Xem mẫu
- Điều tra, giám sát đa dạng sinh
học ở các KBT
- Điều tra và giám sát ĐDSH ở các khu bảo tồn
Điều tra và giám sát ĐDSH bao gồm 2 nội dung công việc:
Điều tra ĐDSH
Nội dung của điều tra ĐDSH có thể khác nhau tuỳ mục đích yêu cầu cụ
thể.
Điều tra thành phần loài: Còn được gọi là điều tra khu hệ (thực vật, động
vật hoặc một nhóm cụ thể)
Điều tra trữ lượng: Điều tra trữ lượng là những hoạt động ngoại nghiệp
khó khăn hơn, cho câu hỏi “Loài đó có bao nhiêu con trong khu bảo tồn?”
Các cuộc điều tra ĐDSH sẽ cung cấp những thông tin cơ bản về khu hệ
thực vật, động vật cùng những đặc điểm nó về phân bố, số lượng của các
quần thể phục vụ cho các hoạt động tiếp theo (Qui hoạch khu bảo tồn,
nghiên cứu sinh học, nghiên cứu sinh thái, ...).
- Giám sát ĐDSH
Những hoạt động nhằm đánh giá xu hướng biến đổi thành phần các loài, trữ
lượng quần thể, những tác động từ bên ngoài vào quần thể. Giám sát ĐDSH
có thể cung cấp cho ta các thông tin về:
Những thành quả của kế hoạch phục hồi;
Những mục tiêu đạt được;
Tính hiệu quả của việc chi phí tài chính;
Vấn đề đề ra cần được tăng cường hoặc cần được sửa
đổi;
Những thay đổi cần thiết để tăng tính hiệu quả của hoạt
động quản lý (phục hồi sinh cảnh, sử dụng đất, bảo tồn
ĐDSH, biến đổi khí hậu...)
Trên thực tế, để các hoạt động bảo tồn ĐDSH có hiệu
quả thì điều tra và giám sát ĐDSH luôn được kết hợp với
nhau thành “Chương trình điều tra giám sát ĐDSH”.
- Chương trình “Điều tra giám sát ĐDSH” thường
được thiết kế ở một khu vực nhất định, được
tiến hành theo một chu kỳ thời gian và sử dụng
những phương pháp đã thống nhất hay cụ thể là
“Phải tuân thủ khi lặp lại”.
- Tại sao phải điều tra giám sát ĐDSH tại các khu bảo
tồn?
Suy thoái ĐDSH ở Việt Nam đang diễn ra với tốc độ ngày
càng nhanh, nhiều loài động thực vật đặc hữu và quí hiếm
vẫn bị khai thác. Việc xác định cụ thể sự biến đổi của các
loài, môi trường sống của chúng và nguyên nhân ảnh hưởng
thực sự cần thiết nhằm giúp các nhà lãnh đạo lựa chọn và
đưa ra các giải pháp ưu tiên.
- Xây dựng chương trình điều tra giám sát ĐDSH ở một khu bảo
tồn
Một chương trình điều tra giám sát tốt cần được thể hiện:
Đào tạo đơn giản nhưng hiệu quả;
Thiết bị hiện trường đơn giản, chí phí tài chính ít;
Thu hút được sự tham gia tích cực của cán bộ khu bảo tồn và
cộng đồng địa phương;
Khuyến khích tăng cường những hoạt động tuần tra rừng.
Để xây dựng một chương trình điều tra giám sát ĐDSH của khu
một bảo tồn, Ban quản lý, cán bộ kỹ thuật cần trả lời các câu
hỏi: Tại sao, cái gì, ai, ở đâu, khi nào và như thế nào cho các
bước công việc cơ bản sau:
Xác định mục đích yêu cầu của chương trình điều tra giám sát
ĐDSH
Xác định đối tượng cần điều tra giám sát ĐDSH
- Điều tra giám sát cái gì?
Quần thể của các loài động vật, thực vật
hoang dã nào đang bị suy giảm?
Nguyên nhân gây suy giảm là gì?
Sự can thiệp về mặt quản lý có đạt được
những kết quả như mong đợi chưa?
Việc sử dụng bền vững tài nguyên rừng đã
mang lại lợi nhuận cho cộng đồng địa phương
như thế nào?
- Chọn Loài giám sát
Chọn loài dễ quan sát
Chọn loài mà sự hiện diện của nó có thể chỉ
thị tốt cho sự tác động của con người vào khu
bảo tồn
Không nên chọn các loài hiếm hoặc rất hiếm
Có thể chọn các loài đơn thực mà không chọn
các loài đa thực và sống ở nhiều dạng sinh
cảnh khác nhau.
