tiếp tục câu hỏi: thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của Mĩ ở Đông Nam Á  Cách mạng hai miền Nam – Bắc Việt Nam có Nhân dân vẫn bị chìm đắm dưới nhiệm vụ gì? Tại sao lại thực hiện như vậy? ách thống trị của bọn đế quốc, HS: Tìm hiểu SGK để trao đổi, trả lời tay sai. GV: Nhận xét, kết hợp sử dụng bản đồ giáo khoa điện tử Tình hình Việt Nam sau năm 1954 chỉ trên màn hình nơi có vĩ tuyếtn 17 và phân tích để HS thấy được sự chia cắt của hai miền Nam – Bắc Việt Nam sau năm 1954  dẫn đến * Nhiệm vụ cách mạng hai nhiệm vụ của hai miền cần phải giải quyết miền : cho phù hợp với hoàn cảnh lịch sử và đặc trưng mỗi miền (Do tình trạng đất nước bị chia cắt làm hai miền với hai chế độ chính trị- xã hội khác nhau nên nhiệm vụ đặt ra cho cách mạng Việt Nam lúc này là: miền Bắc phải nhanh chóng lo hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục kinh tế, đưa miền Bắc tiến lên CNXH để trở thành hậu phương vững chắc cho cách mạng miền Nam. Miền Nam do vẫn còn chìm đắm trong ách thống trị của bọn đế quốc và tay sai nên phải tiếp tục cuộc - Miền Bắc phải nhanh chóng chiến tranh giải phóng dân tộc, thực hiện hàn gắn vết thương chiến tranh, thống nhất nước nhà). khôi phục kinh tế, tiến lên
  5. CNXH để trở thành hậu phương HS: Lắng nghe, quan sát kênh hình và ghi vở vững chắc cho cách mạng miền Nam. - Miền Nam tiếp tục cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, thực hiện thống nhất nước nhà. II. Miền Bắc hoàn thành cải Hoạt động: GV trình bày nêu vấn đề, rồi chia cách ruộng đất, khôi phục kinh lớp thành 6 nhóm, cứ hai nhóm tìm hiểu một tế, cải tạo quan hệ sản xuất vấn đề để trao đổi và báo cáo trước lớp: (1954 – 1960). Thực hiện nhiệm vụ mới trong hoàn cảnh đất nước vừa có hòa bình, vừa chiến tranh, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chính phủ từ năm 1. Công cuộc cải cách ruộng 1954 đến năm 1960, nhân dân miền Bắc ra sức đất (1954 – 1957) cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh và cải tạo quan hệ sản xuất. Các nhóm hãy tìm hiểu SGK trang 159 – 162 để báo cánh những thành tựu đạt được có nhân dân miền Bắc và ý nghĩa của thành tựu đó. - Nguyên nhân: Ruộng đất tập trung nhiều trong tay địa chủ Nhóm 1,2: Vì sao chúng ta phải tiến hành cải
  6. phong kiến, nền nông nghiệp cách ruộng đất? Những thành tựu, ý nghĩa của nước ta rất lạc hậu, thiếu công cải cách ruộng đất từ năm 1954 đến năm cụ sản xuất,…) 1957? Nhóm 3,4: Nhân dân miền đã đạt được những thành tựu gì trong công cuộc khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh? Nhóm 5,6: Công cuộc cải tạo quan hệ sản xuất XHCN ở miền Bắc từ năm 1958 đến năm 1960 đã đạt được những thành tựu gì? Ý - Thành tựu: Tiến hành được 5 nghĩa? đợt cải cách ruộng đất, tịch thu ruộng đất và nông cụ của địa HS: Tìm hiểu SGK và trao đổi, thảo luận theo chủ chia cho hơn 2 triệu hộ nông nhóm nhỏ theo gợi ý của GV. dân  Khẩu hiệu “Người cày có GV - HS: Hết thời gian thảo luận, GV tổ chức ruộng” trở thành hiện thực. cho HS báo cáo theo từng nội dung (những nhiệm vụ cách mạng của nhân dân miền Bắc từ năm 1954 đến năm 1960). + Đầu tiên là nhiệm vụ cải cách ruộng đất: GV yêu cầu nhóm 1 báo cáo, nhóm 2 nhận xét, bổ sung. Các nhóm khác lắng nghe, nêu thắc mắc vấn đề mình chưa hiểu để hai nhóm làm rõ. - Ý nghĩa: Bộ mặt nông thôn GV: Nhận xét, trình bày bổ sung (kết hợp miền Bắc thay đổi theo hướng hướng dẫn HS quan sát Hình 58. Nông dân tích cực, nông dân hăng hái sản phấn khởi nhận ruộng trong cải cách ruộng xuất, tăng cường khối đoàn kết đất và xem đoạn phim tư liệu về Cải cách công - nông, góp phần tích cực ruộng đất – xem nguồn đã dẫn). Về sai lầm vào nhiệm vụ khôi phục kinh tế. của cuộc cải cách, GV không nên đi sâu, mà nhấn mạnh ý nghĩa của cuộc cải cách ruộng đất (làm cho khối liên minh công-nông được củng cố, bộ mặt nông thôn miền Bắc có nhiều thay đổi, góp phần tích cực vào việc
