Xem mẫu
- Giải đáp một số thắc mắc khi nuôi con bằng sữa mẹ
Những điều cần biết khi nuôi con
bằng sữa mẹ
- 1. Mẹ nên ăn uống như thế nào khi mang thai và cho con bú?
Chế độ ăn uống của mẹ trong suốt thời kỳ mang thai và cho con bú rất
quan trọng vì có ảnh hưởng tới sức khỏe của cả mẹ lẫn con. Mẹ cần ăn uống
đầy đủ, không nên kiêng khem, nhưng c ũng nên hạn chế một số thực phẩm
kích thích tiêu hóa như rượu, cà phê, thuốc lá, nước trà đặc, giấm, tiêu...
Khi có thai và cho con bú, mẹ cần phải ăn nhiều hơn bình thường, cho
mình và cả đứa con mang trong bụng. Mẹ ăn uống tốt, đầy đủ dinh dưỡng thì
sẽ lên cân tốt, tích lũy mỡ trong cơ thể làm nguồn dự trữ để tạo sữa sau khi
sinh. Trong suốt thời kỳ mang thai, mẹ cần tăng từ 10 đến 12 kg, (trong đó,
3 tháng đầu tăng 1-2 kg, 3 tháng giữa tăng 4-5 kg, 3 tháng cuối tăng 5-6 kg).
Trong ba bữa ăn chính hằng ngày, mỗi bữa nên ăn thêm 1 bát cơm. Ăn thêm
1-2 bữa phụ như củ khoai, bắp ngô, trái chuối, bánh giò, quả trứng hay ly
sữa. Ưu tiên các thực phẩm có nhiều canxi, phốt pho như sữa, thịt, cá, tôm,
cua, rau xanh...(để giúp cho sự tạo xương của thai nhi) và có nhiều đạm, chất
sắt như gan, thịt, cá, trứng, sữa, lạc, vừng, đậu đỗ... (để phòng thiếu máu).
Khi cho con bú, để đề phòng bệnh mù mắt do thiếu sinh tố A, hằng
ngày, mẹ nên ăn các thực phẩm có nhiều đạm và giàu tiền sinh tố A. Đó là
các loại rau màu xanh đậm và màu đỏ như rau ngót, rau muống, rau lang, xà
- lách, mùng tơi, rau dền; các loại quả chín có màu vàng cam như chuối, đu
đủ, cam, xoài...
Việc mẹ bị thiếu ăn hoặc ăn uống kiêng khem không hợp lý sẽ là
nguyên nhân gây suy dinh dưỡng bào thai, trẻ đẻ ra có cân nặng thấp dưới
2500 g, ảnh hưởng nhiều tới việc tạo sữa để nuôi con bú.
Để theo dõi sự phát triển của thai nhi, mẹ nên khám thai định kỳ ít
nhất 3 lần trong suốt thời kỳ thai nghén. Lần thứ nhất vào 3 tháng đầu để xác
định có thai hay không và định ngày sinh. Lần thứ hai vào 3 tháng giữa để
xem thai nhi phát triển như thế nào, khỏe hay yếu để có kế hoạch bồi dưỡng
cho mẹ kịp thời. Lần thứ 3 vào 3 tháng cuối để xem sự phát triển của thai,
ngôi thuận hay ngược và chuẩn bị sinh.
Mẹ nên khám thai để được theo dõi sức khỏe, tiêm phòng uốn ván và
được hướng dẫn cách nuôi con bằng sữa mẹ.
2. Có thể uống thuốc gì khi mang thai và cho con bú?
Trong khi mang thai hoặc cho con bú, mẹ cần hết sức thận trọng trong
việc dùng thuốc, tiêm chích, chiếu chụp điện quang... vì rất dễ ảnh hưởng
đến thai nhi. Nếu mẹ dùng thuốc khi nuôi con bú, thuốc có thể ngấm vào sữa
và ảnh hưởng lên trẻ (có một số thuốc chỉ ảnh hưởng tới trẻ dưới một tháng
- tuổi, ít ảnh hưởng ở trẻ lớn hơn). Tuy nhiên, việc ngưng cho con bú nhiều
khi còn nguy hiểm hơn là ảnh hưởng của thuốc. Do đó, khi d ùng thuốc phải
hỏi ý kiến của thầy thuốc.
Mẹ cần lưu ý:
1. Không được cho con bú khi:
- Dùng thuốc trị bệnh ung thư.
