1. Trang Chủ
  2. Ngôn ngữ học
  3. Định danh thời gian trong phương ngữ Nam Bộ

Định danh thời gian trong phương ngữ Nam Bộ

Ngoài việc sử dụng từ ngữ để định danh về thời gian trong ngôn ngữ toàn dân, người Nam Bộ còn có thêm một số từ ngữ khác. Có thể chia từ ngữ chỉ thời gian ở Nam Bộ làm hai loại: thời gian chính xác và thời gian không chính xác. Để tìm hiểu rõ hơn về định danh thời gian này mời các bạn cùng tham khảo bài viết. Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012 ÑÒNH DANH THÔØI GIAN TRONG PHÖÔNG NGÖÕ NAM BOÄ Hoà Xuaân Tuyeân Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät Ngoaøi vieäc söû duïng töø ngöõ ñeå ñònh danh ve

Thể loại Tài liệu miễn phí Ngôn ngữ học

Số trang 3

Ngày tạo 11/29/2019 4:18:13 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 0.13 M

Tên tệp

Tải Định danh thời gian trong phương ngữ Nam Bộ (.pdf)

Xem mẫu

  1. Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012 ÑÒNH DANH THÔØI GIAN TRONG PHÖÔNG NGÖÕ NAM BOÄ Hoà Xuaân Tuyeân Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät Ngoaøi vieäc söû duïng töø ngöõ ñeå ñònh danh veà thôøi gian trong ngoân ngöõ toaøn daân nhö: luùc, khi, ñeâm qua, hoâm nay, hoâm qua, ngaøy mai…, ngöôøi Nam Boä coøn coù theâm moät soá töø ngöõ khaùc. Coù theå chia töø ngöõ chæ thôøi gian ôû Nam Boä laøm hai loaïi: thôøi gian chính xaùc vaø thôøi gian khoâng chính xaùc (quaõng thôøi gian, thôøi gian coù ñoä xeâ xích). 1. Thôøi gian chính xaùc Ñònh danh thôøi gian chính xaùc trong ngoân ngöõ toaøn daân laø caùc töø ngöõ goïi theo chieàu thôøi gian töø quaù khöù, hieän taïi ñeán töông lai. Taát caû coù coù 5 ñôn vò. Chuùng ta coù theå thaáy treân truïc sau: I I I I I hoâm kia hoâm qua hoâm nay ngaøy mai ngaøy kia (moát) Nhöõng ñôn vò naøy ñöôïc phaân bieät raát roõ: neáu hieän taïi vaø quaù khöù duøng thaønh toá ‚hoâm‛, töông lai laïi duøng thaønh toá ‚ngaøy‛. Trong khi ñoù, ôû Nam Boä coù ‚böõa‛/ ‚hoâm‛ vaø ‚ngaøy‛: böõa (hoâm) kòa, böõa kía, böõa (hoâm) kìa, böõa (hoâm) kia, böõa (hoâm) qua, böõa (hoâm) nay, mai (ngaøy mai), moát (ngaøy moát), böõa kia, böõa kìa nhöng phaân bieät khoâng roõ raøng laém: quaù khöù vaø hieän taïi thì duøng ‚hoâm‛ hoaëc ‚böõa‛, töông lai duøng ‚böõa‛ hoaëc ‚ngaøy‛. Trong 10 ñôn vò thôøi gian naøy thì ngöôøi Nam Boä chæ laáy trong ngoân ngöõ toaøn daân 2 ñôn vò: hoâm nay, hoâm qua; cuõng coù theå keå theâm 2 ñôn vò nöõa laø: mai, moát (ñöôïc ruùt goïn cuûa ngaøy mai, ngaøy moát/ kia): böõa (hoâm) nay I I I I I I I I I I böõa kòa böõa kía böõa kìa böõa kia böõa qua mai moát böõa kia böõa kìa (böõa hoaëc hoâm) Ngoaøi ra, trong phöông ngöõ Nam Boä coøn coù: hoài naõy, hoài hoâm, loái, giaùc, toái ñeâm nay… - Hoài naõy coù nghóa nhö luùc naõy trong phöông ngöõ Baéc Boä. Ví duï: ‚Hoài naõy coù ngöôøi tôùi tìm gaëp anh ñaáy!