Xem mẫu
243
Phn III
GIAI ON KAINOZOI - HOT LIÊN QUAN TI VA CHM N
NG MAGMA - ÂU Á
Các nghiên c�u v� ho�t ��ng magma Kainozoi và sinh khoáng liên quan t�i �ai va ch�m �n �� - Âu Á �ư�c phát tri�n m�nh trong nh�ng n�m 90 th� k� XX. T�ng h�p các công trình công b� trong nh�ng n�m g�n �ây có th� th�y s� hình thành các ki�u qu�ng hóa Cu, Cu-Au, Cu-Mo-Au porphyry c�ng như TR-Ba-F, Pb-Zn-Ag và m�t s� ki�u khác tương �ng v� m�t th�i gian v�i s� bi�u hi�n c�a ho�t ��ng magma mafic và ki�m tu�i Kainozoi liên quan v�i các quá trình va ch�m do ��ng �� �n �� - Âu Á. Trong các ��i va ch�m và ��i d�ch chuy�n l�n (ví d� ��i trư�t Ailao Shan - Sông H�ng), c�ng như trong các c�u trúc ch�u tác ��ng c�a chúng, hình thành các t� h�p magma khác nhau v� thành ph�n và d�ng bi�u hi�n. Theo [Zheng et al., 2004; Hou et al., 2003a-b; 2005; Vladimirov et al., 2000; Dmitriev et al., 1976; Hacker et al., 2005], trong các c�u trúc tương t� � vùng Pamir, Tibet và rìa tây nam c�a craton Dương T� c�ng bi�u hi�n các ho�t ��ng magma mafic ki�m, granitoid ki�m có tu�i tương t�. Trên toàn b� chi�u dài c�a �ai va ch�m này, các nhà nghiên c�u �ã phân chia �ư�c 2 giai �o�n phát tri�n ho�t ��ng magma granitoid (60-34 và 21-19 tr.n.); ho�t ��ng magma mafic ki�m ch� y�u x�y ra trong kho�ng 45-25 tr.n và ki�m trong kho�ng 18-11 tr.n.
Liên quan v�i các khu v�c phát tri�n ho�t ��ng magma mafic ki�m là các bi�u hi�n qu�ng hóa Ag-Sb và Cu-Ag 45 tr.n. � Pamir [Pavlova &Borisenko, 2009] và � Tibet 50-45 tr.n. (�ai qu�ng Lanping [Hou et al., 2003a]); còn liên quan v�i các ph�c h� latit � ��i Yulong phía �ông Tibet là các m� Cu và Cu-Mo-Au porphyry l�n có tu�i 40-35 tri�u n�m [trích theo Zheng et al., 2004]. Theo [Dmitriev et al., 1976], s� thành t�o các ��i Cu-Au và Au-porphyr Gangdeze � phía tây Tibet liên quan t�i các bi�u hi�n magma granitoid và latit 18-11 tr.n., còn trên Pamir (và Tibet) các bi�u hi�n qu�ng hóa F-TR trong carbonatit l�i liên quan v�i các ph�c h� �á ki�m có tu�i 16-11 tr.n.