  7. thực hiện nhiệm vụ khôi phục kinh tế). HS: Lắng nghe và ghi chép ý chính + Nhiệm vụ khôi phục kinh tế và hàn gắn vết thương chiến tranh: GV yêu cầu nhóm 3 báo cáo, nhóm 4 nhận xét, bổ sung. Các nhóm khác lắng nghe, nêu thắc mắc vấn đề mình chưa hiểu để hai nhóm làm rõ. 2. Khôi phục kinh tế và hàn gắn vết thương chiến tranh GV: Nhận xét, trình bày bổ sung, lí giải cho HS hiểu được vì sao nhân dân miền Bắc phải đẩy mạnh khôi phục kinh tế và hàn gắn vết thương chiến tranh sau năm 1954: Khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh phải - Nông nghiệp: Nông dân hăng được tiến hành đồng thời với cải cách ruộng hái khai khẩn ruộng đất bỏ đất. Đây là nhiệm vụ tất yếu sau chiến tranh, hoang, phát triển hệ thống thủy nhất là trong điều kiện nước ta xuất phát điểm lợi  sản lượng lương thực tăng, từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, mất nạn đói được giải quyết. cân đối, bị chiến tranh liên miên, tàn phá nặng nề. Muốn xây dựng CNXH và làm hậu phương vững chắc cho cách mạng miền Nam thì toàn dân phải đẩy mạnh nhiệm vụ khôi phục kinh - Công nghiệp: Nhà nước khôi tế và hàn gắn vết thương chiến tranh trên các phục, xây dựng và quản lí nhiều mặt kinh tế, giao thông vận tải, văn hóa giáo cơ sở công nghiệp mới ở Hà dục, y tế,… Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên,… Để cụ thể hóa những thành tựu mà nhân dân miền Bắc đạt được trên từng lĩnh vực, GV kết hợp hướng dẫn HS quan sát Hình 59. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm công trình thủy nông Bắc- Hưng-Hà năm 1958; Hình 60.Thanh niên xung - Thủ công nghiệp và thương phong tham gia khôi phục đường sắt Hà Nội- nghiệp: Hàng tiêu dùng được sản Mục Nam Quan năm 1957 (GV có thể khai thác xuất, đảm bảo đáp ứng nhu cầu kênh hình và nội dung của bài viết trong đĩa thiết yếu cho đời sống nhân dân; CD theo nguồn đã dẫn).
  8. hoạt động buôn bán mở rộng. Đồng thời với việc khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh, Đảng và Chính phủ ta cũng đề ra nhiều biện pháp quan trọng nhằm củng cố chính quyền dân chủ nhân dân, tăng cường khả năng phòng thủ cho đất nước và mở rộng quan hệ ngoại giao với các nước trên - Giao thông vận tải: Khôi phục thế giới. Thành công trong công cuộc khôi được 700 km đường sắt; sửa phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh chữa và làm mới hàng nghìn km sẽ tạo thuận lợi cho nhân dân miền Bắc tiến đường ôtô; mở thêm nhiều hải hành cải tạo quan hệ sản xuất, phát triển kinh cảng ở Hải Phòng, Quảng Ninh, tế-xã hội. Vinh,… HS: Lắng nghe và ghi vở + Nhiệm vụ cải tạo quan hệ sản xuất, bước đầu phát triển kinh tế-xã hội (1958 – 1960): GV yêu cầu nhóm 5 báo cáo, nhóm 6 nhận xét, bổ sung. Các nhóm khác lắng nghe, nêu thắc - Văn hóa, giáo dục và y tế được mắc vấn đề mình chưa hiểu để hai nhóm làm quan tâm. Hệ thống chính quyền rõ. dân chủ nhân dân ở các cấp được GV: Nhận xét, bổ sung, nhấn mạnh kết quả và củng cố, tạo thêm khả năng ý nghĩa của những số liệu trong SGK (trên phòng thủ đất nước. 85% hộ nông dân với hơn 70% ruộng đất vào hợp tác xã; năm 1960 có 172 xí nghiệp lớn do Nhà nước quản lí, địa phương quản lí trên 500 xí nghiệp  thành phần kinh tế hợp tác xã, quốc 3. Cải tạo quan hệ sản xuất, doanh phát triển). Cải tạo quan hệ sản xuất đã bước đầu phát triển kinh tế- góp phần xoá bỏ về cơ bản chế độ người bóc xã hội (1958 – 1960) lột người, thúc đẩy sản xuất phát triển, củng cố hậu phương chiến tranh nhân dân. * Cải tạo quan hệ sản xuất: Ghi chú: GV chỉ nêu chứ không đi sâu vào - Mục đích: Đưa người dân tham những sai lầm trong cải tạo quan hệ sản xuất. gia lao động tập thể theo định HS: Lắng nghe và ghi chép hướng XHCN.
  9. - Kết quả: hơn 85% hộ nông dân vào hợp tác xã, xóa bỏ chế độ người bóc lột người, thúc đẩy nền sản xuất phát triển. * Phong trào kinh tế-văn hóa: - Về kinh tế: Phát triển mạnh các thành phần kinh tế quốc doanh - Văn hóa: Năm 1960, cơ bản xóa xong nạn mù chữ; hệ thống giáo dục phổ thông được hoàn chỉnh. III. Miền Nam đấu tranh Hoạt động: GV nêu câu hỏi để HS tìm hiểu: chống chế độ Mĩ - Diệm, giữ Phong trào đấu tranh chống chế độ Mĩ – Diệm gìn, phát triển lực lượng cách của nhân dân miền Nam trong những năm đầu mạng, tiến tới “Đồng khởi” sau Hiệp định Giơnevơ diễn ra như thế nào? (1954 - 1960) HS: Nghiên cứu SGK, gạch chân phong trào đấu tranh của nhân dân miền Nam để trả lời. GV: Nhận xét, trình bày bổ sung và chốt ý: + Trong giai đoạn này, Trung ương Đảng đã đề ra nhiệm vụ cho cách mạng miền Nam là chuyển từ đấu tranh vũ trang chống Pháp sang 1. Đấu tranh chống chê độ Mĩ đấu tranh chính trị chống chế độ Mĩ – Diệm, – Diệm, giữ gìn và phát triển yêu cầu Mĩ – Diệm nghiêm chỉnh thi hành các lực lượng cách mạng (1954 – điều khoản của Hiệp định Giơnevơ, bảo vệ 1959) hòa bình, giữ gìn và phát triển lực lượng cách mạng. Thực hiện theo sự chỉ đạo của Trung ương Đảng, nhân dân miền Nam đã xuống đường đấu tranh chống chế độ Mĩ – Diệm dưới nhiều hình thức khác nhau, như mít tinh, biểu tình, bãi công, bãi khóa, bãi thị,… Các
  10. - Yêu cầu Mĩ - Diệm thi hành phong trào đấu tranh đòi Mĩ – Diệm phải tiến Hiệp định Giơnevơ: đòi hiệp hành Tổng tuyển cử tự do, chống trò hề thương Tổng tuyển cử tự do để “trưng cầu dân ý” thành lập quốc gia của Ngô thống nhất đất nước, đòi quyền Đình Diệm, chống chính sách khủng bố, đàn tự do dân sinh, dân chủ, chống áp, chính sách “tố cộng, diệt cộng”,… diễn ra khủng bố đàn áp, chống chính khắp mọi nơi, từ thành thị đến nông thôn, từ sách “tố cộng, diệt cộng”,… đồng bằng lên miền núi (tiêu biểu là “Phong trào hòa bình” năm 1954) làm cho kẻ thù hoang mang, lo sợ. + Trước sự đấu tranh mạnh mẽ của các tầng lớp nhân dân miền Nam, Mĩ – Diệm đối phó cực đoan bằng cách tăng cường bắt bớ chiến - Phương pháp đấu tranh: mít sĩ cách mạng, khủng bố, đàn áp nhân dân. tinh, biểu tình, bãi công,… tiêu biểu là “Phong trào hòa bình” + Mặc dù bị khủng bố, đàn áp dã man, nhưng của trí thức và các tầng lớp nhân các phong trào đấu tranh của đồng bào miền dân ở Sài Gòn – Chợ Lớn (1954). Nam đã hình thành Mặt chống Mĩ – Diệm. Từ đây, Trung ương Đảng chuẩn bị chuyển hướng đấu tranh từ chính trị sang kết hợp với vũ trang để lật đổ chế độ Mĩ – Diệm. HS: Lắng nghe và ghi chép - Kết quả, ý nghĩa: Phong trào đấu tranh sôi nổi khắp miền Nam, hình thành Mặt chống Mĩ – Diệm. Đây là thời kì giữ gìn, phát triển lực lượng cách mạng, chuẩn bị tiến tới “Đồng khởi”. 2. Phong trào “Đồng khởi” Hoạt động 1: GV trình bày nêu vấn đề: (1959 – 1960) Trong giai đoạn 1954 – 1959, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đảng, nhân dân miền Nam tiến hành đấu tranh chống chế độ Mĩ – Diệm dưới hình thức hòa bình để giữ gìn và phát