‛ - Hoài hoâm nghóa laø: ñeâm hoâm qua, toái hoâm qua. Ví duï: ‚Noù khoâng veà nhaø töø hoài hoâm kìa!‛ - Loái nghóa laø vaøo thôøi, vaøo naêm. Ví duï: ‚ÔÛ thò xaõ Baïc Lieâu, loái 1988, ngöôøi ta ñaõ baéc caây caàu Quay naøy roài‛. - Giaùc coù nghóa laø giaác, daïo, luùc, giôø, buoåi. Ví duï: ‚Nhaø em ñi töø giaùc saùng laän!‛. - Toái ñeâm nay gioáng vôùi toái hoâm nay cuûa Baéc Boä. Ví duï: ‚Toái ñeâm nay taïi raïp Cao Vaên Laàu, Ñoaøn Caûi löông Traàn Höõu Trang seõ trình dieãn vôû Ñôøi coâ Löïu”. ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy, neáu Nam Boä thöôøng ñònh danh khoaûng thôøi gian töø 18 giôø ñeán 22 giôø laø toái 107
  2. Journal of Thu Dau Mot university, No1(3) – 2012 ñeâm nay thì Baéc Boä goïi laø toái hoâm nay, coøn töø 23 giôø ñeán 1, 2 giôø saùng hoâm sau Nam Boä goïi laø khuya thì Baéc Boä cuõng goïi laø khuya hoaëc ñeâm, ñeâm khuya. Coù theå toùm taét trong baûng so saùnh sau ñaây: Thôøi gian Nam Boä Baéc Boä hoài naõy (chæ quaù khöù gaàn) luùc naõy Quaù khöù hoài hoâm (chæ quaù khöù xa) toái/ ñeâm qua loái (thôøi ñieåm quaù khöù) vaøo thôøi/ naêm giaùc (chæ thôøi ñieåm) giaác/ luùc/ giôø/ buoåi Hieän taïi toái ñeâm nay (toái cuûa ñeâm) toái hoâm nay (toái cuûa ngaøy) khuya (töø 23 giôø ñeán 1, 2 hoâm sau) ñeâm/ ñeâm khuya 2. Thôøi gian khoâng chính xaùc Thôøi gian khoâng chính xaùc laïi coù theå chia laøm hai loaïi nhoû: thôøi ñieåm khoâng xaùc ñònh vaø khoaûng thôøi gian khoâng xaùc ñònh. 2.1. Thôøi ñieåm khoâng xaùc ñònh Töùc laø thôøi gian aáy naèm taïi moät ñieåm naøo ñoù treân truïc thôøi gian nhöng ngöôøi noùi khoâng nhôù ñích xaùc laø vaøo thôøi ñieåm naøo. Ñoù laø caùc ñôn vò: böõa kia, böõa hoåm, hoài naúm, böõa kæa böõa kòa, böõa kìa böõa kæa, mai moát, mai kia moát noï, hoåm . - Böõa kia coù khi laø thôøi gian chính xaùc, nhöng coù khi laïi ñöôïc duøng vôùi nghóa khoâng xaùc ñònh. Ví duï: ‚Con coøn nhôù mang maùng böõa kia haén ñeán thaêm dì maø, tieác laø con khoâng nhôù ñích xaùc böõa naøo thoâi‛. - Böõa hoåm laø thôøi gian quaù khöù khoâng xaùc ñònh, töông töï nhö böõa kia. Ví duï: ‚Böõa hoåm tuïi tao coøn ñi chôi vöôøn chim nöõa kìa! – Böõa naøo maø tao hoång bieát? – Hình nhö caùch ñaây ba boán böõa gì ñoù thoâi haø!