Xem mẫu
- ng ta có th !
Chú
Gi i thích Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t
- L IM Đ U
Cu n sách này là do Victor Santiago Pineda biên so n. Ông là ngư i sáng l p Qu Victor Pineda
và là đ i bi u tr nh t thu c kh i Chính ph c a U ban Đ c bi t có nhi m v so n th o Công
ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t.
D án này đư c UNICEF kh i xư ng và do bà Helen Schulte, Phòng B o v Tr em c a UNICEF
ch u trách nhi m th c hi n v i s h tr c a bà María Cristina Gallegos, Đi u ph i viên Chương
trình Ti ng nói Thanh thi u niên thu c Phòng Thúc đ y S phát tri n và Tham gia c a Thanh
thi u niên, UNICEF. Cu n sách đư c B ph n truy n thông c a UNICEF biên t p và in n.
UNICEF xin chân thành c m ơn t ch c C u tr Tr em Anh, Th y Đi n và T ch c Special Olym-
pics đã giúp đ chúng tôi trong quá trình th c hi n cu n sách này.
Chúng tôi cũng bày t l i c m ơn văn phòng UNICEF t i các qu c gia Armenia, Trung Qu c,
Ethiopia, Nicaragua, Thái Lan và Uzbekistan đã đóng góp r t l n vào vi c hoàn thành cu n sách.
Chúng tôi đ c bi t c m ơn các b n thanh thi u niên khuy t t t đã chia s nh ng thông tin, hi u
bi t c a mình trong các cu c tham v n do C u tr Tr em Anh và Qu Nhân Quy n A r p t ch c
t i Sana’a, Yemen tháng Mư i năm 2007 cũng như t i H i ngh Thư ng đ nh Thanh thi u niên do
Special Olympics t ch c t i Thư ng H i, Trung Qu c trong th i gian di n ra Th v n h i Mùa hè
tháng Mư i năm 2007. Ngoài ra, chúng tôi xin c m ơn s tham gia nhi t tình c a các b n trong
các cu c tham v n qua m ng thông qua chương trình Ti ng nói Thanh thi u niên c a UNICEF,
cũng như c a các nhà lãnh đ o tr khuy t t t trong khuôn kh Sáng ki n M t th gi i có th
c a Qu Victor Pineda.
UNICEF đ c bi t c m ơn nh ng b n là tác gi c a các bài thơ và các b c tranh đ y giá tr ngh
thu t đư c s d ng trong cu n sách này.
Chúng tôi cũng xin c m ơn ý ki n đóng góp đ y trách nhi m c a các thành viên nhóm tư v n k
thu t c a d án, đ c bi t là Saudamini Siegrist (UNICEF Florence), Gerison Lansdown (chuyên gia
tư v n đ c l p), Alexandra Yuster, Daniel Seymour và Nadine Perrault (UNICEF New York), Cath-
erine Naughton (Christian Blind Mission), và Cherie Tropet và Vanessa Anaya (Victor Pineda
Foundation), nh ng ngư i đã giúp hoàn thi n các d th o đ u tiên c a cu n sách.
Chúng tôi xin ghi nh n và bi t ơn s h tr đ c l c c a U ban Qu c gia Đ c v UNICEF đ i v i
d án này.
B n quy n thu c Qu Nhi đ ng Liên hi p qu c Gi y phép s d ng n ph m này đư c c p
(UNICEF) tháng Tư năm 2008. mi n phí cho các t ch c giáo d c và phi l i
nhu n. Các cơ quan, t ch c khác s ph i tr
Vi c sao chép hay tái xu t b n b t kỳ ph n nào m t kho n phí nh .
c a n ph m này ch đư c th c hi n sau khi
đư c cho phép. Vui lòng liên h v i Ban Cán b Minh ho bìa do Lisa Lavoie th c hi n d a trên
Phát tri n, B ph n Truy n thông, UNICEF ý tư ng t b c v c a Lea Nohemí Hernández
3 UN Plaza, New York, NY 10017, USA Trình bày sách: Christina Bliss
Tel.: (+1-212) 326-7434
Fax: (+1-212) 303-7985
Email: nyhqdoc.permit@unicef.org
- CHÚNG TA CÓ TH
Gi i thích Công ư c v Quy n
c a Ngư i khuy t t t
M CL C
V nđ 2
Hành đ ng vì s thay đ i 3
Gi i thi u v cu n sách 3
Gi i thi u Công ư c 7
Tóm t t Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t 8
Làm gì đ Quy n c a Ngư i khuy t t t đư c th c thi 17
Ki m tra ki n th c c a b n 9
Các Thu t ng 21
Ó TH
g ta C
Chún
1
- V nđ
Dù không có đôi chân
Nhưng có h gì
Trái tim tôi giàu c m nh n
Dù m t không th nhìn
Nhưng có h chi
Tâm trí tôi tràn đ y ánh sáng
Dù không th nghe
Nhưng không sao
Tôi giao ti p v i c trái tim mình
Tôi không ph i là ngư i vô d ng
Không ph i ngư i không bi t nghĩ suy
Không ph i là ngư i t ti câm l ng
Vì như t t c m i ngư i
Tôi có th yêu và làm th gi i này t t đ p hơn
— Coralie Severs, 14, Anh
Bài thơ này đã nói thay cho hàng tri u tr em và ngư i l n trên
toàn th gi i, nh ng ngư i khuy t t t. Nhi u ngư i v n ph i ngày
ngày đ i m t v i s kỳ th . Kh năng c a h b coi nh và năng l c
b đánh giá th p. Nhi u ngư i không đư c h c hành và chăm sóc y
t , và h b g t ra ngoài các ho t đ ng c a c ng đ ng.
Nhưng ngư i khuy t t t, dù là tr em hay ngư i l n, đ u ph i đư c
hư ng t t c các quy n như b t c m t ngư i nào khác.
“Hãy đ ng viên khích l chúng tôi… B n làm đư c đi u đó!”