- Chọn sinh cảnh giám sát
Phân loại các sinh cảnh còn được gọi là khoanh khu
vực của một khu bảo tồn. Sinh cảnh chính được chọn
để triển khai hoạt động điều tra giám sát là khu vực
mà ở đó có mặt các loài cần giám sát.
Việc phân chia các dạng sinh cảnh chính cần được
dựa vào bản đồ địa hình, bản đồ hiện trạng tài nguyên
rừng, bản đồ phân bố các loài động thực vật quí hiếm,
vùng dân cư,
Bản đồ càng chi tiết thì việc chọn sinh cảnh giám sát
càng thuận lợi
- Loài
Sè lîng Loµi Cã mÆt / V¾ng mÆt
Ph© bè theo sinh c¶nh
n
MËt ® / Tr÷lîng
é
KÝch thíc quÇn thÓ
TÇn sè xuÊt hiÖn
TØ lÖ % tæ thµnh / chiÕm cø
T¨ng trëng sè Sè lîng sinh s¶n (con/trøng) TB hµng
lîng n¨m
TØ lÖ sèng sãt trung b×nh
BiÕn Tö vong Tæng sè tö vong
® éng
quÇn Tû lÖ tö vong do c¸c nguyªn nh© cô
n
thÓ thÓ
Tû lÖ tö vong tríc tuæi trëng thµnh
sinh dôc
Di c / nhËp Tû lÖ di c / nhËp c
c
Tuæi vµ giíi Tuæi trung b× cña quÇn thÓ, th¸p
nh
CÊu tÝnh cÊu tróc tuæi, tuæi trëng thµnh sinh
- Xác định người thực hiện chương trình điều tra giám
sát
Xác định địa điểm điều tra giám sát
Thực hiện điều tra giám sát ở đâu
Cần xác định địa điểm nơi chương trình điều tra giám
sát ĐDSH sẽ được tiến hành và đó là những nơi có
đối tượng cần điều tra giám sát. Khi xác định khu vực
điều tra giám sát ĐDSH, cần lưu ý:
Có thể tiếp cận trong mọi tình huống (mưa, lũ, ...) và mọi
thời gian của năm;
Địa hình cho phép lập tuyến điều tra giám sát và đi lại được;
Đảm bảo được các điều kiện sinh hoạt tối thiểu như, có địa
điểm đóng lán, có đủ nước sạch để ăn uống, tắm rửa và an
toàn.
- Xác định thời gian giám sát và chu kỳ lặp lại cho một
chương trình ĐDSH
Thực hiện điều tra giám sát khi nào và sau bao lâu thì
lặp lại?
Xác định những điều kiện cơ bản để đáp ứng các hoạt
động điều tra giám sát cũng như các phương pháp thực
hiện
Tiến hành điều tra giám sát như thế nào?
Xác định yêu cầu cần đạt được của chương trình điều
tra giám sát ĐDSH
Kết quả giám sát ra sao?
- Huấn luyện điều tra giám sát ĐDSH
Tập huấn là cần thiết và không thể thiếu được trước
khi thực hiện chương trình điều tra giám sát ĐDSH.
Chương trình và kế hoạch huấn luyện là một nội dung
của chương trình điều tra giám sát ĐDSH. Nội dung
huấn luyện thường bao gồm 3 mảng công việc với các
nội dung chính sau:
•Lý thuyết cơ bản
•Kiến thức kỹ năng:
•Thực hành ngoại nghiệp
- Điều tra giám sát ĐDSH cần tiến hành thứ tự theo các
bước sau:
1. Xác định các mục đích của chương trình điều tra giám sát
ĐDSH;
2. Xác định những loài, sinh cảnh chính cần giám sát;
3. Xác định những người sẽ tham gia điều tra giám sát và các
chuyên gia sẽ hợp tác;
4. Xác định địa điểm sẽ triển khai các hoạt động điều tra giám
sát;
5. Xác định thời gian giám sát và chu kỳ lặp lại;
6. Xác định những điều kiện cơ bản để đáp ứng các hoạt động
điều tra giám sát cũng như các phương pháp thực hiện;
7. Xác định yêu cầu sẽ đạt được.
8. Tổ chức huấn luyện: Xác định nội dung, thời gian, giáo viên
và học viên (người thực hiện chương trình điều tra giám sát
ĐDSH) của lớp huấn luyện
Kế hoạch điều tra giám sát ĐDSH được thiết kế chi tiết, cụ thể thì
- Những kỹ năng điều tra giám sát ĐDSH ngoài thực địa
Kỹ năng phỏng vấn
Tránh đưa ra các câu hỏi quá rõ ràng để thợ săn và người dân địa
phương nói dựa vào đó.
