- Trang Chủ
- Luận Văn - Báo Cáo
- Đề tài tốt nghiệp: Tăng cường vai trò kinh tế của Nhà nước là nhân tố quan trọng để hình thành và hoàn thiện cơ chế quản lí kinh tế mới ở nước ta hiện nay
Xem mẫu
- L u ậ n v ă n t ố t nghi ệ p
Đề tài
Tăng cường vai trò kinh tế của Nhà
nước là nhân tố quan trọng để hình
thành và hoàn thiện cơ chế quản lí
kinh tế mới ở nước ta hiện nay
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
1
Lêi më ®Çu
Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ cña ®Êt níc ®èi víi khu
vùc vµ thÕ giíi, ViÖt Nam còng ®ang trªn con ®uêng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ
trêng ®Þnh híng XHCN theo chñ nghÜa Mac- Lenin vµ t tëng Hå ChÝ Minh.
Muèn ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu trªn th× ph¸t triÓn kinh tÕ lµ yÕu tè quan träng nhÊt
vµ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Trong ®ã, vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ níc cÇn
®uîc t¨ng cêng vµ ®æi míi sao cho phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ míi. Ph¸t triÓn
kinh tÕ còng ph¶i ®i ®«i víi b¶o ®¶m c«ng b»ng v¨n minh vµ tiÕn bé x· héi. T¨ng
cuêng vai trß qu¶n lý kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ®¹t ®uîc môc tiªu do
§¶ng ta ®· ®Ò ra, ®ã lµ: C¸c nguån vËt chÊt – tµi chÝnh cña x· héi ®uîc huy ®éng
tèt h¬n nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho nh©n d©n ®ång thêi ph¸t
huy nÒn d©n chñ XHCN, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i trßng
thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ xö lÝ nghiªm
minh c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, b¶o ®¶m “C¬ chÕ thÞ truêng cã sù qu¶n lÝ cña
Nhµ níc theo ®Þnh hãng XHCN trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ.”
Nh vËy, viÖc nghiªn cøu vai trß vµ c¸c biÖn ph¸p t¨ng cßng vai trß kinh
tÕ cña Nhµ níc lµ hÕt søc quan träng trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Do ®ã, em ®·
chän ®Ò tµi “T¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc lµ nh©n tè quan träng ®Ó
h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ míi ë níc ta hiÖn nay.”
Nhng do tr×nh ®é vµ ph¹m vi ®Ò tµi cßn h¹n hÑp nªn bµi viÕt ch¾c ch¾n sÏ
cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em còng ch©n thµnh c¶m ¬n sù chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o
Lª ViÖt ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.
1
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
2
Néi dung
A.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña vai trß kinh tÕ cña Nhµ nuíc
nãi chung:
I.LÞch sö ra ®êi vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ nø¬c
Tõ khi ra ®êi ®Õn nay, Nhµ níc lu«n lµ trung t©m cña nh÷ng cuéc ®Êu
tranh chÝnh trÞ. C¸c thÕ lùc ®¶ng ph¸i bao giê còng ®Æt môc tiªu cao nhÊt cña
m×nh lµ giµnh lÊy chÝnh quyÒn Nhµ níc. Cã nhiÒu quan ®iÓm quan niÖm kh¸i
qu¸t vÒ nguån gèc vµ vai trß cña Nhµ nuíc nhng ®a sè hä ®Òu ®a trªn c¸c
nÒn t¶ng lµ thÇn tÝnh. ý ®å chÝnh trÞ cña giai cÊp bãc lét, ®¶ng ph¸i …nªn
cha nªu ra ®uîc ®óng vµ chÝnh x¸c nguån gèc còng nh vai trß cña Nhµ
nuíc.
1.LÞch sö ra ®êi cña Nhµ níc:
Theo chñ nghÜa Mac- Lenin th× Nhµ nícc ra ®åi tõ nguyªn nh©n kinh tÕ,
nã lµ s¶n phÈm cña m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ trong x· héi cã ®èi
kh¸ng giai cÊp. Lenin cho r»ng Nhµ nuíc lµ mét bé m¸y dïng ®Ó duy tr× sù
thèng trÞ cña giai cÊp nµy víi giai cÊp kh¸c. Nhµ nuíc lµ c«ng cô b¶o vÖ quyÒn
lîi cña giai cÊp thèng trÞ mµ truíc hÕt lµ quyÒn lîi kinh tÕ.
BÊt cø tÝnh chÊt vµ ®Æc trng nµo cña mét nhµ míi ®Òu phï hîp víi ý chÝ
cña giai cÊp thèng trÞ. Nhµ nuíc lµ s¶n phÈm cña giai cÊp th«ng trÞ vÒ kinh tÕ vµ
muèn hîp ph¸t ho¸ sù thèng trÞ ®ã. Nhng kh«ng ph¶i Nhµ nøoc phô thuéc vµo
ý trÝ chñ quan cña giai cÊp thèng trÞ mµ ph¶i phô thuéc vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
cña lùc lîng s¶n xuÊt. LÞch sö ®· chøng minh, do sù ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt, loµi ngêi ®·4 lÇn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi bèncuéc c¸ch
m¹ng x· héi dÉn ®Õn sù ra ®¬× nèi tiÕp nhÇu cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lÞch sö víi 5 h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. C«ng x·
nguyªn thuû, chiÕm hò n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa lµ 4 kiÓu Nhµ nuíc
kh¸c nhau. Nhµ nuíc chñ n« lµ h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi chiÕm h÷u n« lÖ. §©y lµ
kiÓu nhµ nuíc dÇn lªn cao trong lÞch sö.
“ Nhµ nuíc phong kiÕn g¾n liÒn víi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi phong
kiÕn”
+ Nhµ nuíc t s¶n g¾n liÒn víi h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi t b¶n chñ nghÜa.
Mac ®· nhÊn m¹nh r»ng ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc lîng s¶n
xuÊt , giai cÊp t s¶n ®x t¹o ra cho nh©n lo¹i mét lùc läng míi cña c¸c vËt chÊt
b»ng tÊt c¶ c¸c x· héi truíc céng l¹i.
+ Nhµ nøoc XHCN g¾n liÒn víi h×nh th¸i kinh tÕ XHCN. Nhµ nuíc
XHCN cã b¶n chÊt hoµn toµn víi kiÓu nhµ nuíc bãc lét kÓ trªn . Nã tån t¹i trªn
c¬ së nguyªn t¾c c«ng h÷u nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ lao ®éng tù
nguyÖn . §ã lµ s¶n phÈm cña nh©n d©n lao ®éng, nh»m thùc hiÖn sø mÖnh lÞch
sö lµ x©y dùng mét x· héi kh«ng cßn ¸p bøc, kh«ng cßn giai cÊp.
2
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
3
2.Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc nãi chung
Vai trß chung nhÊt cña Nhµ níc lµ t¹o ra m«i truêng vµ ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, cã lîi cho lîi Ých kinh tÕ cña giai cÊp thèng
trÞ. Vai trß chung ®ã thÓ hiÖn qua c¸c néi dung sau:
+Mét lµ Nhµ nuíc gi÷ v÷ng æn ®Þnh m«i truêng kinh tÕ ®Ó æn ®Þnh vÒ
chÝnh trÞ, tr¸nh nh÷ng biÕn ®éng lín trong kinh tÕ sÏ t¸c déng xÊu ®Õn vai trß,
®Þa vÞ thèng trÞ cña giai cÊp ®ã hoÆc t¸c déng ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña giai cÊp
thèng trÞ.
+ Hai lµ mçi mét Nhµ níc ®Òu ban hµnh riªng cho m×nh hÖ thèng
luËt ph¸p vµ c¸c chÝnh s¸ch phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn cho kinh tÕ, tÊt c¶ hÖ
thèng ®ã c¬ b¶n dùa trªn nÒn t¶ng lµ ý thøc, ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ, vµ lîi
Ých kinh tÕ cña giai cÊp ®ã.
+ Ba lµ Nhµ níc x¸c ®Þnh c¸c lo¹i thuÕ, x©y dùng ng©n s¸ch quèc gia
®Ó nu«i sèng bé m¸y quyÒn lùc do Nhµ nuíc lËp ra.
+ Bèn lµ Nhµ níc qu¶n lÝ vµ khai th¸c tµi nguyªn vµ m«i truêng cña
quèc gia m×nh.
+N¨m lµ Nhµ nuíc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho ph¸t triÓn kinh
tÕ nh cÇu ®uêng, kªnh..
Nh÷ng vai trß trªn lµ nh÷ng vai trß chung nhÊt mµ ®a sè nhµ nuíc nµo
còng ph¶i thùc hiÖn. Tuy nhiªn ë c¸c kiÓu Nhµ níc kh¸c nhau th× vai trß
kinh tÕ cña nã còng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau.