244 Trn Trng Hoà (Ch biên)
Như v�y, các c�u trúc thu�c �ai va ch�m Hymalaya hi�n nay �ư�c ghi nh�n như là m�t �ai sinh khoáng l�n v�i các m� Cu, Mo, Au, Ag, Sb và kim lo�i hi�m khác có quy mô công nghi�p. M�t trong các y�u t� c�u trúc quan tr�ng c�a va ch�m �n �� - Âu Á là s� hình thành các ��i d�ch trư�t l�n mà m�t trong s� �ó là ��i d�ch trư�t Ailao Shan - Sông H�ng [Tapponier et al., 1982; Leloup et al., 1995]. Biên �� d�ch trư�t c�a ��a kh�i �ông Dương (Indohina) so v�i craton Dương T� d�c theo ��i này trong Kainozoi (35-22 tr.n.) �ư�c �ánh giá vào kho�ng 700 km [Chung et al., 1997]. ��i d�ch trư�t Ailao Shan - Sông H�ng kéo dài theo hư�ng �ông nam t� �ông Tibet, d�c theo rìa tây c�a craton Dương T� ��n Bi�n �ông. Ho�t ��ng magma và sinh khoáng c�a ��i d�ch trư�t này v� cơ b�n c�ng tương t� như các c�u trúc Pamir và Tibet nêu trên. � segment Ailao Shan trên lãnh th� Trung Qu�c bi�u hi�n r�ng rãi các ho�t ��ng magma granitoid, mafic ki�m và ki�m Kainozoi và các bi�u hi�n qu�ng hóa liên quan v�i chúng: Cu-Au-porphyr, Au, Au-Sb và Ag. T�i �ây, các nhà nghiên c�u �ã phân chia �ư�c các ��i qu�ng l�n v�i các m� Cu và Cu-Au ki�u porphyry tu�i 40-36 tr.n. và 16-11 tr.n. có quy mô công nghi�p; �ai qu�ng hóa vàng Ailao Shan (v�i các ki�u qu�ng hóa Au-As và Au-Sb có tu�i 30 tr.n.) c�ng như các m� Ag và kim lo�i hi�m khác.
Trên lãnh th� Vi�t Nam, ho�t ��ng magma Kainozoi liên quan v�i va ch�m �n �� - Âu Á g�n li�n v�i s� hình thành ��i Sông H�ng và các c�u trúc k� c�n (Phan Si Pan, Sông �à) [Tr.n Tr/ng Hòa (cb), 1995, 1997, 1999c, 2005c; Tr.n Tr/ng Hòa, 2007; Tran Tuan Anh et al., 2001, 2002; Polyakov et al., 1997; Izokh et al., 2004]. Ho�t ��ng magma mafic ki�m cao kali tu�i Paleogen trên ranh gi�i gi�a c�u trúc Sông �à và Phan Si Pan c�ng có nh�ng ��c �i�m tương t� như các ho�t ��ng magma � Pamir (ph�c h� Bargan, Kyzylrabat, Dunkeldyk) [Pavlova& Borisenko, 2009] và Tibet [Chung et al., 1997; Li, 1997]. Nh�ng tư li�u này cho phép phân chia �ư�c m�t �ai ho�t ��ng magma cao kali Kainozoi liên quan t�i các quá trình va ch�m và lãnh th� Vi�t nam (cá bi�t là TBVN) tr� thành m�t m�t xích c�a chu�i s� ki�n magma ��c thù này. Theo các nghiên c�u g�n �ây, các ho�t ��ng magma Kainozoi trong ph�m vi ��i bi�n ch�t áp su�t-nhi�t �� cao Sông H�ng c�ng như trong các c�u trúc Phan Si Pan và Sông �à k� c�n, d�a theo m�i tương quan v�i ho�t ��ng chuy�n d�ch m�nh d�c theo ��i Sông H�ng (35-22 tr.n.), có th� phân chia thành 3 giai �o�n: trư�c d�ch trư�t (42-35 tr.n.), ��ng d�ch trư�t (35-25 tr.n.) và sau d�ch trư�t (22-19 tr.n.) [Tr.n Tr/ng Hòa, 2007]. Các thành t�o magma hình thành trư�c d�ch trư�t bao g�m: các t� h�p núi l�a - pluton bimodal mafic ki�m kali và siêu ki�m kali (lamproit, absarokit, minet); felsic ki�m (trachyt, granosyenit, syenit) ch� y�u bi�u hi�n trong rift Sông �à. Tu�i thành t�o c�a các t� h�p magma này ch� y�u n�m trong kho�ng 42-35 tri�u n�m. Các thành t�o magma ��ng d�ch trư�t (35-25 tr.n.) trong ��i Sông H�ng ch� y�u là các th� xâm nh�p mafic-siêu mafic
Phn III. Giai on Kainozoi - hot ng magma liên quan t i va chm #n $ - Âu Á 245
(lherzolit, vebsterit, gabro amphibol), còn trên ��i Phan Si Pan là granit sáng màu á ki�m ki�u Yê Yên Sun (35 tr.n.) [Shaerer et al., 1994]. Bi�u hi�n c�a ho�t ��ng magma sau d�ch trư�t ch� y�u quan sát �ư�c trong ��i Sông H�ng dư�i d�ng các �ai m�ch mafic (dolerit) không b� bi�n d�ng và các th� nh� granit sáng màu ho�c các m�ch granit aplit, granit pegmatite có tu�i ��ng v� bi�n thiên trong kho�ng 24-19 tr.n. [Tr.n Tr/ng Hòa, 2007].