Tranh c a Bismark Benavides 13 tu i, Nicaragua
2
- Hành đ ng vì s thay đ i
Đó chính là lý do t i sao Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t ra đ i. Tho thu n qu c t này
đòi h i Chính ph các qu c gia trên th gi i ph i đ cao các quy n c a ngư i khuy t t t, c tr
em và ngư i l n.
Trong th i gian qua, UNICEF đã ph i h p v i các đ i tác tích c c v n đ ng các qu c gia phê
chu n Công ư c này. Công ư c s b o v tr em khuy t t t tránh b phân bi t đ i x đ ng th i
thúc đ y s hoà nh p c a các em trong xã h i. T t c chúng ta đ u có th đóng góp vào quá trình
này. Hãy đ c đ có th tham gia hành đ ng làm sao cho m i ngư i đ u đư c đ i x công b ng.
Hi u v khuy t t t
B n đã bao gi c m th y b cô l p? Nhi u tr em và ngư i l n
g p khó khăn trong vi c đi l i, nghe, nhìn, h c t p thư ng
có c m giác b b rơi, b g t ra ngoài l . Có r t nhi u rào c n
c n tr h tham gia bình đ ng như nh ng ngư i khác vào cu c s ng.
Và h u h t nh ng rào c n này l i là do
xã h i d ng lên. Ch ng h n m t em bé
ph i ng i xe lăn cũng mu n đư c đi h c
như bao b n khác. Nhưng em đó có th
s không th c hi n đư c mong ư c c a
mình vì trư ng không có đư ng đi
dành cho xe lăn ho c các th y cô giáo
không giúp đ , ng h . Đ t t c m i ngư i
đ u đư c hoà nh p bình đ ng, chúng ta
c n thay đ i các quy đ nh, thái đ ,
Lisa Lavoie
và c cơ s v t ch t hi n nay.
Gi i thi u cu n sách
Cu n sách này đư c vi t có s tham gia c a tr em đ gi i thích Công ư c v Quy n c a Ngư i
khuy t t t, t i sao l i có Công ư c này và Công ư c giúp ngư i khuy t t t th c hi n quy n c a
mình như th nào. Chúng tôi hy v ng sau khi đ c sách b n s giúp truy n đi thông đi p đ t t c
tr em khuy t t t trên th gi i này đ u có cơ h i vươn t i nh ng m c tiêu, mong mu n c a mình.
Có th b n quen bi t m t ngư i khuy t t t s ng quanh mình, cũng có th b n thân b n có
khuy t t t và b n th y r ng ngư i khuy t t t thư ng g p nhi u khó khăn trong sinh ho t, đi l i,
nghe nhìn, hay ghi nh . Nhưng b n cũng c n bi t r ng h không ch có khó khăn, h còn có mơ
ư c, hy v ng, và ý tư ng mà h mu n chia s v i m i ngư i – như nh ng hình v hay các bài thơ
trong cu n sách này ch ng h n.
Chúng tôi mong mu n và khuy n khích b n chia s cu n sách này v i cha m , th y cô giáo, b n
bè c a b n, cũng như v i t t c nh ng ngư i khác quan tâm t i v n đ này.
Ó TH
g ta C
Chún 3
- Cu n sách này s gi i thi u v i b n n i dung tóm t t c a Công
ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t cũng như lý do ra đ i Công
ư c đó. B n s đư c gi i thi u v quy n và trách nhi m c a m i
ngư i và nh ng k ho ch, chương trình, ho t đ ng mà Chính
ph c n th c hi n đ giúp tr em khuy t t t th c hi n các
quy n c a mình. B n cũng s bi t đư c mình có th làm gì đ
t o nên s khác bi t.
Cu i cu n sách s có m t danh sách t và gi i nghĩa các t đó.
Danh sách t hay gi i nghĩa thu t ng này s giúp b n hi u rõ
hơn nh ng t ng mà có th trư c đây b n chưa bao gi g p.
Công ư c là gì?
Công ư c là m t tho thu n gi a các qu c gia
cùng đ ng ý làm theo m t quy đ nh chung trong
m t v n đ c th nào đó. Khi m t qu c gia ký và
phê chu n ( ng h ) m t Công ư c, đó s tr thành
m t l i h a mang tính pháp lý và s đ nh hư ng
hành đ ng c a Chính ph nư c đó. Thông thư ng,
Chính ph s ph i đi u ch nh và thay đ i lu t pháp
c a mình đ th c hi n các m c tiêu c a Công ư c.
Quy n con ngư i là gì?
T t c m i ngư i trên th gi i đ u đư c pháp lu t b o v
quy n và nhân ph m mà h có ngay t khi đư c sinh ra.
Không ai là ngo i l . Ví d , t t c m i ngư i đ u có quy n
đư c s ng và quy n t do, không b nô l . Các quy n này
đư c kh ng đ nh trong Tuyên ngôn Qu c t v Quy n con
ngư i đư c t t c các qu c gia thành viên c a Liên hi p
qu c thông qua năm 1948. T t c tr em đ u có quy n đư c
cung c p lương th c, đư c chăm sóc s c kho , đư c đi h c
và đư c b o v kh i b o l c và xâm h i. Tr em cũng có
quy n đư c nói lên suy nghĩ c a mình khi ngư i l n quy t
đ nh các v n đ có nh hư ng t i các em và quy n đư c m i
ngư i cân nh c quan đi m mà các em đưa ra. Các quy n c a
tr em đư c quy đ nh trong Công ư c v Quy n Tr em.
4
- CHÚNG TA CÓ TH !