II.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn vai
trß kinh tÕ cña Nhµ níc
Trong h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi chiÕm h÷u n« lÖ th× vai trß cña Nhµ
nøoc chñ n« còng bíc ®Çu h×nh thµnh tuy cßn s¬ khai nhng nã còng t¸c
®éng lín ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi k× ®ã nh : X©y dùng ®ån
®iÒn, ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp chñ n«, x©y dùng mét
sè c«ng tr×nh cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt tinh thÇn nh ®Òn, tuîng thÇn th¸nh…
ë nhµ níc phong kiÕn th× vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc ®îc thÓ hiÖn
râ rÖt h¬n. Tuy nhiªn, còng cã sù kh¸c biÖt gi÷a Nhµ nuíc phong kiÕn ph¬ng
§«ng vµ ph¬ng T©y. C¸c nhµ níc phong kiÕn ph¬ng T©y th× ®Èy m¹nh
bu«n b¸n, t×m lôc ®Þa míi, lËp trang tr¹i, t×m vµng b¹c ë c¸c lôc ®Þa
kh¸c …Trong khi ®ã, Nhµ níc phong kiÕn ph¬ng §«ng chó träng vµo n«ng
nghiÖp lËp ra c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng, quan t©m tíi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ
cña ®Êt níc m×nh.
Cßn trong h×nh th¸i kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa th× vai trß kinh tÕ cña
Nhµ níc t s¶n cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai thêi k× : Thêi kú CNTB c¹nh tranh
vµ CNTB ®éc quyÒn. Trong thêi kú tù do c¹nh tranh víi lÝ thuyÕt “ Bµn tay v«
h×nh”c¸c nhµ níc t b¶n h¹n chÕ sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµo kinh tÕ cßn
trong thêi k× CNTB ®éc quyÒn, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau (khñng
3
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
4
ho¶ng kinh tÕ ,tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ, sù ra ®êi cña hÖ thèng chñ nghÜa
x· héi...) ®· khiÕn Nhµ nuíc t b¶n ngµy cµng can thiÖp s©u h¬n ®Õn vÊn ®Ò
kinh tÕ. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 , c¸c nhµ nøoc t b¶n b¾t ®Çu thùc hiÖn chñ
tr¬ng chÝnh trÞ can thiÖp vµo kinh tÕ, thÞ trêng. Nhµ níc t b¶n rÊt chó ý
dÕn sö dông vai trß c¬ chÕ thÞ truêng vµ ph¸t triÓn t h÷u ho¸, ®ång thêi ph¸t
triÓn c¸c c«ng ty siªu quèc gia víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh, chi phèi cña Nhµ
níc,thuÕ, tÝn dông tû gi¸, l·i suÊt..mµ ®»ng sau lµ sù hç trî ®¾c lùc cña chÝnh
phñ t s¶n ®Ó ®iÒu tiÕt kinh tÕ vµ ®iÒu tiÕt thÞ truêng. ChÝnh phñ vËn dông
chÝnh s¸ch tµi chÝnh nhiÒu h¬n ®Ó t¸c ®éng ¶nh hëng ®Õn kinh tÕ. ChÝnh phñ
Mü ®· thùc hiÖn kÕ ho¹ch chÊn hng nÒn kinh tÕ, chÝnh phñ Anh níi láng
chÝnh s¸ch kh«ng chÕ l¹m ph¸t ®Ó më réng c«ng céng, kÝch thÝch ph¸t triÓn
kinh tÕ…
Vµ cuèi cïng cho ®Õn nay lµ Nhµ níc XHCN. Víi vai trß qu¶n lý
kinh tÕ cña Nhµ níc , mét sè níc x· héi chñ nghÜa ®· ®¹t ®uîc nh÷ng thµnh
tùu kinh tÕ ®¸ng kÝnh nÓ. Liªn X« ë thËp kØ 50 cã tèc ®é t¨ng trëng lªn tíi
14% n¨m. Nhµ níc XHCN ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp
thÓ. Tuy tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n thö th¸ch quyÕt liÖt nhng mét sè nhµ níc
CNXH cßn tån t¹i ®Õn nay ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu lín vÒ kinh tÕ nh
Trung Quèc, ViÖt Nam..trong ®ã cã sù ®ãng gãp rÊt lín bëi vai trß qu¶n lÝ
kinh tÕ cña c¸c Nhµ níc XHCN.
Qua tiÕn tr×nh lÞch sö trªn ta thÊy r»ng vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
nãi chung lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ cã xu hãng ngµy cµng ®ùoc t¨ng
cêng trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng nh hiÖn nay. Chóng ta
®ang ®øng tríc mét giai ®o¹n míi cña sù ph¸t triÓn cña cuéc C¸ch m¹ng
khoa häc- c«ng nghÖ sù bïng næ th«ng tin vµ xu hãng toµn cÇu ho¸ trong ®êi
sèng kinh tÕ thÕ giíi. ChÝnh ®iÒu ®ã lµ mét sù th¸ch thøc lín vÒ khoa häc, kü
thuËt, n¨ng suÊt lao ®éng. ChÊt lîng s¶n phÈm t¨ng thu nhËp vµ n©ng cao
møc sèng… ®ang thóc ®Èy, t¸c ®éng c¸c níc ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, ®Èy
m¹nh c¹nh tranh vµ hîp t¸c trªn thÞ trêng quèc tÕ. Cïng víi sù xuÊt hiÖn c¸c
ngµnh c«ng nghiÖp míi : sinh häc, nhiÖt lîng míi, ®iÖn tö…®· dÉn ®Õn sù
biÕn ®éng s©u s¾c c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trªn quy m« toµn thÕ giíi
còng nh ¶nh hëng lín ®Õn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, vµ chiÕn
lîc qu¶n lÝ vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ë nø¬c ta.
Tãm l¹i, t¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc nãi chung lµ mét sù
cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ cÇn ph¶i t¨ng cêng cho phï hîp c¸c ®iÒu kiÖn kinh
tÕ míi nh hiÖn nay. Vµ ®èi víi níc ta, mét níc theo ®Þnh híng x· héi th×
vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc cµng ph¶i ®uîc coi träng ®Ó ®¶m b¶o võa ph¸t
triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng võa ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, d©n chñ XHCN, vuît qua
khã kh¨n thö th¸ch, tin ®Þnh chÝnh trÞ, më cöa héi nhËp ®Ó tranh thñ ®îc vèn
kü thuËt, c«ng nghÖ vµ qu¶n lÝ theo ®óng nguyªn t¾c ®èi ngo¹i cña níc ta:
Hîp t¸c, më cöa, hiÖu qu¶ cao vµ gi÷ v÷ng tù chñ ®éc lËp quèc gia.
4
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
5
B.Sù h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ míi ë ViÖt Nam
I.C¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò cña ViÖt Nam
1.Sù h×nh c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò
Tríc n¨m 1986, víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung( c¬ chÕ quan liªu
bao cÊp ) ®Ó qu¶n lÝ vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ ®· khiÕn nÒn kinh tÕ níc ta ®i
vµo con ®ßng thu hÑp tõng buíc kinh tÕ hµng ho¸- tiÒn tÖ ®Ó x©y dùng mét
x· héi t¬ng lai kh«ng cã lu th«ng hµng ho¸. §ã lµ mét c¬ chÕ dùa trªn thÕ
cña Nhµ níc, víi hÖ thèng tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi rÊt m¹nh, cã uy quyÒn
lín, c¬ chÕ. C¬ chÕ qu¶n lÝ ®ã cã xu hãng hµnh chÝnh ®¬n thuÇn, kh«ng tÝnh
®Õn ®Çy ®ñ c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan, ®· vi ph¹m quy luËt kh¸ch quan
trªn 2 mÆt:
+Mét lµ kh«ng tÝnh ®Õn mèi quan hÖ vÒ sù phï hîp c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬
chÕ kinh tÕ, do ®ã mÊt kh¶ n¨ng thùc sù sö dông c¸c quy luËt kinh tÕ.
+Hai lµ ngËp ngõng trong viÖc chÊp nhËn quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ, thÞ
trêng vµ c¸c quy luËt kinh tÕ, tiÒn tÖ. Chóng ta ®· cã thµnh kiÕn kh«ng ®óng
trªn thùc tÕ cha thõa nhËn thùc sù nh÷ng quy lu¹t kinh tÕ kh¸ch quan.
2.¦u vµ nhîc ®iÓm cña c¬ chÕ kinh tÕ cò
Do nh÷ng ®Æc trng ®ã mµ c¬ chÕ qu¶n lÝ cò cã nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc
®iÓm sau:
+ VÒ u diÓm:
- Do c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nªn chóng ta ®· ®éng viªn kÞp thêi
søc ngêi vµ søc cña cho cuéc kh¸ng chiÕn b¶o vÖ toµn vÑn l·nh thæ.
-Bªn c¹nh ®ã, chóng ta ®· bíc ®Çu x©y dùng mét sè côm c«ng nghiÖp
nÆng nh ho¸ chÊt ViÖt Tr×, thÐp Th¸i Nguyªn, xi m¨ng Thanh Ho¸..