- Trị bệnh bằng các chất phóng xạ.
2. Nên tạm ngưng cho bú khi:
- Dùng các thuốc tâm thần hoặc thuốc chống co giật (barbiturate,
diazepam) vì trẻ có thể bị lơ mơ hoặc hoạt động cơ bắp bị yếu đi.
- Uống một số thuốc kháng sinh như cloramphenicol, metronidazole,
tetracyclin, ciprofloxacin...
Nên theo dõi vàng da ở trẻ nếu mẹ sử dụng sulfonamide,
cotrimoxazone, fansidar, dapsone... Mẹ không nên dùng những thuốc làm
giảm tiết sữa như thuốc tránh thai có oestrogen, thuốc lợi niệu.
- 3. Vẫn cho bé bú và theo dõi khi bà mẹ dùng các loại thuốc sau với
liều bình thường:
- Thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol (Acmol), acetyl salicylic
acide (Aspirin), ibuprofen...
- Nhóm morphine, pethidinne...
- Thuốc kháng sinh: ampiciline, erythoromycine, cloxaciline,
penicilline.
- Thuốc chống lao, chống phong.
- Thuốc chống sốt rét (trừ mefloquine).
- Thuốc chống nấm, tẩy giun sán.
- Thuốc trị hen, dị dứng như salbutamol, corticoide, kháng histamin...
- Thuốc trị bệnh cao huyết áp, tiểu đường.
- Các loại vitamin (đặc biệt không dùng vitamin A liều cao ở phụ nữ
có thai), chất khoáng như sắt, iốt...
3. Sữa mẹ được tạo ra như thế nào?
- Sữa được tạo ra nhờ 2 chất trong cơ thể mẹ: prolactin và oxytoxin.
* Prolactin - chất kích thích tạo sữa
- Prolactin là một chất do não của mẹ tiết ra khi bé mút vú mẹ. Chất
này có tác dụng kích thích tạo sữa. Do vậy, bé càng mút vú, mẹ sẽ càng tạo
nhiều sữa và không cần phải bỏ cữ bú nào của trẻ với ý định để dành sữa cho
bữa bú sau. Nếu bà mẹ không cho bé bú hoặc bú ít thì vú sẽ giảm và ngưng
tiết sữa.
- Khi bé không bú hết, lượng sữa tồn đọng trong vú sẽ là chất ức chế,
ngăn cản sự tạo sữa. Vì vậy, mẹ phải vắt hết sữa bằng tay hoặc bằng bơm để
giúp sữa tiếp tục được tạo ra.
- Prolactin được tiết ra nhiều về đêm, nên cho bú đêm nếu bé đòi bú.
* Oxytoxin - chất kích thích sữa trong vú được chảy ra
- Oxytoxin là một chất do não mẹ tiết ra khi cho bé mút vú mẹ, làm
cho sữa trong vú chảy ra khi bé bú mẹ.
Sự tạo sữa dễ bị ảnh hưởng bởi những cảm giác và tình cảm của mẹ.
Khi mẹ cảm thấy hài lòng, thương yêu trẻ và tin tưởng sữa mình là tốt nhất
cho trẻ, điều này giúp tăng tiết sữa. Nếu mẹ lo lắng hoặc nghi ngờ là mình
- không đủ sữa, sữa mẹ sẽ ngừng chảy. Vì vậy, sau khi sinh, mẹ nên nằm cạnh
con để có sự gắn bó tình cảm với trẻ và cho trẻ bú sớm. Việc cho trẻ bú sớm
còn giúp cho dạ con (tử cung) co hồi tốt và làm ngưng chảy máu sau khi
sinh.
Quá trình xuống sữa
Sau khi sinh, vú mẹ tiết ra một ít sữa non có màu vàng nhạt và sánh.
Sau đó, mẹ sẽ cảm thấy hai vú căng đầy, gọi là xuống sữa. Sự xuống sữa sẽ
xảy ra nhanh nếu bé được cho bú ngay sau khi sinh. Thời gian tiếp theo, mẹ
có cảm giác bầu vú ít căng hơn, nhưng sữa vẫn đang tiếp tục được sản xuất
và đủ cho bé ít nhất từ 4 đến 6 tháng tuổi.
4. Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo nhất cho bé.
Sữa mẹ luôn là thức ăn tốt nhất cho bé, ngay cả khi mẹ bị bệnh, có
thai, có kinh hay gầy ốm. Sữa mẹ chứa tất cả các chất dinh dưỡng mà trẻ cần
trong khoảng thời gian 4-6 tháng tuổi.
