Xem mẫu

  1. Đề tài: “Những nhân tố tác động đến đói nghèo ở Việt Nam hiện nay.”
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Lêi giíi thiÖu 1. Bèi c¶nh nghiªn cøu B­íc sang thÕ kû XXI, ®ãi nghÌo vÉn lµ vÊn ®Ò cã tÝnh toµn cÇu. Mét bøc tranh tæng thÓ lµ thÕ giíi víi gÇn mét nöa sè d©n sèng d­íi 2USD*/ngµy vµ cø 8 trong sè 100 trÎ em kh«ng sèng ®­îc ®Õn 5 tuæi. V× vËy mét phong trµo s«i næi vµ réng kh¾p trªn thÕ giíi lµ ph¶i lµm nh­ thÕ nµo ®Ó ®Èy lïi nghÌo ®ãi. Cßn ViÖt Nam th× sao? Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng n­íc cã c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo tèt nhÊt theo tiªu chuÈn vµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®­êng nghÌo khæ cña WB, tû lÖ nghÌo ë ViÖt Nam gi¶m tõ 58,1% n¨m 1993 xuèng cßn 37,4% n¨m 1998 vµ hiÖn nay cßn kho¶ng 30%. Theo tiªu chuÈn quèc gia tû lÖ nghÌo ®ãi cña n­íc ta gi¶m tõ 30,01% n¨m 1992 xuèng 11% n¨m 2000. Tuy quy m« ®ãi nghÌo toµn quèc gi¶m nhanh. Nh­ng thùc tr¹ng cho thÊy, ViÖt Nam vÉn lµ mét n­íc nghÌo. Con sè c¸c hé bÞ t¸i nghÌo lµ rÊt lín b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 50.000 hé (riªng n¨m 1996 vµ 1997 mçi n¨m kho¶ng gÇn 100.000 hé do b·o lôt. NÕu so s¸nh t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo cña n­íc ta víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi th× tÝnh bøc xóc cña nã lµ rÊt lín, ng­ìng nghÌo cña ViÖt Nam vÉn xa víi ng­ìng nghÌo cña thÕ giíi. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu Víi mét tû lÖ kh«ng nhá sè d©n ®ang sång trong c¶nh cïng cùc, ViÖt Nam sÏ khã thùc hiÖn ®­îc tiÕn tr×nh CNH-H§H ®Êt n­íc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm sao ®Èy lïi ®­îc t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo xuèng. Nh­ng muèn cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo hiÖu qu¶ th× nhÊt thiÕt ph¶i hiÓu ®­îc nh÷ng nguyªn nh©n nµo dÉn tíi t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi cña ViÖt Nam. NhËn thøc ®­îc yªu cÇu bøc thiÕt ®ã, nghiªn cøu nµy sÏ tËp trung ®i s©u vµo thùc tr¹ng nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam, c¸c nguyªn nh©n lµm cho mét sè ng­êi rêi vµo c¶nh khèi cïng, c¸c mèi quan hÖ gi÷a nghÌo ®ãi víi c«ng b»ng x· héi, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau. Nghiªn cøu nµy cßn gióp ta hiÓu thªm møc ®é, tÇm ¶nh h­ëng cña nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam còng nh­ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Nã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo, t¸c ®éng ra sao ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng cña ng­êi d©n, còng nh­ sù c¶i thiÖn vÞ thÕ cña quèc gia. Cuèi * 2USD tÝnh theo PPP
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. cïng, nghiªn cøu sÏ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh ®Þnh h­íng ®Ó gióp xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo hiÖu qu¶ h¬n. 3. Ph¹m vi vµ ®èi t­îng nghiªn cøu Nghiªn cøu nµy sÏ chØ ra tæng quan cña sù nghÌo ®ãi trªn thÕ giíi vµ chñ yÕu xo¸y s©u vµo t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. §èi t­îng ®­îc ®Ò cËp ®Õn chÝnh lµ nh÷ng ng­êi nghÌo ®ãi. Hä lµ ai vµ møc khèn khæ cña hä ®Õn ®©u, cÇn ph¶i lµm nh÷ng g× cho cuéc sèng cña hä tèt ®Ñp h¬n. Th«ng qua c¸c ng­ìng nghÌo, c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo nh­ chÊt l­îng cña cuéc sèng, møc nghÌo ®Õn ®©u, t×nh tr¹ng gi¸o dôc ra sao, sù ®¶m b¶o y tÕ nh­ thÕ nµo, t×nh tr¹ng gi¸o dôc ra sao, sù ®¶m b¶o y tÕ nh­ thÕ nµo. Nã sÏ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c ®èi t­îng r¬i vµo diÖn nghÌo, diÖn ®ãi. 4. C¸c c©u hái nghiªn cøu §Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vÒ t×nh tr¹ng cña nghÌo ®ãi ta cÇn tr¶ lêi c¸c c©u hái: - §ãi nghÌo lµ g×? - §ãi nghÌo ®­îc biÓu hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh nµo? - C¸c chØ tiªu vµ chuÈn mùc ®Ó x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo? - Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y? - C¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi? - C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc? 5. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó ph©n tÝch ®­îc t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi th× ta cÇn dïng mét sè ph­¬ng ph¸p nh­ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, so s¸nh, thèng kª vµ m« t¶ nh»m ph©n tÝch xo¸y s©u vµo c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù nghÌo khã, ®¸nh gi¸ xem møc ®é nghÌo ®ãi ®Õn ®©u, diÔn biÕn cña nã nh­ thÕ nµo lµ ph¹m vi ¶nh h­ëng cña nã ra sao. MÆt kh¸c cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp víi c¸c sè liÖu thèng kª ®Ó ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi mét c¸ch trung thùc h¬n, chÝnh x¸c h¬n. Qua ®ã cho phÐp ta so s¸nh ®­îc c¸c ng­êi nghÌo, c¸c nhãm d©n c­ nghÌo, c¸c vïng nghÌo vµ c¸c quèc gia nghÌo kh¸c nhau. 6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi: §Ò tµi sÏ ®­îc chia lµm 3 phÇn:
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Ch­¬ng 1: §ãi nghÌo - c¸c nguyªn nh©n dÉn tíi ®ãi nghÌo. Ch­¬ng 2: Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam hiÖn nay. Ch­¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p nh»m xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Do ph¹m vi nghiªn cøu réng, n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm b¶n th©n cã h¹n, ®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. Em mong nhËn ®­îc sù chØ dÉn, gîi ý, nhËn xÐt cña thÇy c« ®Ó bæ sung vµ hoµn chØnh h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Sinh viªn: NguyÔn Vò Phóc Líp K35-F1 tr­êng §¹i häc Th­¬ng m¹i
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Ch­¬ng 1: Tæng quan cña ®ãi nghÌo 1.1. Kh¸i niÖm vÒ ®ãi nghÌo 1.1.1. §Þnh nghÜa vÒ ®ãi nghÌo  §ãi nghÌo tõ tiÕng nãi cña chÝnh ng­êi nghÌo. TiÕng nãi cña ng­êi nghÌo cho ta nh÷ng c¶m nhËn cô thÓ, râ rµng nhÊt vÒ c¸c khÝa c¹nh cña nghÌo ®ãi (nghÌo ®ãi kh«ng chØ bao hµm sù khèn cïng vÒ vËt chÊt mµ cßn lµ sù thô h­ëng thiÕu thèn vÒ gi¸o dôc vµ y tÕ. Mét ng­êi nghÌo ë Kªnia ®· nãi vÒ sù nghÌo ®ãi: “H·y quan s¸t ng«i nhµ vµ ®Õm xem cã bao nhiªu lç thñng trªn ®ã. H·y nh×n nh÷ng ®å ®¹c trong nhµ vµ quÇn ¸o t«i ®ang mÆc trªn ng­êi. H·y quan s¸t tÊt c¶ vµ ghi l¹i nh÷ng g× «ng thÊy. C¸i mµ «ng thÊy chÝnh lµ nghÌo ®ãi”. Mét nhãm th¶o luËn Braxin ®· ®Þnh nghÜa vÒ ®ãi nghÌo lµ: “TiÒn l­¬ng thÊp vµ thiÕu viÖc lµm, vµ còng cã nghÜa lµ kh«ng ®­îc h­ëng thô vÒ y tÕ, kh«ng cã thøc ¨n vµ quÇn ¸o”. Ngoµi ra, kh¸i niÖm ®ãi nghÌo cßn ®­îc më réng ®Ó tÝnh ®Õn c¶ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng, kh«ng cã tiÕng nã vµ quyÒn lùc. Tõ tiÕng nãi cña ng­êi nghÌo, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· ®­a ra c¸c kh¸i niÖm vÒ ®ãi nghÌo. Tuú thuéc vµo c¸ch tiÕp cËn, thêi gian nghiªn cøu vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia mµ ta cã c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ nghÌo ®ãi.  Quan niÖm tr­íc ®©y Tr­íc ®©y ng­êi ta th­êng ®¸nh ®ång nghÌo ®ãi víi møc thu nhËp thÊp. Coi thu nhËp lµ tiªu chÝ chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ sù nghÌo ®ãi cña con ng­êi. Quan niÖm nµy cã ­u ®iÓm lµ thuËn lîi trong viÖc x¸c ®Þnh sè ng­êi nghÌo dùa theo chuÈn nghÌo, ng­ìng nghÌo. Nh­ng thùc tÕ ®· chøng minh viÖc x¸c ®Þnh ®ãi nghÌo theo thu nhËp chØ ®o ®­îc mét phÇn cña cuéc sèng. Thu nhËp thÊp kh«ng ph¶n ¸nh hÕt ®­îc c¸c khÝa c¹nh cña ®ãi nghÌo, nã kh«ng cho chóng ta biÕt ®­îc møc khèn khæ vµ c¬ cùc cña nh÷ng ng­êi nghÌo. Do ®ã, quan niÖm nµy cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ.  Quan ®iÓm hiÖn nay HiÖn nay do sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, quan ®iÓm ®ãi nghÌo ®· ®­îc hiÓu réng h¬n, s©u h¬n vµ còng cã thÓ ®­îc hiÓu theo c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau:
