Xem mẫu
- Bài 11
Tình hình chung của các nước tư bản
giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 – 1939)
I. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức
- Giúp học sinh nắm được từ sau chiến tranh thế giới thứ nhất(1914 -1918) các
nước tư bản đã trải qua một quá trình phát triển với nhiều biến động to lớn dẫn tới
chiến tranh thứ giới thứ II:
+ Sau chiến tranh thế giới thứ nhất,một trật tự thế giới mới được thiết lập
theo hệ thống hoà ước Véc Xai - Oasinttôn song chứa đựng đầy mâu thuẫn và
không vững chắc.
+ Trong những năm 1918 - 1923, một cao trào cách mạng bùng nổ ở các nước tư
bản đã dẫn tới sự ra đời của Tổ chức Quốc t ế c ộng s ản đ ối l ập v ới ch ủ nghĩa t ư
bản.
+ Sau thời kỳ ổn định 1924 - 1929, các nước tư bản lâm vào cu ộc đ ại kh ủng
hoảng KT 1929 - 1933 gây hậu quả tai hại dẫn tới nguy c ơ m ột cu ộc chi ến th ế
giới mới.
+ Phong trào mặt trận nhân dân chống phát xít và nguy c ơ chi ến tranh thu đ ược
kết quả khác nhau ở các nước tư bản.
2. Tư tưởng, tình cảm
- Nhìn nhận khách quan về quá trình phát triển và bản chất của CNTB.
- ủng hộ cuộc đấu tranh vì sự tiến bộ và giải phóng của nhân dân thế giới.
3. Kỹ năng
-Biết quan sát, khai thác bản đồ, tranh ảnh để phân tích và rút ra kết luận.
- Biết tổng hợp, khái quát các sự kiện để rút ra con đường và nguyên nhân d ẫn
đến cuộc CTTG thứ II.
II. Thiết bị và tài liệu dạy học
- Lược đồ sự biến đổi bản đồ chính trị Châu Âu 1914 - 1923
- Một số tranh ảnh có liên quan.
- Tài liệu tham khảo.
III. Gợi ý Tiến trình tổ chức dạy học
- 1. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Nêu những nội dung cơ bản của chính sách Kinh tế mới và tác động
của chính sách Kinh tế mới đối với nền kinh tế nước Nga?
2. Dẫn dắt vào bài mới
Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) kết thúc, một trật tự thế giới
mới được thiết lập: trật tự vécxai - Oa sinhtơn nhưng mâu thuẫn giữa các đế
quốc về vấn đề thuộc địa vẫn chưa được giải quyết, quan hệ hoà bình giữa các
nước tư bản trong thời gian này chỉ là tạm thời và mong manh. Từ 1918 - 1939,
trong sự phát triển chung của các cường quốc, các nước TB Mỹ, Anh, Pháp,
Đức, Italia, Nhật Bản đã trải qua một quá trình phát triển với nhiều biến động to
lớn dẫn tới chiến tranh thế giới thứ hai.
Vậy quá trình phát triển đó của các nước tư bản diễn ra như thế nào? Con
đường (nguyên nhân) nào đã đưa tới cuộc chiến tranh thế giới thé hai? Bài học hôm
nay sẽ giúp các em nắm được những vấn đề trên.
3. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp
Hoạt động của thày và trò Kiến thức cơ bản HS
cần nắm vững
Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân: 1.Thiết lập trật tự
- Trước hết, GV gợi cho HS nhớ lại kiến thức đã thế giới mới theo hệ
học về cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - thống hoà ước Vec xai-
1918) đặc biệt là kết cục của chiến tranh. Oa sinh tơn
- Sau đó GV thông báo: Chiến tranh thế giới thứ
nhất kết thúc, các nước tư bản đã tổ chức Hội nghị hoà
bình ở Vecxai (1919 - 1920) và Oasinhtơn (1921 - 1922)
để ký kết hoà ước và các hiệp ước phân chia quy ền
lợi. Một trật tự thế giới mới được thiết lập thông qua
các văn kiện Vecxai - Oasinhtơn nên thường gọi là hệ - Chiến tranh thế giới
thống Vecxai - Oasinhtơn. thứ nhất kết thúc, các
- Giáo viên yêu cầu HS theo dõi vào lược đồ sự nước tư bản đã tổ chức
biến đổi bản đồ chính trị Châu Âu kết hợp với SGK hội nghị hoà bình ở vecxai
(1919 - 1920) và Oasinhtơn
(1921 - 1922) để phân chia
quyền lợi. Một trật tự thế
giới mới được thiết lập
mang tên hệ thống hoà
ước Vecxai - Oasinhtơn.