‛. böõa (hoâm) nay I I I I I I böõa kòa böõa kía böõa kia böõa kia böõa qua böõa kia (böõa hoåm) (quaù khöù khoâng xaùc ñònh) - Böõa kóa böûa kòa laø moät quaùn ngöõ chæ moät ngaøy khoâng xaùc ñònh saép tôùi trong töông lai gaàn. Ngöôïc laïi, böõa kìa, böõa kæa xa hôn böõa kæa böõa kòa ít ngaøy vaø cuõng khoâng xaùc ñònh laø ngaøy naøo. - Mai moát: ngaøy mai hoaëc ngaøy moát. Ñeå chæ thôøi gian trong töông lai khoâng xaùc ñònh, ngöôøi ñòa phöông hay duøng cuïm töø mai kia moát noï - moät caùch goïi coù tính chaát phuû ñònh, khi noùi maùt, noùi khoâng chöøng, noùi moâng lung veà thì töông lai. Caùch goïi naøy töông töï Baéc Boä: ‚mai vôùi moát‛ hay ‚mai daøi hôn thuoång‛. - Hoài naúm: hoài naêm aáy. - Hoåm: hoâm aáy v.v. 108
  3. Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012 2.2. Khoaûng thôøi gian khoâng xaùc ñònh Töùc laø thôøi gian ñöôïc xaùc ñònh treân nhieàu ñieåm cuûa truïc thôøi gian. Ñoù laø caùc cuïm töø: hoåm raøy, böõa raøy (maáy böõa raøy), töø raøy saép leân, hoåi giôø (naõy giôø), loùng raøy, xöa raøy, hoài giôø… Xuaát hieän nhieàu nhaát laø tröôøng hôïp hoåm raøy hoaëc böõa raøy, maáy böõa raøy ñöôïc ngöôøi ñòa phöông Nam Boä duøng vôùi nghóa: daïo naøy, maáy böõa nay, töø hoâm aáy ñeán nay. Thöû so saùnh, ‚töø raøy‛ (noùi goïn cuûa ‚töø raøy trôû ñi‛) cuûa Baéc Boä vaø ‚hoåm raøy‛. ‚loùng raøy‛, ‚böõa raøy‛ cuûa Nam Boä, ta seõ thaáy coù söï khaùc bieät ñaùng keå: Quaù khöù Hieän taïi Töông lai I I I ‚hoåm raøy‛/ ‚loùng raøy‛/ ‚böõa raøy‛ ‚töø raøy‛ Ñeå chæ khoaûng thôøi gian töø hieän taïi ñeán töông lai gioáng nhö ‚töø raøy‛ ôû Baéc Boä, ngöôøi Nam Boä duøng töø raøy saép leân. Khoaûng thôøi gian khoâng xaùc ñònh gaàn hôn thì ngöôøi Nam Boä duøng hoài giôø hay naõy giôø (töø naõy ñeán giôø); khoaûng thôøi gian xa hôn, roäng hôn thì duøng: loùng raøy, xöa raøy, hoåi giôø (töø hoài naøo ñeán giôø). Ví duï: ‚Loùng raøy ôû ñaâu maày?‛, ‚Coång chuøa naøy xöa raøy ñaõ vaäy roài‛, ‚Hoåi giôø noù vaäy khoâng haø!‛… Ta coù theå toùm taét: Khoaûng thôøi gian Nam Boä Baéc Boä Töông lai coù moác töø raøy saép leân Töø raøy xuaát phaùt Quaù khöù coù moác keát hoåm raøy/ böõa raøy/ maáy daïo naøy/ maáy böõa nay/ töø hoâm thuùc böõa raøy/loùng raøy/ xöa raøy/ aáy ñeán nay/ laâu nay/ xöa nay/ töø hoåi giôø hoài aáy ñeán giôø Treân ñaây laø nhöõng tìm hieåu böôùc ñaàu veà caùch ñònh danh daân gian thôøi gian cuûa ngöôøi Nam Boä. Caùch goïi thôøi gian naøy chuû yeáu ñöôïc söû duïng ôû nhöõng vuøng noâng thoân phöông Nam. Qua ñaây, chuùng ta cuõng thaáy ñöôïc loái tri nhaän khaù ñaëc bieät cuûa con ngöôøi nôi ñaây. 109
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học