- Chất đạm và chất béo trong sữa mẹ dễ tiêu hóa và dễ hấp thụ, có
men lypase giúp tiêu hóa chất mỡ.
- - Đường lactose trong sữa mẹ nhiều hơn các loại sữa khác. Đó là chất
thiết yếu cho cơ thể đang phát triển của bé.
- Chất sắt trong sữa mẹ dễ hấp thu nên bé bú mẹ sẽ không bị thiếu
máu do thiếu sắt.
- Sữa mẹ có đầy đủ các loại vitamin và lượng nước cần thiết cho bé
ngay cả khi thời tiết nóng. Nếu bé được bú mẹ hoàn toàn, không cần bổ sung
thêm nước, vitamin hoặc nước trái cây trong vòng 4 tháng đầu.
- Sữa mẹ chứa đủ lượng canxi và phốt phát, giúp bé phát triển tốt.
Sữa non
Sữa mẹ trong vài ngày đầu sau khi sinh gọi là sữa non, có màu vàng
nhạt và đặc sánh. Sữa non có nhiều chất bảo vệ cơ thể, giúp bé chống nhiễm
khuẩn và dị ứng. Nó cũng có tác dụng xổ nhẹ, hỗ trợ việc tống phân xu và
giúp bé đỡ bị vàng da. Các yếu tố phát triển trong sữa non giúp bộ máy tiêu
hóa của bé trưởng thành. Sữa non còn có nhiều vitamin A, giúp bé phòng
chống nhiễm khuẩn và bệnh khô mắt do thiếu vitamin A.
- Vì vậy, nên cho bé bú sớm từ nửa giờ đến một giờ sau khi sinh.
Không được cho trẻ dùng bất kỳ thức ăn, thức uống nào trước khi bé bắt đầu
bú mẹ.
Sữa trưởng thành
Trong vòng 2 tuần đầu, lượng sữa mẹ tăng và có sự thay đổi trong
thành phần. Sữa mẹ có vẻ loãng hơn sữa bò, làm cho các bà mẹ nghĩ rằng
sữa của họ loãng quá. Thực ra, lượng nước nhiều ở sữa mẹ là bình thường và
tốt cho bé.
Trong một cữ bú của bé, thành phần của sữa thay đổi như sau:
- Sữa đầu: Là sữa ở đầu cữ bú của bé, có màu trắng trong và lỏng. Bé
bú sữa đầu sẽ nhận được nhiều chất dinh dưỡng: protein, lactose, vitamin,
chất khoáng và nước.
- Sữa cuối: Là sữa ở cuối cữ bú, có màu trắng đục vì chứa nhiều chất
béo.
Cần cho bé bú hết một bên vú rồi mới chuyển sang vú khác để nhận
được chất béo có nhiều năng lượng, giúp bé tăng cân tốt.
- Bé bú mẹ ít bị tiêu chảy, ít bị nhiễm khuẩn đường hô hấp như viêm
họng, viêm phổi...
5. Cách bồng bế rất quan trọng để trẻ bú được nhiều sữa mẹ.
Bé sẽ bú được nhiều sữa mẹ nếu mẹ bế đúng cách và cho bé ngậm vú
tốt. Cách bế trẻ khi cho bú mẹ: Mẹ ngồi ở tư thế thoải mái và thư giãn; bế trẻ
bằng hai tay sao cho:
- Đầu và thân trẻ thẳng hàng (đầu trẻ không bị gập hay xoay nghiêng).
- Mặt trẻ quay vào đối diện với vú, môi trẻ vừa tầm với núm vú.
- Trẻ nằm sát vào lòng mẹ, bụng trẻ áp vào bụng mẹ.
- Đỡ phía dưới mông trẻ bằng tay hoặc kê gối.
Giúp trẻ ngậm vú:
- Chạm núm vú vào môi trẻ.
- Đợi cho đến khi trẻ há rộng miệng, đưa trẻ nhanh chóng tới vú sao
cho môi dưới của trẻ ở dưới núm vú (mẹ không cần thay đổi tư thế để ấn vú
vào miệng trẻ).
- - Trẻ phải ngậm vú vào miệng càng nhiều càng tốt, ngậm gần hết
quầng vú.
- Cằm trẻ chạm vào vú mẹ.
- Trẻ được bú từ vú chứ không phải từ núm vú.