- GV hỏi: Với hệ thống hoà ước Vecxai - Oasinhtơn
trật tự thế giới mới được thiết lập như thế nào? Em
có nhận xét gì về tính chất của hệ thống này?
- HS thảo luận, trả lời. HS khác bổ sung cho bạn.
- GV củng cố và chốt ý, kết hợp giúp HS khai thác - Hệ thống này mang
lược đồ: với hoà ước Vecxai - Oasinhtơn, Đức mất 1/8 lại nhiều lợi lộc cho nước
đất đai, gần 1/2 dân số, 1/3 mỏ sắt, gần 1/3 mỏ than. thắng trận, xác lập sự nô
2/5 sản lượng gang, gần 1/3 sản lượng thép và gần 1/7 dịch, áp đặt với các nước
diện tích trồng trọt. Đế quốc áo - Hungari trước kia bại trận, gây nên mâu
không còn nữa mà bị ách tách ra thành 2 nước nhỏ khác thuẫn sâu sắc giữa các
nhau là áo và Hungari với diện tích nhỏ hơn trước rất nước đế quốc .
nhiều. Trên đất đai ÁO - Hungari cũ, những nước mới
được thành lập là Tiệp Khắc và Nam Tư. Một số đất
đai khác thì cắt thêm cho Rumani và Italia. Nước Ba
Lan cũng được thành lập với các vùng đất thuộc áo,
Đức, Nga...
Rõ ràng hệ thống Vecxai - Oasinhtơn mang tính
chất đế quốc chủ nghĩa, nó mang lại quyền lợi nhiều
nhất cho các nước Anh, Pháp, Mỹ, xâm phạm chủ
quyền và lãnh thổ của nhiều quốc gia, dân tộc, gây nên
những mâu thuẫn sâu sắc trong nội bộ các nước đế
quốc.
Nguyên soái Phốc - nguyên Tổng Tư lệnh quân đội
đồng minh ở châu Âu đã nói: "Đây không phải là hoà
bình. Đây là một cuộc lưu chiến trong 20 năm” Uyliam
Bulít, cộng tác viên đắc lực của Uyn- xtơn kh ẳng đ ịnh:
"Hội nghị hoà bình chỉ làm được một việc là chuẩn bị
những xung đột quốc tế trong tương lai..."
Hoạt động 1: Cả lớp + cá nhân: 2. Cao trào cách mạng
- GV dẫn: Trong điều kiện trật tự thế giới mới 1918 - 1923 ở các nước
được thiết lập gây nên mâu thuẫn sâu sắc giữa các đế bản. Quốc tế cộng sản.
quốc như vậy thì bản thân quá trình phát triển của các
nước tư bản lại trải qua nhiều biến động thăng trầm,
thúc đẩy các mâu thuẫn đó ngày càng lên cao. Trước
tiên là trong giai đoạn 1918 - 1923.
- GV hỏi: Nguyên nhân nào làm bùng nổ cao trào
cách mạng 1918 - 1923 ở các nước tư bản?
- - HS theo dõi SGK, suy nghĩ, trả lời. GV củng cố và -Trong những năm
giải thích thêm cho HS rõ: Sau chiến tranh thế gi ới th ứ 1918-1923,các nước tư
nhất, các nước châu Âu kể cả nước thắng trận và bại bản lâm vào khủng hoảng
trận đều suy sụp về kinh tế. VD: Pháp tuy thắng trận kinh tế(do hậu quả của
nhưng bị tổn thất nặng nề: 1,4 triệu người chết, 10 chiến tranh).Cao trào cách
tỉnh công nghiệp phát triển nhất lại tàn phá, tổng số mạng bùng nổ.
thiệt hại về vật chất lên tới 200 tỷ frăng... Đức bại
trận với 1,7 triệu người chết, mất toàn bộ thuộc địa,
phải cắt 1/8 lãnh thổ của mình cho các nước thắng
trận... Do đó đời sống giai cấp công nhân và nhân dân
lao động ở những nước này vô cùng khổ cực. Được
thắng lợi của cách mạng tháng 10 Nga năm 1917 soi
đường và cổ vũ, họ đã vùng dậy đấu tranh.