Victor Santiago Pineda Ch t ch Qu Victor Pineda
Khi lên năm tu i, tôi b t đ u không đi đư c n a. T đó, cơ th tôi ngày càng y u đi, nhi u lúc c m th y
như không còn s c đ th . Đã có nh ng giây phút tôi đ m chìm trong ý nghĩ r ng s ch ng ai yêu quý
mình vì tôi quá khác m i ngư i. B m tôi cũng không bi t ph i làm gì. Nhưng b m luôn làm tôi c m
th y đư c yêu thương. B m đ t tôi m t
ni m tin tr n v n và luôn ng h tôi dám
Khuy t t t không ph i là m t đi u x u. Th m chí
nghĩ dám làm, can đ m đương đ u v i
chúng ta có th t hào vì nó. T t c con ngư i trên
nh ng đi u còn l l m. Đi u đó giúp tôi
th gi i đ u khác nhau và đ u có nh ng KH NĂNG
xây d ng lòng t tin.
khác nhau. T t c tr em đ u có th là m t nhà đ i s
Chúng tôi luôn bi t r ng đ tìm ra c a nh ng đi u “có th ” ngay trong gia đình, trư ng
con đư ng riêng cho mình tôi s ph i h c và c ng đ ng c a mình. M i chúng ta đ u có
vư t lên nhi u chông gai th thách. nh ng ý tư ng, hi u bi t và k năng có th giúp ích
Su t c th i niên thi u, tôi đã luôn ph i cho nhi u ngư i khác. Cu n sách này kêu g i t t c
n l c ch ng minh cho m i ngư i th y m i ngư i m i nơi cùng tôn vinh và trân tr ng
tôi có th . T vi c nh đ n vi c l n, chúng ta vì chính nh ng gì chúng ta có.
tôi đã ph i cho h th y tôi có th làm t t
- Victor Santiago Pineda
như th nào. Cu i cùng, tôi nh n ra có
nh ng đi u lu t b o v quy n l i c a mình và
nh nh ng đi u lu t đó, tôi có đư c nh ng s giúp đ c n thi t đ tr thành m t h c trò gi i.
Tôi l n lên luôn th m t nh cu c s ng c a mình s ra sao n u tôi ph i s ng m t nơi mà quy n c a
nh ng tr em khuy t t t như tôi không đư c b o v . R i tôi đư c bi t nh ng con ngư i như tôi t kh p
nơi trên th gi i s g p nhau Liên h p qu c đ tìm gi i pháp cho v n đ này và tôi đã c g ng h t
mình đ có th cùng tham gia v i h .
Lòng quy t tâm c a tôi đã thành hi n th c. Tôi tr thành đ i di n tr nh t trong u ban đ c bi t c a
UNICEF ph trách so n th o Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t. T i đây tôi đã k t thêm nhi u
b n m i, chia s nh ng suy nghĩ c a mình, và cùng v i các Chính ph , chúng tôi vi t nên Công ư c này.
M i con ngư i trên th gi i đ u đ c bi t, t v b ngoài, t i nh ng ý tư ng, suy nghĩ, tr i nghi m, cách
s ng, và kh năng. Và tôi đã nh n ra r ng chính nh ng khác bi t muôn hình muôn v y s t o ra vô
vàn cơ h i m i, hy v ng m i, mơ ư c m i, và tình thân ái m i gi a chúng ta.
Cu n sách này là m t l i kêu g i hành đ ng. Đ t t c tr em, dù khuy t t t hay không khuy t t t, s sát
cánh cùng nhau đ u tranh cho l ph i và nh ng đi u t t đ p trong cu c s ng. S khác bi t, đ c đáo
trong m i con ngư i chính là m t kho báu b t t n mà chúng ta c n trân tr ng và chia s . M i tr em
đ u là m t ph n c a gia đình trái đ t, và đ u c ng hi n cho th gi i này nh ng kh năng đ c đáo c a
riêng mình. Hãy đ không bao gi còn có tr em l c lõng gi a chúng ta trên th gi i này.
Victor Santiago Pineda là m t nhà giáo d c và nhà s n xu t phim, ông làm vi c v i nh ng thanh thi u niên
khuy t t t đ giúp cho h hi u bi t v quy n c a h . Cùng v i Qu c a mình, Ông đã có sáng ki n thành l p ra
M t th gi i có th đ giáo d c công chúng v các năng l c và ti m năng c a nh ng thanh thi u niên khuy t t t.
Ông Pineda đã làm vi c v i t ch c Liên hi p qu c, Ngân hàng Th gi i và các nhà lãnh chính ph đ đ cao s
tôn tr ng, t o cơ h i công b ng và ph m giá v n có c a t t c m i ngư i. Ông b căn b nh teo cơ và ph i s d ng
xe lăn đ đi l i.
Ó TH
g ta C
Chún 5
- Tôi h nh phúc
Khi nâng niu nh ng ni m vui bé nh
Tôi h nh phúc
Khi m i ngư i hi u đư c tôi
Tôi h nh phúc
Khi đư c s ng trong tình ngư i và lòng tôn tr ng
Tôi h nh phúc
Vì tôi t hào v b n thân mình
Tôi h nh phúc
Khi tôi h c t p
Đ hi u v th gi i
Đ tính mình ph i tr bao nhêu ti n cho m t b a ăn
Đ bi t đi u gì là sai là đúng
Tôi h nh phúc
Vì tôi có th t mình làm nhi u vi c
Có th làm đi u mình yêu thích
Có th nhi t thành c vũ cho đ i bóng c a tôi
Tôi yêu nhi t huy t và ni m tin c a nh ng ngư i chơi bóng
Và tôi c m th y như mình đang là h
Tôi h nh phúc vì mình có m t gi c mơ
Có th gi c mơ đó c a tôi là bé nh
Nhưng tôi h nh phúc
Vì m i ngày tôi đ u vun đ p nó v i m t ni m tin
— Kim Yoona 15 tu i, Hàn Qu c
“Quy n đư c vui chơi” Javlon Rakmonber diev, 12 tu i, Uzbekistan
6
- Gi i thi u Công ư c
Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t là m t tho thu n gi a các qu c gia trên th
gi i v vi c b o đ m ngư i có khuy t t t và không có khuy t t t đư c đ i x bình đ ng.
Công ư c còn thư ng đư c g i là hi p ư c, hi p đ nh, tho ư c qu c t ho c văn ki n
pháp lý. Công ư c quy đ nh Các qu c gia thành viên ph i làm gì đ đ m b o b n đư c
hư ng các quy n c a mình. T t c tr em và ngư i l n có khuy t t t, dù là nam hay n ,
đ u đư c Công ư c b o v .
Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t đư c thông qua ngày 13 tháng Mư i hai năm
2006. Đ n ngày 2 tháng Tư năm 2008 đã có 20 qu c gia phê chu n Công ư c này, có
nghĩa là Công ư c s b t đ u có hi u l c t ngày 3 tháng Năm năm 2008 (xem quy t c v
Công ư c t i ).
M c dù Công ư c này b o v t t c m i ngư i khuy t t t không k tu i tác nhưng cu n
sách này ch t p trung gi i thích các quy n c a tr em khuy t t t vì tr em như b n là m t
ph n quan tr ng c a th gi i.
T i sao c n quan tâm t i Công ư c?
N u b n, cha m , ho c ngư i khác trong gia đình b n là ngư i khuy t t t thì Công ư c
này s đem l i nh ng thông tin h u ích và s đ ng viên, khuy n khích. Công ư c s ch
d n cho b n và gia đình - và nh ng b n bè mu n giúp đ b n - th c hi n các quy n c a
mình. Công ư c cũng s nêu ra nh ng vi c mà Các qu c gia thành viên ph i làm đ giúp
ngư i khuy t t t bi n các quy n c a mình thành hi n th c.
Nh ng ngư i có khuy t t t khác nhau t nhi u qu c gia khác nhau đã cùng làm vi c v i
đ i di n các Chính ph đ vi t nên Công ư c này. Nh ng ý tư ng t o nên Công ư c này
đư c h rút ra t các mô hình ho t đ ng và lu t pháp ti n b trên th gi i trong vi c giúp
ngư i khuy t t t đư c đi h c, có vi c làm, vui chơi gi i trí và s ng m t cu c s ng hành
phúc gi a c ng đ ng c a mình.
Nhi u quy đ nh, cách nghĩ, cũng như cơ s v t ch t hi n nay c n ph i thay đ i đ đ m
b o tr em khuy t t t có th đi h c, vui chơi và tham gia vào nh ng ho t đ ng khác mà
b t c tr em nào đ u mu n tham gia. Khi Chính ph c a b n phê chu n Công ư c này
nghĩa là h đã đ ng ý ti n hành nh ng thay đ i nêu trên.
B n c n ph i nh r ng nh ng quy n đư c nêu trong Công ư c này không ph i là nh ng
quy n mà chúng ta m i nghĩ ra. T t c đ u là nh ng quy n con ngư i đã đư c ghi nh n
trong Tuyên ngôn Qu c t v Quy n con ngư i, Công ư c v Quy n tr em và các hi p
ư c qu c t khác v quy n con ngư i. Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t ch đ m
b o nh ng quy n đó c a ngư i khuy t t t đư c tôn tr ng.
TH
g ta CÓ
Chún
7
- LÒNG CAN Đ M
Này ngư i b n hãy nghe tôi nói
Tóm t t
Hãy t nh c mình ph i s ng l c quan
V i tình yêu và lòng tin tư ng Công ư c v
Quy n c a
Vì đư c sinh ra đã chính là quà t ng tuy t v i
N u b n th y nh ng ngư i khuy t t t
Hãy bên và giúp h v ng lòng
Đ ng viên h cùng yêu cu c s ng
Ngư i khuy t t t
Không bao gi tuy t v ng trư c khó khăn
Ngư i dũng c m là ngư i dám s ng Công ư c này bao g m nhi u l i h a. 50
L y ni m tin đ đ nh hư ng cu c đ i mình đi u kho n c a Công ư c làm rõ nh ng
M t n cư i s làm nên tình b n l i h a này. Khi Công ư c nói đ n “Chính
Cùng ng ng cao đ u trên tuy t v ng đau thương ph ” trong trang ti p theo thì đó là
Chính ph các nư c đã phê chu n Công
- Jwan Jihad Medhat, 13 tu i, Iraq ư c (còn g i là Qu c gia thành viên).
Lu t pháp
là gì?
Lu t pháp là nh ng
quy đ nh mà t t c
m i ngư i đ u ph i
tuân theo đ b o đ m
m i ngư i tôn tr ng
l n nhau và có th chung
s ng hoà bình và an toàn.
Phê chu n có nghĩa là gì ?
Chính ph các nư c đã phê chu n Công ư c đ ng ý
làm h t s c mình đ th c thi nh ng đi u kho n c a
Công ư c. Hãy tìm hi u xem Chính ph nư c b n đã
phê chu n Công ư c này chưa. N u r i thì b n có th
nh c nh đ i di n c a h v trách nhi m c a mình. Liên
h p qu c đã công b m t danh sách các Qu c gia
thành viên đã ký và đ ng ý th c hi n Công ư c này.
B n có th xem b n danh sách trên m ng đ a ch
đ bi t nư c mình đã phê
chu n Công ư c này hay chưa.
8
- TÓM T T V CÔNG Ư C
Đi u 1 : M c đích
Đi u này tóm t t các m c đích chính c a Công ư c bao g m thúc đ y, b o v và đ m b o
ngư i khuy t t t, trong đó có tr em, đư c hư ng đ y đ và bình đ ng t t c các quy n con
ngư i và quy n t do.
Đi u 2 : Các đ nh nghĩa
Đi u này li t kê các t ng mang ý nghĩa c th khi s d ng trong Công ư c này. Ví d «ngôn
ng » bao g m các ngôn ng nói và ngôn ng ký hi u và các hình th c ngôn ng không dùng
l i khác. «Giao ti p» bao g m các ngôn ng đư c trình bày b ng ch thư ng hay ch Braille
(là lo i ch th hi n b ng các l đ c trên gi y), giao ti p qua xúc giác, ch kích c l n và công
ngh truy n thông mà ngư i khuy t t t ti p c n đư c (các trang web, âm thanh).
Đi u 3 : Các nguyên t c chung
Các nguyên t c chính c a Công ư c này bao g m:
(a) Tôn tr ng ph m giá v n có, quy n t do l a ch n và đ c l p c a t t c m i ngư i.
(b) Không phân bi t đ i x (đ i x công b ng v i t t c m i ngư i).
(c) S tham gia và hoà nh p xã h i đ y đ (đư c ti p nh n trong c ng đ ng).
(d) Tôn tr ng s khác bi t và ch p nh n ngư i khuy t t t như m t ph n c a s đa d ng
c a nhân lo i.
