- Trang Chủ
- Luận Văn - Báo Cáo
- Đề tài tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp để nâng cao hiệu quả của đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam
Xem mẫu
- ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI
Thực trạng và giải pháp để
nâng cao hiệu quả của đào tạo
và sử dụng nguồn nhân lực
phục vụ cho sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá ở
Việt Nam
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Lêi më ®Çu
Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®ßi hái ph¶i cã nguån
nh©n lùc , vèn vµ tµi nguyªn . §èi víi ViÖt Nam , c¶ hai nguån lùc tµi
chÝnh vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Òu rÊt h¹n chÕ nªn nguån lùc con ngêi
®¬ng nhiªn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh .So víi c¸c níc l¸ng giÒng chóng ta
cã lîi thÕ ®«ng d©n , tuy nhiªn nÕu kh«ng ®îc qua ®µo t¹o th× d©n ®«ng
sÏ lµ g¸nh nÆng d©n sè cßn nÕu ®îc qua ®µo t¹o chu ®¸o th× ®ã sÏ lµ
nguån nh©n lùc lµnh nghÒ ,cã t¸c ®éng trùc tiÕp lªn tèc ®é t¨ng trëng
kinh tÕ cña quèc gia. Mét ®éi ngò nh©n lùc lµnh nghÒ vµ ®ång bé còng t¹o
nªn søc hÊp dÉn to lín ®Ó thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam .
V× thÕ b¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn 8 ®· chØ râ : “ Gi¸o
dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu , ph¬ng híng chung trong nhiÒu
n¨m tíi lµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ”. B¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn 9
còng nªu : “Ph¶i t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh
mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. Con ®êng c«ng nghiÖp ho¸
hiÖn ®¹i ho¸ cña níc ta cã thÓ vµ cÇn rót ng¾n thêi gian . Thùc tÕ cho
thÊy, sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè , nhiÒu ®iÒu
kiÖn nhng chñ yÕu nhÊt vÉn lµ phô thuéc vµo con ngêi .§iÒu kh¼ng ®Þnh
trªn l¹i cµng ®óng víi hoµn c¶nh níc ta trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng ®Èy
m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. So s¸nh c¸c nguån lùc víi t
c¸ch lµ ®iÒu kiÖn , tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc vµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp
ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× nguån nh©n lùc cã vai trß quyÕt ®Þnh . Do vËy , h¬n
bÊt cø nguån lùc nµo kh¸c ,nguån nh©n lùc ph¶i chiÕm mét vÞ trÝ trung t©m
1
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi níc ta . §©y lµ nguån lùc cña
mäi nguån lùc , lµ nh©n tè quan träng bËc nhÊt ®Ó ®a níc ta nhanh
chãng trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn . Do vËy , khai th¸c ,sö
dông vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ vÊn ®Ò quan träng gãp phÇn thùc
hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Muèn
cã ®îc mét nguån nh©n lùc cã chÊt lîng tèt , chóng ta ph¶i cã nh÷ng
ho¹t ®éng tÝch cùc ®Ó n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc níc nhµ
,tríc hÕt ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ
båi dìng lµ trang bÞ kiÕn thøc truyÒn thô kinh nghiÖm, h×nh thµnh kü
n¨ng kü x¶o trong ho¹t ®éng , h×nh thµnh nªn phÈm chÊt chÝnh trÞ, t
tëng , ®¹o ®øc vµ t©m lý , t¹o nªn nh÷ng mÉu h×nh con ngêi ®Æc trng
vµ t¬ng øng víi mçi x· héi nhÊt ®Þnh , t¹o ra n¨ng lùc hµnh ®éng cho mçi
con ngêi Néi dung cña gi¸o dôc , ®µo t¹o quy ®Þnh néi dung cña c¸c
phÈm chÊt t©m lý t tëng , ®¹o ®øc vµ ®Þnh híng sù ph¸t triÓn cña mçi
nh©n c¸ch . Chóng ta ®ang ®Æt con ngêi vµo vÞ trÝ trung t©m v× khi con
ngêi ë ®óng vÞ trÝ cña nã th× nã míi ph¸t huy hÕt tiÒm lùc ®ang ngñ yªn
cña ViÖt Nam . §ã lµ mét chiÕn lîc ®óng ®¾n cña níc ta hiÖn nay
.Muèn lµm ®îc ®iÒu ®ã chóng ta cÇn ph¶i nghiªn cøu thùc tr¹ng mét c¸ch
chÝnh x¸c ®Ó ®Ò ra gi¶i ph¸p hîp lý, ®Ó lµm sao n©ng cao hiÖu qu¶ nguån nh©n
lùc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan
träng ®èi víi níc ta hiÖn nay, do ®ã em chän ®Ò tµi "Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®µo t¹o vµ sö dông nguån nh©n lùc phôc vô cho
sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam"
2
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Néi dung
I. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn.
1. C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ g×.
C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®èi c¨n b¶n, toµn diÖn
c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö
dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng
cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù
ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng xuÊt x·
héi cao.
Chóng ta ®i theo con ®êng x· héi chñ nghÜa do ®ã ta cÇn quan t©m ®Õn
néi dung c¬ b¶n cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi kú qu¸ ®é lªn
chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. §ã lµ ta ph¶i ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, c¬ së
vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi trªn c¬ së thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ nÒn s¶n
xuÊt x· héi vµ ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i; chuyÓn
®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo híng hiÖn ®¹i ho¸, hîp lý ho¸ vµ hiÖu qu¶ cao; thiÕt
lËp quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
2. Vai trß cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®èi víi sù ph¸t triÓn
kinh tÕ ViÖt Nam.
Tõ thËp niªn 60 cña thÕ kû XX, §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra ®êng
lèi c«ng nghiÖp ho¸ vµ coi c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m xuyªn suèt
thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa héi. Ph©n tÝch nh÷ng t¸c dông c¬ b¶n cña c«ng
nghiÖp ho¸ ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt níc hiÖn nay cµng lµm râ ý nghÜa vai trß
trung t©m cña c«ng nghiÖp ho¸.
C«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta tríc hÕt lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu x©y
dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. §ã lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc
3
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nh»m c¶i tiÕn mét x· héi n«ng nghiÖp thµnh mét x·
héi c«ng nghiÖp, g¾n víi viÖc h×nh thµnh tõng bíc quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé,
ngµycµng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt u viÖt cña chÕ ®é x· héi míi x· héi
chñ nghÜa.