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Héi nghÞ bµn vÒ gi¶m nghÌo ®ãi ë khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng do ESCAP tæ chøc th¸ng 9 n¨m 1993 t¹i B¨ng Cèc - Th¸i Lan ®· ®­a ra kh¸i niÖm vÒ ®Þnh nghÜa ®ãi nghÌo: NghÌo ®ãi bao gåm nghÌo tuyÖt ®èi vµ nghÌo t­¬ng ®èi. + NghÌo tuyÖt ®èi: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c­ kh«ng ®­îc h­ëng vµ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng­êi mµ nh÷ng nhu cÇu nµy ®· ®­îc x· héi thõa nhËn tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ phong tôc tËp qu¸n cña ®Þa ph­¬ng. + NghÌo t­¬ng ®èi: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c­ sèng d­íi møc trung b×nh cña céng ®ång. + Theo khÝa c¹nh kinh tÕ: NghÌo lµ do sù thiÕu lùa chän dÉn ®Õn cïng cùc vµ thiÕu n¨ng lùc tham gia vµo ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña quèc gia, chñ yÕu lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ. + Theo khÝa c¹nh kh¸c: NghÌo lµ sù ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö, trong ph¹m vi mét quèc gia, mét khu vùc, mét vïng. - N¨m 1998 UN§P c«ng bè mét b¶n b¸o c¸o nhan ®Ò “kh¾c phôc sù nghÌo khæ cña con ng­êi” ®· ®­a ra nh÷ng ®Þnh nghÜa vÒ nghÌo. + Sù nghÌo khæ cña con ng­êi: thiÕu nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ng­êi nh­ biÕt ®äc, biÕt viÕt, ®­îc tham gia vµo c¸c quyÕt ®Þnh céng dång vµ ®­îc nu«i d­ìng t¹m ®ñ. + Sù nghÌo khæ tiÒn tÖ: thiÕu thu nhËp tèi thiÓu thÝch ®¸ng vµ kh¶ n¨ng chi tiªu tèi thiÓu. + Sù nghÌo khæ cùc ®é: nghÌo khæ, khèn cïng tøc lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu. + Sù nghÌo khæ chung: møc ®é nghÌo kÐm nghiªm träng h¬n ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sù kh«ng cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu l­¬ng thùc vµ phÝ l­¬ng thùc chñ yÕu, nh÷ng nhu cÇu nµy ®«i khi ®­îc x¸c ®Þnh kh¸c nhau ë n­íc nµy hoÆc n­íc kh¸c. Quan niÖm cña ViÖt Nam HiÖn nay ë ViÖt Nam cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau xung quanh kh¸i niÖm nghÌo ®ãi, song ý kiÕn chung nhÊt cho r»ng:
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ë V iÖt Nam th× t¸ch riªng ®ãi vµ nghÌo thµnh 2 kh¸i niÖm riªng biÖt. - NghÌo: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c­ chØ cã ®iÒu kiÖn tho¶ m·n mét phÇn nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu c¬ b¶n cña cuéc sèng vµ cã møc sèng thÊp h¬n møc sèng trung b×nh cña céng ®ång xÐt trªn mäi ph­¬ng diÖn. - §ãi: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c­ nghÌo cã møc sèng d­íi møc tèi thiÓu vµ thu nhËp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o nhu cÇu vµ vËt chÊt ®Ó duy tr× cuéc sèng. §ã lµ c¸c hé d©n c­ hµng n¨m thiÕu ¨n, ®øt b÷a tõ 1 ®Õn 3 th¸ng, th­êng vay m­în céng ®ång vµ thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶. Gi¸ trÞ ®å dïng trong nhµ kh«ng ®¸ng kÓ, nhµ ë dèt n¸t, con thÊt häc, b×nh qu©n thu nhËp d­íi 13kg g¹o/ng­êi/th¸ng (t­¬ng ®­¬ng 45.000VND). Qua c¸c ®Þnh nghÜa trªn, ta cã thÓ ®­a ra ®Þnh nghÜa chung vÒ nghÌo ®ãi: “§ãi nghÌo lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c­ kh«ng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ cuéc sèng nh­ ¨n, mÆc, ë, vÖ sinh, y tÕ, gi¸o dôc, ®i l¹i, quyÒn ®­îc tham gia vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña céng ®ång” Qua c¸c c¸ch tiÕp cËn trªn ®· gióp chóng ta n©ng cao sù hiÓu vÒ c¸c nguyªn nh©n g©y ra nghÌo ®ãi nh»m cã nh÷ng ph­¬ng h­íng c¸ch thøc hµnh ®éng ®óng ®¾n ®Ó tÊn c«ng ®Èy lïi nghÌo ®ãi, lµm cho chÊt l­îng cuéc sèng cña ng­êi d©n ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. C¸c khÝa c¹nh cña ®ãi nghÌo.  V Ò thu nhËp: §a sè nh÷ng ng­êi nghÌo cã cuéc sèng rÊt khã kh¨n, cùc khæ. Hä cã møc thu nhËp thÊp. §iÒu nµy do tÝnh chÊt c«ng viÖc cña hä ®em l¹i. Ng­êi nghÌo th­êng lµm nh÷ng c«ng viÖc ®¬n gi¶n, lao ®éng ch©n tay nhiÒu, c«ng viÖc cùc nhäc nh­ng thu nhËp ch¼ng ®­îc lµ bao. H¬n thÕ n÷a, nh÷ng c«ng viÖc nµy l¹i th­êng rÊt bÊp bªnh, kh«ng æn ®Þnh, nhiÒu c«ng viÖc phô thuéc vµo thêi vô vµ cã tÝnh rñi ro cao do liªn quan nhiÒu ®Õn thêi tiÕt (ch¼ng h¹n nh­ m­a, n¾ng, lò lôt, h¹n h¸n, ®éng ®Êt...). C¸c nghÒ thuéc vÒ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp lµ nh÷ng vÝ dô cho vÊn ®Ò nµy. Do thu nhËp thÊp nªn viÖc chi tiªu cho cuéc sèng cña nh÷ng ng­êi nghÌo lµ rÊt h¹n chÕ. HÇu hÕt c¸c nhu cÇu c¬ b¶n, tèi thiÓu cña con ng­êi nh­ c¸i ¨n, c¸i mÆc, chç ë chØ ®­îc ®¸p øng víi møc ®é rÊt thÊp, thËm chÝ cßn kh«ng ®ñ. NhiÒu ng­êi r¬i vµo c¶nh thiÕu ¨n liªn miªn: ch­a nãi ®Õn vÊn ®Ò ®ñ dinh d­ìng, riªng viÖc ®¸p øng l­îng Kcalo cÇn thiÕt, tèi thiÓu cho con ng­êi ®Ó cã thÓ duy tr× ho¹t ®éng
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. sèng b×nh th­êng hä còng ch­a ®¸p øng ®­îc, hoÆc ®¸p øng mét c¸ch khã kh¨n. §iÒu nµy ®· kÐo theo hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh­ lµm gi¶m søc khoÎ cña ng­êi nghÌo, do ®ã gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, tõ ®ã gi¶m thu nhËp... cø nh­ thÕ, nã ®· t¹o nªn vßng luÈn quÈn mµ ng­êi nghÌo rÊt khã tho¸t ra ®­îc. Thu nhËp thÊp ®· t¹o nªn t×nh tr¹ng thiÕu tµi s¶n ë nh÷ng ng­êi nghÌo. Tµi s¶n ë ®©y cã thÓ lµ tµi s¶n vËt chÊt, tµi s¶n con ng­êi, tµi s¶n tù nhiªn, tµi s¶n tµi chÝnh, tµi s¶n x· héi. Tµi s¶n con ng­êi thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng cã ®­îc søc lao ®éng c¬ b¶n, kü n¨ng vµ søc khoÎ tèt. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, do thu nhËp thÊp nªn ng­êi nghÌo kh«ng thÓ ®¸p øng mét c¸ch ®Çy ®ñ nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc thùc ph¶am. ¡n uèng cùc k× thiÕu thèn céng víi lao ®éng nÆng nÒ ®· lµm gi¶m søc khoÎ cña ng­êi nghÌo do ®ã còng kh«ng ®¶m b¶o ®­îc c¸c kü n¨ng còng nh­ søc lao ®éng c¬ b¶n. Tµi s¶n tù nhiªn nh­ ®©t ®ai, thiÕu tµi s¶n tù nhiªn cã nghÜa lµ thiÕu, kh«ng cã hoÆc cã nh­ng ®Êt ®ai qu¸ c»n cçi, kh«ng thÓ canh t¸c ®­îc. Tµi s¶n vËt chÊt ë ®©y nh­ nhµ ë, ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt - ng­êi nghÌo cã rÊt Ýt hoÆc hÇu nh­ kh«ng cã c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt. §iÒu nµy ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng lao ®éng cña hä, lµm hä khã kh¨n h¬n nhiÒu so víi nh÷ng ng­êi cã ®ñ ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt nã còng lµm gi¶m thu nhËp cña hä. Cßn vÒ nhµ ë, ®¹i ®a sè ng­êi nghÌo sèng trong nh÷ng c¨n nhµ t¹m bî, dét n¸t, chËt chéi. NhiÒu c¨n nhµ kh«ng ®ñ ®¶m b¶o an toµn, kh«ng b¶o ®¶m søc khoÎ cho nh÷ng ng­êi sèng trong ®ã. Do kh«ng cã nh÷ng tµi s¶n gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m nªn ng­êi nghÌo còng cã rÊt Ýt kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c¸c tæ chøc cho vay vèn, do thu nhËp thÊp nªn ng­êi nghÌo còng kh«ng cã kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm nhiÒu. §ã chÝnh lµ thiÕu hôt tµi s¶n tµi chÝnh. Cßn tµi s¶n x· héi, nh­ c¸c mèi quan hÖ vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi nhau ®Ó khi cÇn cã thÓ nhê cËy vµ ¶nh h­ëng chÝnh trÞ ®èi víi c¸c nguån lùc, ®èi víi ng­êi nghÌo ®iÒu nµy còng rÊt h¹n chÕ, do thu nhËp thÊp, lóc nµo còng ph¶i lo ch¹y ¨n ®ñ b÷a nªn ng­êi nghÌo kh«ng quan t©m hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia nhiÒu vµo c¸c mèi quan hÖ x· héi. Mét ®iÒu c¶n trë n÷a lµ, hÇu hÕt khi tham gia vµo c¸c nhãm, tæ chøc nµo ®ã còng ®Òu ph¶i ®ãng mét kho¶n phÝ nhÊt ®Þnh, ng­êi nghÌo lo ¨n cßn ch­a ®ñ, nãi g× ®Õn viÖc bá tiÒn tham gia nhãm, héi nµo ®ã. §iÒu nµy ®· lµm cho ng­êi nghÌo dÇn bÞ c« lËp vµ do ®ã khã nhËn ®­îc sù gióp ®ì tõ c¸c nhãm, héi khi gÆp khã kh¨n.  Y tÕ - gi¸o dôc
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Nh÷ng ng­êi nghÌo cã nguy c¬ m¾c ph¶i c¸c bÖnh th«ng th­êng cao nh­ èm ®au, c¸c bÖnh vÒ ®­êng giao tiÕp, t×nh tr¹ng søc khoÎ kh«ng ®­îc tèt do ¨n uèng kh«ng ®¶m b¶o, lao ®éng cùc nhäc. Ng­êi nghÌo th­êng sèng ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn vÖ sinh, y tÕ thÊp, cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch¼ng h¹n, hä kh«ng ®­îc sö dông nguån n­íc s¹ch, kh«ng cã c«ng tr×nh phô hîp vÖ sinh, ®iÒu nµy còng lµm gi¶m ®¸ng kÓ søc khoÎ cña hä. Nã ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tû lÖ chÕt cña trÎ s¬ sinh trong nhãm hé nghÌo, sè trÎ bÞ suy dinh d­ìng vµ sè bµ mÑ mang thai thiÕu m¸u rÊt cao. Cã ®iÒu nµy lµ do ng­êi nghÌo cã thu nhËp thÊp, kh«ng ®ñ tr¶ kho¶n tiÒn viÖn phÝ lín còng nh­ c¸c chi phÝ thuèc men kh¸c, thªm vµo ®ã cã thÓ do ®èi xö bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi, ng­êi nghÌo kh«ng ®­îc quan t©m ch÷a trÞ b»ng ng­êi giµu nªn tû lÖ tiÕp cËn c¸c dÞch vô y tÕ cña ng­êi nghÌo lµ rÊt thÊp. Bªn c¹nh ®ã, do nhËn thøc cña ng­êi nghÌo, hä th­êng kh«ng quan t©m l¾m bÖnh tËt cña m×nh, khi bÞ bÖnh hä th­êng cè tù ch¹y ch÷a b»ng mäi biÖn ph¸p rÎ tiÒn, chØ ®Õn khi bÖnh trë nªn trÇm träng hä míi vµo viÖn v× vËy viÖc ®iÒu trÞ ®em l¹i hiÖu qu¶ kh«ng cao mµ cßn tèn thªm nhiÒu kho¶n tiÒn kh«ng ®¸ng cã. T×nh tr¹ng gi¸o dôc ®èi víi ng­êi nghÌo còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng thÊt väng. HÇu hÕt nh÷ng ng­êi nghÌo kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn häc ®Õn n¬i ®Õn chèn. Tû lÖ thÊt häc, mï ch÷ ë hé nghÌo, ®ãi cao. Cã t×nh tr¹ng nh­ vËy lµ do c¸c gia ®×nh nµy kh«ng thÓ trang tr¶i ®­îc c¸c chi phÝ vÒ häctËp cña con c¸i hä nh­ tiÒn häc phÝ, tiÒn s¸ch vë... ®i häc, hä sÏ mÊt ®i mét lao ®éng trong gia d×nh. Nh÷ng ng­êi nghÌo còng ®· nhËn thøc râ ®­îc tÇm quan träng cña häc thøc víi nghÌo ®ãi nh­ng vÊn ®Ò häc phÝ cña con em hä qu¶ lµ vÊn ®Ò qu¸ khã kh¨n víi t×nh h×nh tµi chÝnh cña gia ®×nh. Mét phô n÷ ®· nãi: “C¸c con t«i ®· s½n sµng tíi tr­êng vµo th¸ng 9, nh­ng t«i kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ cho c¶ ba ®øa tíi tr­êng. ë mét sè n­íc, trÎ em ph¶i th«i häc bëi lì h¹n nép häc phÝ ®Õn ®óng vµo lóc mµ gia ®×nh kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nhÊt. Tãm l¹i, y tÕ - gi¸o dôc lµ vÊn ®Ò ®­îc nhiÒu ng­êi nghÌo quan t©m, hä còng ®· hiÓu râ tÇm quan träng cña c¸c yÕu tè nµy tíi b¶n th©n hä còng nh­ t­¬ng lai cña hä vµ gia ®×nh nh­ng do thu nhËp thÊp, kh«ng ®ñ trang tr¶i, häc phÝ, viÖn phÝ, hä ®µnh ph¶i ®Ó con c¸i th«i häc, ng­êi bÖnh kh«ng ®­îc kh¸m vµ ch÷a ch¹y ®óng møc, kÞp thêi, hÇu hÕt c¸c ng­êi nghÌo kh«ng ®­îc tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô y tÕ. §iÒu nµy ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ cña hä, gi¶m søc khoÎ còng nh­ h¹n chÕ c¬ héi ph¸t triÓn cña c¸c thÕ hÖ sau.
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.  Nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng ë nh÷ng ng­êi nghÌo, nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng lµ nh©n tè lu«n ®i kÌm víi sù khèn cïng vÒ vËt chÊt vµ con ng­êi. VËy nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng lµ g×? Nã chÝnh lµ nguy c¬ mµ ng­êi nghÌo ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu lo¹i rñi ro nh­ bÞ ng­îc ®·i, ®¸nh ®Ëp, thiªn tai, bÞ th«i viÖc, ph¶i nghØ häc... Nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng rñi ro mµ ng­êi nghÌo ph¶i ®èi mÆt do t×nh tr¹ng nghÌo hÌn cña hä chÝnh lµ nguyªn nh©n khiÕn hä rÊt dÔ bÞ tæn th­¬ng. Nh÷ng ng­êi nghÌo do tµi s¶n Ýt, thu nhËp thÊp, hä chØ cã thÓ trang tr¶i h¹n chÕ, tèi thiÓu c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu nhÊt cña cuéc sèng. V× vËy, khi rñi ro x¶y ra hä rÊt dÔ bÞ tæn