(e) Bình đ ng v cơ h i
(f) Kh năng ti p c n (ti p c n v i phương ti n giao thông, các đ a đi m và thông tin, không
b t ch i nh ng ti p c n này vì lý do khuy t t t).
(g) Bình đ ng gi a nam và n (dù là nam hay n thì ngư i khuy t t t đ u ph i có cơ h i như
nhau)
(h) Tôn tr ng nh ng kh năng đang phát tri n c a tr em khuy t t t
và quy n lưu gi b n s c cá nhân
c a các em (tôn tr ng kh năng
và s t hào v b n thân).
N u lu t pháp hi n hành
ho c trên th c t có nh ng
Đi u 4 : Các nghĩa v chung đi u c n tr tr em khuy t
Pháp lu t c a các qu c gia thành t t làm nh ng vi c mà các
viên không đư c có b t kỳ quy tr em khác đư c làm thì
đ nh nào phân bi t đ i x v i nh ng c n tr này c n
ngư i khuy t t t. N u c n, các ph i thay đ i. Chính ph
qu c gia thành viên ph i xây d ng c n tham kh o ý ki n c a
và thi hành các đ o lu t nh m b o các t ch c tr em khuy t
Lisa Lavoie
v quy n c a ngư i khuy t t t. Đ i t t khi thay đ i nh ng quy
v i các quy đ nh pháp lu t ho c đ nh và chính sách c a
phong t c t p quán mang tính mình.
phân bi t đ i x v i ngư i khuy t
t t, các qu c gia thành viên ph i
tìm cách thay đ i chúng.
Ó TH
g ta C
Chún 9
- TÓM T T V CÔNG Ư C
Khi xây d ng lu t ho c chính sách, các qu c gia thành viên c n tham kh o l i khuyên c a chính
nh ng ngư i khuy t t t, trong đó có tr em.
Đi u 5 : Bình đ ng và không phân bi t đ i x
Các qu c gia thành viên c n công nh n r ng t t c m i ngư i đ u có quy n đư c b o v bình
đ ng trư c pháp lu t và các quy đ nh pháp lu t đư c áp d ng như nhau v i t t c m i ngư i.
Đi u 6 : Ph n khuy t t t
Các qu c gia thành viên nh n th y r ng ph n và tr em gái khuy t t t ph i đ i m t v i r t
nhi u hình th c phân bi t đ i x khác nhau. Các qu c gia thành viên cam k t b o v các quy n
con ngư i và quy n t do cơ b n c a h .
Đi u 7 : Tr em khuy t t t
Các qu c gia thành viên cam k t ti n hành m i hành đ ng có th đ tr em khuy t t t đư c
hư ng t t c các quy n
con ngư i và quy n t
do cơ b n bình đ ng Tr em khuy t t t, c nam và n , đ u có đ y đ
như nh ng tr em khác. các quy n như m i tr em khác. Ví d , m i tr em
Các qu c gia thành viên đ u có quy n đư c đi h c, vui chơi, đư c b o v
cũng th ng nh t đ m kh i b o l c, và đư c tham gia vào các quy t đ nh
b o tr em khuy t t t có nh hư ng t i các em. Chính ph ph i cung
đư c t do bày t quan c p thông tin và h tr tr em khuy t t t th c hi n
đi m c a mình v t t c quy n này c a mình
nh ng gì có nh hư ng
t i cu c s ng c a các em.
Nh ng gì là t t đ p nh t Các cơ quan
cho tr em c n đư c quan tâm hàng đ u. truy n thông
c n đưa tin v
Đi u 8 : Nâng cao nh n th c nh ng hành vi
đ i x thi u
Lisa Lavoie
Các qu c gia thành viên c n tuyên truy n công b ng v i
giáo d c t t c ngư i dân v quy n và ph m ngư i khuy t t t
giá c a ngư i khuy t t t cũng như năng l c và tr em khuy t
và các thành t u đóng góp c a h . Các qu c gia t t.
thành viên cam k t đ u tranh ch ng nh ng
khuôn m u, đ nh ki n và các t p quán có h i
cho ngư i khuy t t t. Ví d , trư ng h c c a b n
có trách nhi m khuy n khích thái đ tôn tr ng đ i
v i ngư i khuy t t t trong các h c sinh c a trư ng.
Đi u 9 : Kh năng ti p c n
Các qu c gia thành viên cam k t t o đi u ki n đ ngư i khuy t t t s ng t l p và tham gia đ y
đ vào m i m t c a đ i s ng c ng đ ng. M i đ a đi m m c a cho công chúng bao g m các
toà nhà, đư ng xá, trư ng h c, b nh vi n ph i có nh ng đi u ki n phù h p đ ngư i khuy t t t,
trong đó có tr em khuy t t t, có th ti p c n. N u b n trong m t toà nhà và c n giúp đ , ph i
có các hư ng d n, ngư i đ c ho c ngư i phiên d ch ngôn ng ký hi u đ giúp đ b n.
10
- TÓM T T V CÔNG Ư C
«Hoà bình cho tr em», Tranh c a Ani Verdyan 8 tu i, Armenia
V công ngh thì sao?
Đi n tho i, máy tính và các thi t b công ngh
khác ph i d s d ng đ i v i ngư i khuy t t t. Ví
d , các trang web nên đư c thi t k đ nh ng
ngư i không s d ng đư c bàn phím, không
nghe ho c nhìn đư c cũng v n có th ti p nh n
thông tin dư i các hình th c khác nhau. M t máy
tính có th có bàn phím ch n i ho c có th s
d ng chương trình đ c t đ ng đ đ c to nh ng
t ng trên màn hình giúp ích cho nh ng ngư i
không nhìn đư c.
TH
g ta CÓ
Chún 11
- TÓM T T V CÔNG Ư C
Đi u 10 : Quy n đư c s ng
T t c m i ngư i sinh ra đ u có quy n đư c s ng. Các qu c gia thành viên cam k t đ m b o t t
c m i ngư i có hay không có khuy t t t đ u đư c hư ng quy n này.