- Lưỡi của trẻ được đưa ra trước, ôm lấy phần quầng vú phía dưới.
Trẻ ngậm bắt vú đúng thì sẽ hút sữa dễ dàng và không làm đau vú mẹ.
Các phản xạ bú
- Phản xạ tìm kiếm vú: Nếu có vật gì chạm vào vùng xung quanh
miệng trẻ vào lúc đói, trẻ sẽ há miệng và quay đầu về hướng đó.
- Phản xạ mút vú: Khi có một vật gì trong miệng trẻ và chạm vào vòm
miệng, trẻ sẽ tự động mút. Phản xạ mút rất mạnh, có ngay sau khi sinh.
- Phản xạ nuốt: Nếu miệng đầy sữa, trẻ sẽ nuốt.
Trẻ bú tốt là khi:
- Nằm bú thoải mái và có vẻ thỏa mãn.
- - Miệng mở rộng, môi dưới đưa ra ngoài, lưỡi chụm quanh bầu vú, má
chụm tròn. Lúc đầu trẻ mút nhanh để sữa tiết ra, sau đó trẻ mút sâu và dài
hơn, nghe có tiếng nuốt sữa. Thỉnh thoảng, trẻ ngưng một chút để thở.
- Giải đáp một số thắc mắc khi nuôi con bằng sữa mẹ
Bắt đầu cho trẻ bú mẹ
- 6. Bữa bú đầu tiên của bé nên bắt đầu từ lúc nào?
Thời gian quan trọng nhất cho việc bú sữa mẹ là những ngày đầu tiên
tại bệnh viện, lần bú đầu tiên của trẻ nên thực hiện trên bàn sinh:
- Đắp ấm mẹ và con.
- Mẹ để con nằm trên ngực và cho bú. Đó là thời gian tốt nhất tập cho
trẻ bú.
Cho trẻ bú sớm sau sinh rất quan trọng vì điều đó sẽ gắn bó mẹ và
con, giúp cho việc nuôi con bằng sữa mẹ thuận lợi và kéo dài.
7. Làm thế nào để mau xuống sữa?
Sau khi sinh, cố gắng cho con gần mẹ càng sớm càng tốt. Con cần
nằm chung giường với mẹ hoặc nằm trong nôi cạnh mẹ. Sự tiếp xúc giữa mẹ
và con qua cái nhìn trìu mến, sự đụng chạm, ôm ấp, vuốt ve... và đặc biệt là
việc cho bú sữa non sớm sẽ giúp mẹ mau xuống sữa. Khi sữa đã bắt đầu
xuống, việc cho bú thường xuyên sẽ giúp sữa xuống nhiều và nhanh hơn.
- 8. Ngay sau khi sinh, có cần cho trẻ uống nước đường, nước cam
thảo không?
Sau khi sinh, trẻ cần được cho bú sữa non ngay trong 1-2 giờ đầu.
Ngoài sữa non, không nên cho trẻ uống bất kỳ một loại thức uống nào khác.
Trước đây, vì nhiều lý do, một số bà mẹ thường cho trẻ uống nước
cam thảo, nước chanh, nước lọc, mật ong pha loãng hoặc sữa bột trước khi
cho con bú sữa non. Thật ra, chỉ cần một ít sữa non cũng đã đủ cho trẻ trong
khoảng thời gian đầu và việc cho uống các loại nước khác có thể gây hại như
sau:
* Ảnh hưởng đối với trẻ
- Trẻ không được bú sữa non sẽ dễ mắc bệnh vì các loại đồ uống nhân
tạo rất dễ nhiễm khuẩn, khiến trẻ bị dị ứng, chảy máu đường tiêu hóa, tiêu
chảy... Nước cam thảo gây tiết đàm nhớt, làm trẻ nghẹt thở.
- Trẻ có thể không chịu bú mẹ vì không còn cảm thấy đói.
* Ảnh hưởng đối với mẹ
- Sữa chậm xuống vì trẻ mút ít.
- - Sau khi xuống sữa, trẻ mút ít sẽ làm vú bị căng tức và dễ dẫn đến
viêm vú.
- Mẹ cảm thấy khó khăn khi cho trẻ bú và không muốn cho trẻ tiếp tục
bú mẹ.
Chỉ cần hai lần bú bình cũng có thể làm thất bại việc cho con bú sữa
mẹ.
