Xem mẫu
- Xã hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp luật Chươna ¡V GIẢI PHÁP NÂNG CAO CH Ấ T LƯỢNG ĐÀO TẠO Chủ trương xã hội hoá giáo dục và xây dựng xã hội học tập (Nghị quyết Trung ưđng 6 lần 2 khoá IX) của Đảng chỉ có thể được thực hiện thông qua chất lượng đào tạo cụ thể của mỗi trường đại học dân lập trong cả nước. Suy ngẫm đế đưa ra và thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo là trách nhiệm của mỗi cán bộ quản lý giáo dục, của đội ngũ cán bộ quản lý cấp trường, vì đây là điều kiện sông còn để trường dân lập phát triển. I. XÀY DỰNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN VÀ XÁC LẬP VỊ TRÍ TRUNG t Ằ m C ủ Ã sin h v iên t r o n g tr ư ờ n g Để nâng cao và ổn định chất lượng đào tạo nhất thiết phải xây dựng cho được đội ngủ cán bộ giáo viên cơ hữu của trưòng dân lập và chăm lo xây dựng mối quan hệ hợp tác toàn diện với đội ngũ cán bộ thỉnh giảng từ các trưòng công lập. Ngưòi thầy giáo có vai trò quan trọng troiig việc đào tạo, rèn luyện, phát triển trí tuệ và nhân cách cho thê hệ trẻ. Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm 92
- Giải pháp nâng cao chất luợng đào tạo chất lượng giáo dục. Trường dân lập phải tạo điều kiện để nhà giáo không ngừng học tập, rèn luyện nêu gương tôt cho người học. Việc tăng cưòng xây dựng đội ngũ thầy giáo cần phải được ưu tiên số một nhằm từng bưóc đáp ứng sự phát triển giáo dục đại học dân lập trước những thách thức mới. Tại Hội nghị Giáo dục đại học năm 2001, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có ý kiến coi chỉ sô về đội ngũ giảng viên là một trong các tiêu chuẩn buộc phải có đốì với một trường đại học. Chỉ cho phép mở trường mới, mã ngành đào tạo mới khi có đủ tiêu chuẩn về đội ngũ giảng viên và các điều kiện khác. Các chỉ sô về đội ngũ giảng viên không chỉ là số lượng, mà còn là chất lượng và cơ cấu đội ngũ. Đội ngũ giảng dạy chất lượng cao là nhân tố cđ bản trong đảm bảo chất lượng giáo dục đại học. Xây dựng đội ngũ giáo viên cơ hữu bằng hai cách: Một là, ''chiêu hiền đãi sỹ” số cán bộ có trình độ thạc sỹ trở lên, đã giảng dạy lâu năm ở các trường công lập nay về hưu tiếp tục cổhg hiến thêm chồ trường dân lập. Làm được điều này, trường dân lập vừa góp phần giải quyết việc làm cho sô cán bộ khoa học đó - một vấn đề xã hội đang được đặt ra bức xúc hiện nay - vừa nâng dần tỷ lệ giáo viên trong tổng số cán bộ cđ hữu theo đúng quy định trong Quy chê trưòng đại học dân lập của Chính phủ; Hai là, xây dựng đội ngũ cán bộ giảng dạy trẻ và mới cho mình bằng cách tiếp nhận hỢp lý 3 "sinh viên tốt nghiệp loại giỏi (và có thể cả loại khá nhưng Ô 2Ó năng khiếu sư phạm, các sinh viên là Đảng viên) tốt 93
- Xã hội hóa giáo dục nhin từ góc độ pháp luật nghiệp từ chính trường dân lập. tạo điều kiện đế số cán bộ trẻ này thường xuyên dự giờ, hướng dẫn thảo luận cho sinh vién và cần gửi họ đi đào tạo cao học trong và ngoài nưóc. Nhà trường có chính sách tô chức đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo, bảo đảm các điều kiện cần thiết về vật chất và tinh thần để nhà giáo thực hiện nhiệm vụ của mình. Đây sẽ là nguồn cán bộ giảng dạy công hiến lâu dài cho trường, bảo (lảm sự phát triển vững chắc của trường trong tưđng lai. Xây dựng đội ngũ giáo viên cơ hữu cũng là nhằm thực hiện Điều 69 Luật giáo dục: “Việc đào tạo nhà giáo cho trường cao đẳng, trường đại học được thực hiện theo phương thức lỉu tiên tuyển chọn các sinh viên tốt nghiệp đại học loại khá, ìoại giỏi, có phảm chất tốt và những người có trinh độ đại học, sau đại học, có kinh nghiệm hoạt động thực tiễn, có nguyện vọng trở thành nhà giáo để tiếp tục đào tạo về '■huyên môn và nghiệp vụ sư phạm." Ngưòi thầy giáo thuộc bất kỳ loại hình trưòn? nào đều muốn đưỢc tôn trọng, muôn được tiến thân và kháng định mình, muôn thường xuyên được tạo điều kiện nâng cao trình độ chuyên môn và nỉíhiệp vụ để nghiên cứu, giảng dạy tốt hơn. Vì vậy, điều quan trọng là xã hội và Nhà nước phải thực sự coi trọng và đảm bào quyền bình đẳng về chính trị. quyển được nâng cao trình độ giữa thầy giáo công lập và ngoài công lập. Có một thực tê là, một sô lãnh đạo các trường đại học 94