- Tiếp đó, giáo viên yêu cầu HS quan sát diễn biến
của cao trào trong SGK.
GV hỏi: Mặc dù không dành thắng lợi nhưng cao
trào cách mạng 1918 - 1923 đưa tới hệ quả quan trọng
gì?
- GV cho HS đọc SGK gọi 1 HS trả lời và các em
khác bổ sung.
- GV củng cố và chốt ý: Trong cao trào cách mạng
(1918 - 1923) các Đảng cộng sản đã được thành lập ở
nhiều nước như Đức, áo, Hungari, Ba Lan, Phần Lan.
Sự phát triển của phong trào cách mạng ở châu Âu nói
riêng cũng như trên thế giới nói chung đòi hỏi phải có
một tổ chức quốc tế để lãnh đạo đường lối đúng đắn.
Với những hoạt động tích cực của LêNin và Đảng
Bônsê Vích Nga, tổ chức Quốc tế cộng sản đã đ ược - Hệ quả: Nhiều Đảng
thành lập ngày 02/3/1919 tại Matxcơva. cộng sản ra đời ở các
nước đòi hỏi phải có một
tổ chức quốc tế lãnh đạo .
Với vai trò tích cực của Lê
Nin,2-3-1919 Quốc tế
cộng sản được thành lập.
- GV thông báo: Trong thời gian tồn tại từ 1919 đến - Từ 1919 - 1943.
1943, Quốc tế cộng sản đã tiến hành 7 lần đại h ội, đ ề QTCS tiến hành 7 lần đại
ra đường lối cách mạng đúng đắn cho từng thời kỳ phát hội, vạch ra đường lối
triển của cách mạng thế giới. Tại đại hội lần II đúng đắn kịp thời cho từng
- (1920), QTCS đã thông qua "Luận cương về vấn đề thời kỳ phát triển của cách
dân tộc và thuộc địa" do Lênin khởi thảo. Nguy ễn ái mạng thế giới.
Quốc đã tìm thấy ở luận cương con đường cứu nước,
giải phóng dân tộc cho nhân dân Việt Nam. Tại đại hội
VII (1935) QTCS đã chỉ rõ nguy cơ của chủ nghĩa phát
xít và kêu gọi các Đảng cộng sản tích cực đấu tranh
thành lập các mặt trận thống nhất công nhân nhằm
mục tiêu chống phát xít, chống chiến tranh.
- GV hỏi: Qua nội dung hoạt động của Đại hội II
và Đại hội VII, nêu nhận xét của em về vai trò của
QTCS đối với phong trào cách mạng thế giới.
- HS có thể trao đổi với nhau. GV gọi 1 HS trả lời,
em khác bổ sung. Sau đó GV chốt:
QTCS là một tổ chức cách mạng của giai cấp vô - Vai trò của QTCS: có
sản và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới đã kịp công lao to lớn trong việc
thời vạch ra đường lối chiến lược, sách lược đúng thống nhất và phát triển
đắn, phù hợp với từng thời kỳ cụ thể của cách mạng. phong tràocách mạng thế
Quốc tế cộng sản đã có công lao to lớn trong việc giới.
thống nhất và phát triển phong trào cách mạng th ế
giới.
Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân: 3. Cuộc khủng hoảng
- Trước hết, GV thông báo: Trong những năm 1929 kinh tế 1929 - 1933 và
- 1933 trong thế giới tư bản diễn ra 1 cuộc đại khủng hậu quả của nó
hoảng kinh tế. Đây là 1 cuộc khủng hoảng "thừa" kéo
dài nhất, tàn phá nặng nề nhất và gây nên những hậu
quả chính trị, xã hội tai hại nhất trong lịch sử CNTB.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK về cuộc khủng - Nguyên nhân: Trong
hoảng kinh tế 1929 - 1933 và trả lời câu hỏi: Nguyên những năm 1924 - 1929,
nhân nào dẫn tới KHKT 1929 - 1933? các nước tư bản ổn định
- HS đọc sách, trả lời. GV nhận xét và bổ sung, chính trị và đạt mức tăng
chốt ý: Sau thời kỳ khủng hoảng 1918 - 1923,trong trưởng cao về kinh tế,
những năm 1924-1929 các nước TB bước bào thời nhưng do sản xuất ồ ạt,
kỳ ổn định về chính trị và tăng trưởng nhanh về kinh chạy đua theo lợi nhuận
tế. Tháng 10/1929, cuộc khủng hoảng kinh tế bùng dẫn đến tình trạng hàng
hoá ế thừa, cung vượt quá
- nổ ở Mỹ, sau đó lan ra tất cả các nước TBCN và xa cầu - 10/1929 khủng
kéo dài đến năm 1933, chấm dứt thời kỳ ổn định và hoảng kinh tế bùng nổ ở
tăng trưởng của CNTB. Nguyên nhân chủ yếu đưa Mỹ rồi lan ra toàn bộ thế
đến cuộc khủng hoảng này là do sản xuất của giới tư bản
CNTB tăng lên quá nhanh trong thời gian ổn đinh
nhưng nhu cầu và sức mua của quần chúng lại
không có sự tăng lên tương ứng làm cho hàng
hoángày càng giảm giá, rồi trở nên ế thừa và dẫn
tới suy thoái trong sản xuất.
- Tiếp đó, GV hỏi: Cuộc khủng hoảng kinh tế 1929
- 1933 đã gây ra những hậu quả như thế nào? Tại sao
cuộc khủng hoảng này lại dẫn tới nguy cơ của một
cuộc chiến tranh thế giới mới?
- HS thảo luận và trả lời, bổ sung cho nhau. - Hậu quả:
GV bổ sung phân tích và chốt ý. + Về KT: Tàn phá nặng
+ Cuộc khủng hoàng lần này trước hết đã tàn phá nề nền KT các nước tư
nặng nề nền kinh tế ở các nước ta bản chủ nghĩa. Ví bản, đẩy hàng trăm triệu
dụ, ở Mỹ trong những năm 1929 - 1933 có 13 vạn công người (công nhân, nông
ty bị phá sản, 10.000 ngân hàng phải đóng cửa, sản dân và gia đình họ) vào
lượng thép sụt 76%, ô tô 80%, thu nhập nông nghi ệp tình trạng đói khổ.
năm 1932 chỉ bằng 1/2 năm 1929. Để giữ giá cả hàng
hoá cao trong khi nhân dân lao động đang thiếu th ốn,
nghèo đói, bọn chủ tư bản đã phá huỷ một khối lượng
khổng lồ các phương tiện sản xuất và hàng hoá tiêu
dùng ở Mỹ. Năm 1931, người ta đã phá huỷ những lò
cao có thể sản xuất ra 1 triệu tấn thép trong 1 năm,
đánh đắm 124 tàu biển (trọng tải khoảng 1 triệu tấn);
ở Braxin 1933 có 22 triệu bao cà phê bị liệng xuống
biển ; ở Xây lan gần 100 triệu kg chè bị đốt...
+ Cuộc khủng hoảng này còn gây ra hậu quả
nghiêm trọng về chính trị, xã hội. Hàng chục triệu công
nhân thất nghiệp ,nông dân mất ruộng đất, sống trong
cảnh nghèo đói, túng quẫn. Những cuộc đấu tranh,
biểu tình, tuần hành của những người thất nghiệp diễn
ra khắp cả nước (GV yêu cầu HS quan sát hình 29).
Theo thống kê không đầy đủ, trong thời gian từ năm
1928 đến cuối năm 1933,số người tham gia bãi công ở
các nước TBCN đã lên tới 17 triệu, con số ngày bãi
- công là 267 triệu. +Về chính trị-xã hội:
bất ổn định. Những cuộc
đấu tranh, biểu tình diễn ra
liên tục khắp các nước, lôi
kéo hàng triệu người tham
gia.