9. Cho bú như thế nào để mẹ có nhiều sữa và bé bú tốt?
- Mẹ nên thường xuyên bế con và cho bú khi nào bé đòi bú. Lúc đầu
bé có thể bú thất thường; sau khoảng hai tuần lễ, cữ bú sẽ ổn định hơn.
- Không nên quy định số bữa bú và khoảng cách giữa hai lần bú cho
mọi trẻ, vì mỗi trẻ có nhu cầu bú khác nhau. Việc mút vú thường xuyên sẽ
kích thích sản xuất prolactin, giúp xuống sữa sớm hơn.
- Cho bú theo nhu cầu sẽ tránh được hiện tượng ứ sữa. Ngay sau khi
lọt lòng mẹ, trẻ phải được cho bú bất cứ lúc nào trẻ đòi bú.
- Nếu trẻ không đòi bú thường xuyên (có nhiều trẻ rất yên lặng và
không khóc khi đói), cần theo dõi. Nếu thấy trẻ không tăng cân đều, cần cho
bú nhiều hơn mà không cần đợi trẻ đòi bú.
- - Nếu trẻ đòi bú liên tục (chưa đến một giờ lại đòi bú), có thể do mẹ
bế không đúng cách nên trẻ không nhận đủ sữa; điều này sẽ làm cho mẹ kiệt
sức. Do vậy, cần cho trẻ bú đúng tư thế.
- Nếu mẹ có nhiều sữa, nên cho bú hết một bên vú này (để lấy được
sữa cuối nhiều chất bổ) rồi hãy cho bú vú bên kia nếu bé còn muốn bú.
Không được cho bú một nửa bên vú này rồi một nửa bên vú kia, vì bé sẽ
không nhận được sữa cuối, chậm tăng cân và có thể bị đau bụng. Bà mẹ
cũng có thể vắt bớt sữa đầu ra ly, cho bú hết sữa cuối trước rồi cho uống
phần sữa trong ly sau (bằng muỗng) nếu bé còn uống thêm được.
* Thời gian cho bú
- Nhiều trẻ chỉ bú trong vòng 5-10 phút, nhưng có một số trẻ bú lâu
tới nửa giờ cũng không sao.
- Với những trẻ bú chậm, nếu cho ngừng bú trước khi trẻ muốn ngừng
thì trẻ sẽ không nhận được đủ sữa. Điều này rất không có lợi vì sữa cuối cữ
bú rất giàu chất béo, giúp cho trẻ mau lớn. Hãy cho bú bất cứ khi nào trẻ
muốn và cho bú bao lâu tùy thích.
* Cho bú hai bên vú như thế nào?
- - Trẻ khỏe thường bú cả hai bên vú cho mỗi cứ bú.
- Nhiều bà mẹ cho bú thuận một bên, bên ít cho bú sẽ giảm và ngừng
tiết sữa.
- Hãy cho trẻ bú hết một bên vú để bảo đảm cho trẻ được bú sữa cuối.
Sau đó cho bú tiếp vú bên kia nếu trẻ còn muốn bú.
* Cho bú đêm
- Nên cho bú đêm nếu trẻ muốn bú.
- Bú đêm sẽ tạo nhiều sữa vì trẻ mút nhiều.
- Bú đêm rất cần cho trẻ khi mẹ đi làm.
10. Vì sao bé sụt cân trong những ngày đầu?
Mấy ngày đầu, bé sẽ bị sụt cân, có khi sụt tới 10% số cân sau khi sinh.
Đó là do cơ thể trẻ phải tập thích nghi với môi trường bên ngoài và có s ự
thay đổi về dinh dưỡng. Tuy nhiên, sau khi được bú sữa mẹ, trẻ bắt đầu lên
cân trở lại và sau 10 ngày phải đạt số cân lúc mới sinh. Trẻ được bú ngay
sau khi sinh sẽ lấy lại số cân nhanh hơn những trẻ không được bú ngay.
11. Có nên lau vú trước khi cho bé bú không?
- Vệ sinh vú trước mỗi lần cho bú là không cần thiết, nhất là việc dùng
xà phòng sẽ làm mất chất nhờn tự nhiên của núm vú, da vú sẽ khô và dễ bị
tổn thương, nứt núm vú. Mỗi ngày chỉ cần rửa núm vú một lần khi tắm.
- Giải đáp một số thắc mắc khi nuôi con bằng sữa mẹ
Ăn dặm và sữa mẹ
nguon tai.lieu . vn