V�i nh�ng �i�u trình bày trên, rõ ràng ho�t ��ng magma và sinh khoáng giai �o�n Kainozoi liên quan ��n va ch�m �n �� - Âu Á v�n �ang là m�t trong nh�ng v�n �� nóng c�a ��a ch�t h�c �ương ��i. Trong ph�n này c�a chuyên kh�o, các tác gi� mu�n trình bày các k�t qu� nghiên c�u m�i v� ho�t ��ng magma và sinh khoáng giai �o�n Kainozoi trên lãnh th� Vi�t Nam, mà trong trư�ng h�p này là các c�u trúc ��a ch�t ch�u �nh hư�ng tr�c ti�p ho�c gián ti�p c�a quá trình hình thành và phát tri�n ��i d�ch trư�t Ailao Shan - Sông H�ng trong m�i liên quan v�i va ch�m �n �� - Âu Á.
247
Chng 1
CÁC T HP NÚI LA - PLUTON KIM KALI VÀ SIÊU KIM KALI PALEOGEN RIFT SÔNG $À
Các �á núi l�a-pluton ki�m kali và siêu ki�m kali Paleogen � ph�n tây b�c c�u trúc Sông �à và trên ranh gi�i c�a nó v�i kh�i nâng Phan Si Pan có thành ph�n khá �a d�ng, t� mafic ki�m ��n felsic ki�m. Theo các tài li�u nghiên c�u hi�n có thì nh�ng thành t�o tương t� c�ng khá ph� bi�n � vùng Dali Eihai, tây b�c t�nh Vân Nam (Trung Qu�c) [Li, 1997]. � Vi�t Nam, các nghiên c�u v� các �á núi l�a-pluton mafic ki�m kali và siêu ki�m kali �ã b�t ��u t� r�t s�m và m�t trong nh�ng tên �á � �ây �ã �i vào t� �i�n ��a ch�t th� gi�i: cocit (� Sin Cao và C�c Pia) [Lacroix, 1933], mà sau này v�i m�i quan tâm v� s� có m�t c�a lamproit � Vi�t Nam, Wagner (1986) �ã phân tích l�i cocit t� nh�ng m�u � B�o tàng Thiên nhiên Paris [Wagner C., Velde D., 1986]. Các nghiên c�u sau này v� cocit c�ng như các �á mafic ki�m kali khác � khu v�c Tam �ư�ng và �ông Pao �ã làm sáng t� �ư�c r�ng, cocit có các ��c trưng cơ b�n c�a lamproit th�p titan ki�u ��a Trung H�i [Trn Trng Hòa (cb), 1995; 1997; Polyakov et al., 1997; Trn Tu*n Anh et al., 2001; Nguy0n Trung Chí (cb), 2003]. Ngoài ra, các �á absarokit, minet, trachyt và syenit khu v�c Tam �ư�ng, �ông Pao c�ng �ư�c nghiên c�u chi ti�t v� thành ph�n v�t ch�t và �ư�c gi�i thi�u trong chương này.