  11. * Nguyên nhân và điều kiện bùng triển lực lượng cách mạng. Nhưng từ phong nổ phong trào: trào “Đồng khởi” năm 1959 – 1960 trở đi, cách mạng miền Nam đã hoàn toàn chuyển từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công. Vì sao - Mĩ – Diệm tăng cường chính vậy? Nguyên nhân, điều kiện nào dẫn đến sách khủng bố, đàn áp nhân dân, phong trào “Đồng khởi”? Phong trào “Đồng ban hành luật 10/59 đặt cộng sản khởi” đã giành được những thắng lợi như thế ra ngoài vòng pháp luật, lê máy nào? chém khắp miền Nam giết hại HS: Tìm hiểu SGK, thảo luận và trả lời đồng bào  cách mạng miền Nam gặp muôn vàn khó khăn. GV: Nhận xét, trình bày phân tích và chốt ý Ở đây, GV cần lưu ý làm rõ mấy điểm chính: - Tháng 1/1959, Đảng họp Hội + Việc chính quyền Mĩ – Diệm thi hành chính nghị lần thứ 15 cho phép nhân sách khủng bố công khai, giết hại đồng bào ta dân dùng bạo lực cách mạng để ở miền Nam bất hợp pháp là nguyên nhân đánh đổ chính quyền Mĩ – Diệm. khiến cho nhân dân vô cùng căm ghét, muốn nổi dậy đấu tranh tiêu diệt tận gốc, lật đổ chế độ tay sai. Tuy nhiên, yếu tố quyết định nhất chính là Nghị quyết lần thứ 15 của Trung ương Đảng (1/1959). Nghị quyết 15 đã cho * Diễn biến chính: phép nhân dân miền Nam dùng bạo lực để lật đổ chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm. Khi có Nghị quyết 15 soi đường, “ý Đảng và lòng - Phong trào nổ ra đầu tiên ở dân” đã hợp nên càng thúc đẩy phong trào phát Bình Định, Ninh Thuận, Quảng triển mạnh mẽ. Ngãi (1959), sau đó lan ra khắp miền Nam trở thành “Đồng (GV hướng dẫn HS quan sát bức ảnh Hội nghị khởi”, tiêu biểu là ở tỉnh Bến Tre lần thứ 15 của Đảng để cụ thể hóa sự kiện) (1/1960). + Khi trình bày về diễn biến của phong trào “Đồng khởi”, GV sử dụng lược đồ giáo khoa điện tử Phong trào “Đồng khởi” (1959 – - “Đồng khởi” tiếp tục lan rộng 1960). GV chỉ cho HS thấy rõ các địa danh đầu tới Nam Bộ, Tây Nguyên và một tiên nổ ra phong trào (Vĩnh Thạnh – Bình Định, số nơi ở Nam Trung Bộ.
  12. Bác Ái – Ninh Thuận, năm 1959), sau đó là khắp miền Nam, Nam Bộ, Tây Nguyên và một số tỉnh Nam Trung Bộ, đặc biệt là tỉnh Bến Tre năm 1960. Việc sử dụng lược đồ khi dạy về diễn biến của phong trào sẽ giúp HS hiểu * Kết quả, ý nghĩa: rõ vì sao lại gọi là “Đồng khởi” (GV kết hợp cho HS xem đoạn phim tư liệu trong đĩa CD – xem nguồn đã dẫn). - Ngày 20/12/1960, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt HS: Quan sát, lắng nghe và ghi chép Nam ra đời thực hiện đoàn kết, Hoạt động 2: GV nêu câu hỏi và tổ chức cho lãnh đạo nhân dân đấu tranh HS thảo luận: chống Mĩ – Diệm. Phong trào “Đồng khởi” (1959 – 1960) có ý nghĩa như thế nào? - Giáng đòn nặng nề vào chính HS: Suy nghĩ, thảo luận và trả lời sách thực dân mới của Mĩ, làm lung lay tận gốc chính quyền tay GV: Nhận xét, bổ sung và chốt ý. sai Ngô Đình Diệm  Mĩ bị thất Lưu ý: GV nên kết hợp hướng dẫn HS quan bại trong chiến lược “Chiến sát Hình 62 trong SGK (tham khảo cuốn tranh đơn phương”. Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong SGK Lịch sử lớp 12 THPT. Sđd). - “Đồng khởi” đánh dấu bước HS: Lắng nghe và ghi chính ngoặt của cách mạng miền Nam, chuyển từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công. IV. Miền Bắc xây dựng bước Hoạt động: GV nêu câu hỏi để HS tái hiện lại đầu cơ sở vật chất - kĩ thuật kiến thức ở các mục trước: của CNXH (1961 – 1965) Đại hội toàn quốc lần thứ III của Đảng (9/1960) được triệu tập trong bối cảnh hai miền Nam – Bắc đã đạt được thành tựu như 1. Đại hội đại biểu lần thứ III thế nào? của Đảng (9/1960)
