Xem mẫu
BỘ Y TẾ
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
Hư ng d n
Th c hành dinh dư ng h p lý
và tăng cư ng ho t đ ng th l c
cho h c sinh ti u h c trong nhà trư ng
Hà Nội, tháng 5/2013
Chủ biên:
PGS.TS. Nguyễn Thanh Long
Tập thể biên soạn:
TS. Ngũ Duy Anh
TS. Phạm Ngọc Định
TS. Trương Đình Bắc
PGS.TS. Phan Trọng Lân
ThS. Trần Quốc Bảo
ThS. Trần Văn Lam
TS. Hồ Thu Mai
ThS. Nguyễn Thị Hồng Diễm
LỜI NÓI ĐẦU
Chăm sóc và bảo vệ sức khỏe học sinh là nhiệm vụ rất quan trọng vì trẻ em hôm
nay là tương lai của đất nước mai sau. Được sự quan tâm sâu sắc của Đảng và
Nhà nước, trong những năm qua, ngành Y tế và ngành Giáo dục đã có nhiều cố
gắng phối hợp, chỉ đạo công tác y tế trường học nhằm không ngừng cải thiện,
nâng cao sức khỏe cho học sinh trong nhà trường.
Học sinh tiểu học là những đối tượng đặc biệt vì đây là lứa tuổi cơ thể và tâm lý
trẻ bắt đầu chuyển qua một giai đoạn mới rất quan trọng cho việc phát triển thể
chất và tinh thần của trẻ. Dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực là
những yếu tố thiết yếu để giúp các em duy trì và nâng cao sức khỏe, phòng ngừa
bệnh tật, đặc biệt là phòng ngừa các bệnh mạn tính không lây trong tương lai,
góp phần phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.
Để giúp công tác chăm sóc sức khỏe cho học sinh lứa tuổi Tiểu học, Bộ Y tế và
Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp biên soạn Tài liệu “Hướng dẫn thực hành
dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh Tiểu học trong
nhà trường”. Tài liệu cung cấp kiến thức, kỹ năng và hướng dẫn cho giáo viên,
cán bộ, nhân viên liên quan trong các trường Tiểu học để tổ chức các hoạt động
dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh. Các bậc cha
mẹ học sinh Tiểu học và cán bộ y tế cũng có thể tham khảo tài liệu này để phối
hợp chăm sóc dinh dưỡng và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh trong
nhà trường, tại gia đình và ở cộng đồng.
Tài liệu hướng dẫn gồm 3 phần: Phần 1: Thực hành dinh dưỡng hợp lý; Phần 2:
Tăng cường hoạt động thể lực và Phần 3: Truyền thông về dinh dưỡng hợp lý và
tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh tiểu học trong trường học. Phần Phụ
lục cung cấp một số trò chơi rèn luyện sức khỏe, khung bài giảng và một số văn
bản, quy định liên quan đến dinh dưỡng và hoạt động thể lực.
Ban biên soạn xin chân thành cảm ơn Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam đã hỗ
trợ tài chính và các chuyên gia trong, ngoài ngành Y tế đã góp ý về chuyên môn
giúp chúng tôi hoàn thành tài liệu này. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình
biên soạn, tài liệu sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận
được góp ý quý báu của đồng nghiệp để tài liệu hoàn chỉnh hơn trong những lần
tái bản sau.