Níc ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ nÒn n«ng nghiÖp l¹c
hËu, b×nh qu©n ruéng ®Êt thÊp, 80% d©n c n«ng th«n cã møc thu nhËp rÊt thÊp
søc mua h¹n chÕ. V× vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn
vËt chÊt kü thuËt cÇn thiÕt vÒ con ngêi vµ khoa häc - c«ng nghÖ, thóc ®Èy
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nh»m huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån
lùc ®Ó kh«ng ngõng t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng
nhanh, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cho nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng
b»ng vµ tiÕn bé x· héi, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng sinh th¸i.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ra c¬ së vËt chÊt ®Ó lµm biÕn ®æi vÒ chÊt lùc
lîng s¶n xuÊt, nhê ®ã mµ n©ng cao vai trß cña con ngêi lao ®éng - nh©n tè
trung t©m cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc x©y
dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
NÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nhê thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ mang
l¹i, lµ c¬ së kinh tÕ ®Ó cñng cè vµ ph¸t triÓn khèi liªn minh v÷ng ch¾c gi÷a giai
cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ ®éi ngò tri thøc trong sù nghiÖp c¸ch
m¹ng x· héi chñ nghÜa. §Æc biÖt lµ gãp phÇn t¨ng cêng quyÒn lùc, søc m¹nh
vµ hiÖu qu¶ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ nhµ níc.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ
®éc lËp, tù chñ v÷ng m¹nh trªn c¬ ë ®ã mµ thùc hiÖn tèt sù ph©n c«ng vµ hîp
t¸c quèc tÕ.
Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t
triÓn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh quy ho¹ch vông l·nh thæ hîp lý theo híng chuyªn
canh tËp chung lµm cho quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c vïng, c¸c miÒn trë nªn thèng
nhÊt cao h¬n.
4
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
C«ng nghiÖp ho¸ kh«ng nh÷ng cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng
trëng ph¸t triÓn cao mµ cßn t¹o tiÒn dÒ vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t triÓn vµ hiÖn
®¹i ho¸ nÒn quèc phßng an ninh. Sù nghiÖp quèc phßng vµ an ninh g¾n liÒn víi
sù nghiÖp ph¸t triÓn v¨n ho¸, kinh tÕ x· héi.
Thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ra tiÒn ®Ò kin tÕ cho sù ph¸t triÓn ®ång bé
vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi, quèc phßng vµ an ninh. Thµnh c«ng cña
sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù th¾ng
lîi cña con ®êng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· lùa chän. ChÝnh
v× vËy mµ c«ng nghiÖp ho¸ kinh tÕ ®îc coi lµ nhiÖm vô träng t©m trong suèt
thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi.
3. Lý luËn nguån nh©n lùc.
Ngµy nay khi vai trß cña nguån nh©n lùc ®ang ngµy cµng ®îc thõa nhËn
nh mét yÕu tè quan träng bªn c¹nh vèn vµ c«ng nghÖ cho mäi sù t¨ng trëng
th× mét trong nh÷ng yªu cÇu ®Ó hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc còng nh thÕ
giíi lµ ph¶i cã ®îc mét nguån nh©n lùc cã ®ñ søc ®¸p øng ®ù¬c nh÷ng yªu cÇu
cña tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khu vùc, cña thÕ giíi, cña thêi ®¹i.
Nguån nh©n lùc lµ toµn bé nh÷ng ngêi lao ®éng ®ang cã kh¶ n¨ng tham
gia vµo c¸c qu¸ tr×nh lao ®éng vµ c¸c thÕ hÖ n«id tiÕp sÏ phôc vô cho x· héi.
Nguån nh©n lùc víi t c¸ch lµ mét yÕu tè cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
lµ kh¶ n¨ng lao ®éng c¶ x· héi ®îc hiÓu theo nghÜa hÑp h¬n, bao gåm nhãm
d©n c trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng. Víi c¸ch hiÓu nµy nguån
nh©n lùc t¬ng ®¬ng víi nguån lao ®éng.
Nguån nh©n lùc cßn cã thÓ hiÓu lµ tæng hîp c¸ nh©n nh÷ng con ngêi cô
thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng, lµ tæng thÓ c¸c yÕu tè vÒ thÓ chÊt vµ tinh
thÇn ®îc huy ®éng vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Víi c¸ch hiÓu nµy nguån nh©n lùc
bao gåm nh÷ng ngêi tõ giíi h¹n díi ®é tuæi lao ®éng trë lªn.
Nguån nh©n lùc ®îc xem xÐt trªn gi¸c ®é sè lîng vµ chÊt lîng. Sè
lîng nguån nh©n lùc ®îc biÓu hiÖn th«ng qua chØ tiªu quy m« vµ tèc ®é t¨ng
5
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
nguån nh©n lùc. C¸c chØ tiªu nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c chØ tiªu quy m«
vµ tèc ®é t¨ng d©n sè. Quy m« d©n sè cµng lín, tèc ®é t¨ng d©n sè cµng cao th×
dÉn ®Õn quy m« vµ tèc ®é t¨ng nguån nh©n lùc cµng lín vµ ngîc l¹i. Tuy
nhiªn, mèi quan hÖ d©n sè vµ nguån nh©n lùc ®îc biÓu hiÖn sau mét thêi gian
nhÊt ®Þnh (v× ®Õn lóc ®ã con ngêi muèn ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, míi cã kh¶ n¨ng lao
®éng).
Khi tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, con ngêi ®ãng
vai trß chñ ®éng, lµ chñ thÓ s¸ng t¹o vµ chi phèi toµn bé qu¸ tr×nh ®ã, híng nã
tíi môc tiªu nhÊt ®Þnh. V× vËy, nguån nh©n lùc kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sè lîng
lao ®éng ®· cã vµ sÏ cã mµ nã cßn ph¶i bao gåm mét tæng thÓ c¸c yÕu tè thÓ
lùc, trÝ lùc, kü n¨ng lµm viÖc, th¸i ®é vµ phong c¸ch lµm viÖc... tÊt c¶ c¸c yÕu tè
®ã ngµy nay ®Òu thuéc vÒ chÊt lîng nguån nh©n lùc vµ ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét
chØ tiªu tæng hîp lµ v¨n ho¸ lao ®éng. Ngo¶i ra, khi xem xÐt nguån nh©n lùc, c¬
cÊu cña lao ®éng - bao gåm c¶ c¬ cÊu ®µo t¹o vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ còng lµ
mét chØ tiªu rÊt quan träng.
Còng gièng nh c¸c nguån lùc kh¸c, sè lîng vµ ®Æc biÖt lµ chÊt lîng
nguån nh©n lùc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc t¹o ra cña c¶i vËt chÊt
vµ tinh thÇn cho x· héi.
§Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nhu cÇu sö dông lao ®éng, nh÷ng
ngêi lao ®éng ph¶i ®îc ®µo t¹o, ph©n bæ vµ sö dông theo c¬ cÊu hîp lý, ®¶m
b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cao trong sö dông. Mét quèc gia cã lùc lîng lao ®éng ®«ng
®¶o, nhng nÕu ph©n bæ kh«ng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¬ cÊu ®µo t¹o
kh«ng phï hîp víi nhu cÇu sö dông th× lùc lîng lao ®éng ®«ng ®¶o ®ã kh«ng
nh÷ng kh«ng trë thµnh nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn mµ nhiÒu khi cßn lµ g¸nh nÆng
c¶n trë sù ph¸t triÓn.