1.1. $&c (i*m (,a ch.t
Ho�t ��ng magma ki�m kali và siêu ki�m kali Paleogen � TBVN bi�u hi�n m�nh m� và phân b� r�ng rãi nh�t � khu v�c Tam �ư�ng và �ông Pao (t�nh Lai Châu). V� m�t ��a ch�t, �ây là khu v�c ti�p giáp gi�a m�t bên là c�u trúc Sông �à, còn bên kia là kh�i nâng Phan Si Pan, li�n k� v�i ��i d�ch trư�t Sông H�ng � phía �ông. Di�n l� ch� y�u c�a các �á ki�m kali và siêu ki�m kali �ư�c khoanh ��nh dư�i d�ng 2 trư�ng núi l�a Sin Cao - Pìn H� và �ông Pao (Hình 3.1.1). Trong hai trư�ng �ó, phát tri�n ch� y�u các �á núi l�a và m�t s� �ai m�ch c�ng như thân xâm nh�p nh� phân b� tr�c ti�p trong di�n l� c�a chúng. Ngoài ra, các thân xâm nh�p nh� syenit và �ai m�ch có thành ph�n tương t� còn phân b� r�i rác ngoài
248 Tr�n Tr�ng Hoà (Ch� biên)
di�n l� c�a hai trư�ng núi l�a trên, d�c theo các ��t gãy ��a phương t� Tam �ư�ng ��n Phong Th�. D�a theo thành ph�n, các thành t�o núi l�a-pluton ki�m kali và siêu ki�m kali Paleogen thu�c v� các t� h�p �á sau: 1/ T� h�p mafic-ki�m kali và siêu ki�m kali bao g�m lamproit, absarokit (và trachybasalt, trachyandesit), minet, shonkinit ; 2/ T� h�p felsic ki�m và siêu ki�m kali bao g�m trachyt - trachyrhyolit, syenit-granosyenit.
Trong các nghiên c�u trư�c �ây, các �á thu�c t� h�p ��u �ư�c g�p vào ph�c h� Pu Sam Cap, còn m�t s� kh�i syenit và granosyenit t� t� h�p th� hai là thành ph�n ch� y�u c�a ph�c h� xâm nh�p ki�m có tên kép là N�m Xe - Tam �ư�ng theo ��a danh ph� bi�n c�a chúng [Dovjikov (cb), 1965; Trn V4n Tr5 (cb), 1977]. Nh�ng n�m sau này, các �á núi l�a và �ai m�ch thành ph�n felsic ki�m �ư�c x�p vào h� t�ng Pu Tra tu�i Paleogen, còn t�t c� các kh�i xâm nh�p d�ng á núi l�a trung tính-axit ki�m, các �ai m�ch shonkinit và minet ��u �ư�c g�p l�i trong thành ph�n c�a ph�c h� Pu Sam Cap [6ào 6ìnhTh8c, Hu9nh Trung (cb), 1995]. C�n ph�i nh�n xét r�ng, các �á syenit khu v�c N�m Xe và Tam �ư�ng không hoàn toàn tương t� v� thành ph�n v�i syenit khu v�c �ông Pao và Pu Sam Cáp. Tuy nhiên, do di�n phân b� h�n ch�, l�i chưa xác l�p �ư�c các kh�i riêng bi�t có quan h� ��a ch�t rõ r�t v�i �á vây quanh, ��ng th�i t�i nh�ng khu v�c bi�u hi�n syenit ki�u N�m Xe-Tam �ư�ng c�ng g�p các th� �ai m�ch có thành ph�n shonkinit, lamproit và minet như b�i c�nh ��a ch�t thư�ng th�y � các kh�i xâm nh�p Pu Sam Cáp, nh�ng �á syenit này v�n �ư�c mô t� chung trong thành ph�n c�a ph�c h� Pu Sam Cáp [Trn Trng Hòa (cb), 1995].
Các t� h�p mafic và felsic ki�m kali và siêu ki�m kali ph� bi�n khá r�ng rãi � ph�n tây b�c c�a c�u trúc Sông �à, t� khu v�c Tam �ư�ng-�ông Pao ��n Phong Th�-N�m Xe (Hình 3.1.1). Tuy nhiên, chúng t�p trung ch� y�u � khu v�c Sin Cao và �ông Pao thu�c huy�n Tam �ư�ng (c�) và � �ây các bi�n lo�i th�ch h�c c�ng như d�ng bi�u hi�n c�a chúng th� hi�n ��y �� nh�t và rõ r�t nh�t.
...
- tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn