Ebook Phương pháp luận nghiên cứu khoa học: Phần 1

rrymmm ỊIiiiiiiiiiiniiiiịi MGT. PHƯƠNGPHÁP LUẬN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VŨ CAO ĐÀM `É & QTKI 2 Vũ Cao Đàm PHƯƠNG PHÁP LUẬN NGHIÊN CỬU KHOA HỌC TRƯỜNG DH,K]NH T p QI.KD lò ÌÌỌ N NHÀ XUẤT BẢN THÉ GIỚI Sô hoa bơi Trung tâm Hoc liêu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Phần 1 ĐẠI CƯƠNG VỀ NGHIÊN cứu KHOA HỌC |ếKHÁI NIỆM NGHIÊN cứu KHOA HỌC Nghiên cứu khoa học là sự tìm kiếm những điều mà khoa học chưa biết: hoặc là phái hiện bàn cliat sự vật, phát triển nhận thức khoa học về thể giới; hoặc lá sáng lạo phương pháp mới và phương ticn kỹ thuật mới để làm biến đổi sự vật phục vụ cho mục tiêu hoạt động cùa con ngưài. Nghiên cứu khoa học là loại hoạt động đặc biệt. Nó đặc biệt ờ chỗ đó là cõng việc lìm kiếm nhũng điểu chưa biết và người nghiên cứu hoàn toàn không `.về hình dung được, hoặc khôr\g thế liinh dung thật chinh xác kết quà dự kiến. Điểu này khác biệt hoán toàn với hàng loạt hoạt động khác trong đời sống xã hội, chẩng hạn, khi xây dựng một toá nhà thi người kỹ sư xây dựng đã hình dung rât rõ cõng crìnỉi của minh, từ địa điểm xây dựng, hướng ntíả, diện tích xàv dựne. phong cách kiến irúc, kết cấu, bô trí nội ihât, bô tri ngoại thất vá chi phi xây dựng. Có thể nói, nghiên cứu khoa học là sự tìm tòi, khám phá tron® một thế giói hoàn toàn chưa được biết đên, và kêt quà tim kiếm ra sao cũng không thể dự kiến trước một cách chi tiết. Chinh vì vậy, mả trong nehiên cứu khoa học, môi naưới nehiên cứu can đưa ra một heặc một so nhận định Sff bộ vẻ két qua cuổt cùng cúa nghiên cứu. Gọi đó là giã thuyêt nghiên cứu. r-.osc ọ,r thuvết khoa học Sô hoa bơi Trung tâm Hoc liêu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn LỜI NÓI ĐÀU Chúng ta đana sông trong một thời đại mà nhiêu thành tựu khoa học và công nghệ xuât hiện một cách liết sức bất ngò` và cũng đưọc đổi mới một cách cực kỳ nhanh chóng. Hệ thông giáo dục từ chương, thi thố tài năng băng sự thuộc lòng những hiểu biết “uyên thâm’` thách thức đối đáp thông thạo trước những câu đoi chứa đựng các điên tích và những luật chơi chữ hóc búa; cliuần mục ngưòi tài là người “thông kim bác cô”, liiêu biẽt “thiên kinh vạn quyển’` đang dần bị thay thể bởi năng lực ra nhữne quyẽt định sáng tạo trong các tình huống không ngừng biên động cùa hoàn cánh. Có lẽ không phái ngầu nhiên, nhà tương lai học Thierry Gaudin đã đua ra tliông điệp khàn thiết: “Hây học phưong pháp chứ đừng học dữ liệu!”. Riêng đòi với nhữns gì liên quan đến công nghệ, Gaudin cho rang từ cuối thế ký 20, một nừa kiến thức về công nghệ bị lỗi thời trong vòng 5 năm. Đó là lý do vi sao, Gaudin có khuyến nghị rang, mỗi nguòi lao động trong thê giói đương đại cân phải học cách thường xuyên đặt lại vấn để về vốn liiểu biết ban đầu của minh. Cách ó đây được liiêu là những kiến thức ve phương pháp. Theo Gaudin. chúng ta không thế bang lòng với von kiến thức quá hạn hẹp thu nhặn được trong những năm Iigổi trên ghế nhà trường, mà phái học suốt đòi. phái có đủ VÔ1 kiên thức về phương pháp đề tự mình học tập suỏt đòi. Sô hoa bơi Trung tâm Hoc liêu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Kiến thức vể phương pháp có thế dược tích luỹ từ trong kinh nghiệm sông hoặc từ quá trình nghiên cứu các khoa học cụ thẻ. Tứ đó, bản thân phương pháp cũng dần hình thành một hệ thốne lý thuyêt cùa riêng mình. Khoa học về phương pháp ra đời từ rất sớm. Nếu như ban đâu nhũng nghiên cứu về phương pháp xuất hiện như một bộ phận nghiên cứu triết lý về phương pháa” trong triết học, thì đến thời Phục hưng, các nghiên cứu về phương pháp đã tách khỏi triết học và trở nén những phương hướng nghiên cứu độc lập. Khái niệm phưcme pháp luân (methodology) xuất hiện và được hiểu là một phương hướng khoa học hậu nghiệm, hoặc nói như Caude trong tập chuyên khảo “Phương pháp luận trên đường tiến tới một khoa học liànli động”, là một bộ môn khoa học tícli hạp, lấy đoi tượng nghiên cứu là các phương pliáp. Trong những giai đoạn tiếp sau, khoa học về phưong pháp ngày càng phát triển cùng với sự phát triển các khoa học đóng vai trò nền tàng cho sự hình thành các hướng nghiên cứu vê phương pháp: bên cạnh nhũng bộ môn khoa học xuắt hiện từ rất sớm, như logic học, đã xuất hiện hàng loạt thành tựu quan trọng làm phong phú thêm kho tàng tri thức về pliưong pháp luận, như toán học, lý thuyết hệ thống, điều khiển học, lý thuyết trò chơi, lý thuyết thuật toán, v.v... Các hướng nghiên cứu này iã thảm nhập ngày càng sâu sắc vào mọi lĩnh vực nghiên cứu, làm plnng phú thêm kho tàng phương pliáp luận khoa học. Lịch sừ khoa học vin còn ghi nhớ, nếu như ỏ` một noi nào đó trẽn thé giới, có lúc toán kinh tê là một đôi tượng bị giới học phiệt đà kích mãnh liệt, thì ngáy nay, toán học đã cùng với hàng loạt bộ môn khoa học rất xa lạ với loán học đã dần hợp nhất thành nliữne bộ môn klioa học độc đáo, Iihir logic - toán, thống kê - toán, thậm chi ngôn ngữ - toán, v.v... 10 Sô hoa bơi Trung tâm Hoc liêu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn ... - tailieumienphi.vn