4. Vai trß cña nguån nh©n lùc víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ vµ víi nÒn kinh tÕ tri thøc ë níc ta.
Ngµy nay, tríc sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc
6
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
c«ng nghÖ vµ th«ng tin, sù giao lu trÝ tuÖ vµ t tëng liªn minh kinh tÕ gi÷a c¸c
khu vùc trªn thÕ giíi. Sù ra ®êi cña nhiÒu c«ng ty xuyªn quèc gia ®· t¹o ra tèc
®é y¨ng trëng cha tõng thÊy. T×nh h×nh ®ã ®· dÉn ®Õn sù quèc tÕ ho¸ kinh tÕ
thÕ giíi, g©y nªn nh÷ng ®¶o lén vÒ chÝnh trÞ x· héi s©u s¾c mang tÝnh toµn cÇu
vµ ®ang ®i ®Õn thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi. Trong bèi c¶nh ®ã khu vùc
Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ®ang næi lªn lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt. Mét
trong nh÷ng yÕu tè chñ chèt thøc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ nhanh chãng lµ vai trß
cña nguån nh©n lùc.
NÒn kinh tÕ tri thøc lµ kinh tÕ dùa trªn c¸c trô cét chñ yÕu lµ c«ng nghÖ
th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi... §Ó cã ®îc nÒn kinh tÕ
tri thøc cÇn ph¶i x©y dùng c¬ së h¹ tÇng v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn khoa häc c«ng
nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin; ®ång thêi ph¶i ®Çu t cho ph¸t triÓn gi¸o
dôc ®µo t¹o hay nãi c¸ch kh¸c ph¶i ®Çu t cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. C¸c
níc muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ph¶i ®Çu t cho ph¸t triÓn con
ngêi mµ cèt lâi lµ ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, ®Æc biÖt lµ ®µu t ph¸t triÓn
nh©n tµi. Nhµ kinh tÕ häc ngêi Mü, «ng Garry Becker- ngêi ®îc gi¶i thëng
Nobel vÒ kinh tÕ n¨m 1992, ®· kh¼ng ®Þnh: " kh«ng cã ®Çu t nµo mang l¹i
nguån lîi lín nh ®Çu t cho gi¸o dôc" (Nguån: The Economist 17/10/1992).
Nhê cã sù ®Çu t cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc mµ nhiÒu níc chØ trong mét
thêi gian ng¾n ®· nhanh chãng trë thµnh níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
ViÖt Nam lµ níc ®ang ph¸t triÓn cã lùc lîng s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thÊp,
nÒn kinh tÕ tri thøc ®èi víi ViÖt Nam lµ kh¸i niÖm hoµn toµn míi mÎ. Do vËy,
cã ý kiÕn cho r»ng nÒn kinh tÕ tri thøc ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay qu¸ xa vµ
kh«ng hiÖn thùc; cho r»ng ViÖt Nam ph¶i x©y dùng xong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ ®Ó lµm tiÒn ®Ò cho kinh tÕ tri thøc ra ®êi vµ ph¸t triÓn, kinh tÕ tri thøc
kh«ng chØ bao gåm c¸c ngµnh míi xuÊt hiÖn dùa trªn c«ng nghÖ cao, mµ cßn c¶
c¸c ngµnh truyÒn thèng ®ùoc c¶i t¹o bµng khoa häc c«ng nghÖ cao. Do ®ã
kh«ng nªn chê cho ®Õn khi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ kÕt thóc
7
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
míi tiÕn hµnh x©y dùng kinh tÕ tri thøc, mµ ngay trong giai ®o¹n nµy, ®Ó ph¸t
triÓn vµ theo kÞp c¸c níc trªn thÕ giíi, chóng ta ph¶i ®ång thêi ph¶i quan t©m
tíi nh÷ng lÜnh vùc mµ chóng ta cã thÓ tiÕp cËn.
§èi víi ViÖt Nam, mét ®Êt níc n«ng nghiÖp, râ rµng chóng ta kh«ng thÓ
x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc nh c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
Thùc ra ®ã lµ sù tiÕp tôc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ë mét
tr×nh ®é cao h¬n, dùa trªn chÊt x¸m cña con ngêi. MÆt kh¸c do xuÊt ph¸t ®iÓm
cña lùc lîng s¶n xuÊt cña ta thÊp, mµ tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam ph¶i
phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam, tøc mang nh÷ng ®Æc thï cña m×nh. Do ®ã
viÖc x¸c ®Þnh néi dung c¸c ngµnh kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸, chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ con ngêi ®Ó tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc
trë thµnh nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña mäi cÊp, mäi ngµnh, nhÊt lµ c¸c
cÊp ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc. Trong viÖc chuÈn bÞ Êy viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng
m¹nh, yÕu vµ t×m ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ quan träng vµ cÊp
b¸ch nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay.
Theo kinh nghiÖm cña nhiÒu níc th× nÕu chØ cã lùc lîng lao ®éng ®«ng
vµ rÎ th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, mµ ®ßi hái ph¶i cã mét ®éi ngò
lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. ChÝnh nhê lùc lîng cã tr×nh ®é chuyªn
m«n cao mµ NhËt B¶n vµ c¸c níc Nics (c¸c níc c«ng nghiªpj míi) vËn hµnh
cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ nhËp khÈu hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt ra nhiÒu mÆt hµng cã søc
c¹nh tranh cao víi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn trªn thÕ giíi.
§Ó ®¶m thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc, ph¶i båi dìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ngêi. Víi t c¸ch lµ môc tiªu vµ
®éng lùc ph¸t triÓn, con ngêi cã vai tr× to lín kh«ng nh÷ng trong ®êi s«ng kinh
tÕ mµ con trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c. Bëi vËy ph¶i quan t©m, n©ng cao chÊt
lîng con ngêi, kh«ng chØ víi t c¸ch lµ ngêi lao ®éng s¶n xuÊt, mµ víi t
c¸ch lµ c«ng d©n trong x· héi, mét c¸ nh©n trong tËp thÓ, mét thµnh viªn trong
céng ®ång nh©n lo¹i... Kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
8
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
nÕu kh«ng cã ®éi ngò ®«ng ®¶o nh÷ng c«ng nh©n lµnh nghÒ, nh÷ng nhµ khoa
häc kü thuËt tµi n¨ng, giái chuyªn m«n nghiÖp vô, nh÷ng nhµ doanh nghiÖp
th¸o v¸t, nh÷ng nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý tËn tuþ, biÕt nh×n xa tr«ng réng.
Vµo nh÷ng n¨m 80, quan ®iÓm ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®· trë thµnh vÊn
®Ò quan t©m ®Æc biÖt ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Con ngêi ®îc coi lµ yÕu tè
quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn. Trong thêi ®¹i míi, muèn gi¶i quyÕt hµi hoµ
c¸c yÕu tè cung vµ cÇu cã liªn quan ®Õn chiÕn lîc oh¸t triÓn nguån nh©n lùc
th× cÇn xem xÐt khÝa c¹nh nguån nh©n lùc theo quan hÖ mét phÝa. Ph¶i thÊy
®îc vai trß s¶n xuÊt cña nguån lµ vÊn ®Ò cèt lâi cña häc thuyÕt vèn con ngêi.
Vµ vai trß s¶n xuÊt cña nguån nh©n lùc cã quan hÖ chÆt chÏ víi vai trß tiªu
dïng ®îc thÓ hiÖn b»ng chÊt lîng cuéc sèng. C¬ chÕ nèi liÒn hai vai trß lµ tr¶
c«ng cho ngêi lao ®éng tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ thu nhËp ®Çu t trë
l¹i ®Ó n©ng cao møc sèng cña con ngêi t¹o nªn kh¶ n¨ng n©ng cao møc sèng
cho toµn x· héi vµ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng... C¸c níc nghÌo ë Ch©u ¸ ®Òu
nhËn thøc do tèc ®é t¨ng d©n sè qu¸ nhanh nhiÒu quèc gia coi viÖc gi¶m ®ãi
nghÌo cßn quan träng h¬n c¶ gi¸o dôc, ®ã lµ mét thiÖt h¹i to lín.
ViÖt Nam ®ang híng tíi mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc víi môc tiªu b¶o ®¶m cho d©n
giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng bµng v¨n minh, an ninh quèc gia vµ sù bÒn v÷ng
cña m«i trêng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chØ cã thÓ ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng
nhanh, HiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao khi nÒn kinh tÕ Êy thùc sù dùa trªn c¬ së
c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸, trong ®ã ph¶i lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con
ngêi lµm yÕu c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
II. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®µo t¹o vµ
sö dông nguån nh©n lùc phôc vô cho sô nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸
- hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam.
1. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc níc ta.
9
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
a. Sè lîng (quy m«) Nguån nh©n lùc ViÖt Nam.
Quy m« nguån nh©n lùc ViÖt Nam.
ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng níc ®«ng d©n, d©n sè víi quy m« d©n sè
®øng thø hai §«ng Nam ¸ vµ thø mêi ba trªn thÕ giíi. Mét ®Êt níc víi c¬
cÊu d©n sè trÎ víi sè ngêi trong ®é tuæi 16 - 34 chiÕm 60% trong tæng sè 35,9
triÖu ngêi lao ®éng: Nguån bæ sung hµng n¨m lµ 3% - tøc kho¶ng 1,24 triÖu
ngêi. Theo tæng ®iÒu tra d©n sè ngµy 1-4-1999, quy m« d©n sè níc ta lµ 76,3
triÖu ngêi vµ dù tÝnh ®Õn n¨m 2010 quy m« d©n sè níc ta kho¶ng 95 triÖu vµ
sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng gÇn 58 triÖu, chiÕm 60,7% d©n sè . Dù b¸o thêi
kú 2001 ®Õn 2010 cÇn t¹o thªm chç lµm viÖc míi cho kho¶ng 11 - 12 triÖu lao
®éng (cha kÓ sè lao ®éng tån ®äng c¸c n¨m chuyÓn sang), b×nh qu©n mçi n¨m
ph¶i t¹o thªm 1,1 ®Õn 1,2 triÖu chç lµm viÖc míi. TÝnh ®Õn 1/7/2000, tæng lùc
lîng lao ®éng c¶ níc cã 38.643.089 ngêi, so víi kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i thêi
®iÓm 1/7/1996 t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 975.645 ngêi, víi tèc ®é t¨ng 2,7%
mét n¨m, trong khi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng hµng n¨m cña thêi kú nµy lµ
1,5% mét n¨m.
Quy m« nguån nh©n lùc qua ®µo t¹o cña ViÖt Nam vµ viÖc sö dông
nguån nh©n lùc nµy.
ViÖt Nam tuy cã lùc lîng lao ®éng dåi dµo nhng lùc lîng lao ®éng ®· qua
®µo t¹o thùc tÕ l¹i thiÕu, ®ã lµ m©u thuÉn vÒ quy m« cña nguån nh©n lùc níc
ta, chóng ta võa thõa võa thiÕu nguån nh©n lùc.
HiÖn nay ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trong c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc
thuéc c¸c bé, c¸c ngµnh ë c¸c c¬ quan trung ¬ng cã 129763 ngêi, trong ®ã cã
74% c«ng chøc cã tr×nh ®é tõ ®¹i häc trë lªn.
b. VÒ chÊt lîng nguån nh©n lùc ViÖt Nam.
Theo sè liÖu ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm tõ n¨m 1996 – 1999 th× ®èi víi
35,866 – 37,784 triÖu ngêi lao ®éng trong c¶ níc , sè ngêi lao ®éng cha
10
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
biÕt ch÷ vÉn cßn tíi 5,75% n¨m 1996, 5,10% n¨m 1997, 3,84%n¨m 1998 vµ
4,10% n¨m 1999
Trong sè ngêi cha biÕt ch÷ , cã vïng chiÕm tû lÖ cao nh ®ång b»ng
s«ng Cöu Long ( vïng chiÕm 21% lao ®éng c¶ níc ) n¨m 1999 cßn tíi 33% ,
vïng ®«ng B¾c ( vïng chiÕm 15% lao ®éng c¶ níc) cßn tíi 19%.....
Trong sè ngêi biÕt ch÷ , vÉn cßn nhiÒu ngêi cha tèt nghiÖp cÊp .N¨m
1996 cã 20,92 , n¨m 1997 cã 20,26%n¨m 1998 cã 18,50% vµ n¨m 1999
cßn18,00%. Sè ngêi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc chØ cã 13– 14% c¸c n¨m
1996-1997 vµ 16- 17% n¨m 1998, 1999
Nh×n chung tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ngêi lao ®éng ®· kh¸ h¬n sau 10 n¨m ,
sè ngêi biÕt ch÷ n©ng lªn tõ 84% n¨m 1989 lªn 96% n¨m 1999. Sè ngêi biÕt
ch÷ nhng cha tèt nghiÖp cÊp còng gi¶m dÇn, tuy cßn chËm , líp häc b×nh
qu©n cña ngêi lao ®éng ®· t¨ng tõ 3,3/12n¨m 1997 lªn líp 7,4/12n¨m1999
Bªn c¹nh ®ã chØ sè HDI cña ViÖt Nam n¨m 2000 xÕp thø 100/171 níc .
Qua “ ®iÒu tra lao ®éng - viÖc lµm ë ViÖt Nam ” c¸c n¨m 1996 – 1999 cho thÊy
: lùc lîng lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n – kü thuËt chiÕm trong tæng
sè lùc lîng lao ®éng ®îc ®iÒu tra ( 35,8 – 37,7 triÖu ngêi ) ngµy cµng gi¶m
qua c¸c n¨m . Cô thÓ nh sau :
N¨m Lùc lîng lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é/ tæng sè lao ®éng
1996 87,69%
1997 87,71%
1998 86,69%
1999 86,13%
2000 80 – 82%
Tuy nhiªn ë nhiÒu vïng sè lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é, chuyªn m«n kü
thuËt cßn chiÕm tû lÖ kh¸ cao : n¨m1999 sè kh«ng cã chuyªn m«n nghiÖp vô ë
vïng T©y B¾c lµ 92,36% ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ91,7%
Sè lao ®éng cã chuyªn m«n ngµy cµng t¨ng mÆc dï kh«ng cao. N¨m 1996
lµ 12,31%, n¨m 1997 : 12,29% n¨m 1998: 13,31% n¨m 1999 : 13,87% vµ ®Õn
11
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
n¨m 2000 lµ 18 – 20%
VÒ trÝ lùc vµ thÓ lùc.
Ngêi ViÖt Nam cã truyÒn thèng cÇn cï, th«ng minh, ham häc hái, CÇu
tiÕn bé, cã ý chÝ vµ tinh thÇn tù lùc tù cêng d©n téc ph¸t triÓn kh¸ vÒ thÓ lùc,
trÝ lùc, cã tÝnh c¬ ®éng cao cã thÓ tiÕp thu nhanh kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ
tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, cã thÓ nãi ®©y lµ mét trong sè c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ta trong
qu¸ tr×nh héi nhËp.
B¶ng: mét sè chØ tiªu vÒ søc khoÎ, y tÕ cña c¸c níc ASEAN.
ChØ tiªu Thêi gian ViÖt Brun©y In®«nªxia Malaixia Philippin Th¸i Xingapo
Nam Lan
Tuæi thä b×nh qu©n 1992 63,4 74 62 70,4 64,4 68,7 74,2
Cung cÊp calo b×nh qu©n/ngêi 1988-1990 2220 2860 2610 2670 2340 2280 3210
Tû lÖ cung cÊp calo/ngêi so 1988-1990 102 _ 112 124 108 100 144
víi nhu cÇu tèi thiÓu(%)
Tû lÖ ®îc dÞch vô y tÕ(%) 1985-1990 90 96 80 90 75 70 100
Tû lÖ ®îc dïng níc s¹ch(%) 1988-1991 27 95 51 72 82 76 100
Nguån: chØ sè vµ chØ tiªu ph¸t triÓn con ngêi. NXB Thèng Kª. Hµ Néi 1995.
Qua b¶ng trªn ta thÊy: c¸c chØ sè cña ViÖt Nam lu«n lu«n ë møc thÊp, cã
nh÷ng chØ sè ë møc thÊp nhÊt trong khu vùc. Nh÷ng chØ tiªu liªn quan vµ ¶nh
hëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn thÓ chÊt, thÓ lùc cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam
rÊt thÊp: Cung cÊp cao b×nh qu©n ®Çu ngêi chØ cã 2220 calo, thÊp nhÊt trong
khu vùc. VÒ tû lÖ cung cÊp calo b×nh qu©n ®Çu ngêi so víi nhu cÇu b×nh qu©n
tèi thiÓu, ViÖt Nam chØ cao h¬n Th¸i Lan (100%), In®«nªxa (122%), Xingapo
(144%), Philippin (108%), Malaixia (124%). Mét lo¹t c¸c chØ tiªu kh¸c liªn
quan ®Õn y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ cña ViÖt Nam còng cßn ë møc thÊp, ®iÒu ®ã
lý gi¶i phÇn nµo sù h¹n chÕ vÒ mÆt thÓ lùc cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Cho
®Õn nay thÓ lùc cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam cßn cha ®¸p øng ®îc nh÷ng
yªu cÇu cña nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lín vµ á ®©y ®· béc lé mét trong nh÷ng
yÕu ®iÓm c¬ b¶n cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam.
12
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Nh÷ng mÆt m¹nh tõ tríc ®Õn nay cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam vÉn ®îc
nh¾c ®Õn lµ: cã truyÒn thèng lao ®éng cÇn cï, cã tinh thÇn vîy khã vµ ®oµn kÕt
cao, th«ng minh s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ øng dông khoa häc kü thuËt
hiÖn ®¹i, cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi nhiÒu t×nh huèng phøc t¹p. Nhng thùc tÕ
còng cho thÊy nh÷ng ®iÓm yÕu kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn lµ tr×nh ®é kü thuËt,
tay nghÒ, kü n¨ng tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm qu¶n ký cña ngêi VÖt Nam cßn rÊt
thÊp, cha kÓ nh÷ng t¸c h¹i cña thãi quen vµ t©m lý cña ngêi s¶n xuÊt nhá.
Kh¶ n¨ng t duy cña lao ®éng níc ta.
Nguån nh©n lùc ViÖt Nam víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, tríc yªu cÇu lín cña
qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ tá ra bÊt cËp. Tõ
nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, phong c¸ch t duy con ngêi ViÖt Nam cßn mang
nÆng tÝnh chÊt s¶n xuÊt nhá, thñ c«ng, l¹c hËu. S¶n xuÊt vµ qu¶n lý b»ng kinh
nghiÖm theo kiÓu trùc gi¸c, lÊy th©m niªn c«ng t¸c, cô thÕ nghÒ nghiÖp vµ lßng
trung thµnh ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng vµ ph©n chia thu nhËp. Lao ®égn cha
®îc ®µo t¹o vµ rÌn luyÖn trong m«i trêng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nªn hiÖu xuÊt
lao ®éng cha ®îc ®Ò cao vµ ®¸nh gi¸ ®óng møc. Khi tiÕn bé khoa häc kü
thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®îc th©m nhËp vµ chuyÓn giao vµo ViÖt Nam th×
m©u thuÉn gi÷a tr×nh ®é hiÖn ®¹i cña trang thiÕt bÞ kü thuËt - c«ng nghÖ víi
tr×nh ®é l¹c hËu cña ngêi sö dông xuÊt hiÖn. Ngêi qu¶n lý ngêi sö dông
c«ng nghÖ th× kh«ng thÓ tiÕp thu, cµng kh«ng thÓ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c«ng
nghÖ, nªn gi¶m hiÖu xuÊt cña vèn ®Çu t.