- Giái pháp nàng cao chất lượng đào tạo (lân lập có thê do nhiều nguyên nhán khác nhau trong đó có lý do m uôn giảm chi phí đào tạo. chưa có V thức trách nhiệm cao trong việc nhanh chóng xây dựng đội ngũ cán bộ giảng dạy cơ hữu của riêng mình, Do đó, cần phải có quy định bắt buộc về sô”lượng giáo viên tôi thiểu phải có không những đôi với những trường sắp được thành lập mà cả những trường đã hoạt động từ trùớc tới nay. Tiêu chí sau miíời năm kể từ ngày thành lập các trường đại học dân lập phái có 50% sô giáng viên là không thể nhân nhượng, phải triệt đê thi hành và là một tiêu chí đê xem xét ấn định chỉ tiêu tuyển sinh hàng nãm. Hiện nay, lực lượng giảng viên crt hữu của các trũòng đại học và cao đắng ngoài công lập nhìn chung còn rốt mỏng, nơi cao nhất cũng khoảng 30%, trong sô" đó không ít sinh viên mới ra trường được tuyển để làm giảng viên ngoại ngữ, tin học, Theo số liệu công bố thì uăm 1998 tông số cán bộ của lõ trường đại học dân lập có 1.944 người, giảng viên chiếm 35%, còn 65% là cán bộ quản lý và hành chính troi\g khi tỷ lệ Ucày toàn ngành đại học là Õ7,3"ó. Chất lượng cán bộ giảng dạy ỏ các trường đại học ngoài cônẹ lập hiện nay là rất tỏt. tý lệ số giảng viên có bằng thạc sỷ trơ lên là Õ4,6”(I trong khi tỷ lệ này của toàn ngành là 37,1%"’. Trẻ hoá cán hộ quản lý đại học dán lập là nhu cầu bức ’ Văn phòng Chinh phủ, Dể tài Xã liội hoá giáo dục đại học và cao lắng. Hà Nội. 12/2001, tr. 37. 95
- Xà hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp luật xúc trong quá trinh phát triên. Nhằm góp phần hoàn thiện hơn nữa cơ chê quản lý ở trường đại học dân lập, chúng ta cần nhận thức rõ hơn một sô điều khoản trong Quy chê đại học dân lập của Chính phủ và trên tinh thần đó chúng tôi xin đề xuất một sô" sửa đổi theo hướng trẻ hoá đội ngũ cán bộ quản lý như sau: - Điều 45 Quy chế đại học dân lập quy định; “Hiệu trưởng trường đại học dân lập tuyển dụng giảng viên, cán bộ và nhân viên bằng hình thức hỢp đồng lao động. Cán bộ quản lý, giảng viên cơ hữu, cán bộ và nhân viên ở các đơn vị phòng, ban, khoa của trường đại học dân lập không ở trong biên chê nhà nưóc, trừ những trường hỢp đặc biệt được Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định biệt phái.” Như vậy, việc hình thành đội ngũ cán bộ, giảng viên, nhân viên cơ hữu của trường đại học dân lập phải tuân thủ quy định trên và phải xuất phát từ nhiệm vụ cụ thể của trường. Loại hình trưòng dân lập được xuất hiện từ chủ trương xã hội hoá giáo dục của Đảng. Nhiệm vụ cơ bản của trường là đảo tạo nguồn nhân lực cho xã hội trên cơ sở của nguyên tắc tự cân đỔì thu chi. Một mặt, nhà trường thực hiện việc đào tạo đại học đảm bảo chất lưỢng, mặt khác phải giúp Nhà nước giải quyết một phần vấn đê việc làm trong xã hội. Nếu hiểu đúng như vậy thì cán bộ cơ hữu của trường đại học dân lập phải hội đủ các tiêu chuẩn cơ bản: + Có phẩm chất đạo đức tốt; + Có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; 96
- Giải pháp nâng cao chất luợng đào tạo + Có sức khoẻ; + Không phải viên chức nhà nước. Chỉ những người trong độ tuổi lao động và không bệnh tật mới đảm bảo tiêu chuẩn có sức khoẻ như Quy chế đã quy định và hạn chê tốì đa việc sử dụng viên chức nhà nước mới đảm bảo tiêu chuẩn “không ỏ trong biên chế nhà nưốc”. Việc trong vài năm đầu thành lập các trường đại học dân lập có mòi một sô viên chức nhà nưốc vào làm việc và sử dụng nhiều cán bộ đã quá tuổi lao động là hỢp lý. Đến nay, sau mưòi năm hoạt động tình trạng này vẫn tồn tại ỏ các trường đại học dân lập là không hợp lý nữa. Đó có thể là yếu tố chưa ổn và chưa hỢp lý để có thể đào tạo nguồn nhân lực năng động, sáng tạo. - Từ những phân tích trên chúng tôi cho rằng không được hiểu thuật ngữ “không ở trong biên chê nhà nước” mà bản Quy chế trưòng đại học dân lập quy định là chỉ gồm những ngưòi về hưu. cần phải hiểu rằng, đội ngũ cán bộ, nhân viên cơ hữu của trường đại học dân lập là những ngưòi hội đủ các tiêu chuẩn như đã nói trên, đặc biệt là còn trong độ tuổi lao động và họ không ở trong biên chê nhà nưốc. Để đảm bảo quá trình phát triển của các trường đại học dân lập đủ sức thực hiện chủ trưđng xã hội hoá giáo dục của Đảng, thiết nghĩ, đã đến lúc không nên để viên chức nhà nước vào làm việc ở các trường đại học dân lập (trừ một sô' trường hợp đặc biệt được Bộ Giáo dục và Đào tạo biệt 97
- Xã hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp luật phái) và cần trẻ hoá đội ngũ cán bộ quản lý và nhân viên cơ hữu của trường đại học dân lập. Trường dân lập muôn phát triển thì trước hết phải lây sinh viên làm trung tâm của mọi hoạt động trong trường. Tất cả vì sinh viên. Phải trăn trở, tâm huyết vói sinh viên, tìm cách giúp sinh viên tích luỹ sức lao động trí tuệ trong những năm tháng học tập tại trường để các em vững vàng lập nghiệp, tạo chỗ đứng phù hợp sau khi ra trường. Trí tuệ của sinh viên phải được chăm lo toàn diện gồm 3 yếu tô' hỢp thành là Trí (kỹ năng tác nghiệp nghề được đào tạo), Thể (năng lực sáng tạo và sức khoẻ) và Mỹ (nhân cách, biết cách xử sự trong xã hội). Muốh bảo đảm được điều đó, mỗi cán bộ giáo viên cần phải chăm lo xây dựng môi trường giáo dục trong trường trên cđ sở đoàn kết nội bộ tốt. Đoàn kết nội bộ phải được xác định là nhiệm vụ hàng đầu của mỗi cán bộ, nhân viên cơ hữu bất kể là chức danh gì. Như vậy đoàn kết nội bộ trên cơ sỏ Quy chế trưòng đại học dân lập của Chính phủ là yếu tổ^ quan trọng để nâng cao chất lượng đào tạo. Cần phải quan tâm đến chất lượng sinh viên nhập trường trên cơ sở thực hiện công tác tổ chức tuyển sinh hỢp lý và có hiệu quả. Chỉ tuyển vào đại học những học sinh vừa nắm chắc kiến thức phổ thông, vừa có khả năng tư duy độc lập, sáng tạo. Sinh viên chỉ có thể học tốt khi họ được nhập học vào khoa, ngành phù hỢp với khả năng, nguyện vọng và hưóng lập nghiệp sau khi ra trường. Do vậy, trong Quy chê tuyển sinh cần để cho từng trường tự xác định tính 98
- Giải pháp nàng cao chất tượng đào tạo hợp lý trong toàn bộ hệ thống giáo dục đại học và tuyển chọn sinh viên cho trường mình một cách thích hđp. Hiện nay, một sô nhà quản lý có thái độ tiêu cực trưốc việc phân hoá cấp độ về chất lượng giáo dục giữa các trường đại học. Chúng tôi cho rằng việc phân hoá chất lượng là thực tế hiển nhiên ỏ tất cả các nước trên thế giói kể cả trong nền giáo dục Hoa Kỳ và châu Âu. cần khẳng định rằng việc phân hoá chất lượng không phải chỉ phụ thuộc vào loại hình nhà trưòng là công lập hay dân lập. Việc tạo dựng được môi trường cạnh tranh lành mạnh và bình đẳng về chất lượng đào tạo giữa các trưòng đại học là tiền đề quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục đại học, đồng thòi cũng là một biện pháp khuyến khích các trường đại học ngoài công lập vươn lên để khẳng định vị trí của mình. Tuy còn một sô" vấn đề cần hoàn thiện nhưng phải khẳng định rằng, hệ thống các trường đại học dân lập đã đem lại nhiều lợi ích, góp phần đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao cho xã hội. Phần lớn sinh viên tốt nghiệp các trường đại học dân lập đã tìm được việc làm và đang tự khẳng định mình trong tất cả các cơ quan Đảng, Nhà nước, các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tê và các tô chức xã hội, đoàn thể. Các nhà quản lý giáo dục đại học hiện nay đang tranh luận một vấn đề khá nhạy cảm và hóc búa; mối quan hệ giữa chất lượng và sô lượng. Một số ngưòi cho rằng cương quyết không hy sinh chất lượng cho sô lượng, nghĩa là chỉ 99
- Xã hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp luật tuyển những học sinh học giỏi vào đại học, không nhất thiết phải đủ sô" lượng. Nhìn nhận vấn đề này như thê là quá cứng nhắc, hơn nữa, xét trên phương diện nào đó là thiếu công bằng trong cơ hội học tập ở bậc đại học. GS. Lâm Quang Thiệp ở Đại học Quốic gia Hà Nội cho rằng hạn chế số lượng để tập trung cho chất lượng là biện pháp cổ điển, bởi lẽ sô" sinh viên đại học nước ta chưa đủ so với yêu cầu nguồn nhân lực. Chúng ta nói thừa thầy thiếu thợ là chỉ mối so sánh một chiều. Nếu nhìn đa chiều thì phải nói là chúng ta quá thiếu thợ và vẫn chưa đủ thầy. Không phải giảm sô lượng thì mặc nhiên có chất lượng, và đôi khi phải tăng số lượng thì mới có chất lượng. cần chuẩn hoá chất lượng trên cơ sở phân tầng và phải thừa nhận rằng chất lượng sinh viên tốt nghiệp đại học ỏ bất kỳ nưốc nào cũng có nhiều tầng chất lượng. Xin nêu sô" liệu để tham khảo. Xét theo tỷ lệ sinh viên trên sô" thanh niên độ tuổi học đại học: Nền giáo dục đại học đưỢc xem là dành cho sô" ít khi tỷ lệ này thấp hơn 15%, được xem là đại chúng hoá khi tỷ lệ này đạt từ 15% đến 50%, và được gọi là phổ cập hoá khi tỷ lệ này đạt trên 50%. Tỷ lệ này hiện nay ở Canađa và Hoa Kỳ là trên 80%, Hàn Quốc là trên 70%, các nưóc thuộc OECD trung bình trên 50%, ở Trung Quốc là 18% còn ở Việt Nam khoảng 8%, nghĩa là cứ 100 thanh niên trong độ tuổi học đại học thì có 8 ngưòi học đại học“* Phân tích sô" liệu này, . Tham luận của GS. Lâm Quang Thiệp tại Hội thảo Đổi mối giáo dục đại học tháng 3/2004. 100
- Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo GS. Phạm Phụ ở trường Đại học bách khoa thành phô' Hồ Chí Minh nhận xét, nhìn nhận dưổi góc độ “phát triển con người”, việc hạn chế quá mức sự mở rộng quy mô giáo dục đại học cũng có nghĩa là hạn chê việc nới rộng nút “thắt cổ chai” trên con đường học vấn của tuổi trẻ. II. XÂY DỰNG Cơ SỞ VẬT CHẤT • ■ Cần tăng cưòng cơ sở vât chất, trang thiết bị phục vụ giảng dạy, bảo đảm điều kiện giảng dạy tốt nhất cho giáo viên. Không có cơ sở vật chất đủ chuẩn mực không thể gọi là trường, do vậy, muốh có một trưòng đại học thì không thể coi nhẹ đầu tư cơ sở vật chất. Để có trưòng phải có đất, cần thực hiện chê độ ưu đãi trong việc sử dụng đất để xây trường như đã quy định tại Điều 91 Luật giáo dục: “ Nhà trường, cơ sở giáo dục khác được hưởng các ưu đãi về quyền sử dụng đất, tín dụng, miễn giảm thuế do Chinh phủ quy định". Nhà nước có thể giao đất hoặc cho các trường dân lập thuê đất lâu dài với giá ưu đãi để phấn đấu trong vòng mưòi năm kể từ khi thành lập phải xây dựng được trụ sở riêng khang trang của trường. Vấn đề này đã được quy định rõ trong Nghị định số 73/1999/NĐ-CP ngày 19/8/1999 như sau: “...Nhà nước giao đất ổn định lâu dài và không thu tiền sử dụng đất đối với đất đượcgiao để xây dựng bệnh viện, cơ sở y tế, trường học, cơ sở dạy nghề, ký túc xá, sân vận động, nhà thi đấu, bể bơi, trung tâm luyện tập, nhà văn hoá, rạp biếu diễn, thư viện, nhà triển lãm và những trường 101
- Xã hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp luật hỢp khác theo quy định của Chính p/iủ...”. Tuy vậy, trên thực tế nhiều trường hoạt động từ lâu nhưng vẫn chưa được giao đất để xây trường. Thiết nghĩ, đây là vấn đề cần được các nhà quản lý lưu tâm hơn nữa cho quá trình thúc đây xã hội hoá giáo dục. Mỗi trường cần xây dựng Thư viện tập trung có quy mô tương đối cả về diện tích, trang thiết bị và cả về sô" đầu sách để giáo viên, sinh viên khai thác, sử dụng có hiệu quả. Nếu đã xây dựng Thư viện điện tử, cần quản lý và khai thác một cách thiết thực, tránh phô trương hình thức và tránh lãng phí. Giảng đường chật chội, phòng thí nghiệm lạc hậu và thư viện nghèo nàn không thể là nơi đào tạo có chất lượng, nhất là nhũng ngành công nghệ tiên tiến. III. XÀY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH,* GIÁO TRÌNH • Ngoài những yêu cầu chung, các trường đại học ngoài công lập được thành lập và xây dựng đúng vào giai đoạn nền giáo dục đại học Việt Nam nói riêng và thế giói nói chung đang phải đổi mới nhiều mặt. Để đáp ứng nhu cầu đổi mới đó và đặc biệt để nâng cao chất lượng đào tạo, vấn đề cần quan tâm đầu tiên là phải khẩn trương đổi mói chương trình, nội dung và phương pháp đào tạo. Nội dung giáo dục phải bảo đảm tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện đại và có hệ thốhg; coi trọng giáo dục tư tưởng và ý thức công dân; bảo tồn và phát huy truyền thốhg tốt đẹp bản sắc văn hoá dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại; phù hỢp với sự phát triển về tâm sinh lý của người học. 102
- Giải pháp năng cao chất lượng đào tạo Nội dung, phương pháp giáo dục phải được thể hiện thành chương trình giáo dục; chương trình giáo dục phải được cụ thể hoá thành sách giáo khoa, giáo trình. Chương trình giáo dục, sách giáo khoa, giáo trình phải phù hợp với mục tiêu giáo dục của từng bậc học, cấp học và từng trình độ đào tạo, bảo đảm tính ổn định và tính thống nhất. Chuẩn hoá chương trình và giáo trình là xương sốhg của giáo dục đại học tại tất cả các nước trên thế giới, không phân biệt giàu, nghèo, phát triển hay đang phát triển. Chuẩn hoá chương trình và giáo trình là cơ sỏ để các trưòng đại học dân lập nâng cao chất lượng đào tạo đảm bảo cho sinh viên sau khi ra trưòng có thể sáng tạo ra công nghệ mới. Dó đó, cần định sốm một lịch trình cho các trưòng đại học dân lập xây dựng chương trình tổng thể của từng trương, từng ngành và từng môn học. Mỗi trường cần xác lập cơ chế quản lý giáo trình, giáo án, đề cương bài giảng, giáo trình tham khảo, cần xúc tiến biên soạn giáo trình riêng của trường và phát hành giáo trình cho sinh viên khi đã được Hội đồng khoa học và đào tạo duyệt. Phân đấu mỗi năm mỗi khoa, ngành biên soạn ít nhất một giáo trình theo khung chương trình đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo duyệt. Để xây dựng và thực thi mục tiêu đào tạo cụ thể của mỗi trưồng, lãnh đạo trưòng cần coi trọng đào tạo sinh viên trở thành những ngưòi biết hoạt động ở vị trí tác nghiệp trong nền sản xuất và kinh doanh của xã hội. Còn chất lượng đào tạo phải đưỢc thể hiện ở năng lực hoạt động là cái mà sinh viên cần khi họ muốn khẳng định mình trong 103
- Xã hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp luật xã hội. Đó chính là tiềm năng trí tuệ và tiềm năng tinh thần của sinh viên khi ra trường. Để làm được điều đó, chúng ta cần phải chú ý tới các yếu tố quan trọng sau: - Xây dựng các môn học có hàm lượng thông tin cao Môn học thực chất là hệ thống những khái niệm khoa học. Mỗi khái niệm khoa học đều là một mô hình của hiện thực một khi đã được thực tiễn kiểm nghiệm, nó chính là chân lý khách quan và phản ánh sâu sắc hiện thực. Khái niệm khoa học là điểm xuất phát của dạy và phải là điểm kết thúc của quá trình học tập. Việc đổi mới nội dung giáo dục trên thê giới đều theo xu hướng hiện đại hoá hệ thống khái niệm khoa học của các môn học cho ngang tầm vói trình độ phát triển của ngành khoa học ấy. Để hiện đại hoá các môn học trước hết phải xác định mục tiêu môn học, vỊ trí môn học trong chương trình, tiếp đó xác định nội dung dạy học, phương pháp dạy học. Công việc này đòi hỏi người thầy phải có trình độ cao về chuyên môn, có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy và có nhiều điều kiện để tiếp cận vối những vấn đề khoa học và lý luận hiện đại. Sau khi xác định mục tiêu chung của trường, của ngành học, phải xây dựng cấu trúc chương trình của từng ngành học, xác định các môn học chuyên ngành, các môn cơ sở và các môn học đại cương và cần lưu ý rằng các môn đại cương không chỉ phục vụ cho các môn chuyên ngành mà còn có tác 104
- Giải pháp nàng cao chất lượng đào tạo dụng bảo đảm đào tạo theo diện rộng đề sinh viên ra trường dễ thích nghi vối yêu cầu kinh tế - xã hội của đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá. - Đổi mới phương pháp giảng dạy, đặc biệt coi trọng các giải pháp có hiệu quả trong việc giảng dạy Tin học và Ngoại ngữ. Để người học sau khi ra trường được khẳng định trong xã hội thông tin, trong chương trình giáo dục quốc gia phải phát triển các chính sách bảo đảm cho tất cả học sinh được tiếp cận vối công nghệ thông tin. Phải từng bước áp dụng công nghệ đào tạo mói theo hướng giáo dục tích cực để tổ chức quá trình dạy học, để kiểm tra, đánh giá, để rèn luyện khả năng lao động mói trong thòi đại tri thức. Nghiên cứu áp dụng xu thế giáo dục hiện đại: lấy sinh viên làm trung tâm, nghĩa là phải chú ý đến đặc điểm, quyền lợi của sinh viên, phải tổ chức cho sinh viên hoạt động một cách tích cực và sáng tạo. Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên. Cần chuẩn hoá chương trình dạy Ngoại ngữ và Tin học cho tất cả các ngành học vì đây là những công cụ chủ yếu để sinh viên tự đào tạo mình ngay trong khi còn học ở trường và sau khi tốt nghiệp. - Cải tiến phương pháp đánh giá học tập trong quá trình giảng dạy. Đánh giá kết quả học tập là một bộ phận gắn liên của 105
- Xã hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp luật quá trình dạy học, vì vậy các đề thi, kiểm tra cần được hoạch định như là một bộ phận nội tại của quá trình giáo dục nhằm mục đích giúp cho sinh viên học tập được tốt hơn. Quá trình học tập là quá trình tích luỹ kiến thức từ thấp đến cao, từ cđ bản đến chuyên sâu, là quá trình nối tiếp, nghĩa là phải nắm vững khối kiến thức A mới có thể tiếp thu được khối kiến thức B, do đó việc đánh giá tốt sẽ cho phép biết rõ mức độ đạt được ở bước trưốc và khẳng định sinh viên đã sẵn sàng chưa cho việc tiếp nhận kiến thức mối ỏ bưốc sau. iV. DÂN CHỦ HOÁ HOẠT ĐỘNG ỏ TRƯỜNG DÂN LẬP • • 9 1. Dân chủ vổh dĩ ban đầu là khát vọng của những người lao động, những người bình dân trong xã hội. Ngày nay, dân chủ được nhân loại đánh giá là một trong những giá trị xã hội to lớn của lịch sử, và đặc biệt, nó trở thành nhu cầu tất yếu của bất cứ một tổ chức, một tập thể nào muốh tồn tại và phát triển, ở đâu mất dân chủ thì ở đó không ổn định, thậm chí tổ chức đó có nguy cơ tự tan rã hoặc bị giải thể. Một xã hội chỉ có thể giữ được ổn định nếu các tế bào xã hội của nó ổn định. Chính vì vậy mà Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm xây dựng quy chê thực hiện dân chủ ở cơ sở. Ngay từ năm 1998 Chính phủ đã ra Nghị định ban hành Quy chê thực hiện dân chủ cơ sở cho phường, xã và cơ quan hành chính. Việc thực hiện dân chủ ở trưòng học là vô cùng cần thiết do yêu cầu của quá trình thực hiện 106
- Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực cho xã hội. Bộ Giáo dục và Đào tạo từ đầu năm 2000 cũng đã ban hành Quy chê thực hiện dân chủ trong hoạt động của nhà trường. Ngay trong Điều 1 Quy chê của Bộ khẳng định mục đích thực hiện dân chủ trong nhà trường nhằm thực hiện tốt nhất, có hiệu quả nhất những điều Luật giáo dục quy định theo phương châm “ dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong các hoạt động của nhà trường thông qua các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện; đảm bảo cho công dân, cơ quan, tổ chức được quyền giám sát, kiểm tra, đóng góp ý kiến tham gia xây dựng sự nghiệp giáo dục, làm cho giáo dục thực sự là của dân, do dân và vì dân. 2. Đốì với trường đại học dân lập thì việc thực hiện dân chủ có ý nghĩa thiết thực và sốhg còn để ổn định và phát triển. Hiện nay, các trường đại học dân lập đang xây dựng Quy chê thực hiện dân chủ. Đây là điều mừng, vì khi bản Quy chế ra đòi, nó sẽ tạo khả năng cho mọi ngưồi phát huy trí tuệ hiến kế xây dựng trường phát triển bển vững. Chúng tôi hy vọng nhân dịp này, mỗi cán bộ, giảng viên, nhân viên cơ hữu ở các trường đại học dân lập thể hiện năng lực làm chủ của mình thông qua việc đóng góp ý kiến xây dựng bản Quy chế. Chúng ta hãy tự xây dựng cho mình hành lang pháp lý làm cơ sở bảo đảm dân chủ rộng rãi để mọi người có thể tham gia nhiều hdn vào hoạt động của trưòng. 3. Trưồng dân lập là đơn vị sự nghiệp hoạt động theo chê độ sở hữu tập thể, vì vậy trong bản Quy chê cần nhấn 107
- Xă hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp luật mạnh đến dân chủ trực tiếp, vẫn biết dân chủ có hai hình thức là dân chủ đại diện và dân chủ trực tiếp. Nhưng đối vói các đơn vị cơ sở, đặc biệt là những tổ chức hoạt động theo chế độ sở hữu tập thể, thì phải chú trọng đến dân chủ trực tiếp. Truyền thống dân chủ của dân tộc ta ở cơ sở là dân chủ trực tiếp. Trong một thòi gian dài người dân làng xã Việt Nam đã thực hiện dân chủ trực tiếp, tự mình bầu ra ngưòi đứng đầu làng xã. Bây giò người dần cũng trực tiếp bầu Trưởng thôn. Đảng ta đã đề ra phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” để thực hiện quyền dân chủ trực tiếp của ngưòi dân. Từng cơ quan xí nghiệp, từng phường, xã thực hiện công khai hoá về kê hoạch hoạt động, phân phôi, thu chi tài chính... Vậy nên, trường dân lập cần đề cao dân chủ trực tiếp mói phát huy được tiềm năng trí tuệ của mỗi người. 4. Để thực hiện dân chủ trực tiếp , chúng tôi cho rằng cần áp dụng các biện pháp sau: - Lập hòm thư góp ý và có thể giao cho Phòng tổ chức cán bộ hoặc Công đoàn trường quản lý. Hàng tu ần lãnh đạo nhà trường mỏ hòm thư góp ý để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của cán bộ, giảng viên, nhân viên cơ hữu trong toàn trường. Những ý kiến xây dựng, có sức thuyết phục và phù hợp với điều kiện thực tê thì cần phải được tiếp thu. Những ý kiến chưa phù hợp cần phải được giải thích làm rõ để mọi ngưòi cùng hiểu. 108
- Giải pháp nàng cao chất lượng đào tạo - Quy định trong quy chế một số việc chỉ được tiến hành làm khi đã có đa số hoặc đa số tuyệt đối cán bộ, giáo viên, nhân viên cơ hữu đồng ý. Ví dụ, vấn đề xây dựng cđ sỏ vật chất của nhà trưòng, vấn đê mua sắm tài sản lớn, vấn đề sửa đổi quy chê tổ chức hoạt động của trường, vấn đề quy định độ tuổi nghỉ làm việc tại trường (vì nếu không quy định độ tuổi nghỉ làm việc sẽ dẫn đến tình trạng cán bộ trường dân lập làm việc hết đời). 5. Từ những dẫn luận trên tôi cho rằng quy chế dân chủ trường dân lập phải được quy định cụ thể: Việc gì Hiệu trưởng có toàn quyền làm, việc gì Hiệu trưởng trước khi thực hiện phải tham khảo ý kiến của cán bộ chủ chốt, việc gì bắt buộc Hiệu trưởng phải xin ý kiến của toàn thể cán bộ, giảng viên, nhân viên cơ hữu mới được làm. Hàng năm phải tổ chức Hội nghị đại biểu hoặc Hội nghị toàn thể cán bộ, giảng viên, nhân viên cơ hữu bàn những vấn đề gì và ra những nghị quyết nào thì Hiệu trưởng và công đoàn cùng bàn bạc để thực hiện nghị quyết đó. Trong quy chế cũng cần quy định cụ thể Hiệu trưởng bảo đảm những điều kiện để toàn thể cán bộ giảng viên, nhân viên cơ hữu thực hiện tốt nhất quyền dân chủ. Chúng tôi tin rằng, thông qua dân chủ trực tiếp của cán bộ, giảng viên, nhân viên cơ hữu thì Hội đồng quản trị sẽ vững mạnh vì thường xuyên nắm bắt đưỢc ý nguyện của người lao động để thực hiện thật chuẩn mực những việc quản lý hàng ngày, và ngược lại, Hội đồng quản trị vững 109
- Xã hội hóa giáo dục nhìn từ góc độ pháp ìuật mạnh, đoàn kết thì bảo đảm được đầy đủ các điều kiện thuận lợi cho người lao động thực hiện quyền dân chủ trực tiếp. Phát huy dân chủ trực tiếp là vấn đề có tầm chiến lược để trưòng dân lập phát triển bền vững, tạo lập đưỢc chỗ đứng xứng đáng trong-hệ thông các trưòng đại học của nưóc nhà. V. HOÀN THIỆN Cơ CHẾ GIÁM SÁT CỦA NHÀ Nước Đốl với ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG ngoài công lậ p • « • Giám sát là một khái niệm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau trong đó có lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Từ điển Tiếng Việt định nghĩa: Giám sát là “theo dõi và kiểm tra xem có thực hiện đúng những điều quy định không”"’. Như vậy, giám sát bao gồm hai hậnh vi là theo dõi và kiểm tra. Trong hoạt động giám sát, theo dõi và kiểm tra là hai công việc nốì tiếp nhau. Trên cơ sở kết quả của giám sát, ngưòi ta sẽ thực hiện việc kiểm định đào tạo. Kiểm định đào tạo là một quá trình xác nhận tình trạng một cơ sỏ đào tạo hoặc một chương trình đào tạo sau khi đã kiểm tra nhằm công nhận cơ sỏ hoặc chương trình đó về mức độ hoàn thành nhiệm vụ, tính toàn vẹn và chất lượng đào tạo, làm cho cộng đồng giáo dục và công chúng tin cậy Viẹn Ngôn ngữ học, Từ điển Tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên, Nxb. Đà Nẵng và Trung tâm từ điển học, Hà Nội 2002, tr. 389. 110
- Giải pháp nàng cao chất lượng đào tạo ở cơ sở đào tạo và chương trình đó. Kiểm định đào tạo có chức năng quan trọng là khuyên khích mọi cố gắng để hướng tới việc nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo. Vấn đề giám sát và kiểm định đào tạo đế công nhận ngày càng được chú ý vì khu vực giáo dục ngoài công lập ở nhiều nước đang được mở rộng để thoả mãn nhu cầu đối với giáo dục đại học. Như trên đã đê cập, sự phát triển nhanh của khu vực giáo dục đại học dân lập đòi hỏi Nhà nước cần có một chính sách đối xử bình đẳng giữa khu vực công lập và ngoài công lập, đồng thời phải quan tâm giám sát về chất lượng và tính hợp lý của các chương trình đào tạo. Cơ chê giám sát đúng hay không đúng sẽ làm cho giáo dục đại học ngoài công lập phát triển hay suy thoái, bảo đảm chất lượng hay giảm sút chất lượng. Nếu thực hiện cơ chê giám sát hỢp lý sẽ mở đường cho khu vực ngoài công lập phát triển, bảo đảm khai thác được mọi tiềm năng và nguồn lực vào phát triển, tạo ra động lực thúc đẩy các trưòng dân lập và đội ngũ cán bộ cơ hữu ở đó năng động và sáng tạo trong quá trình đào tạo đại hoc dân lập, từ đó phát triên giáo dục đại học nói chung. Cơ chê là “cách thức theo đó một quá trình thực hiện”*''. Từ đó, cơ chê giám sát được hiểu là cách thức theo đó quá Viện Ngôn ngữ học, Từ điển Tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên, Nxb. Đà Nẳng và Trung tâm từ điển học, Hà Nội 2002, tr.214. 111
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học