+ VÒ nhîc ®iÓm:
- Nhµ níc chØ ®¹o vµ thùc hiÖn c¶i t¹o XHCN trong mét thêi gian
chØ thiªn nÆng vÒ mÖnh lÖnh, cìng Ðp, tæ chøc h×nh thøc, nhiÒu
n¬i kh«ng n¾m v÷ng nguyªn t¾c ®éng viªn, tù nguyÖn vµ kh«ng
lµm ®óng quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, coi nhÑ hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi.
- C¸c c¬ quan hµnh chÝnh can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng c¸c
doanh nghiÖp, kh«ng ph¸t huy tÝnh tù chñ vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh,
quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp díi, cña xÝ nghiÖp, kh«ng g¾n
nghÜa vô víi quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n, lîi Ých vµ kÕt
qu¶ cuèi cïng, c¬ n¬i th× diÔn ra t×nh tr¹ng bu«n láng, k×m h·m
lùc lîng s¶n xuÊt vµ c¸c ®éng lùc kh¸c ph¸t triÓn.
- Coi nhÑ vµ kh«ng vËn dông tèt c¸c quy luËt kinh tÕ trong tæng thÓ
hÖ thèng c¸c quy luËt kh¸ch quan tån t¹i trong nÒn kinh tÕ dÉn tíi
k×m h·m s¶n xuÊt vµ lu th«ng lµm cho x· héi thiÕu ®éng lùc
5
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
6
ph¸t triÓn hoÆc ph¸t triÓn kh«ng lµnh m¹nh, kh«ng v× lîi Ých
chung.
- Bé m¸y qu¶n lÝ Nhµ nuíc, qu¶n lÝ kinh tÕ cång kÒnh, quan liªu,
trïng lÆp, phÐp níc cha nghiªm vµ kÐm hiÖu lùc.. §éi ngò c¸n
bé thiÕu tr×nh ®é, kh«ng b¸m s¸t c¬ së, quan liªu cöa quyÒn.§ång
thêi chóng ta còng cßn kh«ng kh¸ch quan trong c«ng t¸c tuyÓn
chän c¸n bé theo ®øc tµi dÉn tíi sùyªó kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lÝ.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yÕu kÐm trªn, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®æi míi c¬ chÕ
kinh tÕ. Theo nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VI kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ qu¶n lÝ
míi- c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ theo ph¬ng thøc h¹ch to¸n kinh doanh XHCN,
®óng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ. §Õn ®¹i héi §¶ng lÇn thø VII, §¶ng ta
tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh: Xo¸ bá c¬ chÕ cò, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬
chÕ thÞ truêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc. TiÕp tôc x©y dùng ®ång bé thÓ chÕ
kinh tÕ míi, kiªn tr× qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ truêng ®i ®«i t¨ng
cêng hiÖu lùc qu¶n lÝ cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Néi dung cña
c«ng cuéc ®æi míi tËp trung vµo mÊy vÊn ®Ò sau :
Mét lµ gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, d©n chñ ho¸ toµn bé ®êi sèng
x· héi, ph¸t huy quyÒn lµm chñ thùc sù cña nh©n d©n lao ®éng díi sù l·nh
®¹o cña §¶ng Céng s¶n vµ qu¶n lÝ cña Nhµ níc XHCN theo ®óng luËt ph¸p.
Hai lµ xem xÐt, ®iÒu chØnh vµ ph¸t huy chÕ ®é së h÷u c«ng h÷u, XHCN
sao cho ngêi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm sö dông nh÷ng tµi s¶n t liÖu s¶n xuÊt
c«ng ®ã víi hiÖu qu¶ cao nhÊt.
Ba lµ më réng vµ sö dông réng r·i quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ-thÞ trêng
trong CNXH
Bèn lµ h¹ch to¸n kinh tÕ ®µy ®ñ ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cña
ngêi lao ®éng vµ lîi Ých toµn x· héi .
N¨m lµ c¶i tæ c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸, thùc hiÖn thi ®ua kinh tÕ, hîp t¸c
vµ c¹nh tranh.
S¸u lµ quèc tÕ ho¸ vµ më cöa theo tinh thÇn ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph¬ng
ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i.
6
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
7
II.C¬ chÕ thÞ trêng vµ sù vËn dông c¬ chÕ thÞ trêng vµo ViÖt
Nam
1. Kh¸i niÖm vÒ c¬ chÕ thÞ trêng:
Víi níc ta c¬ chÕ thÞ trêng mµ níc ta ®ang vËn dông lµ c¬ chÕ thÞ
trêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Cã thÓ hiÓu c¬
chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ do sù t¸c ®éng cña
c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã, c¬ chÕ ®· gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña
tæ chøc kinh tÕ lµ c¸i g×, nh thÕ nµo vµ cho ai. C¬ chÕ thÞ trêng bao gåm
c¸c nh©n tè c¬ b¶n lµ cung, cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ trêng.
CÇu lµ sè lîng hµng ho¸ hay dÞch vô mµ ngêi mua c¸ kh¶ n¨ng mµu
vµ s½n sµng mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh( c¸c
yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi). Khi nãi ®Õn cÇu , chóng ta ph¶i hiÓu hai yÕu tè c¬
b¶n lµ kh¶ n¨ng mua vµ ý muèn s½n sµng mua hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ®ã.
CÇu bÞ ¶nh hëng bëi 5 yÕu tè:
+Mét lµ thu nhËp cña ngêi tiªu dïng. Thu nhËp lµ mét yÕu tè quan
träng x¸c ®Þnh cÇu, nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng mua ngêi tiªu dïng.
Khi thu nhËp t¨ng lªn th× ngêi tiªu dïng cÇn nhiÒu hµng ho¸ h¬n vµ ngîc
l¹i.
+ Hai lµ gi¸ c¶ b¶n th©n hµng ho¸ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ liªn quan( hµng
ho¸ bæ sung vµ thay thÕ).Hµng ho¸ thay thÕ lµ hµng ho¸ cã thÓ sö dông thay
cho hµng ho¸ kh¸c nh chÌ vµ cafª lµ hai lo¹i hµng ho¸ thay thÕ.Khi gi¸ mét
lo¹i hµng ho¸ nµy thay ®æi th× cÇu ®èi víi hµng ho¸ kia còng thay ®æi.Cô thÓ
lµ khi gi¸ cµ phª t¨ng lªn th× cÇu ®èi víi chÌ sÏ t¨ng lªn … Hµng ho¸ bæ sung
lµ hµng ho¸ ®îc sö dông ®ång thêi víi hµng ho¸ kh¸c.ThÝ dô ë ch©u ¢u
ngêi ta thêng uèng chÌ víi ®êng ,nh vËy chÌ vµ ®êng lµ hµng ho¸ bæ
sung. §èi víi hµng ho¸ bæ sung khi gi¸ mét hµng ho¸ t¨ng th× cÇu ®èi víi
hµng ho¸ bæ sung sÏ gi¶m ®i.
+ Ba lµ d©n sè, quy m« d©n sè cµng lín th× cÇu thÞ trêng cµng lín.VÝ
dô so s¸nh cÇu hµng ho¸ thÞt lîn ë Trung Quèc so víi cÇu hµng ho¸ ®ã ë ViÖt
Nam. D©n sè Trung quèc lµ h¬n 1 tû ngêi cßn ViÖt Nam lµ 70 triÖu ngêi do
vËy ë mçi møc gi¸ t¬ng øng lîng cÇu ®èi víi thÞt lîn ë Trung Quèc sÏ lín
h¬n rÊt nhiÒu lîng cÇu thÞt lîn ë ViÖt Nam.
+Bèn lµ c¸c hi väng, vÝ dô nÕu ngêi tiªu dïng hi väng r»ng gi¶ c¶ cña
hµng ho¸ nµo ®ã sÏ gi¶m xuèng trong t¬ng lai th× cÇu hiÖn t¹i ®èi víi hµng
ho¸ cña hä sÏ gi¶m xuèng vµ ngîc l¹i...C¸c kú väng cã thÓ vÒ thu nhËp ,vÒ
thÞ hiÕu, vÒ sè lîng ngêi tiªu dïng...®Òu t¸c dông ®Õn ngêi tiªu dïng.
Cung lµ sè lîng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mµ ngêi b¸n cã kh¶ n¨ng s½n
sµng, b¸n ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh( c¸c yÕu tè
kh¸c kh«ng ®æi)
7
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
8
Cung bÞ t¸c ®éng bëi c¸c yÕu tè kh¸c sau:
+ Mét lµ c«ng nghÖ, c«ng nghÖ cµng hiÖn ®¹i, tù déng ho¸, n¨ng suÊt
lao ®éng t¨ng nhiÒu lµm cung t¨ng lªn.C«ng nghÖ lµ yÕu tè quan träng gãp
phÇn n©ng cao n¨ng suÊt ,gi¶m chi phÝ lao ®éng trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n
phÈm.
+Hai lµ gi¸ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Çu vµo: nÕu gi¸ c¶ gi¶m sÏ khiÕn c¸c
nhµ s¶n xuÊt cã xu híng t¨ng sè lîng. Vµ nÕu gi¸ c¶ yÕu tè ®Çu vµo gi¶m
khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp sÏ thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n ,®iÒu ®ã sÏ khiÕn
nhiÒu ngêi lao vµo thÞ trêng còng khiÕn cung còng t¨ng lªn.
+Ba lµ chÝnh s¸ch thuÕ: ChÝnh s¸ch thuÕ cña chÝnh phñ cã ¶nh hëng
quan träng ®Õn quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt cña c¸c h·ng do ®ã ¶nh hëng tíi viÖc
cung s¶n phÈm. Møc thuÕ cao sÏ lµm cho phÇn thu nhËp cßn l¹i cña ngêi s¶n
xuÊt Ýt ®ivµ hä kh«ng cã ý muèn cung hµng ho¸ ,møc thuÕ thÊp sÏ khuyÕn
khÝch c¸c h·ng më réng s¶n xuÊt lµm t¨ng cung.
+Bèn lµ sè lîng ngêi s¶n xuÊt:sè lîng cµng nhiÒu cung cµng lín.
+N¨m lµ c¸c k× väng, nÕu sù mong ®îi dù ®o¸n cã thuËn lîi cho s¶n
suÊt th× cung sÏ ®îc më réng vµ ngîc l¹i.Sù mong ®îi ®ã cã thÓ vÒ gi¸ c¶u
hµng ho¸, gi¸ cña yÕu tè s¶n xuÊt , chÝnh s¸ch thuÕ ...®Õu cã ¶nh hëng ®Õn
cung hµng ho¸ vµ dÞch vô.
Gi¸ c¶ thÞ trêng lµ gi¸ c¶ cÇn b»ng n»m t¹i ®iÓm lîng cung b»ng
lîng cÇu, tøc ®¹t tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu, viÖc cung hµng ho¸ ®ã ®ñ ®Ó
tho¶ m·n cÇu ®èi víi nã trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
§Æc ®iÓm quan trong cña møc gi¸ c©n b»ng lµ nã kh«ng ®îc x¸c ®Þnh
bëi tõng c¸ nh©n riªng lÎ mµ nã ®îc h×nh thµnh bëi ho¹t ®éng tËp thÓ cña
toµn bé ngêi mua vµ b¸n. §Êy lµ c¸ch quy ®Þnh gi¸ kh¸ch quan theo “Bµn
tay v« h×nh”cña c¬ chÕ thÞ trêng.
§Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cÇn cã
®iÒu kiÖn sau:
+ Thø nhÊt lµ ph¶i cã nÒn kinh tÕ hµngho¸ ph¸t triÓn tøc ph¶i cã sù
ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn vµ cã h×nh thøc, laäi h×nh, së h÷u kh¸c
nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ph¶i cã quyÒn chñ ®éng s¸ng
t¹o.
+Thø hai ph¶i cã tù do trao ®æi hµng ho¸ trªn thÞ trêng, tù do lùa chän
b¹n hµng gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ s¶n xuÊt kinh doanh.
+ Thø ba s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i tu©n theo c¸c quy luËt cña
thÞ trêng theo gi¸ c¶ thÞ trêng.
+ Thø t lµ ph¶i tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, më réng quan hÖ
víi bªn ngoµi, g¾n thÞ trêng trong níc víi thÞ trêng quèc tÕ.
Trªn thÕ giíi ®· tån t¹i nhiÒu lo¹i m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng nh sau:
- Kinh tÕ thÞ trêng truyÒn thèng T©y ¢u
- Kinh tÕ thÞ trêng kiÓu NhËt B¶n
8
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
9
- Kinh tÕ thÞ trêng x· héi cña céng hoµ liªn bang §øc , Thuþ §iÓn.
- Kinh tÕ thÞ trêng XHCN cñaTrung Quèc
- Kinh tÕ thÞ trêng lµ sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
Trong lÞch sö loµi ngêi kh«ng ë ®©u vµ lóc nµo cã mét hÖ thèng thÞ
trêng thuÇn tuý. BÊt cø ®©u nÒn kinh tÕ thÞ trêng nµo, ngêi ta còng thÊy
®îc sù hiÖn diÖn cña vai trß Nhµ níc. Nhµ níc ®· vµ ®ang thùc hiÖn mét
lo¹t chøc n¨ng ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ tiÒn – hµng, tµi chÝnh.
Híng tíi mét trËt tù nhÊt ®Þnh trong x· héi do b¶n th©n nÒn kinh tÕ
thÞ trêng cã nh÷ng u ®iÓm vµ khuyÕt diÓm sau:
VÒ u thÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
+Mét lµ thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ g¾n s¶n xuÊt víi tiªu thô, thùc hiÖn môc
tiªu s¶n xuÊt. Do ®ã ngêi ta t×m mäi c¸ch rót ng¾n chu kú s¶n xuÊt, thùc
hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng, ¸p dông nhanh chãng s¶n xuÊt- khoa häc- c«ng nhÖ
vµ quay nhanh tiÒn vèn, ®¹t tíi lîi nhuËn tèi ®a.
+ Hai lµ thóc ®Èy vµ ®ßi hái c¸c nhµ s¶n xuÊt n¨ng ®éng thÝch nghi víi
c¸c ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña thÞ trêng. Thay dæi mÉu m· s¶n xuÊt, t×m mÆt
hµng míi vµ t×m c¸ch ®¹t ®îc lîi nhuËn tèi ®a.
+Ba lµ thóc ®Èy sù tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ ®a nhanh vµo s¶n
xuÊt, kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt
vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh, ®¸p øng nhiÒu mÆt cña kh¸ch
hµng vµ cña thÞ trêng.
+Bèn lµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng trëng dåi dµo s¶n phÈm hµng ho¸,
dÞch vô, thóc ®Èy vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¸t triÓn , ®Ò cao tr¸ch
nhiÖm cña nhµ kinh doanh víi kh¸ch hµng, ®¸p øng nhu cÈu ngµy cµng cao
cña x· héi.
+N¨m lµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. TÝch tô vµ
tËp trung s¶n xuÊt lµ 2 con ®êng ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt. Mét mÆt c¸c
®¬n vÞ chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh lµm ¨n giái cã hiÖu qu¶ cao, cho phÐp tÝch
tô, më réng quy m« s¶n xuÊt. MÆt kh¸c do qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµm cho s¶n
xuÊt ®îc tËp trung vµo c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thùc sù ‘ ®øng’ ®îc trªn thÞ trêng,
lµm ¨n cã hiÖu qu¶. ChÝnh qu¸ tr×nh c¹nh tranh kinh tÕ lµ ®éng lùc thóc ®Èy
tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt.
Tuy nhiªn, vÉn cßn nh÷ng ®iÓm cÇn kh¾c phôc sau:
+ Mét lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang tÝnh tù ph¸t, t×m kiÕm lîi nhuËn
bÊt k× gi¸ nµo, kh«ng ®i ®óng híng cña kÕ ho¹ch Nhµ níc, môc tiªu vÒ ph¸t
triÓn kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. TÝnh tù ph¸t cña thÞ trêng cßn dÉn ®Õn
tËp trung ho¸ cao, sinh ra ®éc quyÒn thñ tiªu c¹nh tranh, lµm gi¶m hiÖu qu¶
chung vµ tÝnh tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ.
+Hai lµ kinh tÕ thÞ trêng “ c¸ lín nuèt c¸ bД dÉn ®Õn ph©n ho¸ ®êi
sèng d©n c, mét bé phËn dÉn ®Õn ph¸ s¶n, ph©n hãa giµu- nghÌo, dÉn ®Õn
9
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
10
khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, kh«ng cã viÖc lµm vµ sè ®«ng ngêi lao
®éng l©m vµo c¶nh nghÌo khã.
+Ba lµ x· héi ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc, tÖ n¹n x· héi g¾n liÒn víi hiÖn
trang kinh tÕ sa sót, g©y rèi lo¹n x· héi. Nhµ kinh doanh t×m ®ñ thñ ®o¹n,
m¸nh khoÐ lµm hµng gi¶, bu«n lËu , trèn thuÕ, ..kh«ng tõ mét thñ ®o¹n nµo ®Ó
thu ®îc lîi nhuËn tèi ®a.
+Bèn lµ v× lîi Ých vµ lîi nhuËn dÉn ®Õn sö dông bõa b·i, tµn ph¸ tµi
nguyªn vµ huû diÖt mét c¸ch tµn khèc m«i trêng sinh th¸i.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta cßn ë giai ®o¹n thÊp, hÖ
thèng ph¸p luËt thiÕu hoµn chØnh, cha ®ång bé, nh÷ng u thÕ cha thÓ hiÖn
®Çy ®ñ vµ râ rÖt, nh÷ng khuyÕt tËt cã c¬ héi n¶y sinh. Nhµ níc cÇn ph¶i t¨ng
cêng ®iÒu chØnh vµ qu¶n lý vÜ m« mét c¸ch kiªn quyÕt vµ kh«n khÐo ®Ó ®a
mäi ho¹t ®éng vµo khu«n khæ vµ tu©n theo ph¸p luËt. ChÝnh v× vËy, sö dông
“bµn tay h÷u h×nh” cña Nhµ níc cã vai trß quan träng trong viÖc t¹o ra hµnh
lang vµ bíc ®i cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng vËn ®éng theo ®Þnh híng XHCN.
2.Sù vËn dông c¬ chÕ thÞ trêng vµo ViÖt Nam
§Êt níc ta ®ang ®ång thêi diÔn ra hai qu¸ tr×nh xo¸ bá c¬ chÕ tËp
trung quan liªu bao cÊp, chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng vµ xo¸ bá nÒn kinh tÕ
l¹c hËu ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ lín theo ®Þnh híng XHCN. Tõ sau
®¹i héi Vi, c¬ chÕ thÞ trêng ®· ®ùoc §¶ng ta vËn dông theo c¸c híng sau:
Mét lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, theo nghÞ quyÕt
cña ®¹i héi §¶ng lÇn thø Ü, níc ta bao gåm 6 thµnh phÇn kinh tÕ:
+Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc
+Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ
+Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n
+Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ
+Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n Nhµ níc
+Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
Trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trÒn th× thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc
®ãng vai trß chñ ®¹o nhng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Òu ®îc t¹o ®iÒu
kiÖn ph¸t triÓn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc.
Hai lµ chuyÓn m¹nh sang c¬ chÕ thÞ trêng víi viÖc sö dông m¹nh mÏ
c¸c c«ng cô qu¶n lÝ vÜ m«, ®iÒu tiÕt kinh tÕ nh ®æi míi hÖ thèng luËt ph¸p vµ
chÝnh s¸ch ®æi míi c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh thuÕ, phØ..®æi míi chÝnh s¸ch sö
dông ®ßn bÈy gi¸ c¶, chuyÓn qua c¬ chÕ gi¸ c¶ kinh doanh trªn c¬ së nhËn
thøc vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan,lµm chñ c¬ cÊu
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
Ba lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®·
x¸c ®Þnh “ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giãi” theo c¸c
nguyªn t¾c “B×nh d¼ng,cïng cã lîi, t«n träng chñ quyÒn vµ kh«ng can thiÖp
10
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
11
vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia” më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i
ph¶i nh»m thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ –x·héi.
Bèn lµ c¶i c¸ch mét bíc bé m¸y qu¶n lÝ theo híng tinh gi¶n ho¸,
hiÖu qu¶ h¬n. Døt bá c¬ chÕ qu¶n lý, hµnh chÝnh quan liªu, bao cÊp , cång
kÒnh, ph©n ®Þnh, râ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ víi chøc n¨ng
kinh daonh cña ®¬n vÞ, ph©n ®Þnh vµ kÕt hîp tèt qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ
vµ qu¶n lý s¶n xuÊt- kinh doanh, tù chñ, tù m×nh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt tµi
chÝnh cña ®¬n vÞ c¬ së víi viÖc thùc hiÖn sù tËp trung thèng nhÊt cña Trung
¬ng vµ t¨ng cêng chøc n¨ng híng dÉn kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc.
N¨m lµ ph¸t huy néi lùc t¹i chç, t¨ng m¹nh ®µu t néi bé. ChÝnh phñ
t¨ng cêng huy ®éng c¸c nguån lùc tµi trß ë trong níc lµ chñ yÕu vµ kÕt hîp
víi c¸c nguån tµi trî tõ níc ngoµi , gi¶m bít sù phô thuéc kinh tÕ vµo níc
ngoµi, n©ng cao tÝnh ®éc lËp vµ tù chñ vÒ kinh tÕ. §Èy m¹nh s¶n xuÊt trong
níc, tiªu dïng hµng trong níc, khuyÕn khÝch hµng xuÊt khÈu kiÓm so¸t
chÆt chÏ viÖc vay nî, gi¶m bít quy m« nî níc ngoµi vµ tr¶ nî dÞch vô.
S¸u lµ thóc ®¶y vµ c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh doanh trong khu vùc kinh tÕ-
x· héi, t¹o ra n¨ng suÊt chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cao. Sö dông vµ n©ng cao hiÖu
qu¶ sù ph©n phèi c¸c nguån lùc.
Tuy nhiªn, sù vËn dông kinh tÕ thÞ trêng vµo níc ta cßn nhiÒu thiÕu
sãt. Sù tù do c¹nh tranh theo ph¸p luËt cha ®îc qu¶n lÝ triÖt ®Ó dÉn ®Õn n¶y
sinh ra c¸c khuyÕt tËt x· héi nh ®· tr×nh bµy ë trªn nh lµm hµng gi¶..Bªn
c¹nh ®ã, hÖ thèng thÞ trßng cña níc ta h×nh thµnh cha ®Çy ®ñ vµ cha ®ång
bé. ThÞ trêng vèn míi cã trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ
Minh , víi quy m« cßn rÊt nhá vµ cßn bÞ kiÓm so¸t chÆt chÏ bëi nhµ níc g©y
ra sù thiÕu hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t. C¸c thÞ trßng kh¸c nh lao ®éng, bÊt
®éng s¶n , khoa häc..cßn rÊt s¬ khai vµ thiÕu tÝnh ®ång bé. Sù ®æi mãi trong
hµnh ch×nh Nhµ níc còng cha triÖt ®Î, bé m¸y qu¶n lÝ cha thùc sù tinh
gi¶n vµ hiÖu qu¶.
11
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
12
C.Sù cÇn thiÕt t¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña Nhµ nø¬c
ViÖt nam trong c¬ chÕ míi
I.Néi dung c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ Nhµ níc theo ®Þnh
híng XHCN :
Mét lµ Nhµ níc ph¶i dùa trªn c¬ng lÜnh luËn ®iÓm, t tëng khoa häc
®Ó ®iÒu tiÕt quan hÖ gi÷a cac giai cÊp, céng ®ång d©n téc, nhãm x· h«Þ.. ®Ó
thùc hiÖn tæ chøc vµ l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh híng XHCN,
kh«ng ®Ó bá mÆc cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ” tù th©n vËn ®éng “, nhÊt thiÕt
ph¶i cã sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng, vai trß qu¶n lÝ ®iÒu hµnh v× hiÖu lùc
cña Nhµ níc. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn theo ®Þnh híng XHCN. Trong khi ®ã kinh tÕ quèc doanh ®îc cñng cè
vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc then chèt, n¾m nh÷ng doanh
nghiÖp then chèt, träng yÕu, thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n vµ lµ c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lÝ vÜ
m« cña m×nh.
G¾n ph¸t triÓn kinh tÕ víi ph¸t triÓn v¨n ho¸, x· héi n©ng cao ®êi sèng
v¨n ho¸ ®¹o ®øc, tinh thÇn cña nh©n ®an, n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n tµi,
®Èy lïi c¸c hiÖn trîng tiªu cùc trong x· héi. KiÖn toµn hÖ thèng chÝnh trÞ,
tiÕp tôc ®æi míi kinh tÕ, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, n©ng cao hiÖu
lùc qu¶n lÝ cña Nhµ níc vµ ®æi míi t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng.
Hai lµ qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i t«n träng tÝnh quyÕt ®Þnh cña
hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt x· héi ®èi víi c¬ chÕ kinh tÕ, chÝnh s¸ch kinh
tÕ. X©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn ViÖt Nam, Nhµ níc cña d©n, do d©n vµ
v× d©n. Ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc,
tõng bíc x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kÜ thuËt. ThiÕt lËp tõng bíc quan hÖ s¶n
xuÊt x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn cao, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u
kh«ng ngõng ®æi míi ph¬ng thøc qu¶n lÝ vµ ph©n phèi.
Ba lµ qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ
gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Khi x¸c ®Þnh quan hÖ kinh tÕ- chÝnh trÞ ph¶i ®øng
trªn gi¸c ®é Nhµ níc XHCN ®Ó xem xÐt lîi Ých kinh tÕ cña c¸c giai cÊp, trªn
c¬ së yÕu tè con ngêi ®îc ®Ò cao, gi¶i phãng mäi tiÒm n¨ng vµ lùc lîng
s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN.
Bèn lµ qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan
hÖ biÖn chøng gi÷a quyÒn qu¶n lÝ tËp trung vµ quyÒn tù chñ ph¶i khèng chÕ
trong ph¹m vi tµi chÝnh cho phÐp vµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn chÝnh s¸ch tËp
trung ®Çu t. ChÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ níc, trªn c¬ së thõa nhËn sù tån t¹i
kh¸ch quan cña nh÷ng quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ vµ vai trß cña chñ së h÷u,
ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ ë c¸c c¬ së kinh tÕ.
N¨m lµ qu¶n lÝ Nhµ níc ph¶i b¶o ®¶m sù thèng nhÊt gi÷a c¸c chÝnh
s¸ch x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cÇn ng¨n chÆn c¸c mÆt tiªu cùc nh
12
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
13
c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh…ph¶i gi¶m bít sù chªnh lÖch giµu nghÌo gi÷a
c¸c vïng trong c¶ níc. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi b¶o vÖ m«i
trêng. T¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ®i ®«i ph©n phèi cã hiÖu
qu¶.
S¸u lµ qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi nhiÖm vô
b¶o vÖ tæ quèc XHCN. §©y lµ quy luËt tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña d©n téc, võa
ph¶n ¸nh yªu cÇu cña nhiÖm vô c¸ch m¹ng XHCN ë níc ta trong t×nh h×nh
hiÖn nay, gi÷ v÷ng ®Þnh híng XHCN.
Trªn ®©y lµ méi dung cña c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc
theo ®Þnh híng XHCN. Nh÷ng néi dung trªn cã ¶nh hëng lín ®Õn môc tiªu
vµ chøc n¨ng vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc ViÖt Nam.
II. Môc tiªu vµ chøc n¨ng ®Ó qu¶n lÝ vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ
níc ViÖt Nam
1. Môc tiªu qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ níc:
Nh»m ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xu¸t vµ c«ng b»ng x· héi v× nhu cÇu t¹o
ra cña c¶i x· héi, kh¾c phôc tÝnh tù ph¸t, v« tæ chøc vèn cã cña kinh tÕ t
nh©n, t b¶n chñ nghÜa, c¸ thÓ trong s¶n xu¸t còng nh trªn thÞ trêng. Gi¶i
phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
ph¸t triÓn. C¸c ®¬n vÞ c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh, yªn t©m bá vèn vµo ®Çu t
vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Muèn vËy Nhµ níc sÏ ph¶i t¹o ra hµnh lang vµ æn
®Þnh lµnh m¹nh, c¸c chÝnh s¸ch vÒ quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn thõa
kÕ tµi s¶n vµ híng thu nhËp hîp ph¸p ®îc thÓ chÕ ho¸ thµnh ph¸p luËt.
Môc tiªu, cña qu¶n lÝ kinh tÕ Nhµ níc trong giai ®o¹n ®Èu ( mét bíc
qu¸ dé nhá trong thêi k× tõ qu¸ ®é) lµ th«ng qua ®æi míi toµn diÖn ®¹t tíi æn
®Þnh v÷ng ch¾c c¸c mÆt trong ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi…t¹o ®iÒu
kiÖn ph¸t triÓn nhanh ë c¸c chÆng sau . NhiÖm vô ®ã thÓ hiÖn ë c¸c môc tiªu
sau ®©y:
Thø nhÊt lµ môc tiªu vÒ s¶n lîng, ngµy cµng t¨ng thu nhËp quèc d©n,
phÊn ®Êu tèc ®é t¨ng trëng GDp hµng n¨m lµ 7 ®Õn 7,5% ®Õn n¨m 2010 th××
GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ gÊp ®«i n¨m 2000, ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n
trë thµnh níc c«ng nghiÖp. §Èy m¹nh t¨ng trëng ë c¶ ba lÜnh vùc c«ng
nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®¶m b¶o nhu cÇu cña nh©n ®©n, ®Èy m¹nh
xuÊt khÈu.
Thøc hai lµ môc tiªu vÒ viÖc lµm- gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao
®éng trung b×nh hµng n¨m lµ 1,5 triÖu ngêi , gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp, n©ng cao
c¸c quü phóc lîi cho ngßi lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho lao ®éng.
§ång thêi chóng ta ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng ®Ó tØ lÖ lao déng trong n«ng
nghiªp gi¶m xuèng,tØ lÖ lao ®éng trÝ ãc ngµy cµng t¨ng lªn.§ång thêi tèc ®é
t¨ng lao ®éng ë trong c¸c ngµnh dÞch vô b¶o hiÓm ng©n hµng ,tµi chÝnh ph¶i
t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt.
13
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
14
Thø ba lµ môc tiªu tµi chÝnh, æn ®Þnh gi¸ c¶, tr¸nh viÖc gi¸ c¶ biÕn ®éng
thÊt thêng, gi÷ cho tØ lÖ l¹m ph¸t trong vßng mét con sè, chØ sè gi¸ c¶ hµng
n¨m kh«ng t¨ng qu¸ 5%. Ph¶i cã dù phßng vµ chuÈn bÞ cho nh÷ng biÕn ®éng
trong khu vù c vµ trªn thÕ giíi.Thùc hiÖn ®¶m b¶o mét ng©n s¸ch Nhµ níc
thèng nhÊt ,bao gåm ng©n s¸ch ChÝnh phñ vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng, b¶o ®¶m
c©n ®èi gi÷a ph¬ng tiÖn vµ nhiÖm vô, kÕt hîp lîi Ých cña c¶ níc, b¶o ®¶m
nÒn kinh tÕ cã tÝch luü néi bé, ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi thßng xuyªn cña bé
m¸y Nhµ níc,nhu cÇu ®Çu t vµ ph¸t triÓn, nhÊt lµ x©y dùng c¸c c¬ së h¹
tÇng ,nhu cÇu an ninh, quèc phßng vµ c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c.
Thø t lµ môc tiªu vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, t¹o hµnh
lang ph¸p lý ®Ó hÊp dÉn c¸c níc kh¸c ®Õn níc ta ®Çu t ®Ó chóng ta cã thÓ
tranh thñ vèn, c«ng nghÖ, c¸ch qu¶n lý..
Thø n¨m lµ môc tiªu vÒ ph©n phèi c«ng b»ng, gi¶m bít sù chªnh lÖch
giµu nghÌo gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ níc, ph©n phèi theo ®óng nguyªn
t¾c dùa trªn thµnh qu¶ lao ®éng.
Thø n¨m lµ môc tiªu ®Þnh híng XHCN, bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ hîp lÝ
phï hîp víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa vµ còng phï hîp víi ®Þnh
híng XHCN. X©y dùng mét Nhµ níc ph¸p quyÒn m¹nh, mét nÒn hµnh
chÝnh quèc gia chÝnh quy vµ mét ®éi ngò c«ng chøc ®îc ®µo t¹o cã hÖ thèng,
cã phÈm chÊt, cã ®¹o ®øc vµ chuyªn m«n kü thuËt giái.Híng c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ cïng ®i lªn chñ nghÜa x· héi.
2. C¸c chøc n¨ng cña Nhµ níc trong c¬ chÕ kinh tÕ míi:
Trong qu¸ tr×nh ®æi míi sang kinh tÕ thÞ trêng Nhµ níc ph¶i gi¶i
quyÕt tèt chøc n¨ng c¬ b¶n sau.
Thø nhÊt lµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, ph¶i t×m mäi c¸ch t¨ng nhanh chu
chuyÓn tiÒn tÖ, ®¹t tíi tÝnh chuyÓn ®æi trong níc cña ®ång tiÒn quèc gia,
n©ng cao tù chñ kinh tÕ doanh nghiÖp vµ h¹n chÕ viÖc ph©n phèi hµnh chÝnh
c¸c nguån vËt t ®· dÉ ®Õn sù gia t¨ng c¸c nguån tµi chÝnh, tù do ho¸ gi¸ c¶
( trªn ®¹i bé phËn hµng ho¸) vµ c¾t gi¶m m¹nh c¸c kho¶n tµi trî nÕu kh«ng
l¹m ph¸t vµ n¹n th©m hôt trµn lan dÉn ®Õn sù tr× trÖ vµ suy tho¸i cña kinh tÕ.
KÕt côc kh«ng thÓ lo¹i bá ®îc t×nh tr¹ng thiÕu hôt hµng ho¸ vµ ng©n s¸ch,
Nhµ níc ph¶i t¹o m«i trêng hµnh lang vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng
s¶n xuÊt, kinh doanh , duy tr× trËt tù an toµn x· héi, sèng vµ lµm viÖc theo
HiÕn ph¸p vµ phÊp luËt, thi hµnh nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch, thÓ chÕ qu¶n lý vÜ m«
theo híng ®æi míi, khèng chÕ l¹m ph¸t ,®iÒu tiÕt thÞ trêng vµ ng¨n ngõa xö
lÝ nh÷ng biÕn ®éng xÊu, phøc t¹p cña kinh tÕ thÞ trêng.
Hai lµ x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, b¶o ®¶m cho ho¹t
®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn.Nhµ níc x©y dùng
hÖ thèng cÇu ®êng, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn,®ång thêi cã t¸c dông kÝch cÇu,thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n n÷a. Nhµ
níc còng cho x©y dùng c¸c khu kinh tÕ ®Ó hÊp dÉn ®Çu t níc ngoµi, kªu
14
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
15
gäi c¸c nguån ®Çu t trong níc. Vµ còng kh«ng thÓ thiÕu lµ c¸c hÖ thèng
th«ng tin ,®iÖn,nhµ ë... ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi d©n vµ c¸c nhu cÇu cho
phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ.