Đi u 11 : Các tình hu ng r i ro và kh n c p
Gi ng như t t c nh ng ngư i khác, ngư i Tr em khuy t t t có
khuy t t t có đ y đ các quy n đư c b o v quy n đư c s ng. Đó
an toàn trong chi n tranh, các tình tr ng là món quà c a tr và
kh n c p ho c các th m h a thiên nhiên như không m t ai c có th
bão lũ… Lu t pháp không cho phép b t kỳ ai dùng pháp lu t đ l y
ngăn c n b n vào nơi trú ng ho c b rơi b n món quà đó đi t tr .
trong tình tr ng nguy hi m vì lý do khuy t t t
trong khi nh ng ngư i khác đư c c u h .
Lisa Lavoie
Đi u 12 : Bình đ ng trư c pháp lu t
Ngư i khuy t t t có quy n đư c công nh n là nh ng ngư i
có «năng l c pháp lý» bình đ ng như t t c nh ng ngư i khác.
Có nghĩa là khi b n trư ng thành, dù có khuy t t t hay không thì b n
v n có quy n làm nh ng vi c như vay ti n đ đi h c ho c ký h p đ ng
thuê nhà… B n cũng có quy n s h u và th a k tài s n.
Đi u 13 : Ti p c n tư pháp
N u b n b thi t h i do hành vi vi ph m pháp lu t c a ngư i khác, b n ch ng ki n ngư i khác
b thi t h i, ho c b n b cáo bu c đã vi ph m pháp lu t, b n có quy n đư c đ i x công b ng
trong su t quá trình v án liên quan đ n b n đư c đi u tra, x lý. B n có quy n đư c h tr bày
t ý ki n c a mình trong t t c các quá trình tư pháp.
Đi u 14 : T do và an ninh cá nhân
Các qu c gia thành viên c n đ m b o quy n t do c a ngư i khuy t t t đư c lu t pháp b o v
bình đ ng như t t c nh ng ngư i khác.
Đi u 15 : Không b hành h , đ i x ho c tr ng ph t tàn ác, vô nhân đ o, làm gi m ph m giá
Pháp lu t ph i đ m b o không ai b hành h , xúc ph m ph m giá ho c đ i x tàn ác. Và t t c
m i ngư i đ u có quy n t ch i b coi là đ i tư ng thí nghi m y t ho c khoa h c.
Đi u 16 : Không b b o l c và xâm h i
Tr em khuy t t t ph i đư c b o v kh i b o l c và xâm h i. Ph i đ m b o các em không b
ngư c đãi ho c làm t n h i c trong và ngoài gia đình. N u b n b ngư c đãi ho c b o l c,
b n có quy n đư c giúp đ đ ngăn ch n hành vi b o l c, xâm h i đó và ph c h i.
Đi u 17 : B o v giá tr con ngư i
Không ai có quy n đ i x v i b n như m t ngư i có ít giá tr hơn nh ng ngư i khác ch vì
nh ng kh năng v th ch t và tinh th n c a b n. B n có quy n đư c tôn tr ng như t t c m i
ngư i v i nh ng gì v n có c a mình.
12
- TÓM T T V CÔNG Ư C
Đi u 18 : T do đi l i và t do qu c t ch
M i tr em đ u có quy n đư c đăng ký h tên và qu c t ch h p pháp, và n u có th , có quy n
đư c bi t cha m và đư c cha m chăm sóc. Ph i b o đ m không ai b ngăn ch n khi đ n ho c
r i m t qu c gia vì lý do h có khuy t t t.
Đi u 19 : S ng đ c l p và hoà nh p c ng đ ng
M i ngư i đ u có quy n l a ch n nơi sinh s ng c a mình dù là ngư i khuy t t t hay không
khuy t t t. Khi trư ng thành, b n có quy n s ng đ c l p n u b n mu n và quy n đư c hoà
nh p c ng đ ng. B n cũng có quy n ti p c n các d ch v h tr c n thi t cho vi c sinh s ng và
hoà nh p c ng đ ng như d ch v chăm sóc t i nhà, h tr cá nhân...
Đi u 20 : S di chuy n cá nhân
Tr em khuy t t t có quy n di chuy n và quy n đ c l p. Chính ph ph i giúp h th c hi n
nh ng quy n đó.
Đi u 21 : T do ngôn lu n, tư tư ng và ti p c n thông tin
M i ngư i đ u có quy n bày t quan đi m, tìm ki m, ti p nh n và chia s thông tin và ti p nh n
thông tin dư i hình th c mà h hi u đư c và mu n s d ng.
Đi u 22 : Tôn tr ng quy n riêng tư
Không ai có quy n can thi p tuỳ ti n vào các v n đ riêng tư c a ngư i khác cho dù h là ngư i
khuy t t t hay không khuy t t t. Nh ng ngư i bi t đư c thông tin các nhân c a ngư i khác, ví
d như tình tr ng s c kho c a h , c n gi bí m t thông tin này.
Đi u 23 : Tôn tr ng v nhà và gia đình
M i ngư i đ u có quy n s ng v i gia đình c a mình. N u b n là ngư i khuy t t t, chính ph có
trách nhi m h tr gia đình b n thông qua tr c p cho ngư i khuy t t t, cung c p thông tin và
các d ch v tr giúp khác. Không ai có quy n cách ly b n kh i cha m mình vì lý do b n là ngư i
khuy t t t. N u vì lý do nào đó b n không th s ng
v i gia đình mình thì chính ph
có trách nhi m h tr h hàng
ho c c ng đ ng chăm sóc b n.
Thanh niên khuy t t t có t t c các
quy n bình đ ng như m i thanh niên
Tr em khuy t
khác trong lĩnh v c thông tin v
t t có quy n
s c kho sinh s n, cũng như quy n
t do di
k t hôn và l p gia đình. chuy n và
quy n đ c
l p.