Việc sử dụng ảnh chụp hoặc các tranh vẽ cần hạn chế và chỉ
được sử dụng khi những câu hỏi chi tiết đã được hỏi xong.
Những câu hỏi ban đầu không nên đề cập quá sâu về loài.
Cần so sánh màu sắc với các vật thể xung quanh khu vực tiến
hành phỏng vấn.
Nên đề nghị thợ săn hoặc người dân địa phương cho biết tên địa
phương, vẽ, mô tả hình dạng cơ bản, cơ thể hoặc một số chi
tiết đó mà họ có thể.
Đề nghị thợ săn hoặc dân địa phương cho xem những di vật mà
họ còn để lại làm kỉ niệm để làm minh chứng nếu có thể.
Cần hỏi họ về vùng phân bố của cây hoặc con vật để có thể
thấy rõ được mức độ hiểu biết của họ cũng như mức độ thường
xuyên vào rừng và khoảng thời gian vào rừng của họ.
- Trình tự câu hỏi trong các bước phỏng vấn nên theo thứ
tự sau:
Câu hỏi đầu tiên nên hỏi về số lượng các dạng (không phải về
loài) của nhóm động vật, thực vật cần hỏi. Đưa ra tên gọi chung
chung, ví dụ:
• Đối với cây nhóm thông: “Bác có biết ở đây có bao nhiêu loại
cây như cây thông?”
• Đối vơi Linh trưởng: “ Bác gặp bao nhiêu loại khỉ ở rừng địa
phương mình?”
• Hoặc đối với Hổ: “Anh / ông có biết Hổ không? Đã gặp Hổ
bao giờ chưa? Có còn ở vùng rừng này nữa không? Còn bao
nhiều...?”.
Có thể hỏi thợ săn về những loài thú mà anh ta biết, những loài
cây mà sơn tràng đã khai thác, đặc biệt tên địa phương.
- Kỹ năng sử dụng thiết bị nghiên cứu và công tác thực địa
Địa bàn (Compass)
ống nhòm
Máy đo khoảng cách
Máy đo độ cao
Máy ghi âm
Máy ảnh
Bẫy ảnh
Đổ dấu chân bằng thạch cao
- Kỹ năng quan sát
Một trong những kỹ năng quan trong đối với công tác điều tra
ĐDSH trên thực địa là kỹ năng quan sát. Để có được kỹ năng quan
sát tốt, cán bộ ngoại nghiệp cần:
Kiên Nhẫn; đam mê nghề nghiệp; bình tĩnh và yên lặng; quan sát
kỹ lưỡng
Kỹ năng Ghi chép
Phải tạo được thói quen ghi chép ngay các thông tin quan sát được
Hình thức ghi chép thực địa gồm 3 thể loại chính: số liệu, phác
hoạ và những lời giải thích. Có 5 điểm chú ý trong ghi chép thực
địa là: chính xác, nguyên trạng, dễ nhớ, logic và rõ ràng
- Thông tin chung:
Thời gian (ngày, tháng, năm thực hiện);
Địa điểm điều tra (tên khu vực, địa phương, toạ độ nơi cắm trại,
độ cao, ...);
Người thực hiện (các thành viên trong nhóm);
Thời tiết (đặc điểm thời tiết trước và trong ngày diễn ra cuộc điều
tra);
Thông tin về số liệu quan sát
Các thông tin về loài
Thông tin về nơi sống
- Kỹ năng sử dụng bản đồ
Các loại bản đồ
Bản đồ hiện có các loại sau:
Bản đồ địa hình; Bản đồ Hành chính; Bản đồ hiện trạng rừng
Bản đồ hiện trạng thảm thực vật
Bản đồ hiện trạng sử dụng đất
Tỷ lệ bản đồ và đo khoảng cách
Tỉ lệ bản đồ biều thị mức độ thu nhỏ của kích thước thực trong bản đồ:
Tỉ lệ 25.000 tức 1cm trong bản đồ ứng với 25.000cm(250m)
trên thực địa.
Tỉ lệ 1:50.000 tức 1cm trong bản đồ ứng với 50.0000cm(500m)
trên thực địa.
Tỉ lệ 1:100.000 tức 1cm trong bản đồ ứng với
100.0000cm(1km) trên thực địa.
nguon tai.lieu . vn