Ba lµ hç trî vµ dÉn d¾t ph¸t triÓn, tËn dông khai th¸c tiÒm n¨ng, nguån
lùc ®Ó ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ph¸t huy vai trß cña kinh tÕ quèc
doanh lµm chç dùa cho c¸c c¬ së vµ c¸ nh©n trong kinh doanh vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ ®èi ngo¹i..th«ng qua kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. Trªn c¬ së
nhËn thøc vµ vËn dông tÝnh quy luËt kh¸ch quan,Nhµ níc sö dông hÖ thèng
bé m¸y cña m×nh l·nh ®¹o vµ ®iÒu tiÕt cã ý thøc vÒ nhÞp ®é ph¸t triÓn vµ c©n
®èi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh híng XHCN. X¸c ®Þnh cã c¨n cø
khoa häc nh÷ng môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi, môc tiªu tríc m¾t vµ dµi
l©u, ®ång thßi lùa chän nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó ®¹t tíi c¸c môc tiªu ®ã
trong thêi gian nhÊt ®Þnh.
Bèn lµ chøc n¨ng phèi hîp b¶o ®¶m c©n ®èi nh÷ng tØ lÖ quan träng nhÊt
vµ xö lÝ hoµ gi¶i nh÷ng tranh chÊp hoÆc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong
ph©n c«ng chøc tr¸ch, ph©n c«ng lao ®éng x· héi cña bé m¸y qu¶n lý Nhµ
níc nh»m ®¹t môc tiªu x¸c ®Þnh.Nhµ níc lùa chän c¸c ph¬ng ¸n ®Çu t
quan träng ,ph©n bæ nguån lùc, tiÕt kiÖm vµ ®Çu t, ®iÒu tiÕt cña ChÝnh phñ vµ
c¸c xÝ nghiÖp c«ng céng. Th«ng qua viÑc ®Çu t cã träng ®iÓm cho c¸c
ngµnh ,c¸c vïng kinh tÕ vµ c¸c khu vùc Nhµ níc khi cÇn thiÕt t¸c ®äng vµo
c¸c quan hÖ cung cÇu, híng thÞ trêng vµo quü ®¹o Nhµ níc.
N¨m lµ chøc n¨ng kÝch thÝch. §©y lµ mét chøc n¨ng quan träng vµ hÕt
søc phøc t¹p trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Nã lµm mäi ngßi lao déng quan t©m
tíi c«ng viÖc, còng nh tù gi¸c ph¸t huy nh÷ng n¨ng lùc kh¶ n¨ng cña c¸
nh©n. Nhµ níc sö dông ®óng ®¾n vµ réng r·i c¸c ®ßn bÈy khuyÕn khÝch s¶n
xuÊt.C¸c c«ng cô tiÒn l¬ng ,tiÒn thëng , tû gi¸ hèi ®o¸i ,l·i suÊt,tÝn
dông...nÕu ®îc sö dông ®óng d¾n th× sÏ cã ý nghÜa quan träng ®Æc biÖt trong
chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt.
S¸u lµ chøc n¨ng kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt kinh tÕ. Thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm
gi÷a c¸c cÊp kh¸c nhau trong hÖ thèng thø bËc, qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ níc,
b¶o ®¶m chøc n¨ng kiÓm so¸t kinh tÕ cña Nhµ níc theo luËt ®inh, kÕt hîp sù
®iÒu tiÕt cña Nhµ níc víi tÝnh tù chñ cña xÝ nghiÖp.
B¶y lµ chøc n¨ng ®èi ngo¹i nh»m phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
Nhµ níc t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Ó c¸c níc yªn t©m ®Çu t vµo níc ta, tranh
thñ vèn kü thuËt, c«ng nghÖ vµ phong c¸ch qu¶n lÝ míi.Nhµ níc tæ chøc ph¸t
triÓn quan hÖ hîp t¸c vµ h÷u nghÞ víi c¸c níc kh¸c theo nguyªn t¾c b×nh
®¼ng cïng cã lîi vµ t«n träng chñ quyÒn l·nh thæ ,®éc lËp cña nhau.
Trªn ®©y lµ mét sè chøc n¨ng c¬ b¶n cña Nhµ níc ta ®Ó cã thÓ x©y
dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng
®ã th× Nhµ níc cÇn ph¶i sö dông mét sè c«ng cô qu¶n lÝ kinh tÕ vÜ m« sao
cho hiÖu qu¶ , ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra.
15
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
16
III.C«ng cô Nhµ níc sö dông trong qu¶n lÝ vÜ m«:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cÇn t¨ng cêng vµ ph¸t huy vai trß quan
träng cña kÕ ho¹ch kinh tÕ cña Nhµ níc vµ ®Ó thùc hiÖn vai trß qu¶n lÝ kinh
tÕ cña m×nh Nhµ níc ph¶i sö dông mét sè c«ng cô qu¶n lÝ sau d©y
Mét lµ hÖ thèng ph¸p luËt, thÓ hiÖn vai trß ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt,
kiÓm so¸t cña Nhµ níc, cã tÝnh b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,
hÖ thèng ph¸p luËt cã hai chøc n¨ng sau d©y
Cìng chÕ hµnh vi cña c¸c doanh nghiÖp nÕu hµnh vi ®ã g©y tæn
h¹i ®Õn lîi Ých x· héi nh lµm hµng gi¶, hµng kÐm chÊt
lîng,..®Ó nh»m h¹n chÕ c¸c khuyÕt t¹t n¶y sinh ra trong c¬ chÕ
thÞ trêng, ®a nÒn kinh tÕ thÞ trêng nø¬c ta vµo ®Þnh híng
XHCN.
T¹o hµnh lang ph¸p lý an toµn cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh.C¸c
doanh nghiÖp yen t©m bá vèn ®µu t vµ lµm ¨n theo ph¸p luËt.
Tõ ®ã cã thÓ ph¸t huy mäi u thÕ cña c¸c thµnh phÇnkinh tÕ, t¹o
®éng lùc cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng.
Hai lµ kÕ ho¹ch ho¸, nh»m môc ®Ých ®Þnh híng vµ khai th¸c hÕt tiÒm
n¨ng kinh tÕ, qu¶n lÝ vµ ®iÒu chØnh toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. §¶ng
ta kh¼ng ®Þnh “cÇn ®æi míi néi dung vµ ph¬ng ph¸p kÕ ho¹ch ho¸, sö dông
®óng ®¾n c¸c quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, nhng kh«ng coi nhÑ kÕ ho¹ch, coi
nhÑ viÖc qu¶n lÝ thÞ trêng”, kÕ ho¹ch ho¸ g¾n liÒn víi hÖ thèng ®ßn bÈy kinh
tÕ gi¶i quyÕt vµ ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých, mµ lîi Ých cña ngêi s¶n xuÊt
-kinh doanh lµ ®éng lùc trùc tiÕp ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ vµ t¹o c¬ së cho
viÖc ®¸p øng c¸c lîi Ých kh¸c.Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cÇn t¨ng cêng vµ
ph¸t huy vai trß quan träng cña kÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ cña Nhµ níc. Muèn
thÕ ,tríc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ph¬ng híng môc tiªu c¬ b¶n vµ v¹ch ra ph¬ng
thøc b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vµ hoµn chØnh gi÷a kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch kinh
tÕ.Tõ ®ã ®¶m b¶o thùc thi cã hiÖu qu¶ vµ ®¸p øng mét c¸ch linh ho¹t sù biÕn
®æi cña t×nh h×nh kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ,b¶o ®¶m cho ChÝnh phñ
vËn hµnh nÒn kinh tÕ ,®iÒu chØnh kÕ ho¹ch hoÆc cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cô
thÓ ,thóc ®Èy sù nç lùc ®¹t ®Õn môc tiªu nhÊt ®Þnh.
Ba lµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ bao gåm chi tiªu chÝnh phñ, thuÕ.NÕu chÝnh
ph¶u t¨ng chi tiªu th× sÏ lµm cho cung cÇu t¨ng, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh.
Nhng l¹m ph¸t còng t¨ng lªn dï thÊt nghiÖp cã gi¶m ®i. Do vËy chÝnh phñ
ph¶i c©n ®èi chi tiªu hîp lÝ, kh«ng ®Î béc chi ng©n s¸ch kÐo dµi. ThuÕ còng lµ
mét c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu tiÕt kinhtÕ, nã cã t¸c dông gi¶m bít cung cña
c¸c hµng ho¸ kh«ng ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn hoÆc g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých
x· héi. §ång thêi, thuÕ còng lµ c«ng cô ®Ó nhµ níc ph©n phèi thu nhËp mét
c¸ch hîp lÝ h¬n( thuÕ thu nhËp c¸ nh©n) vµ b¶o ®¶m nguån thu cho chÝnh phñ.
Mét chÝnh s¸ch tµi kho¸ më réng lµ khi chi tiªu chÝnh phñ t¨ng thuÕ gi¶m vµ
16
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
17
ngîc l¹i, mét chÝnh s¸ch tµi kho¸ th¾t chÆt lµ khi chi tiªu chÝnh phñ gi¶m mµ
thuÕ t¨ng.
Bèn lµ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bao gåm lîng cung tiÒn tÖ vµ l·i suÊt.
Lîng cung tiÒn tÖ tøc lµ sè lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng. NÕu sè lîng t¨ng
sÏ lµm cho chi tiªu tiªu dïgn t¨ng, chÝnh phñ sÏ ®Çu t nhiÒu h¬n cho c«ng
tr×nh c«ng céng, lµm kÝch cÇu, kinh tÕ ph¸t triÓn ( trong ng¾n h¹n) nhng sÏ
thóc ®Èy l¹m ph¸t lªn cao. Cßn khi l·i suÊt t¨ng lªn sè tiÒn dµnh cho ®Çu t
gi¶m khiÕn lîng cung hµng ho¸ gi¶m, thÊt nghiÖp t¨ng nhng l¹m ph¸t ®îc
kiÓm so¸t. Mét chÝnh s¸ch gi¶m l·i suÊt khiÕn kinh tÕ ph¸t triÓn, gi¶m thÊt
nghiÖp, tøc kh«i phôc ®îc t×nh tr¹ng kinh tÕ khi ®ang khã kh¨n khñng ho¶ng.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc coi lµ më réng khi t¨ng lîng cung vÒ tiÒn tÖ vµ gi¶m
l·i suÊt cßn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ thu hÑp khi gi¶m cung tiÒn tÖ, t¨ng l·i suÊt.
N¨m lµ chÝnh s¸ch thu nhËp tøc lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng. NÕu
chÝnh phñ t¨ng tiÒn l¬gn th× cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt. CÇu t¨ng, thÊt
nghiÖp gi¶m nhng gi¸ c¶ t¨ng tøc l¹m ph¸t t¨ng cao. ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng
lµ mét chÝnh s¸ch khã thùc hiÖn vµ ¶nh hëng cña nã rÊt s©u réng. Vµ chÝnh
phñ còng kh«ng thÓ gi¶m lîng c«ng nh©n ®îc.Do vËy trong thêi k× l¹m
ph¸t cao, tiÒn l¬ng ®îc gi÷ cæ ®Þnh vµ dïng c¸c chÝnh s¸ch kh¸c gi¶m l¹m
ph¸t.
S¸u lµ chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i bao gåm ba c«ng cô lµ tØ gi¸ hèi
®o¸i, h¹n ng¹ch quota, thuÕ quan. TØ gi¸ gèi ®o¸i sÏ t¸c®éng ®Õn søc m¹nh
cña ®ång tiÒn b¶n ®Þa, nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu.
H¹n ng¹ch vµ thuÕ quan lµ c«ng cô ®Ó kiÓm so¸t xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu thóc
®Èy nÒn kinh tÕ trong níc còng nh b¶o vÖ hµn ho¸ trong níc tríc sù c¹nh
tranh khèc liÖt cña hµng ho¸ c¸c níc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ thÕ giíi.
Trªn ®©y lµ c¸c c«ng cô mµ Nhµ níc ViÖt Nam ®a ra ®Ó qu¶n lÝ kinh
tÕ nh»m c¸c môc tiªu nh ®iÒu hoµ quan hÖ cung cÇu vèn, tiÒn mÆt trong x·
héi… Tuy nhiªn bÊt cø c«ng cô nµo còng cã hai mÆt cña nã. Khi kinh tÕ ph¸t
triÓn thÊt nghiÖp gi¶m t¨ng trëng m¹nh khiÕn l¹m ph¸t gia t¨ng. Do vËy ph¶i
tuú thêi k×, ®iÒu kiÖn mµ chÝnh phñ sö dông c¸c c«ng cô ®¹t môc tiªu ®îc u
tiªn nhÊt sao cho cã hiÖu qu¶.
17
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
18
IV.Thùc tr¹ng qu¶n lÝ Nhµ Níc ë ViÖt Nam hiÖn nay
Qua h¬n 15 n¨m ®æi míi , vai trß qu¶n lÝ kinhtÕ cña Nhµ Nuíc ViÖt
Nam ngµy cµng ®îc t¨ng cêng vµ c¶i thiÖn do vËy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®·
®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng ®¸ng kÓ,nh÷ng thµnh c«ng ®ã cã thÓ kÓ ra lµ:
Tèc ®é t¨ng trëng GDP h»ng n¨m cao nhÊt nh× khu vùc ,®îc b¹n bÌ
quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao. TØ lÖ l¹m ph¸t ®îc gi¶m xuèng ®Õn møc cã thÓ kiÎm
so¸t ®îc so víi ®©u thêi k× ®æi míi ( n¨m 1986 l¹m ph¸t lµ 877%).Sù t¨ng
trëng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ngµy cµng æn ®Þnh.
®v:%
N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
GDP 9,3 9,5 9,3 8,8 5,8 4,8 6,8 6,94 7,04
L¹m 8,8 12,7 4,5 3,6 9,2 0,1 -0,6 0,8 4
ph¸t
B¶ng 1: Tèc ®é t¨ng trëng GDP vµ tØ lÖ l¹m ph¸t cña
ViÖt Nam tõ 1994-2002
Nguån:Niªn gi¸m thèng kª 2002
Tèc ®é t¨ng trëng GDP cao khiÕn cho GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi cña
viÖt Nam còng t¨ng cao, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ViÖt nam hiÖn nay lµ
420 USD ,®ang lµ mét trong nh÷ng níc cã GDP thÊp nhÊt thÕ giíi nhng víi
tèc ®é t¨ng trëng GDP nh hiÖn nay th× dù tÝnh ®Õn n¨m 2015 ViÖt Nam sÏ
tho¸t khái danh s¸ch c¸c níc nghÌo.
ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi còng ®· x©y dùng ®îc mét c¬ cÊu
kinh tÕ ngµy cµng hîp lÝ theo xu híng hiÖn ®¹i ho¸ ,c«ng nghiÖp ho¸.TØ lÖ
®ãng gãp trong GDP cña N«ng nghiÖp ®· gi¶m dÇn vµ cña C«ng nghiÖp –
DÞch vô ®· t¨ng lªn.Sù thay ®æi trong c¬ cÊu kinh tÕ ®ã cho thÊy ®êng lèi
cña §¶ng vÒ c¬ cÊu ®ang ®îc thùc hiÖn mét c¸ch hîp lÝ.C¬ cÊu kinh tÕ cña
chóng ta ph¶n ¸nh ®óng yªu cÇu quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan,phï hîp víi xu
thÕ ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ,t¹o ®iÒu kiÖn cho øng dông c¸c thµnh tùu
míi cña khoa häc.C¬ cÊu kinh tÕ míi la mét c¬ cÊu kinh tÕ më,cã quan hÖ víi
bªn ngoµi,®ång thêi khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ so s¸nh cña níc ta : tµi
nguyªn,lao ®éng,vÞ trÝ ®Þa lý.
18
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
19
TØ träng trong tæng ®Çu t TØ träng trong GDP
X· héi
86-90 91-95 96-2000 86-90 91-95 96-2000
N«ng 13,4 8,7 12,5 42,1 27,2 25,3
nghiÖp
C«ng 25,7 38,7 41,2 22,9 28,8 33,9
nghiÖp
DÞch 60,9 52,7 46,3 35 44,1 40,8
vô
B¶ng 2: §Çu t vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam
Nguån : Niªn gi¸m thèng kª 2000
Mét thµnh c«ng cã thÓ kÓ tíi ®ã lµ Nhµ Níc ViÖt Nam ®· t¹o ra mét
m«i trêng kinh tÕ æn ®Þnh , t¹o t© lÝ yªn t©m cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi .
Trong nh÷ng n¨m võa qua , ViÖt Nam lu«n lµ mét trong nh÷ng níc cã m«i
trêng ®Çu t an toµn nhÊt. §Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam ngµy cµng nhiÒu
dï trªn thÕ giíi ®ang cã xu híng c¾t gi¶m FDI
1988- 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Tæng
1991
Sè dù 363 206 281 374 392 367 336 260 2.579
¸n
Tæng 3301 2151 3130 3636 6350 8528 4453 4059 35.608
vèn ®Çu
t
Vèn 1095 549 4.357
256 500 625 650 684
®Çu t
thªm
Vèn 1500 2000 3028 4057 2480 14.737
207 463 1002
thùc
hiÖn
B¶ng 3: T×nh h×nh FDI 11 n¨m (1988-1998)
Nguån:Vô Tµi chÝnh ®èi ngo¹i – Bé Tµi chÝnh
TØ lÖ tÝch luü néi bé trong nÒn kinh tÕ cao,t¹o nguån vèn ®Çu t cho c¸c
dù ¸n ph¸t triÓ kinhtÕ .C¸c dù ¸n ®Çu t do nguån vèn ®îc huy déng trong
níc ngµy cµng t¨ng.Néi lùc trong níc ®ang ®îc ph¸t huy cã hiÖu qu¶ vµ
triÖt ®Ó h¬n
19
Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
nguon tai.lieu . vn