Lisa Lavoie
Ó TH
g ta C
Chún 13
- TÓM T T V CÔNG Ư C
“Làng tôi”, Tranh c a Pedro José Rivera 14 tu i, Nicaragua
Đi u 24 : Giáo d c
M i ngư i đ u có quy n đư c đi h c. Không ai có th t ch i quy n đư c đi h c c a b n vì lý
do b n là ngư i khuy t t t. B n không ph i h c trong nh ng trư ng dành riêng cho ngư i
khuy t t t. B n có quy n đư c hư ng n n giáo d c và chương trình gi ng d y gi ng như t t c
tr em khác, và chính ph ph i có nh ng giúp đ c n thi t đ b n th c hi n quy n này c a
mình. Ví d , chính ph ph i tìm ra nh ng cách phù h p đ giúp b n giao ti p v i các th y cô
giáo đ các th y cô giáo hi u và đáp ng các nhu c u c a b n.
Đi u 25 và 26 : Chăm sóc y t và ph c h i ch c năng
Ngư i khuy t t t có quy n đư c hư ng t t c nh ng d ch v y t mi n phí ho c v i m c phí có
th ch p nh n đư c, có ch t lư ng, bình đ ng như t t c m i ngư i khác. N u b n là ngư i
khuy t t t, b n cũng có quy n đư c chăm sóc y t và h tr ph c h i ch c năng.
Đi u 27 : Làm vi c và ngh nghi p
Ngư i khuy t t t có quy n làm vi c và t do l a ch n ngh nghi p bình đ ng như nh ng ngư i
khác và không b phân bi t đ i x do khuy t t t.
14
- TÓM T T V CÔNG Ư C
Đi u 28 : M c s ng phù h p và b o tr xã h i
Ngư i khuy t t t có quy n đư c ti p c n th c ph m, nư c s ch, qu n áo và nhà trên cơ s
không b phân bi t đ i x . Chính ph có trách nhi m giúp đ tr em khuy t t t s ng trong các
gia đình nghèo.
Đi u 29 : Tham gia vào đ i s ng chính tr và đ i s ng c ng đ ng
Ngư i khuy t t t có quy n tham gia vào đ i s ng chính tr và đ i s ng c ng đ ng. Khi đ n tu i
lu t pháp quy đ nh, b n có quy n t do l p h i, ph c v c ng đ ng, ti p c n các đ a đi m b u
c , b phi u b u c , và có quy n đư c b u vào các cơ quan trong chính quy n b t k b n có
khuy t t t hay không.
Đi u 30 : Tham gia vào đ i s ng văn hoá, th thao, v chơi, gi i trí
Ngư i khuy t t t có quy n bình đ ng như t t c m i ngư i trong vi c tham gia và hư ng th
ngh thu t, th thao, trò chơi, phim nh và các ho t đ ng gi i trí khác. Do đó các nhà hát, r p
chi u phim, b o tàng, sân chơi, thư vi n c n đư c xây d ng ho c tu s a đ t t c m i ngư i đ u
ti p c n đư c bao g m c tr em khuy t t t.
Đi u 31 : Th ng kê và thu th p s li u
Các qu c gia ph i thu th p s li u v ngư i khuy t t t đ xây d ng nh ng chương trình và h
tr t t hơn cho h . Ngư i khuy t t t tham gia vào các kh o sát, nghiên c u có quy n đư c đ i
x tôn tr ng và nhân đ o. T t c nh ng thông tin riêng tư mà h cung c p ph i đư c gi bí m t.
Ph i đ m b o c ngư i khuy t t t và ngư i không khuy t t t đ u có cơ h i ti p c n bình đ ng
v i nh ng s li u th ng kê thu th p đư c.
Đi u 32 : H p tác qu c t
Các qu c gia c n giúp đ nhau th c hi n nh ng đi u kho n
trong Công ư c này. Các qu c gia có đi u ki n t t hơn
(ví d có thông tin khoa h c, có công ngh h u ích) c n
chia s v i các qu c gia khác đ t t c m i ngư i khuy t t t
trên th gi i đ u đư c hư ng nh ng quy n quy đ nh trong
Công ư c này.
Đi u 33 đ n 50 : Quy đ nh v h p tác, giám sát và
th c thi Công ư c
Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t có 50 đi u kho n.
Các đi u t 33 đ n 50 nói v vi c ngư i l n, đ c bi t là
Lisa Lavoie
ngư i khuy t t t, các cơ quan t ch c, và Chính ph các
nư c c n h p tác v i nhau như th nào đ đ m b o t t c
kinh t trên th gi i đ u đư c hư ng đ y đ các quy n
c a h . B n có th đ c n i dung các đi u này
t i .
TH
g ta CÓ
Chún 15
- “Vui chơi”, Tranh c a Tatev Danielyan 15 tu i, Armenia
Có hai th gi i
Cách bi t vô ng n
Th gi i âm thanh
Th gi i im l ng
Còn tôi gi a
Không th hoà đ ng
Nư c m t rưng rưng
Gi a lòng cô đ c
Th y mình l c lõng
Th y mình bơ vơ
Ti ng khóc l ng câm
Gi a hai th gi i
Nhưng trong vô v ng
Có nh ng bàn tay
Có nh ng t m lòng
Bên tôi chia s
Nư c m t v n ch y
Nhưng m t n cư i
Như ánh ban mai
Đã b ng hé r ng
V n hai th gi i
Náo nhi t l ng câm
Nhưng vang trong tim
Muôn ngàn khúc nh c
Sarah Leslie, 16 tu i, Hoa Kỳ
16
- Làm sao đ quy n tr thành s th t
Tr em khuy t t t có t t c các quy n mà m i tr em đ u có. Hãy làm cho t t c m i ngư i đ u bi t
v Công ư c này. T t c m i ngư i ph i cùng lên ti ng và hành đ ng đ ai ai cũng đ u đư c hoà
nh p vào c ng đ ng th gi i.
N u b n là ngư i khuy t t t, Công ư c này là m t công c đ b n, chính ph và gia đình b n bi n
nh ng gi c mơ, mong ư c c a b n thành hi n th c. B n có quy n đư c đi h c và tham gia các ho t
đ ng xã h i bình đ ng như t t c m i ngư i. Nh ng ngư i l n xung quanh c n giúp đ b n đi l i,
giao ti p và vui chơi v i nh ng tr em khác. Cho dù b n có khuy t t t gì, b n v n có quy n đư c như v y.