HiÖn nay, c«ng nghÖ ViÖt Nam ë møc trung b×nh kÐm. Trong c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp, hÖ thèng m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu tõ 2 ®Õn 4 thÕ hÖ so víi thÕ
giíi. C¸c chØ tiªu chñ yÕu cÒ tiªu hao nguyªn, nhiªn, vËt liÖu g¸p 1,5 ®Õn 2 lÇn
møc chung cña thÕ giíi, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, n¨ng suÊt lao ®éng c«ng
nghiÖp chØ ®¹t 30% møc trung b×nh cña thÕ giíi ( theo sè liÖu b¸o c¸o cu¶ GS
®Æng h÷u t¹i héi c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ toµn quèc ngµy 12/2/1995). Sè
nh©n c«ng cã tr×nh ®é bËc 4 trë lªn chØ b»ng 1/3 tæng sè c«ng nh©n kü thuËt,
13
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
c«ng nh©n cã tr×nh ®é b¹c 7 chØ cã 4000 ngêi nµ ®a phÇn tuæi ®· cao. ThiÕu
c«ng nh©n kü thuËt, ®Æc biÖt lµ c«ng nh©n bËc cao lµ nh©n tè trùc tiÕp ¶nh
hëng ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ, lµm gi¶m hiÖu xuÊt sö dông cña
thiÕt bÞ c«ng nghÖ.
HiÖn nay c¸c nhµ c«ng nghÖ, c«ng tr×nh s, kü s thùc hµnh níc ta rÊt
thiÕu, nhÊt lµ c¸n bé ë c¸c ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, vi ®iÖn tö sinh häc, tù
®éng ho¸ s¶n xuÊt... Sè c¸n bé khoa häc thuéc c¸c ngµnh kü thuËt liªn quan ®Õn
c«ng nghÖ chØ chiÕm 11% tæng c¸n bé trong c¬ chÕ kinh tÕ cò nªn kinh nghiÖm,
n¨ng lùc s¸ng t¹o thùc tiÔn, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o c«ng nghÖ yÕu.
Sù l¹c hËu, non yÕu vÒ tr×nh ®é cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam so víi
nh©n lùc trong khu vùc vµ thÕ giíi.
Tr×nh ®é lao ®éng kü thuËt níc ta võa yÕu, võa thiÕu, võa bÊt hîp lý vÒ
c¬ cÊu ®µo t¹o, võa ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ. Tr×nh ®é non kÐm, l¹c hËu vÒ khoa häc c«ng nghÖ, t¸c
phong lao déng, kû luËt, sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ thÞ trêng, tÝnh tõ chÞu
tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n thÊp ¶nh hëng ®Õn c¹nh tranh cña nguån nh©n lùc ViÖt
Nam khi hoµ nhËp vµo thÞ trêng nh©n lùc tiªn tiÕn cña thÕ giíi.
HiÖn nay, nguån nh©n lùc ®åi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ, vÒ l©u dµi kh«ng thÓ
lµ lîi thÕ ph¶t triÓn ViÖt Nam, V× lîi thÕ nh©n c«ng rÎ trªn thÕ giíi ®ang dÇn
mÊt ®i vµ thay vµo ®ã lµ tr×nh ®é trÝ tuÖ cao ®ång ®Òu cña nh©n c«ng.
Trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸c bé ®èi t¸c, sù s¾c
s¶o mÒm dÎo, nh¹y bÐn, linh ho¹t trong ngo¹i giao cña c¸n bé ¶nh hëng rÊt
®Õn lîi Ých cña nh÷ng quèc gia. §Ó gi¶m ®îc nh÷ng bÊt lîi, t¹o ra sù t¬ng
®ång trong hoµ nhËp, c¹nh tranh víi thÞ trêng nh©n lùc khu vùc vµ thÕ giíi,
ngêi lao ®éng ViÖt Nam ph¶i ®îc trang bÞ c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n nghÒ
nghiÖp, ngo¹i ng÷, lao ®éng, kû luËt, t¸c phong lao ®éng vµ nhËn thøc ®óng ®¾n
mèi quan hÖ chñ - thî trong nÒn kinh tÕ thÞ ûêng, ph¶i hiÓu biÕt ®îc phong
tôc tËp qu¸n, ®Æc ®iÓm cña c¸c níc b¹n tong cïng thÞ trßng lao ®éng.
14
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi lao ®éng ViÖt Nam còng
béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm l¹c hËu vÒ tr×nh ®é kü thuËt - c«ng nghÖ, kû luËt vµ
thãi quen lao ®éng. N¨ng lùc qu¶n lý kinh tÕ yÕu kÐm, tÝnh tuú tiÖn cña ngêi
s¶n xuÊt nhá, ý thøc d©n téc, ý thøc céng ®ång cha cao t¹o nªn bÊt lîi vµ thua
thiÖt vÒ kinh tÕ cho phÝa ViÖt Nam.
c. C¬ cÊu ®µo t¹o nguån nh©n lùc níc ta.
CÊu tróc ®µo t¹o nguån nh©n lùc níc ta kh«ng hîp lý c¶ vÒ c¬ cÊu c¸c
lo¹i lao ®éng vµ c¬ cÊu ®Çu t ng©n s¸ch gi÷a c¸c bËc häc. Trong thêi gian võa
qua, mÆc dï nhµ níc ®· rÊt nç lùc ®iÒu chØnh thùc tr¹ng trªn nhng hiÖu qua
mang l¹i cha cao. Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh hiÖn cã 86% lao ®éng
®ang lµm viÖc nhng chØ cã 2% ®îc ®µo t¹o díi c¸c h×nh thøc. H¬n n÷a, ng©n
s¸ch chi cho gi¸o dôc cña chóng ta cßn qu¸ thÊp. MÆc dï cã t¨ng h¬n thêi kú
tríc nhng trong c¸c n¨m tõ 1990 ®Õn 1992 ng©n s¸ch dµnh cho gi¸o dôc chØ
chiÕm 10-11% trong tæng ng©n s¸ch nhµ níc. So víi c¸c níc trong khu vùc
th× sù ®Çu t nµy cña chóng ta cßn kÐm xa. Ch¼ng h¹n ng©n s¸ch dµnh cho gi¸o
dôc cña Xinhgapo lµ 23%, cña Malaixia lµ 20%... sè häc sinh trung häc (kÓ c¶
trung häc chuyªn nghiÖp) ChiÕm 1/4 tæng sè häc sinh, sinh viªn c¶ níc nhng
chØ ®îc ®Çu t 8-9% ng©n s¸ch gi¸o dôc, trong khi ®ã sè sinh viªn ®¹i häc
chiÕm gÇn 7% tæng sè häc sinh nhng l¹i ®îc ®Çu t 15% ng©n s¸ch. §iÒu nµy
lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù bÊt cËp trong hÖ thèng gi¸o dôc vµ
®µo t¹o hiÑen nay (sè liÖu tõ "Th«ng tin tµi chÝnh" - sè 3 th¸ng2/1998).
CÊu tróc ®µo t¹o cña lùc lîng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o vèn ®· rÊt bÊt hîp
lý l¹i cµng bÊt hîp lý h¬n. N¨m 1996, cÊu tróc ®µo t¹o lµ 1-1, 7-2,4 (tøc lµ øng
1 lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn th× cã 1,7 lao ®éng cã tr×nh ®é
trung häc chuyªn nghiÖp vµ 2,4 lao ®éng cã tr×nh ®é s¬ cÊp/häcnghÒ/c«ng nh©n
kü thuËt); n¨m 2000 cÊu tróc nµy lµ 1-1,2-1,7 trong khi môc tiªu cña NghÞ
quyÕt Trung ¬ng ®Ò ra lµ 1-4-10 ("Th«ng tin thÞ trêng lao ®éng", ).
15
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
d. Ph©n bè nguån lùc cña níc ta.
Nguån nh©n lùc níc ta ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c lÜnh vùc s¶n
xuÊt, gi÷a c¸c vïng trong c¶ níc vµ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Thùc tÕ nµy
ngµy cµng ®îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi níc ta.
Theo ngµnh.
VÒ c¬ b¶n, níc ta lµ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu. ChÝnh v× vËy lùc
lîng lao ®éng chñ yÕu tËp trung trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng lµ
n«ng - l©m - ng nghiÖp. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt
níc, sù ph©n bè trªn sÏ cã sù chuyÓn dÞch theo híng gi¶m dÇn lùc lîng lao
®éng trong lÜnh vùc n«ng - l©m - ng nghiÖp vµ t¨ng dÇn trong c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp dÞch vô. N¨m 2000 cã sù chuyÓn dÞch râ rÖt so víi n¨m 1996 theo
híng: gi¶m cá vÒ sè lîng lao ®éng vµ tû lÖ lao ®éng lµm viÖc lµm viÖc trong
nhãm ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô. N¨m 1996 cã 32.601.918 ngêi
lµm viÖc trong c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng nghiÖp, chiÕm 69,80% so víi tæng sè
lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n nãi chung, ®Õn n¨m
2000 gi¶m xuèng cßn 22.669.907 ngêi, chiÕm 62,56%, trong khi ®ã, lao ®éng
lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng tõ 3.566.513 ngêi
(n¨m 1996) t¨ng lªn 4.743.795 ngêi (n¨m 2000) vµ tû lÖ so tæng sè ®· t¨ng tõ
10,55% lªn 13,15%; lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh dÞch vô còng t¨ng
nhanh c¶ vÒ sè lîng vµ tû lÖ: tõ 6.643.564 ngêi lªn 8.791.950 ngêi vµ tõ
19,65% lªn 24,29% (TS. Tr¬ng V¨n Phóc- thùc tr¹ng lùc lîng lao ®éng ë
ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2000 vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm giai ®o¹n 2001-
2005).
Theo khu vùc.
Còng gièng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c trªn thÕ giíi, lùc lîng lao
®éng níc ta hiÖn nay chñ yÕu tËp trung ë khu vùc n«ng th«n vµ rÊt Ýt ë khu vùc
thµnh thÞ vµ ngµy cµng cã xu híng t¨ng dÇn ë khu vùc thµnh thÞ, gi¶m dÇn ë
khu vùc n«ng th«n. N¨m 1996, lùc lîng lao ®éng khu vùc thµnh thÞ chØ chiÕm
16
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
19,06% tæng lùc lîng lao ®éng c¶ níc, n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 22,56%; trong
khi tû lÖ lùc lîng lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n gi¶m ®îc tõ 80,94% xuèng
cßn 77,44%. Dù b¸o trong nh÷ng n¨m tíi, tû lÖ lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ
cßn tiÕp tôc t¨ng nhanh h¬n cïng víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸.
Sù ph©n bè lùc lîng ®· qua ®µo t¹o tõ s¬ cÊp/häc nghÒ trë lªn còng nh tõ
c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng trë lªn chñ yÕu tËp trung ë khu vùc thµnh thÞ, ®Æc
biÖt lµ c¸c khu ®« thÞ träng ®iÓm. Lùc lîng lao ®éng ë n«ng th«n chiÕm
77,44% nhng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o tõ s¬ cÊp/häc nghÒ trë lªn chØ chiÕm
46,26% trong tæng sè lao ®éng ®· qua ®µo t¹o cña c¶ níc; víi lao ®éng cã
tr×nh ®é tõ c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng trë lªn tû lÖ nµy chØ cã40,96%. Trong
t¬ng lai, víi sù t¸c ®éng cña nhiÒu ho¹t ®éng cña nhµ níc cïng víi qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®· qua ®µo t¹o ë khu vùc n«ng th«n sÏ ngú cµng
t¨ng c¶ vÒ quy m« vµ tû träng so víi khu vùc thµnh thÞ.
e. Lîi thÕ vµ th¸ch thøc nguån nh©n lùc níc ta.
Lîi thÕ nguån nh©n lùc níc ta.
Níc ta cã quy m« d©n sè lín, xÕp thø 12 trªn thÕ giíi; cã nguån lao ®éng
rÊt dåi dµo, ®Æc biÖt lµ nguån lao ®éng trÎ ë nhãm tuèi tõ 16 - 35 (chiÕm 65,2%
trong d©n sè), nhãm cã u thÕ vÒ søc khoÎ, søc v¬n lªn, n¨ng ®éng vµ s¸ng
t¹o.
Tû lÖ d©n sè biÕt ch÷ chiÕm kho¶ng 90%, riªng lùc lîng lao ®éng biÕt ch÷
chiÕm kho¶ng 97% tæng lùc lîng lao ®éng. Ng©n s¸ch nhµ níc chi cho gi¸o
dôc vµ ®µo t¹o n¨m 1998 gÇn ®¹t 15% vµ b¶o ®¶m tû lÖ chi ng©n s¸ch nhµ níc
cho gi¸o dôc, ®µo t¹o lµ 15% trong giai ®o¹n 1998 - 2000. §©y lµ lîi thÕ rÊt c¬
b¶n ®Ó tiÕp thu nhanh khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi cho t¨ng trëng kinh
tÕ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt níc; ®ång thêi t¨ng søc c¹nh tranh cña lao
®éng trªn thÞ trêng søc lao ®éng trong níc vµ quèc tÕ.
§êng lèi ®æi míi vµ më cöa cña §¶ng ®· më ra kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ ®a phÇn, ®a d¹ng ho¸ viÖc lµm, thu hót ®îc nhiÒu lao ®éng, sö dông tèt
17
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
hon n¨ng lùc nguån nh©n lùc (®Æc biÖt lµ sö dông lao ®éng ë tr×nh ®é cao ë c¸c
khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt); ®êng lèi ®æi míi ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho
lao ®éng x· héi th«ng qua ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh, trang t¹i, doanh nghiÖp
nhá vµ võa, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ, phæ nghÒ, khu vùc phi kÕt cÊu...
