Xem mẫu
- Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi Sè 1 - 2009 Gia ®×nh h¹nh phóc ë n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay (Qua kh¶o s¸t t¹i 3 x· ë Yªn B¸i, Thõa Thiªn HuÕ vµ TiÒn Giang) §ç Thiªn KÝnh ViÖn X· héi häc Tãm t¾t: Dùa vµo sè liÖu cña dù ¸n Nghiªn cøu liªn ngµnh vÒ gia ®×nh ViÖt Nam hiÖn nay (2004-2007) nh»m t×m hiÓu vÒ nh÷ng thay ®æi cña gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi míi, bµi viÕt nµy tËp trung xem xÐt nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh ë vïng n«ng th«n. KÕt qu¶ tõ m« h×nh håi quy l«gistic vÒ c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh cho thÊy nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ ®êi sèng h«n nh©n vµ sù hßa hîp gi÷a hai vî chång gi÷ vai trß chñ yÕu ®Ó n©ng cao h¹nh phóc gia ®×nh. §iÒu nµy cho thÊy trong gia ®×nh n«ng th«n hiÖn nay viÖc duy tr× h¹nh phóc chñ yÕu vÉn ®ưîc dùa trªn c¬ së t×nh yªu vµ sù hµi lßng vÒ cuéc sèng h«n nh©n gi÷a hai vî chång, còng như gi÷a c¸c thµnh viªn kh¸c nãi chung. Tõ kho¸: Gia ®×nh; Gia ®×nh n«ng th«n; Gia ®×nh h¹nh phóc. 1. Giíi thiÖu Nghiªn cøu nµy dùa trªn c¬ së sè liÖu cña dù ¸n “Nghiªn cøu liªn ngµnh vÒ gia ®×nh ViÖt Nam hiÖn nay (2004-2007)”. §©y lµ dù ¸n nh»m t×m hiÓu vÒ nh÷ng thay ®æi cña gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi míi. MÉu nghiªn cøu cña dù ¸n gåm 900 hé gia ®×nh. C¸c hé gia ®×nh ®ưîc lùa chän ë 3 x, mçi x chän 300 hé. Ba x thuéc 3 tØnh ®¹i
- 48 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 1, tr. 47-56 diÖn cho 3 miÒn B¾c (Yªn B¸i), miÒn Trung (Thõa Thiªn HuÕ) vµ miÒn Nam (TiÒn Giang) cña ViÖt Nam. Phư¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu lµ sö dông b¶ng hái so¹n s½n, thùc hiÖn pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm tËp trung. Thêi gian thu thËp sè liÖu ®ưîc tiÕn hµnh vµo 3 lÇn: n¨m 2004 (Yªn B¸i), n¨m 2005 (TiÒn Giang), vµ n¨m 2006 (Thõa Thiªn HuÕ). Gia ®×nh h¹nh phóc trong nghiªn cøu nµy chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng gia ®×nh cã ®Çy ®ñ c¶ hai vî chång. Nã ®ưîc x¸c ®Þnh dùa trªn c©u hái: “Nh×n chung, «ng/bµ cã cho r»ng gia ®×nh cña «ng/bµ lµ “Gia ®×nh hßa hîp vµ h¹nh phóc” kh«ng vµ ë møc ®é nµo?” Cã 5 lùa chän ®Ó tr¶ lêi cho c©u hái nµy: (a) Gia ®×nh t«i lµ gia ®×nh rÊt hßa hîp vµ h¹nh phóc; (b) Gia ®×nh t«i lµ gia ®×nh tư¬ng ®èi hßa hîp vµ h¹nh phóc; (c) Gia ®×nh t«i kh«ng ph¶i lµ gia ®×nh hßa hîp vµ h¹nh phóc; (d) Khã tr¶ lêi; (e) Kh«ng biÕt. ViÖc x¸c ®Þnh như thÕ nµo lµ gia ®×nh h¹nh phóc hoµn toµn do ngưêi tr¶ lêi tù ®¸nh gi¸. 2. Ch©n dung vÒ nh÷ng gia ®×nh h¹nh phóc ë n«ng th«n 2.1. VÒ gia ®×nh h¹nh phóc Sè liÖu ë B¶ng 1 cho thÊy cã tíi 97,4% gia ®×nh h¹nh phóc (gåm 48,1% hé rÊt h¹nh phóc vµ 49,3% hé tư¬ng ®èi h¹nh phóc), chØ cã 1,9% gia ®×nh kh«ng h¹nh phóc. Nhãm gia ®×nh kh«ng h¹nh phóc víi sè quan s¸t qu¸ nhá (15 hé), kh«ng ®ñ ý nghÜa ®Ó so s¸nh víi c¸c gia ®×nh h¹nh phóc cßn l¹i. Do vËy, ®Ó lµm râ sù so s¸nh gi÷a nhãm hé gia ®×nh thùc sù h¹nh phóc víi c¸c nhãm cßn l¹i, nh÷ng gia ®×nh h¹nh phóc ®ưîc x¸c ®Þnh trong nghiªn cøu nµy chØ bao gåm ph¹m trï “RÊt h¹nh phóc” lµ 375 hé gia ®×nh. Nh÷ng gia ®×nh cßn l¹i bao gåm nh÷ng phư¬ng ¸n tr¶ lêi như “Tư¬ng ®èi h¹nh B¶ng 1. Nh÷ng con sè liªn quan ®Õn gia ®×nh h¹nh phóc
- §ç Thiªn KÝnh 49 phóc”, “Kh«ng h¹nh phóc” vµ “Kh«ng biÕt” gäi lµ nh÷ng gia ®×nh kh¸c. ViÖc x¸c ®Þnh nh÷ng gia ®×nh h¹nh phóc chØ bao gåm ph¹m trï “RÊt h¹nh phóc” víi hµm ý kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n gia ®×nh ®ã thùc sù h¹nh phóc. Nh÷ng gia ®×nh cßn l¹i, sù h¹nh phóc ®èi víi hä chưa thËt ch¾c ch¾n. 2.2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ c¸ nh©n Trong phÇn sau ®©y sÏ lÇn lưît xem xÐt mét sè ®Æc ®iÓm vÒ gia ®×nh h¹nh phóc theo mét sè ®Æc ®iÓm c¸ nh©n cña ngưêi tr¶ lêi như giíi tÝnh, tuæi, häc vÊn, d©n téc, t«n gi¸o, nghÒ nghiÖp, nh»m cã mét ch©n dung vÒ nh÷ng gia ®×nh rÊt h¹nh phóc ë n«ng th«n. Sè liÖu tõ B¶ng 2 cho thÊy mét sè ®iÓm như sau: §èi víi nhãm nam, tû lÖ cho biÕt gia ®×nh rÊt h¹nh phóc cao h¬n nh÷ng B¶ng 2. C¸c ®Æc ®iÓm c¸ nh©n vÒ ngưêi tr¶ lêi
- 50 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 1, tr. 47-56 gia ®×nh kh¸c (51,7% so víi 48,3%). Tr¸i l¹i, trong nhãm n÷ cã tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc lµ Ýt h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c (44,1% so 55,9%). So s¸nh theo giíi tÝnh ngưêi tr¶ lêi cho thÊy tû lÖ ngưêi tr¶ lêi lµ nam giíi cho biÕt gia ®×nh rÊt h¹nh phóc cao h¬n so víi lµ n÷ (51,7% so víi 44,1%). Trong c¸c nhãm tõ 49 tuæi trë xuèng, tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc Ýt h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c (44,4% so víi 55,6%; 48,9% so víi 51,2% vµ 49,1% so víi 50,9%). Tr¸i l¹i, trong c¸c nhãm tõ 50 tuæi trë lªn, tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc lµ nhiÒu h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c (52,5% so 47,5%; 54,4% so víi 45,6% vµ 50,5% so 49,5%). Cã thÓ lµ do vµo thêi kú nµy, con c¸i ® trưëng thµnh, bè mÑ ®ưîc nhµn rçi h¬n vµ møc sèng kinh tÕ cña gia ®×nh còng ®Çy ®ñ h¬n, v× thÕ mµ c¸c gia ®×nh c¶m thÊy h¹nh phóc nhiÒu h¬n. Xu hưíng chung lµ tuæi cña ngưêi tr¶ lêi cµng cao th× c¶m thÊy gia ®×nh h¹nh phóc nhiÒu h¬n, vÝ dô tõ 44,4% ë ®é tuæi dưíi 40, tû lÖ nµy ë ®é tuæi 40-44 lµ 48,9%, lªn tíi 52,5% vµ 54,4% ë dé tuæi trªn 50. Trong c¸c nhãm cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp (tõ trung häc c¬ së trë xuèng), tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc Ýt h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c (41,7% ë nhãm so víi 58,3%; 45,4% so 54,6% vµ 49,4% so víi 50,6%). Tr¸i l¹i, trong nhãm cã tr×nh ®é häc vÊn cao (tõ trung häc phæ th«ng trë lªn), tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc lµ nhiÒu h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c (53,9% so 46,1%). Như vËy sè liÖu cho thÊy häc vÊn cña ngưêi tr¶ lêi cµng cao th× c¶m thÊy gia ®×nh h¹nh phóc nhiÒu h¬n. Cô thÓ, tr×nh ®é häc vÊn cµng cao th× tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc còng t¨ng theo tư¬ng øng: 41,7% ë nhãm häc vÊn mï ch÷, tû lÖ ë nhãm tiÓu häc ® lªn tíi 45,4%, ë nhãm häc vÊn trung häc c¬ së lµ 49,4% vµ nhãm häc vÊn trung häc phæ th«ng vµ cao h¬n lµ 53,9%. §èi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cßn l¹i cña ngưêi tr¶ lêi: nhãm d©n téc Kinh, theo PhËt gi¸o vµ nghÒ phi n«ng nghiÖp cã tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc lín h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c như: 52,8% so víi 47,2%; 59,8% so víi 40,2% vµ 57,6% so víi 42,5%. Tãm l¹i, sè liÖu trªn ®©y cho thÊy giíi tÝnh cña ngưêi tr¶ lêi lµ nam, nhãm tuæi vµ tr×nh ®é häc vÊn cµng cao, thuéc d©n téc Kinh, theo ®¹o PhËt vµ lµm nghÒ phi n«ng thưêng cã cuéc sèng gia ®×nh h¹nh phóc h¬n nh÷ng ngưêi tr¶ lêi lµ n÷, tuæi vµ tr×nh ®é häc vÊn thÊp, thuéc d©n téc Ýt ngưêi, kh«ng theo ®¹o PhËt vµ lµm nghÒ n«ng nghiÖp. Như vËy, xem xÐt mèi tư¬ng quan gi÷a nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy víi gia ®×nh h¹nh phóc, rÊt cã thÓ chóng sÏ lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù h¹nh phóc cña gia ®×nh. §iÒu nµy sÏ ®ưîc thùc hiÖn trong m« h×nh håi quy ë phÇn sau.
- §ç Thiªn KÝnh 51 2.3. Mét sè yÕu tè t¸c ®éng kh¸c PhÇn sau ®©y sÏ tiÕp tôc xem xÐt mét sè yÕu tè liªn quan ®Õn khÝa c¹nh kh¸c trong gia ®×nh như møc sèng, ®êi sèng h«n nh©n, ph©n c«ng lµm viÖc nhµ trong mèi tư¬ng quan víi h¹nh phóc gia ®×nh (B¶ng 3). KÕt qu¶ tõ B¶ng 3 cho thÊy: VÒ cuéc sèng vËt chÊt, nh÷ng gia ®×nh cã møc sèng kh¸ gi¶ vµ ngưêi chång cã ®ãng gãp nhiÒu nhÊt vµo chi tiªu thưêng xuyªn, th× tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc lín h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c: 60,4% so 39,6% vµ 57,0% so víi 43,0%. Như vËy xem xÐt mèi tư¬ng quan gi÷a møc sèng kh¸ gi¶ vµ chång cã ®ãng gãp nhiÒu nhÊt vµo chi tiªu hµng ngµy víi nh÷ng gia ®×nh h¹nh phóc, rÊt cã thÓ chóng sÏ lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh. §iÒu nµy sÏ ®ưîc thùc hiÖn trong m« h×nh håi quy ë phÇn sau VÒ cuéc sèng h«n nh©n, sè liÖu ë B¶ng 3 cho thÊy hai vî chång lµ ngưêi quyÕt ®Þnh h«n nh©n th× tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc còng lín h¬n (48,7%) so víi 46,8% lµ bè mÑ quyÕt ®Þnh lµ chÝnh vµ so víi 42,9% lµ nh÷ng ngưêi kh¸c. §iÒu nµy cã thÓ lµ do hai vî chång quyÕt ®Þnh kÕt h«n th× hä sÏ cã ®êi sèng h«n nh©n hßa hîp h¬n. HoÆc lµ, khi vî chång hµi lßng víi ®êi sèng h«n nh©n vµ kh«ng bao giê ci nhau th× tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc sÏ lín h¬n (50% hµi lßng so víi 9,1% lµ kh«ng hµi lßng; vµ 65,4% ngưêi kh«ng bao giê ci nhau cã gia ®×nh rÊt h¹nh phóc so víi møc ci nhau thưêng xuyªn lµ 49,3%, thØnh tho¶ng lµ 33,3% vµ hiÕm khi lµ 9,5%). §Æc biÖt, khi vî chång kh«ng bao giê ci nhau th× tØ lÖ nh÷ng gia ®×nh h¹nh phóc lín h¬n rÊt nhiÒu tØ lÖ nh÷ng gia ®×nh kh¸c. Như vËy khi hai vî chång quyÕt ®Þnh h«n nh©n lµ chÝnh vµ hµi lßng víi ®êi sèng h«n nh©n vµ kh«ng bao giê ci nhau, th× tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc sÏ lín h¬n. RÊt cã thÓ ®©y còng lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh. §iÒu nµy sÏ ®ưîc thùc hiÖn trong m« h×nh håi quy ë phÇn sau. VÒ ph©n c«ng lµm viÖc nhµ, sè liÖu còng cho thÊy khi vî lµ ngưêi chñ yÕu ®¶m nhiÖm hoÆc møc ®é c¶ hai vî chång lµm chÝnh c¸c c«ng viÖc nÊu c¬m, röa b¸t vµ giÆt giò th× cã tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc còng lín h¬n c¸c trưêng hîp kh¸c. VÝ dô, ®èi víi nh÷ng gia ®×nh rÊt h¹nh phóc th× tû lÖ vî lµ ngưêi ®¶m nhiÖm c«ng viÖc nÊu c¬m chÝnh chiÕm 50% vµ 46% gia ®×nh lµ c¶ hai vî chång lµm b»ng nhau so víi 35% gia ®×nh viÖc nÊu c¬m do chång lµm chÝnh vµ 43,6% lµ do ngưêi kh¸c. ë nh÷ng c«ng viÖc kh¸c còng cho thÊy t×nh h×nh tư¬ng tù. §iÒu nµy cho thÊy sù ph©n c«ng lao ®éng hîp lý gi÷a hai vî chång th× cuéc sèng gia ®×nh sÏ h¹nh phóc h¬n. LiÖu ®©y cã thÓ còng lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù h¹nh phóc cña gia ®×nh.
- 52 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 1, tr. 47-56 B¶ng 3. Mét sè yÕu tè t¸c ®éng ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh (%)
- §ç Thiªn KÝnh 53 ViÖc ph©n c«ng lao ®éng s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng x héi §èi víi c«ng viÖc s¶n xuÊt, mua s¾m ®å ®¹c ®¾t tiÒn vµ c¸c quan hÖ trong gia ®×nh vµ hä hµng, khi c¶ hai vî chång cïng quyÕt ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc nµy th× cã tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc lín h¬n so víi chØ vî (hoÆc chØ chång) quyÕt ®Þnh lµ chÝnh. Cô thÓ, c¸c tØ lÖ so s¸nh tư¬ng øng lµ: (54,0% so víi 39,2%; 46,4%); (52,9% so víi 42,0%; 45,5%); (49,7% so víi 40,2%; 48,0%). §èi víi c¸c ho¹t ®éng x héi chung cña c¶ hai vî chång, khi ngưêi chång quyÕt ®Þnh nh÷ng ho¹t ®éng nµy th× cã tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc lín h¬n so víi chØ vî (hoÆc c¶ hai vî chång) quyÕt ®Þnh lµ chÝnh (50,8% so víi 36,3%; 48,1%). LiÖu c¸c ho¹t ®éng nµy còng lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh. §iÒu nµy sÏ ®ưîc thùc hiÖn trong m« h×nh håi quy ë phÇn sau. 3. M« h×nh vÒ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh gia ®×nh h¹nh phóc MÆc dï ® xem xÐt mèi tư¬ng quan gi÷a c¸c nh©n tè trong c¸c B¶ng 2 vµ B¶ng 3 víi gia ®×nh h¹nh phóc, nhưng sè liÖu tõ hai b¶ng nµy dÔ cã kh¶ n¨ng ưíc lưîng vưît qu¸ vÒ ¶nh hưëng cña tõng nh©n tè ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh. VÝ dô, khi ngưêi tr¶ lêi cã tr×nh ®é häc vÊn cao th× møc sèng cña gia ®×nh hä còng cao. TiÕp theo l¹i thÊy nh÷ng gia ®×nh h¹nh phóc th× cã møc sèng kh¸ gi¶ vµ tr×nh ®é häc vÊn cña chñ hé còng cao. VËy, gia ®×nh h¹nh phóc lµ do cã møc sèng kh¸ gi¶? Hay lµ do cã tr×nh ®é häc vÊn cao? Ta cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy b»ng c¸ch sö dông ®ång thêi c¸c biÕn sè ®éc lËp trong cïng m« h×nh håi quy. Nã cho phÐp ®o lưêng sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña tõng biÕn sè víi ®iÒu kiÖn gi÷ nguyªn c¸c ¶nh hưëng cña nh÷ng biÕn sè kh¸c ë møc kh«ng ®æi. Sau qu¸ tr×nh ưíc lưîng vµ chän lùa trong sè c¸c m« h×nh, ta cã m« h×nh håi quy logistic tèt nhÊt vÒ gia ®×nh h¹nh phóc như sau: ë B¶ng 4, biÕn sè phô thuéc lµ gia ®×nh h¹nh phóc cña ngưêi tr¶ lêi. BiÕn sè phô thuéc nµy lµ biÕn nhÞ ph©n (binary variable), cã hai gi¸ trÞ lµ 0 hoÆc 1. BiÕn sè nµy b»ng 1, nÕu gia ®×nh ngưêi tr¶ lêi lµ gia ®×nh h¹nh phóc, vµ b»ng 0 nÕu ngưîc l¹i. C¸c biÕn sè ®éc lËp cña m« h×nh hÇu hÕt ®ưîc gi÷ nguyªn như ® miªu t¶ trong c¸c B¶ng 2 vµ B¶ng 3. C¸c biÕn ®éc lËp ®Òu lµ biÕn gi¶ (dummy variables), cã hai gi¸ trÞ lµ 0 hoÆc 1 (trõ biÕn sè tuæi lµ biÕn liªn tôc). Víi nh÷ng biÕn sè cã ý nghÜa thèng kª (P 10% - tøc lµ nh÷ng hÖ sè cã dÊu *, hoÆc **), dÊu ©m cña hÖ sè thÓ hiÖn sù t¸c ®éng ngưîc chiÒu cña biÕn sè ®éc lËp lªn biÕn sè phô thuéc; dÊu dư¬ng thÓ hiÖn sù t¸c ®éng thuËn chiÒu. Nãi c¸ch kh¸c, nÕu hÖ sè mang gi¸ trÞ ©m th× sù thay ®æi cña biÕn phô thuéc bÞ gi¶m ®i; hoÆc nÕu hÖ sè mang gi¸
- 54 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 1, tr. 47-56 trÞ dư¬ng th× sù thay ®æi cña biÕn phô thuéc t¨ng lªn. Ta chØ ph©n tÝch nh÷ng biÕn sè cã ý nghÜa thèng kª. Khi xem xÐt t¸c ®éng trùc tiÕp cña mçi biÕn ®éc lËp lªn biÕn phô thuéc th× ph¶i giíi h¹n víi ®iÒu kiÖn c¸c biÕn ®éc lËp kh¸c ®ưîc gi÷ nguyªn kh«ng ®æi. §Ó hiÓu cô thÓ h¬n vÒ gi¸ trÞ c¸c hÖ sè, ta cã thÓ xem xÐt nh÷ng vÝ dô minh häa b»ng con sè % ë cét cuèi cïng trong B¶ng 3. Nh÷ng con sè nµy lµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n dùa trªn c¬ së c¸c hÖ sè cña c¸c biÕn ®éc lËp. CÇn nhí r»ng c¸c gia ®×nh ®Òu cã møc x¸c suÊt ban ®Çu lµ 48% ®Ó trë thµnh gia ®×nh h¹nh