B n là m t công dân, m t thành viên trong
gia đình và trong xã h i và b n có trách
Hãy đ ng lên vì quy n c a b n và nh ng ngư i
nhi m ph i đóng góp s c mình đ quy n
khác s đ ng sát cánh bên b n. T t c tr em đ u
tr thành s th t.
CÓ TH đ n trư ng, CÓ TH vui chơi và CÓ TH
tham gia vào t t c m i ho t đ ng. Nó không
B n có th làm gì ph i nh ng đi u tôi không th mà là TÔI CÓ
TH !
Đi u quan tr ng là c n thay đ i thái đ c a
m i ngư i cũng như quy đ nh c a pháp lu t
đ tr em khuy t t t đư c đ n trư ng, vui chơi,
và tham gia vào t t c các ho t đ ng khác dành cho tr em. Trư ng c a b n, l p c a b n có các b n
khuy t t t h c t p và tham gia các ho t đ ng khác hay không? Các th y cô giáo có l ng nghe và đáp
ng nhu c u c a nh ng h c sinh có nhu c u đ c bi t hay không? Có đư ng đi dành cho xe lăn, b ng
hư ng d n ngôn ng ký hi u, ho c các thi t b h tr ngư i khuy t t t hay không? N u có thì th t
t t vì như v y là trư ng c a b n đã đ i x công b ng v i tr em khuy t t t và t o cho h cơ h i h c
t p bình đ ng. N u có thì trư ng b n đã tuân th Công ư c này r i.
Tuy nhiên v n có nhi u ngư i đ i x không công b ng v i tr em khuy t t t. Do đó b n có trách
nhi m làm cho c ng đ ng c a mình đư c bình đ ng và d hoà nh p hơn. B n có th b t đ u ngay
t gia đình và trư ng h c c a mình. Hãy thay đ i cách nghĩ c a cha m và th y cô giáo v ngư i
khuy t t t.
Có r t nhi u vi c b n có th làm đ tuyên truy n cho m i ngư i bi t Công ư c v Quy n c a Ngư i
khuy t t t và ti m năng c a tr em khuy t t t. B n có th :
Tham gia m t t ch c ho c phong trào ng h quy n c a ngư i khuy t t t. Càng nhi u ngư i
tham gia thì t ch c ho c phong trào đó càng m nh hơn. Cùng v i nh ng ngư i tâm huy t
khác, b n có th giúp ích cho các t ch c và phong trào nơi b n vì h thư ng có nh ng
chương trình dành riêng cho các b n tr như b n tham gia.
Sáng t o ra m t d án c a riêng b n. Hãy b t đ u m t chi n d ch tuyên truy n nâng cao nh n
th c. Hãy kêu g i gây qu , th c hi n m t cu c kh o sát (Có ai trong s nh ng ngư i b n quen
bi t đã t ng b đ i x không công b ng vì h là ngư i khuy t t t? Trư ng c a b n ch có c u
thang mà không có đư ng lên cho ngư i khuy t t t?). Sau đó hãy vi t m t b c thư đ ngh gi i
quy t nh ng v n đ mà b n đã tìm ra.
T ch c m t câu l c b đ tuyên truy n v Công ư c này. Hãy đưa vào câu l c b c a mình
nh ng b n có kh năng khác nhau. Hãy t ch c m t ho t đ ng nào đó v i c câu l c b và m i
m i ngư i khác cùng tham gia như t ch c chi u phim ho c m t b a ti c nh . Hãy cùng vui
chơi và khám phá nh ng kh năng và năng khi u đ c bi t c a t ng ngư i. Ó TH
g ta C
Chún
17
- Hãy chu n b m t bài phát bi u và trình bày trong trư ng c a b n và các trư ng lân c n v quy n
c a ngư i khuy t t t. Hãy th hi n s sáng t o c a mình. Hãy v các tranh c đ ng và dàn d ng các
v k ch đ giúp nh ng h c sinh khác hi u v quy n c a ngư i khuy t t t đư c quy đ nh trong Công
ư c này. Nh cha m ho c th y cô giáo giúp t ch c m t d p đ trình bày bài phát bi u c a mình,
lên k ho ch v th i gian, đ a đi m trình bày bài phát bi u đó và nh m i th y hi u trư ng đ n d .
Cùng nhóm b n c a mình sáng t o ngh thu t v ch đ quy n c a ngư i khuy t t t. Nh ng sáng
t o ngh thu t này có th là v tranh, ch p nh, điêu kh c – t t c nh ng gì b n mu n và có th
làm – đ chia s thông tin v quy n c a ngư i khuy t t t. Sau đó hãy xem có th trưng bày các tác
ph m c a mình trư ng, thư vi n, phòng trưng bày, ho c các nhà hàng, quán cà phê ho c b t kỳ
nơi nào m i ngư i có th thư ng th c nh ng tác ph m đó hay không. Sau m t th i gian b n cũng
có th di chuy n các tác ph m c a mình đ n m t đ a đi m khác đ có thêm nhi u ngư i đư c bi t
v Công ư c này.
Chia s nh ng kinh nghi m, suy nghĩ và bài h c mà b n rút ra v i ngư i khác. Di n đàn Ti ng nói
Thanh thi u niên c a UNICEF là m t di n đàn l n trên m ng dành cho
thanh thi u niên như b n.
Nh ng ý tư ng trên m i ch là m t s g i ý mà b n có th th c hi n – ngoài ra còn vô
vàn nh ng ho t đ ng khác b n có th nghĩ ra. Hãy nh m t ngư i l n mà b n tin c y
giúp b n t ch c các ho t đ ng c a mình và hãy làm th t vui v nhé!
“Ban nh c rock c a tr em khuy t t t”, Tranh c a Valeria D’Avola 13 tu i, Italia
Đ i v i b tài li u gi ng d y, hãy xem n ph m phát hành cùng cu n sách nh Chúng ta có th mang tên:
Các ho t đ ng h c t p và hành đ ng theo Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t.
18
nguon tai.lieu . vn