Tập thể biên soạn
MỤC LỤC
PHẦN 1. DINH DƯỠNG HỢP LÝ ................................................................................ 2
1. Vai trò và nguồn thực phẩm cung cấp một số chất dinh dưỡng .................................. 2
2. Nhu cầu dinh dưỡng cho học sinh tiểu học ................................................................. 4
2.1. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho học sinh tiểu học (6-11 tuổi) ....................... 4
2.2. Thực hiện lời khuyên dinh dưỡng trong trường học ................................................ 7
2.3. Nguyên tắc xây dựng khẩu phần .............................................................................. 7
2.4. Nguyên tắc thay thế thực phẩm ................................................................................ 8
3. Phương pháp đánh giá và phân loại tình trạng dinh dưỡng ở trẻ 6-11 tuổi ............... 10
3.2. Suy dinh dưỡng và biện pháp phòng chống ........................................................... 11
3.3. Thừa cân/béo phì và biện pháp kiểm soát .............................................................. 12
4. Những lưu ý trong khẩu phần ăn của trẻ tiểu học ..................................................... 13
4.1. Hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh/ăn văt… .......................... 13
Những thực phẩm này: .................................................................................................. 13
4.2. Trẻ cần được ăn sáng thường xuyên ....................................................................... 13
4.3. Hướng dẫn sử dụng muối cho trẻ tiểu học ............................................................. 13
5. An toàn vệ sinh thực phẩm bếp ăn bán trú ................................................................ 14
6. Vai trò của gia đình và nhà trường trong chăm sóc dinh dưỡng của trẻ ................... 15
PHẦN 2. TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG THỂ LỰC .................................................. 17
1. Một số khái niệm cơ bản về hoạt động thể lực.......................................................... 17
2. Vai trò của hoạt động thể lực đối với học sinh tiểu học ............................................ 19
3. Hướng dẫn thực hành hoạt động thể lực cho học sinh trong trường tiểu học ................... 19
3.1. Mục đích, yêu cầu................................................................................................... 19
3.2. Nội dung và hình thức hoạt động thể lực ............................................................... 20
3.3. Phương pháp giảng dạy (hướng dẫn) hoạt động thể lực ở tiểu học ....................... 22
4. Vai trò và trách nhiệm của nhà trường, gia đình, xã hội trong việc tăng cường hoạt
động thể lực học sinh ..................................................................................................... 24
4.1. Vai trò và trách nhiệm của nhà trường ................................................................... 24
4.2. Vai trò và trách nhiệm của gia đình........................................................................ 26
4.3. Vai trò và trách nhiệm của xã hội ........................................................................... 27
PHẦN 3. TRUYỀN THÔNG VỀ DINH DƯỠNG HỢP LÝ VÀ HOẠT ĐỘNG THỂ
LỰC TRONG TRƯỜNG HỌC ..................................................................................... 28
1. Mục đích .................................................................................................................... 28
2. Một số thông điệp truyền thông chủ chốt .................................................................. 28
3. Hướng dẫn sử dụng một số loại tài liệu truyền thông ............................................... 29
4. Một số hình thức truyền thông trong trường học ...................................................... 31
PHỤ LỤC 1. Một số trò chơi rèn sức khỏe ................................................................... 38
PHỤ LỤC 2. Gợi ý một số bài giảng về sức khỏe ........................................................ 52
PHỤ LỤC 4. BMI theo tuổi ......................................................................................... 83
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BMI
TCYTTG
HĐTL
Chỉ số khối cơ thể
Tổ chức Y tế thế giới
Hoạt động thể lực
1
nguon tai.lieu . vn
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
Hư ng d n
Th c hành dinh dư ng h p lý
và tăng cư ng ho t đ ng th l c
cho h c sinh ti u h c trong nhà trư ng
Hà Nội, tháng 5/2013
Chủ biên:
PGS.TS. Nguyễn Thanh Long
Tập thể biên soạn:
TS. Ngũ Duy Anh
TS. Phạm Ngọc Định
TS. Trương Đình Bắc
PGS.TS. Phan Trọng Lân
ThS. Trần Quốc Bảo
ThS. Trần Văn Lam
TS. Hồ Thu Mai
ThS. Nguyễn Thị Hồng Diễm
LỜI NÓI ĐẦU
Chăm sóc và bảo vệ sức khỏe học sinh là nhiệm vụ rất quan trọng vì trẻ em hôm
nay là tương lai của đất nước mai sau. Được sự quan tâm sâu sắc của Đảng và
Nhà nước, trong những năm qua, ngành Y tế và ngành Giáo dục đã có nhiều cố
gắng phối hợp, chỉ đạo công tác y tế trường học nhằm không ngừng cải thiện,
nâng cao sức khỏe cho học sinh trong nhà trường.
Học sinh tiểu học là những đối tượng đặc biệt vì đây là lứa tuổi cơ thể và tâm lý
trẻ bắt đầu chuyển qua một giai đoạn mới rất quan trọng cho việc phát triển thể
chất và tinh thần của trẻ. Dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực là
những yếu tố thiết yếu để giúp các em duy trì và nâng cao sức khỏe, phòng ngừa
bệnh tật, đặc biệt là phòng ngừa các bệnh mạn tính không lây trong tương lai,
góp phần phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.
Để giúp công tác chăm sóc sức khỏe cho học sinh lứa tuổi Tiểu học, Bộ Y tế và
Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp biên soạn Tài liệu “Hướng dẫn thực hành
dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh Tiểu học trong
nhà trường”. Tài liệu cung cấp kiến thức, kỹ năng và hướng dẫn cho giáo viên,
cán bộ, nhân viên liên quan trong các trường Tiểu học để tổ chức các hoạt động
dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh. Các bậc cha
mẹ học sinh Tiểu học và cán bộ y tế cũng có thể tham khảo tài liệu này để phối
hợp chăm sóc dinh dưỡng và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh trong
nhà trường, tại gia đình và ở cộng đồng.