phóc. Bëi v× tØ lÖ gia ®×nh h¹nh phóc trong mÉu kh¶o s¸t lµ 48% (B¶ng 1). Ph©n tÝch c¸c biÕn sè trong B¶ng 4 như sau: KÕt qu¶ ë B¶ng 4 cho thÊy cã 10 biÕn sè cã ý nghÜa thèng kª. Trong ®ã, cã 2 biÕn sè t¸c ®éng lµm gi¶m sù h¹nh phóc cña gia ®×nh. §ã lµ c¸c biÕn sè nghÒ nghiÖp vµ vî quyÕt ®Þnh c¸c ho¹t ®éng x héi chung cho c¶ hai vî chång. Khi ngưêi tr¶ lêi lµm nghÒ n«ng nghiÖp, th× x¸c suÊt ®Ó lµ gia ®×nh h¹nh phóc ® gi¶m tõ 48,0% xuèng cßn 35,3% so víi hé gia ®×nh tư¬ng tù mµ ngưêi tr¶ lêi lµm nghÒ phi n«ng. Lµm nghÒ phi n«ng sÏ cã cuéc sèng vËt chÊt ®Çy ®ñ h¬n vµ gia ®×nh h¹nh phóc h¬n. HoÆc lµ, khi ngưêi vî quyÕt ®Þnh c¸c ho¹t ®éng x héi chung cho c¶ hai vî chång, th× x¸c suÊt ®Ó lµ gia ®×nh h¹nh phóc ® gi¶m tõ 48,0% xuèng cßn 34,0% so víi hé gia ®×nh tư¬ng tù mµ ngưêi chång (hoÆc ngưêi kh¸c) quyÕt ®Þnh c¸c ho¹t ®éng x héi. Trong gia ®×nh, ngưêi chång thưêng cã nhiÒu quyÒn lùc h¬n ngưêi vî. §©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó h×nh thµnh gia ®×nh vµo thêi ®iÓm kÕt h«n vµ duy tr× sù ph¸t triÓn cña gia ®×nh vÒ sau. NÕu ngưêi vî nhiÒu quyÒn lùc h¬n chång, th× sù h¹nh phóc cña gia ®×nh cã nguy c¬ bÞ gi¶m sót. §èi víi nh÷ng biÕn sè cã t¸c ®éng lµm t¨ng sù h¹nh phóc cña gia ®×nh, c¸c vÝ dô minh häa còng tư¬ng tù như trªn. Cô thÓ, x¸c suÊt ®Ó cã gia ®×nh h¹nh phóc ® t¨ng tõ 48,0% lÇn lưît lªn tíi 65,9% ®èi víi d©n téc Kinh (so víi d©n téc thiÓu sè), lªn tíi 63,8% ®èi víi ngưêi theo ®¹o PhËt (so víi ngưêi kh«ng theo ®¹o PhËt), lªn tíi 57,7% ®èi víi hé giµu kh¸ (so víi hé trung b×nh, hoÆc nghÌo), lªn tíi 58,0% khi chång ®ãng gãp nhiÒu nhÊt vµo chi tiªu (so víi vî, hoÆc ngưêi kh¸c ®ãng gãp vµo chi tiªu), lªn tíi 92,0% khi hai vî chång hµi lßng víi ®êi sèng h«n nh©n (so víi nh÷ng vî chång kh«ng hµi lßng), lªn tíi 76,3% khi hai vî chång kh«ng bao giê ci nhau (so víi nh÷ng vî chång ci nhau thưêng xuyªn, hoÆc thØnh tho¶ng ci nhau), lªn tíi 57,0% khi vî lµ ngưêi lµm c«ng viÖc lµ nÊu c¬m chñ yÕu trong nhµ (so víi chång hoÆc ngưêi kh¸c cïng lµm c«ng viÖc nµy). Nh×n vµo nh÷ng vÝ dô vÒ x¸c suÊt ®Ó cã gia ®×nh h¹nh phóc, cho ta thÊy
- §ç Thiªn KÝnh 55 B¶ng 4. ¦íc lưîng m« h×nh håi quy l«gistic vÒ gia ®×nh rÊt h¹nh phóc ý nghÜa ®ưîc Èn chøa ®»ng sau nh÷ng con sè. Cô thÓ, ngưêi Kinh vµ theo ®¹o PhËt cã x¸c suÊt ®Ó lµ gia ®×nh h¹nh phóc kh¸ lín. §iÒu nµy cã thÓ do triÕt lý ®¹o PhËt ® d¹y ngưêi ta sèng lư¬ng thiÖn h¬n. Møc sèng gia ®×nh kh¸ gi¶ còng gãp phÇn quan träng cñng cè sù h¹nh phóc cña gia ®×nh. Khi