  13. HS: Tái hiện lại kiến thức đã học, trả lời * Hoàn cảnh: GV: Nhận xét, chốt lại những thành tựu chính và nhấn mạnh: Mặc dù cách mạng hai miền đã được những thành tựu vượt bậc, nhưng cách - Cách mạng miền Bắc giành mạng nước ta cũng gặp không ít khó khăn, được thắng lợi trong cải tạo và nhất là trong bối cảnh Mĩ càng đẩy mạnh phát triển quan hệ sản xuất. chiến tranh xâm lược. Thực tiễn từ phong trào “Đồng khởi” ở miền Nam đã chứng minh cách mạng nước ta phải tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng. Vì vậy, mặc dù trong tình hình đất nước đang bận rộn vì chiến tranh và - Từ phong trào “Đồng khởi”, lo phát triển kinh tế, nhưng Đảng đã triệu tập cách mạng miền Nam có bước đại hội lần thứ III từ ngày 5 đến ngày phát triển nhảy vọt, chuyển sang 10/9/1960 để tổng kết vai trò lãnh đạo của thế tiến công  Tháng 9/1960, Đảng, đồng thời đưa ra xác định, vị trí và mối Đảng Lao động VN tiến hành quan hệ của cách mạng hai miền. đại hội tại Hà Nội. Hoạt động 2: GV yêu cầu HS tìm hiểu SGK, gạch chân và nêu lên những nội dung chính của đại hội, đồng thời đưa ra nhận xét của mình. * Nội dung: Đại hội toàn quốc lần thứ III của Đảng có nội dung cơ bản gì? Ý nghĩa của đại hội? HS: Đọc SGK, gạch chân nội dung đại hội của - Xác định nhiệm vụ cách mạng Đảng lần III, sau đó trao đổi và nhận xét. của hai miền Nam – Bắc và mối quan hệ của cách mạng hai GV: Nhận xét, phân tích và chốt lại ba nội miền. dung chính của đại hội III của Đảng: + Miền Bắc đã giải phóng nên có nhiệm vụ chiến lược là đi lên CNXH. Miền Bắc đóng vai trò quyết định nhất đối với cuộc kháng chiến - Thông qua Báo cáo chính trị, chống Mĩ cứu nước để thống nhất Tổ quốc. Báo cáo sửa đổi Điều lệ Đảng + Miền Nam do vẫn chịu ách thống trị của bọn và thông qua kế hoạch Nhà nước đế quốc, tay sai nên phải tiếp tục cuộc cách
  14. 5 năm lần thứ nhất (1961-1965). mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Miền Bắc là hậu phương lớn, miền Nam là tiền tuyến lớn, có vai trò quyết định trực tiếp đối với sự nghiệp chống Mĩ cứu nước. - Bầu Ban chấp hành Trung ương + Đường lối xây dựng CNXH trong 5 năm tới mới của Đảng, (Hồ Chí Minh là là phấn đấu thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 Chủ tịch là Lê Duẩn làm Bí thư năm lần thứ nhất (1961 – 1965) nhằm xây thứ nhất của Đảng). dựng bước đầu cơ sở vật chất kĩ thuật cho CNXH, thực hiện một bước công nghiệp hóa XHCN. * Ý nghĩa: Là đại hội xây dựng CNXH ở miền Bắc và đấu tranh vì hòa bình, thống nhất Tổ quốc. 2. Miền Bắc thực hiện kế Hoạt động: GV trình bày nêu vấn đề: hoạch Nhà nước 5 năm (1961 Một trong những nội dung cơ bản của Đại hội -1965) đại biểu toàn quốc lần thứ ba của Đảng là đề ra và thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm (1961 – 1965). Vậy mục đích và nhiệm vụ của * Mục đích: Đẩy mạnh phát kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất (1961 triển công nghiệp, nông nghiệp, – 1965) là gì? Nhân dân miền Bắc đã đạt được cải tạo XHCN, củng cố thành thành tựu gì trong kế hoạch này? Ý nghĩa? phần kinh tế quốc doanh,… nhằm bước đầu xây dựng cơ sở Sau đó, GV chia lớp làm nhiều nhóm nhỏ (mỗi vật chất kĩ thuật cho CNXH. bàn HS làm một nhóm), hướng dẫn các em đọc SGK để gạch chân nhiệm vụ và những thành tựu chính của kế hoạch Nhà nước 5 năm trên các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, thương nghiệp, giao thông vận tải, giáo dục và y tế * Thành tựu: (chú ý tới những số liệu trên các lĩnh vực, tên các nhà máy, xí nghiệp được xây dựng,…) - Công nghiệp: Năm 1960, giá trị HS: Tìm hiểu SGK, gạch chân nhiệm vụ,