LÇn ®µu tiªn trong nh÷ng n¨m 1996-1998 b×nh qu©n mçi n¨m t¹o thªm chç lµm
viÖc míi cho kho¶ng1,2 ®Õn 1,3 triÖu lao ®éng, t¬ng ®¬ng víi sè lao ®éng trÎ
míi bíc vµo tuæi lao ®éng mçi n¨m.
Qu¶n lý nhµ níc vÒ nguån nh©n lùc ngµy cµng ®îc quan t©m, chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn, ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 1995
®Õn nay, Bé luËt lao ®éng ®µu tiªn ë níc ta ®îc ban hµnh cã hiÖu lùc vµ ®ang
ph¸t huy trong cuéc sèng. Bé luËt lao ®éng ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ lao ®éng
theo mét c¬ chÕ míi, dùa trªn c¬ së tù do ho¸ lao ®éng, gi¶i phãng mäi tiÒm
n¨ng lao ®éng vµ n©ng cao tÝnh n¨ng ®éng x· héi cña lao ®éng. ThÞ trêng søc
lao ®éng ®· h×nh thµnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn trë thµnh mét thÞ trêng thèng
nh©ts, xo¸ br hµng rµo hµnh chÝnh, ngêi lao ®éng ®îc tù do di chuyÓn vµ
hµnh nghÒ theo ph¸p luËt vµ sù híng dÉn cña nhµ níc. TiÒn c«ng lao ®éng
ngµy cµng ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ lao ®éng, cã tÝnh ®Õn quan hÖ cung
cÇu lao ®éng tªn thÞ trêng søc lao ®éng. Lao ®éng ®îc tù do, ®îc gi¶i phãng
t¹o ra ®éng lùc míi ®Ó mäi ngêi lao ®éng, s¸ng t¹o cã n¨ng suÊt cao. NÕu ta
tiÕp tôc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch lao ®éng chÊt x¸m vµ tay nghÒ tèt h¬n, sÏ
lµ yÕu tè n¨ng lùc néi sinh to lín ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®Êt níc trong hiÖn
t¹i còng nh trong t¬ng lai.
Nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc trong t¬ng lai.
NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang chuyÓn dÇn sang nÒn kinh tÕ tri thøc vµ níc ta
còng ssang tiÕn hµnh m«tj sè nÆt cã thÓ cña nã. NÒn kinh tÕ tri thøc cã mét sè
®Æc trng næi bËt sÏ ®ßi hái ë nguån nh©n lùc t¬ng øng ph¶i ®îc ®µo t¹o ®Æc
biÖt vÒ néi dung vµ ph¬ng ph¸p míi. Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ nÒn kinh tÕ tri
thøc víi c¸c ®Æc trng cña nã ®· ®ñ nhËn thÊy sÏ xuÊt hiÖn mét thÞ trêng lao
18
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
®éng hÕt søc ®Æc biÖt víi th¸ch thøc míi ®èi víi nguån nh©n lùc. §ã lµ c¬ cÊu
ngµnh nghÒ míi do c¬ cÊu c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, n¨ng lîng
vµ vi ®iÖn tö ®ßi hái. Râ rµng ®éi ngò lËp tr×nh viªn kü thuËt giái; c¸c chuyªn
gia c«ng nghÖ phÇn mÒm ë mäi lÜnh vùc vµ c¸c lao ®éng kü thuËt sö dông
Internet giái lµ yªu cÇu míi cña nh©n lùc trong thÞ trêng lao ®éng míi cña nÒn
kinh tÕ thÞ trêng.
Nguån nh©n lùc trong t¬ng lai sÏ ph¶i ®îc coi träng gi¸o dôc vÒ t duy
s¸ng t¹o, vÒ n¨ng lùc tù chñ, tù häc hái vµ cÇn ®îc ®µo t¹o kü n¨ng thµnh th¹o,
linh ho¹t vÒ c«ng nghÖ míi; vÒ qu¶n lý m¹ng vµ ®Æc biÖt lµ n¨ng lùc vÒ kinh
doanh; vÒ tÝnh nh¹y c¶m víi c¸i míi vµ sù bÒn v÷ng trong ph¸t huy b¶n s¾c d©n
téc víi nÒn v¨n ho¸ v÷ng ch¾c.
Còng cÇn nhÊn m¹nh ®Õn mét vµi ph¬ng tiÖn quan träng cña nguån nh©n
lùc míi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®ã lµ n¨ng lùc sö dông m¸y vi tÝnh, n¨ng
lùc sö dông ngo¹i ng÷ vµ n¨ng lùc giao tiÕp, ®ã lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn gióp cho
lao ®éng kü thuËt ph¸t huy víi hiÖu qu¶ cao kh«ng chØ ë thÞ trêng lao ®éng
trong níc mµ c¶ ë thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ.
D©n sè trÎ vÒ l©u dµi lµ mét thÕ m¹nh, song tríc m¾t xÐt vÒ mÆt kinh tÕ,
nÕu kh«ng cã mét chÝnh s¸ch phï hîp sÏ bÊt lîi, do b×nh qu©n sè ngêi ph¶i
nu«i dìng (trÎ em ¨n theo) trªn mét lao ®éng cao h¬n c¸c níc kh¸c, kÌm theo
®ã lµ nh÷ng khã kh¨n vÒ viÖc lµm, gi¸o dôc, y tÕ vµ dÞch vô x· héi kh¸c
Tèc ®é t¨ng nguån lao ®éng cßn ë møc cao, ®Õn n¨m 2000 b×nh qu©n mçi
n¨m t¨ng nguån lao ®éng kho¶ng 2,95%. Thêi kú 2001 ®Õn 2010, sè lao ®éng
cÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm míi vµo kho¶ng 11-12 triÖu ngêi, hÇu hÕt lµ lao ®éng
trÎ, trong khi nguån lùc ®Çu t c¶ trong níc vµ quèc tÕ cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt
rÊt h¹n chÕ. Theo tÝnh to¸n, sau n¨m 2000 trªn tæng thÓ níc ta vÉn d thõa lao
®éng. MÆt kh¸c tû lÖ thÊt nghiÖp thµnh thÞ hiÖn nay cßn rÊt lín vµ ®ang cã xu
híng t¨ng lªn. N¨m 1999 tû lÖ ®ã lµ 6,85%, t¨ng thªm 0,84% so víi n¨m
1997; ®Æc biÖt lµ Hµ Néi, tû lÖ ®ã lµ 9,09% so tæng lùc lîng lao ®éng. Trong
19
nguon tai.lieu . vn