+ Để đối phó lại cuộc khủng hoảng kinh tế và đàn + Về quan hệ quốc tế:
áp phong trào cách mạng, ngoài những chính sách và Làm hình thành hai khối đế
biện pháp về kinh tế thông thường ra, giai cấp tư sản quốc đối lập. Một bên là
cầm quyền ở các nước tư bản đã lựa chọn 2 lối thoát: Mỹ, Anh, Pháp và một bên
1. Các nước Đức, Italia, Nhật Bản... không có hoặc là Đức, Italia, Nhật Bản
có ít thuộc địa, thiếu vốn, nguyên liệu và thị trường nên ráo riết chạy đua vũ trang,
đi theo con đường chủ nghĩa phát xít để đối nội, đàn áp báo hiệu nguy cơ của một
được phong trào cách mạng và đối ngoại, tiến hành cuộc chiến tranh thế giới
chiến tranh phân chia lại thế giới. mới.
2. Các nước Mỹ, Anh, Pháp... vì có thuộc địa, vốn
và thị trường có thể thoát ra khỏi khủng hoảng bằng
những chính sách cải cách kinh tế - xã h ội một cách ôn
hoà. Cho nên chủ trương tiếp tục duy trì nền dân chủ
đại nghị, duy trì nguyên trạng hệ thống Vecxai -
Oasinhtơn.
Quan hệ giữa các cường quốc tư bản do đó ngày
càng chuyển biến phức tạp và dần dần hình thành 2
khối đế quốc đối lập. Một bên là Mỹ, Anh, Pháp và
một bên là Đức, Italia, Nhật Bản. Cuộc chạy đua vũ
trang ráo riết giữa 2 khối đế quốc này đã báo hiệu nguy
cơ của một cuộc chiến tranh thế giới mới.
Hoạt động 1: Cả lớp / Cá nhân 4. Phong trào mặt
- GV: Vì sao lại diễn ra phong trào mặt trận nhân trận nhân dân chống
dân chống phát xít và nguy cơ chiến tranh (1929 - phát xít và nguy cơ chiến
1939)? tranh.
- HS xâu chuỗi lại các sự kiện đã học ở các phần - Nguyên nhân: Trước
trên và trả lời. GV củng cố và chốt ý: Trước thảm hoạ thảm hoạ của chủ nghĩa
của chủ nghĩa phát xít và cuộc chiến tranh thế giới mới phát xít và nguy cơ chiến
mà bọn phát xít đang cố tình gây ra, dưới sự ch ỉ đạo tranh thế giới, dưới sự chỉ
của Quốc tế cộng sản (đại hội VII), phong trào đấu đạo của QTCS phong trào
tranh thành lập mặt trận nhân dân chống phát xít và đấu tranh thành lập mặt
- chiến tranh đãlan rộng ở nhiều nước tư bản. trận nhân dân chống phát
xít và chiến tranh đã lan
rộng ở nhiều nước tư bản
như Pháp, Italia, Tiệp
Khắc, Hi Lạp, Tây Ban
Nha...
- Sau đó, GV yêu cầu HS đọc SGK về diễn bi ến - Kết quả: Phong trào
phong trào ở Pháp và Tây Ban Nha rồi yêu cầu các em giành được thắng lợi điển
rút ra kết luận về kết quả của phong trào. hình ở Pháp, nhưng ở
nhiều nơi đã thất bại như
Tây Ban Nha…
4. Sơ kết bài học
-Củng cố: Gv củng cố bài bằng việc kiểm tra hoạt động nhận thức của HS
bằng câu hỏi khái quát: Nêu các giai đoạn phát triển chính của CNTB giữa hai cuộc
chiến tranh thế giới (1918 - 1939)? Vì sao cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933
lại dẫn tới nguy cơ của một cuộc chiến tranh thế giới mói?
-Dặn dò: Học bài cũ, hoàn thành câu hỏi và bài tập trong SGK.
- Bài tập về nhà:
nguon tai.lieu . vn