  15. sản lượng công nghiệp nặng những thành tựuchính trong xây dựng CNXH tăng 3 lần so với năm 1960. Công của nhân dân miền Bắc để trao đổi trước lớp. nghiệp quốc doanh giữ vai trò GV: Hết thời gian, GV yêu cầu đại diện một chủ đạo trong nền kinh tế quốc số bàn HS trình bày. Sau đó, nhận xét, phân tích dân. và chốt lại. Khi trình bày và đánh giá về thành tựu trong lĩnh vực công nghiệp nặng có sự đầu tư, ưu tiên của nhà nước, GV có thể sử dụng một số - Nông nghiệp: Nhiều hợp tác xã câu hỏi để hướng dẫn HS khai thác Hình 64. đạt năng suất 5 tấn thóc/; trên Toàn cảnh khu gang thép Thái Nguyên (nhìn 90% hộ nông dân vào hợp tác xã. toàn cảnh khu gang thép Thái Nguyên như thế nào? Việc nhà máy gang thép Thái Nguyên được xây dựng và đi vào hoạt động có ý nghĩa gì?) - Thương nhiệp quốc doanh đã Để khẳng định vai trò chi viện của nhân dân chiếm lĩnh thị trường, góp phần miền Bắc trong chi viện cho tiền tuyến miền ổn định kinh tế, xã hội. Nam (ngoài những thành tựu trong xây dựng CNXH), GV tiếp tục hướng dẫn HS quan sát Hình 65. Thanh niên miền Bắc nô nức tham gia - Hệ thống giao thông vận tải phong trào “Ba sẵn sàng”, qua đó khẳng định không ngừng được củng cố, nhân nhân dân miền Bắc luôn là hậu phương lớn, dân đi lại thuận tiện hơn trước. sát cánh cùng nhân dân miền Nam trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước, thống nhất Tổ quốc. - Văn hóa, giáo dục, y tế có bước phát triển vượt bậc. Nhằm nhấn mạnh ý nghĩa thành tựu mà nhân dân miền Bắc đạt được, GV nêu lời nhận xét của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Hội nghị chính trị đặc biệt vào tháng 3/1964: “Trong 10 năm qua, miền Bắc nước ta tiến những bước - Ngoài ra, miền Bắc còn làm dài chưa từng thấy trong lịch sử dân tộc. Đất nghĩa vụ chi viện cho tiền tuyến nước, xã hội và con người đều đổi mới”. miền Nam
  16. HS: Lắng nghe và ghi chép ý chính * Ý nghĩa: Làm thay đổi bộ mặt xã hội miền Bắc, cổ vũ nhân dân miền Nam chiến đấu chống Mĩ V. Miền Nam chiến đấu chống Hoạt động 1: GV trình bày nêu câu hỏi và chiến lược “Chiến tranh đặc hướng dẫn HS tìm hiểu SGK để trả lời: biệt” của Mĩ (1961-1965) Vì sao đến năm 1961, Mĩ lại chuyển sang chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”? Thực hiện chiến lược này, Mĩ có âm mưu gì? 1. Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ ở miền Nam HS: Tìm hiểu SGK, trao đổi và trả lời GV: Nhận xét, giải thích và chốt ý: * Âm mưu: GV cần lưu ý hai nội dung bản sau: + Âm mưu của của Mĩ trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”: Thắng lợi của nhân Chiến lược “Chiến tranh đơn dân miền Nam trong phong trào “Đồng khởi” phương” thất bại, năm 1961 Mĩ đã đưa cách mạng phát triển nhảy vọt, chuyển chuyển sang chiến lược “Chiến từ gìn lực lượng sang thế tiến công. Sau tranh đặc biệt”, âm mưu “dùng “Đồng khởi”, nhân dân miền Nam tiếp tục nổi người Việt đánh người Việt”. dậy kết hợp giữa đấu tranh chính trị với vũ trang chống Mĩ và chính quyền Sài Gòn. Trong khi đó, phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới phát triển mạnh mẽ, trực tiếp đe dọa đến hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc. Để đối phó, Kennơđy vừa lên làm Tổng thống Mĩ * Thủ đoạn và hành động: (GV cho HS quan sát chân dung Tổng thống Mĩ Kennơđy) đã đề ra chiến lược toàn cầu “phản ứng linh hoạt” (bao gồm chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cụ bộ” và