- 56 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 19, sè 1, tr. 47-56 ngưêi chång ®ãng gãp nhiÒu nhÊt vµo chi tiªu th× còng gãp phÇn lµm t¨ng h¹nh phóc gia ®×nh nhiÒu h¬n (so víi ngưêi vî, hoÆc ngưêi kh¸c ®ãng gãp vµo chi tiªu). §iÒu nµy thÓ hiÖn vai trß trô cét kinh tÕ cña ngưêi chång ® quy ®Þnh vai trß lµ trô cét trong viÖc cñng cè vµ duy tr× h¹nh phóc gia ®×nh cña anh ta. §Æc biÖt, hai vî chång hµi lßng víi ®êi sèng h«n nh©n vµ kh«ng bao giê ci nhau th× x¸c suÊt ®Ó cã gia ®×nh h¹nh phóc lµ rÊt lín. §iÒu ®ã chøng tá nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ ®êi sèng h«n nh©n vµ sù phï hîp lÉn nhau gi÷a hai vî chång gi÷ vai trß chñ yÕu ®Ó duy tr× gia ®×nh h¹nh phóc. KÕt qu¶ tõ m« h×nh nµy còng cho thÊy viÖc vî lµ ngưêi nÊu c¬m chñ yÕu trong nhµ cã møc ý nghÜa thèng kª cho thÊy vai trß néi trî cña ngưêi vî trong viÖc duy tr× gia ®×nh h¹nh phóc. Trªn thùc tÕ ®©y lµ c«ng viÖc phÇn lín do phô n÷ ®¶m nhiÖm tõ trưíc ®Õn nay nhÊt lµ ë n«ng th«n ViÖt Nam. Tãm l¹i, qua nh÷ng tr×nh bµy vµ ph©n tÝch trªn ®©y cã thÓ miªu t¶ tãm t¾t vÒ gia ®×nh h¹nh phóc ë n«ng th«n ViÖt Nam như sau: Gia ®×nh h¹t nh©n ®ang trë nªn chiÕm ưu thÕ vµ kho¶ng qu¸ nöa (65,9%) gia ®×nh h¹nh phóc lµ gia ®×nh h¹t nh©n. TØ lÖ gia ®×nh rÊt h¹nh phóc ë nhãm gia ®×nh h¹t nh©n lµ thÊp h¬n ë c¸c gia ®×nh kh¸c. T×nh tr¹ng nghÒ nghiÖp cña hai vî chång trong gia ®×nh rÊt h¹nh phóc còng tư¬ng tù như mÉu h×nh nghÒ nghiÖp trong gia ®×nh n«ng th«n nãi chung (§ç Thiªn KÝnh, 2007: 44). Nhưng, trong nhãm gia ®×nh rÊt h¹nh phóc t×nh tr¹ng ưu thÕ vÒ nghÒ nghiÖp cña ngưêi chång næi râ h¬n so víi nhãm gia ®×nh kh¸c. Gia ®×nh rÊt h¹nh phóc cã møc sèng kh¸ gi¶ h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c. HoÆc lµ, trong nhãm hé gia ®×nh cã møc sèng kh¸ gi¶, th× tØ lÖ gia ®×nh rÊt h¹nh phóc lín h¬n nh÷ng gia ®×nh kh¸c. Sù hßa hîp trong gia ®×nh còng lµ yÕu tè ¶nh hưëng ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh. Như vËy c¸c kÕt qu¶ rót ra tõ nghiªn cøu nµy cho thÊy nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ ®êi sèng h«n nh©n vµ sù hßa hîp gi÷a hai vî chång gi÷ vai trß chñ yÕu ®Ó n©ng cao h¹nh phóc gia ®×nh. §iÒu nµy chøng tá r»ng, ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng trung t©m cña gia ®×nh hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam lµ n©ng cao h¹nh phóc cho c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, th× chñ yÕu lµ duy tr× t×nh yªu vµ sù hµi lßng vÒ cuéc sèng h«n nh©n gi÷a hai vî chång, còng như sù hßa hîp vµ hµi lßng gi÷a c¸c thµnh viªn kh¸c nãi chung. Tµi liÖu tham kh¶o §ç Thiªn KÝnh. 2007. “MÉu h×nh viÖc lµm vµ nghÒ nghiÖp cña cÆp vî chång trong gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam”. T¹p chÝ X héi häc, sè 3 (99). Ochiai, Emiko. 1997. The Japanese Family System in Transition: A Sociological Analysis of Family Change in Postwar Japan, Tokyo: LTCB International Library Foundation.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học