Tài liệu hướng dẫn gồm 3 phần: Phần 1: Thực hành dinh dưỡng hợp lý; Phần 2:
Tăng cường hoạt động thể lực và Phần 3: Truyền thông về dinh dưỡng hợp lý và
tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh tiểu học trong trường học. Phần Phụ
lục cung cấp một số trò chơi rèn luyện sức khỏe, khung bài giảng và một số văn
bản, quy định liên quan đến dinh dưỡng và hoạt động thể lực.
Ban biên soạn xin chân thành cảm ơn Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam đã hỗ
trợ tài chính và các chuyên gia trong, ngoài ngành Y tế đã góp ý về chuyên môn
giúp chúng tôi hoàn thành tài liệu này. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình
biên soạn, tài liệu sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận
được góp ý quý báu của đồng nghiệp để tài liệu hoàn chỉnh hơn trong những lần
tái bản sau.
Tập thể biên soạn
MỤC LỤC
PHẦN 1. DINH DƯỠNG HỢP LÝ ................................................................................ 2
1. Vai trò và nguồn thực phẩm cung cấp một số chất dinh dưỡng .................................. 2
2. Nhu cầu dinh dưỡng cho học sinh tiểu học ................................................................. 4
2.1. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho học sinh tiểu học (6-11 tuổi) ....................... 4
2.2. Thực hiện lời khuyên dinh dưỡng trong trường học ................................................ 7
2.3. Nguyên tắc xây dựng khẩu phần .............................................................................. 7
2.4. Nguyên tắc thay thế thực phẩm ................................................................................ 8
3. Phương pháp đánh giá và phân loại tình trạng dinh dưỡng ở trẻ 6-11 tuổi ............... 10
3.2. Suy dinh dưỡng và biện pháp phòng chống ........................................................... 11
3.3. Thừa cân/béo phì và biện pháp kiểm soát .............................................................. 12
4. Những lưu ý trong khẩu phần ăn của trẻ tiểu học ..................................................... 13
4.1. Hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh/ăn văt… .......................... 13
Những thực phẩm này: .................................................................................................. 13
4.2. Trẻ cần được ăn sáng thường xuyên ....................................................................... 13
4.3. Hướng dẫn sử dụng muối cho trẻ tiểu học ............................................................. 13
5. An toàn vệ sinh thực phẩm bếp ăn bán trú ................................................................ 14
6. Vai trò của gia đình và nhà trường trong chăm sóc dinh dưỡng của trẻ ................... 15
PHẦN 2. TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG THỂ LỰC .................................................. 17
1. Một số khái niệm cơ bản về hoạt động thể lực.......................................................... 17
2. Vai trò của hoạt động thể lực đối với học sinh tiểu học ............................................ 19
3. Hướng dẫn thực hành hoạt động thể lực cho học sinh trong trường tiểu học ................... 19
3.1. Mục đích, yêu cầu................................................................................................... 19
3.2. Nội dung và hình thức hoạt động thể lực ............................................................... 20
3.3. Phương pháp giảng dạy (hướng dẫn) hoạt động thể lực ở tiểu học ....................... 22
4. Vai trò và trách nhiệm của nhà trường, gia đình, xã hội trong việc tăng cường hoạt
động thể lực học sinh ..................................................................................................... 24
4.1. Vai trò và trách nhiệm của nhà trường ................................................................... 24
4.2. Vai trò và trách nhiệm của gia đình........................................................................ 26
4.3. Vai trò và trách nhiệm của xã hội ........................................................................... 27
PHẦN 3. TRUYỀN THÔNG VỀ DINH DƯỠNG HỢP LÝ VÀ HOẠT ĐỘNG THỂ
LỰC TRONG TRƯỜNG HỌC ..................................................................................... 28
1. Mục đích .................................................................................................................... 28
2. Một số thông điệp truyền thông chủ chốt .................................................................. 28
3. Hướng dẫn sử dụng một số loại tài liệu truyền thông ............................................... 29
4. Một số hình thức truyền thông trong trường học ...................................................... 31
PHỤ LỤC 1. Một số trò chơi rèn sức khỏe ................................................................... 38
PHỤ LỤC 2. Gợi ý một số bài giảng về sức khỏe ........................................................ 52
PHỤ LỤC 4. BMI theo tuổi ......................................................................................... 83
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BMI
TCYTTG
HĐTL
Chỉ số khối cơ thể
Tổ chức Y tế thế giới
Hoạt động thể lực
1