  17. “Chiến tranh tổng lực”). Trong đó, thực hiện thí điểm ở miền Nam Việt Nam là “Chiến tranh đặc biệt”. Ở đây, GV cần nêu định nghĩa - Mĩ đề ra kế hoạch Xtalây-Taylo về chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” như để bình định miền Nam trong trong SGK và chỉ rõ các yếu tố để cấu thành vòng 18 tháng; đưa thêm cố vấn chiến lược chiến tranh này (quân đội say sai, quân sự đến miền Nam; tăng lực “cố vấn” Mĩ, vũ khí, trang thiết bị của Mĩ ). lượng quân đội Sài Gòn; trang bị + Để cụ thể hóa thủ đoạn và hành động của phương tiện chiến tranh hiện Mĩ trong chiến lược chiến tranh này, GV đại. hướng dẫn HS quan sát Hình 66. Chiến thuật “trực thăng vận” được sử dụng trong “Chiến tranh đặc biệt” và một số hình ảnh Mĩ – Ngụy càn quét, đốt cháy nhà cửa của nhân dân, dồn dân lập các “ấp chiến lược” ở miền Nam nước ta (xem nguồn đã dẫn). - Mở nhiều cuộc hành quân càn quét để dồn dân lập “ấp chiến HS: Theo dõi và ghi vở lược”, bình định miền Nam. - Dùng không quân và hải quân phá hoại miền Bắc nhằm ngăn chặn sự chi viện của hậu phương miền Bắc cho miền Nam. 2. Miền Nam chiến đấu chống Hoạt động: GV trình bày nêu vấn đề: chiến lược “Chiến tranh đặc Để chống lại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ (1961-1965) biệt” của Mĩ, nhân dân miền Nam dưới sự lãnh đạo của Mặt trận DTGP miền Nam Việt Nam đã nổi dậy tiến công địch trên cả 3 vùng chiến lược (rừng núi, nông thôn đồng bằng, đô thị) bằng 3 mũi giáp công (chính trị, quân sự và
  18. Dưới sự lãnh đạo của Mặt trận binh vận). Vậy nhân dân miền Nam đã giành DTGP miền Nam Việt Nam, được những thắng lợi như thế nào trong cuộc nhân dân ta nổi dậy tiến công chiến đấu chống chiến lược “Chiến tranh đặc địch trên cả 3 vùng chiến lược biệt” của Mĩ? Ý nghĩa của những thắng lợi (rừng núi, nông thôn đồng bằng, này? đô thị) bằng 3 mũi giáp công Trình bày nêu vấn đề xong, GV phát Phiếu học (chính trị, quân sự và binh vận): tập cho HS, dành cho các em 1 phút để đọc lướt nhanh yêu cầu trong phiếu (xem phần Phụ lục). HS: Nghiên cứu SGK để trao đổi và điền vào * Mặt trận chống phá bình định: Phiếu học tập theo gợi ý. GV: Hết thời gian, GV gọi một vài em đứng lên trình bày bài làm trong Phiếu học tập của mình cho cả lớp nghe. Các bạn khác theo dõi, + Phong trào phá “ấp chiến phát biểu ý kiến và bổ sung. Cuối cùng, GV lược” diễn ra quyết liệt giữa ta nhận xét, trình bày có dẫn chứng và phân tích. và địch. Nhân dân miền Nam nêu GV cần lưu ý và nhấn mạnh: cao khẩu hiệu “Một tấc không đi, một li không rời”. + “Ấp chiến lược” là “xương sống” của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, cho nên việc phá “ấp chiến lược” là nhiệm vụ hết + Cuối năm 1965, “ấp chiến sức quan trọng. Ngay từ những ngày đầu Mĩ lược” – xương sống của chiến thực hiện dồn dân lập ấp, nhân dân miền Nam lược “Chiến tranh đặc biệt” căn đã đấu tranh quyết liệt: quân đội Sài Gòn lập bản bị phá sản. ấp thì nhân dân phá ấp, chúng vừa xây ấp lên thì đã bị nhân dân ta phá. Khẩu hiệu “Một tấc không đi, một li không rời” được nhân dân miền Nam quán triệt, nhằm quyết bám đất, giữ làng. Đồng thời với phá “ấp chiến lược” * Mặt trận đấu tranh chính trị: là xây dựng làng chiến đấu (GV hướng dẫn HS quan sát Hình 67. Phá “ấp chiến lược”, khiêng nhà về nơi ở cũ để cụ thể hóa cho cuộc chiến tranh trên mặt trận chống phá bình định,
  19. + Nhân dân các đô thị ở Huế, Sài lập ấp chiến lược của Mĩ). Gòn, Đà Nẵng sôi nổi xuống + Chiến thắng trận Ấp Bắc (ngày 2/1/1963) và đường đấu tranh chống lại sự trận Bình Giã (ngày 2/12/1964) là hai chiến đàn áp của chính quyền Diệm. thắng quan trọng của quân dân miền Nam. Tiêu biểu là cuộc đấu tranh của Trong đó, chiến thắng Ấp Bắc đánh bại chiến các tín đồ Phật giáo và “đội quân thuật “trực thăng vận” và “thiết xa vận”của tóc dài” làm cho chính quyền Sài Mĩ, quân đội Sài Gòn, làm dấy lên phong trào Gòn bị lung lay. “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công” trên khắp miền Nam, bước đầu làm phá sản chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ và quân đội Sài Gòn. Chiến thắng Bình Giã đánh dấu + Trước nguy cơ bị thất bại của sự phá sản hoàn toàn chiến lược “Chiến tranh kế hoạch Xtalây-Taylo, Tổng đặc biệt”, làm thay đổi tương quan lực lượng thống Giônxơn đưa ra kế hoạch và thế chiến lược giữa ta và địch. Giônxơn - Mác Namara để bình + Trên mặt trận đấu tranh chính trị, lực lượng định miền Nam có trọng điểm đấu tranh sôi nổi chống lại sự đàn áp của trong hai năm (1964 – 1965). chính quyền Diệm là đồng bào Phật giáo và “đội quân tóc dài”, đã góp phần làm lung lay chính quyền Diệm, buộc Mĩ phải giật dây cho các tướng tá quân đội Sài Gòn (do Dương Văn * Trên mặt trận quân sự: Minh đứng đầu) lật đổ anh em Diệm – Nhu. (GV hướng dẫn HS quan sát một số bức ảnh lịch sử và phim tư liệu về cuộc đấu tranh của đồng bào Phật tử miền Nam và “đội quân tóc dài”, đặc biệt là đoạn phim tư liệu “Nhà sư Thích Quảng Đức tự thiêu tại Ngã tư đường + Ngày 2/1/1963, quân ta thắng phố Sài Gòn” phản đối chính sách đàn áp của lớn trong trận Ấp Bắc  miền chính quyền Diệm – GV xem nguồn đã dẫn). Nam dấy lên phong trào “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công”. + Cùng với thắng lợi trên mặt trận chống bình định, mặt trận chính trị thì thắng lợi về mặt quân sự ở An Lão (Bình Định), Ba Gia (Quảng Ngãi) và Đồng Xoài (Bình Phước) đã làm phá
  20. sản hoàn toàn chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ. Từ giữa năm 1965, Mĩ phải chuyển sang chiến lược “Chiến tranh cục bộ”, trực tiếp đem quân đội đến xâm lược miền Nam + Đông – Xuân 1964 - 1965, ta mở chiến dịch và giành thắng lợi ở Bình Giã, An Lão (Bình Định), Ba Gia (Quảng Ngãi), Đồng Xoài (Bình Phước),…  Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ hoàn toàn bị phá sản. III. Củng cố, dặn dò 1. Củng cố - GV tổ chức cho HS củng cố kiến thức ngay tại lớp, hướng dẫn các em ghi nhớ các mốc thời gian quan trọng, tên địa danh có phong trào “Đồng khởi”, chiến thắng tiêu biểu của nhân dân miền Nam trong cuộc chiến tranh chống chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ,… - Kiểm tra sự ghi nhớ kiến thức của HS về một số khái niệm cơ bản, như “cải cách ruộng đất”, cải tạo quan hệ sản xuất”, “Đồng khởi”, chiến lược “Chiến tranh đơn phương”, chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”,… 2. Bài tập về nhà - Xem lại kiến thức đã học và lập niên biểu những thắng lợi lớn về quân sự của nhân dân miền Nam chiến đấu chống Mĩ và chính quyền Sài Gòn (1954 – 1965). - Đọc SGK bài 22 ở nhà trước khi lên lớp: gạch chân tên thuật ngữ, nhân vật và địa danh quan trọng liên quan đến bài học và suy nghĩ câu hỏi: 1. Chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của Mĩ (1965 – 1969) có điểm gì giống và khác so với chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” (1961 – 1965)?
nguon tai.lieu . vn