th­¬ng vµ rÊt khã v­ît qua ®­îc c¸c có sèc cã h¹i, nh÷ng có sèc mang tÝnh t¹m thêi mµ nh÷ng ng­êi cã nhiÒu tµi s¶n h¬n dÔ dµng v­ît qua ®­îc. Do thu nhËp thÊp, ng­êi nghÌo cã rÊt Ýt kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c¸c c¬ héi t¨ng tr­ëng kinh tÕ, v× thÕ hä th­êng ph¶i bá thªm c¸c chi phÝ kh«ng ®¸ng cã hoÆc gi¶m thu nhËp. ë c¸c hé nghÌo, khi cã rñi ro x¶y ra nh­ mÊt c¾p hay cã ng­êi bÞ èm ®au th× hä dÔ bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, lµm ®¶o lén cuéc sèng cña c¶ gia ®×nh mµ mét thêi gian l©u sau míi cã thÓ phôc håi ®­îc. Còng cã khi viÖc kh¾c phôc nh÷ng rñi ro trong ng¾n h¹n cã thÓ lµm trÇm träng thªm sù khèn cïng cña hä trong dµi h¹n. Ch¼ng h¹n, vÝ dô trªn, do thiÕu tµi s¶n nªn ®Ó ch¹y ch÷a cho mét ng­êi bÞ èm, gia ®×nh ®· buéc ph¶i quyÕt ®Þnh cho mét ®øa con nghØ häc hay hä ph¶i b¸n tr©u, bß, ngùa... nh÷ng ph­¬ng tiÖn lao ®éng cÇn thiÕt cña gia ®×nh. Còng cã thÓ ng­êi bÖnh th× kh«ng khái ®­îc cßn gia ®×nh tõ c¶nh kh¸ gi¶ r¬i vµo c¶nh khèn cïng. Nh­ vËy, nÕu cã thªm mét vµi sù kiÖn nghiªm träng n÷a x¶y ra th× sù suy sôp ®Õn cïng kiÖt lµ ®iÒu khã tr¸nh khái víi ng­êi nghÌo. Nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng ®· t¹o nªn mét t©m lý chung cña ng­êi nghÌo lµ sî ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro, v× vËy hä lu«n nÐ tr¸nh víi nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh rñi ro cao, kÓ c¶ khi ®iÒu ®ã cã thÓ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho hä nÕu thµnh c«ng (vÝ dô ®Çu t­ vµo gièng lóa míi, ¸p dông ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi...) chÝnh ®iÒu nµy ®· lµm hä sèng t¸ch biÖt víi x· héi bÞ c« lËp dÇn víi guång quay cña thÞ tr­êng vµ do vËy cuéc sèng cña hä cµng trë nªn bÇn cïng h¬n.  Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc Nh÷ng ng­êi nghÌo th­êng bÞ ®èi xö kh«ng c«ng b»ng, bÞ g¹t ra ngoµi lÒ x· héi do vËy hä th­êng kh«ng cã tiÕng nãi quyÕt ®Þnh trong c¸c c«ng viÖc
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. chung cña céng ®ång còng nh­ c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn chÝnh b¶n th©n hä. Trong cuéc sèng nh÷ng ng­êi nghÌo chÞu nhiÒu bÊt c«ng do sù ph©n biÖt ®èi xö, chÞu sù th« b¹o, nhôc m¹, hä bÞ t­íc ®i nh÷ng quyÒn mµ nh÷ng ng­êi b×nh th­êng kh¸c nghiÔm nhiªn ®­îc h­ëng. Ng­êi nghÌo lu«n c¶m thÊy bÞ sèng phô thuéc, lu«n n¬m níp lo sî mäi thø, trë nªn tù ti, kh«ng kiÓm so¸t ®­îc cuéc sèng cña m×nh. §ã chÝnh lµ kÕt qu¶ mµ nguyªn nh©n kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc ®em l¹i. Mét ng­êi nghÌo ë Trµ Vinh nãi hä ch¼ng ®­îc gäi ®i häp v× nhµ ë xa, khi nµo ph¶i ®i lao ®éng th× míi ®­îc gäi tíi. KÓ c¶ khi hä tham gia ®­îc c¸c cuéc häp cña céng ®ång th× hä còng kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh ®­îc vÊn ®Ò g× dï r»ng vÊn ®Ò ®ã liªn quan ®Õn lîi Ých cña chÝnh hä. Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc cßn thÓ hiÖn ë chç nh÷ng ng­êi phô n÷ bÞ ®èi xö bÊt b×nh ®¼ng trong chÝnh gia ®×nh cña hä. Ng­êi phô n÷ kh«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc g× vµ ph¶i phô thuéc hoµn toµn vµo ng­êi chång cña hä. 1.2. C¸c th­íc ®o chuÈn mùc ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo 1.2.1. C¸c th­íc ®o ®ãi nghÌo. §o l­êng ®ãi nghÌo th«ng qua c¸c chØ tiªu nh­ thu nhËp, chØ sè vÒ gi¸o dôc vµ y tÕ, nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng, kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc cho phÐp cã ®­îc mét c¸ch nh×n tæng thÓ vÒ ®ãi nghÌo. Nã ph¶n ¸nh chÝnh x¸c c¸c nguyªn nh©n g©y ra ®ãi nghÌo, tõ ®ã chÝnh phñ hay céng ®ång quèc tÕ cã c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó hµnh ®éng.  §ãi nghÌo theo thu nhËp Sö dông th­íc ®o thu nhËp hay tiªu dïng b»ng tiÒn ®Ó x¸c ®Þnh vµ ®o l­êng ®ãi nghÌo lµ mét ph­¬ng ph¸p ®· ®­îc ¸p dông tõ l©u. Tõ n¨m 1899 Seebohm Rowntree ®· sö dông ph­¬ng ph¸p nµy ®Ó ®o l­êng ®ãi nghÌo. Qua c¸c cuéc kh¶o s¸t vÒ thu nhËp vµ chi tiªu cña c¸c hé gia ®×nh «ng ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa: “§ãi nghÌo lµ møc tæng thu nhËp kh«ng ®ñ trang tr¶i nhu cÇu thiÕt yÕu tèi thiÓu ®Ó duy tr× søc lùc c¬ b¾p thuÇn tuý”. Nhu cÇu thiÕt yÕu ®ã bao gåm thùc phÈm, tiÒn thuª nhµ vµ mét sè thø kh¸c. Tõ ®ã «ng ®· ®i ®Õn ­íc tÝnh vÒ ®ãi nghÌo cña m×nh. Tuy c¸ch lµm nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ song nã còng ph¶n ¸nh ®­îc phÇn lín t×nh tr¹ng nghÌo khæ cña ng­êi d©n lóc bÊy giê. HiÖn nay WB vÉn sö dông ph­¬ng ph¸p vµ c¸ch tiÕp cËn gièng nh­ cña Rowntree. C¸ch lµm nµy còng ®­îc nhiÒu quèc gia ¸p dông v× nã cã nhiÒu ­u
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ®iÓm. §iÒu tra hé gia ®×nh thu ®­îc nhiÒu th«ng tin, lµ c¨n cø ®Ó t×m ra c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña ®ãi nghÌo, tõ ®ã ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu. Ngoµi ra, th­íc ®o ®ãi nghÌo theo thu nhËp vµ tiªu dïng ®· x¸c ®Þnh ®­îc ng­ìng nghÌo. §©y lµ ranh giíi quan träng vÒ thu nhËp hay tiªu dïng mµ d­íi ®ã, c¸c c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh bÞ coi lµ nghÌo. C¸ch lµm nµy xem ra rÊt tiÖn dông khi ®­a ra c¸c con sè tæng hîp ®ãi nghÌo trªn ph¹m vi toµn cÇu. WB ®­a ng­ìng nghÌo lµ 1USD/ng­êi/ngµy vµ 2USD/ng­êi/ngµy* bÞ coi lµ nghÌo ®ãi. Bªn c¹nh c¸c ­u ®iÓm nªu trªn, ph­¬ng ph¸p nµy cßn cã mét sè h¹n chÕ. §ã lµ, c¸c c¸ch ®iÒu tra kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi kú, gi÷a c¸c vïng, khu vùc, gi÷a c¸c quèc gia lµm cho viÖc so s¸nh gÆp nhiÒu khã kh¨n, sè liÖu thu thËp tõ c¸c hé gia ®×nh th­êng kh«ng ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c, kh«ng ph¶n ¸nh hÕt t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng chung cña ®ãi nghÌo.  Y tÕ vµ gi¸o dôc Ngoµi c¸ch tiÕp cËn dùa vµo thu nhËp WB cßn sö dông th­íc ®o y tÕ vµ gi¸o dôc ®Ó ®o l­êng sù khèn cïng cña ng­êi d©n. Nã bao gåm c¸c chØ tiªu: * VÒ y tÕ: Tû lÖ trÎ em s¬ sinh; nÆng d­íi 2 - = 5kg Sè trÎ s¬ sinh nÆng d­íi 2 5kg;Tæng sè trÎ s¬ sinh trong n¨m x 100 Tû lÖ bµ mÑ cã thai; kh¸m thai Ýt nhÊt 3 lÇn - Sè phô n÷ cã thai = kh¸m thai Ýt nhÊt 3 lÇn; Tæng phô n÷ sinh con trong n¨m x100 Tû lÖ bµ mÑ cã thai; tiªm uèn v¸n ®ñ mòi = - Sè phô n÷ cã thai tiªm ®ñ mòi uèn v¸n;Tæng sè phô n÷ sinh con trong n¨m x100 - Tû lÖ hé cã giÕng n­íc;hîp vÖ sinh = Error!x100 - Tû lÖ hé cã hè xÝ;hîp vÖ sinh = Error! x 100 - Tû lÖ tö vong; trÎ s¬ sinh = Error! - Tû lÖ tö vong;cña s¶n phô = Error! - Tuæi thä b×nh qu©n lµ sè n¨m trung b×nh mét ng­êi cã thÓ sèng ®­îc. * TÝnh theo PPP
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Tû lÖ sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai lµ tû lÖ phô n÷ ®ang thùc hiÖn hay b¹n ®êi cña hä ®ang thùc hiÖn bÊt kú h×nh thøc tr¸nh thai nµo. + VÒ gi¸o dôc: - Tû lÖ trÎ ®Õn tr­êng; ®óng ®é tuæi = Error! x 100 - Tû lÖ trÎ ngoµi; tr­êng häc = Error! x 100 - Tû lÖ mï ch÷; ë ng­êi lín = Error! x 100 §o l­êng nghÌo ®ãi dùa vµo c¸c chØ sè trªn cho phÐp ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c khÝa c¹nh cña ng­êi nghÌo. Nã gióp ta cã mét bøc tranh ®Çy ®ñ h¬n vÒ chÊt l­îng cuéc sèng cña ng­êi d©n, nã thuËn lîi cho viÖc so s¸nh nghÌo ®ãi ë nh÷ng n¬i cã thu nhËp ngang nhau. Nh­ng, trong thùc tÕ, viÖc thu thËp sè liÖu vÒ c¸c chØ sè nµy gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. VÝ dô nh­ c¸c vÝ dô vÒ tû lÖ tö vong cña trÎ em chñ yÕu ®­îc lÊy ra tõ c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra d©n sè ®Þnh kú, v× vËy c¸c sè liÖu vÉn cßn sù sai lÖch kh¸ lín. VÒ tuæi thä b×nh qu©n còng rÊt khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c v× nã th­êng kh«ng ®­îc ®o l­êng trùc tiÕp. C¸c sè liÖu vÒ gi¸o dôc còng thÊt väng kh«ng kÐm. Tû lÖ ®Õn tr­êng còng chØ lµ con sè ­íc tÝnh thay cho sè ®Õn tr­êng thùc tÕ. H¬n n÷a, tû lÖ tæng sè häc sinh häc tiÓu häc cã thÓ t¨ng nÕu sè häc sinh l­u ban t¨ng. Tuy nhiªn, hiÖn nay, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· cã nhiÒu s¸ng kiÕn, hä ®ang cè g¾ng t×m ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p h÷u hiÖ ®Ó cã thÓ ®­a ra c¸c sè liÖu ®¸ng tin cËy h¬n.  Nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng §o l­êng nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng chÝnh lµ ®o l­êng møc ®é chèng chäi víi c¸c có sèc cña nh÷ng hé gia ®×nh nh­ gÆp rñi ro, bÞ ng­îc ®·i, ®¸nh ®Ëp, thiªn tai, bÞ th«i viÖc, ph¶i nghØ häc... Ch¼ng h¹n, khi gÆp rñi ro, c¸c hé gia ®×nh cã kh¶ n¨ng bï ®¾p l¹i c¸c thiÖt h¹i hay kh«ng vµ møc bï ®¾p nh­ thÕ nµo? Th«ng th­êng, ng­êi ta ®o l­êng vµ ®¸nh gi¸ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng qua c¸c gãc ®é: - VÒ tµi s¶n vËt chÊt: lµ nh÷ng tµi s¶n mµ hé cã thÓ b¸n ®i ®Ó bï ®¾p nh÷ng mÊt m¸t t¹m thêi vÒ thu nhËp. §©y lµ th­íc ®o vÒ kh¶ n¨ng tù b¶o hiÓm cña hä. Tµi s¶n vËt chÊt cña hé gia ®×nh ®­îc xem xÐt theo hai khÝa c¹nh gi¸ trÞ vµ tÝnh thanh kho¶n cña nã. Tµi s¶n cã tÝnh thanh kho¶n cao (hay kh¶ n¨ng ho¸ gi¸ cao) th× møc ®é b¶o hiÓm sÏ cµng cao.
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - VÒ vèn con ng­êi: C¸c hé gia ®×nh cã tr×nh ®é häc vÊn h¹n chÕ th­êng dÔ ph¶i chÞu sù bÊt æn ®Þnh vÒ thu nhËp vµ Ýt cã kh¶ n¨ng qu¶n lý rñi ro h¬n. - VÒ ®a d¹ng ho¸ thu nhËp: ë n«ng th«n, ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp mang tÝnh rñi ro Ýt h¬n ho¹t ®éng n«ng nghiÖp. V× vËy ®a d¹ng ho¸ thu nhËp lµ th­íc ®o kh¶ n¨ng chèng chäi l¹i c¸c rñi ro liªn quan ®Õn thêi tiÕt. - Mèi liªn hÖ víi m¹ng l­íi an sinh. §¸nh gi¸ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng cña hé gia ®×nh dùa vµo c¸c kho¶n hç trî tr«ng thÊy mµ hä sÏ ®­îc nhËn khi khñng ho¶ng, tõ c¸c nhãm hay hiÖp héi mµ hä lµ thµnh viªn. - Tham gia m¹ng l­íi an sinh chÝnh thøc: Nguy c¬ tæn th­¬ng cña hé gia ®×nh sÏ gi¶m bít nÕu hé ®ñ tiªu chuÈn nhËn ®­îc sù trî gióp x· héi b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, l­¬ng h­u vµ c¸c kho¶n trî cÊp kh¸c do nhµ n­íc cÊp. - TiÕp cËn thÞ tr­êng tÝn dông. T­¬ng tù, nguy c¬ tæn th­¬ng cña hé gia ®×nh sÏ gi¶m nÕu hé tiÕp cËn ®­îc nguån tÝn dông mét c¸ch nhÑ nhµng. KÕt hîp tÊt c¶ gãc ®é nµy víi nhau ta sÏ cã ®­îc mét bøc tranh tæng thÓ vÒ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng cña nh÷ng ng­êi nghÌo, nã cho biÕt kh¶ n¨ng chèng chäi cña hé khi cã nh÷ng biÕn ®éng trong cuéc sèng. ViÖc ®o l­êng nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng trªn thùc tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n do nã lµ mét khÝa niÖm ®éng nªn viÖc ®o l­êng rÊt phøc t¹p, tèn nhiÒu tiÒn cña vµ c«ng søc. Kh«ng thÓ ®o l­êng nã b»ng c¸ch quan s¸t c¸c hé gia ®×nh mµ ph¶i cã cuéc ®iÒu tra, theo dâi trong nhiÒu n¨m míi cã thÓ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vµ tÝnh biÕn ®éng vµ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th­¬ng mµ ng­êi nghÌo lµ rÊt quan träng.  Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc cã thÓ ®­îc ®o l­êng b»ng c¸ch sö dông kÕt hîp c¸c biÖn ph¸p cã sô tham gia cña ng­êi d©n, pháng vÊn vµ ®iÒu tra quèc gia vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ møc tù do d©n sù, tù do chÝnh trÞ. Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc thÓ hiÖn ë chÝnh møc ®é ®­îc trao quyÒn cña ng­êi d©n. Tøc lµ, xem xÐt kh¶ n¨ng tham gia vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña gia ®×nh, cña céng ®ång v× nh÷ng ng­êi nghÌo th­êng bÞ khinh miÖt, ®èi xö vµ thËm chÝ cßn bÞ h¹n chÕ mét sè quyÒn mµ nh÷ng ng­êi b×nh th­êng kh¸c nghiÔm nhiªn ®­îc h­ëng. ®o l­êng møc ®é kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc nã ph¶n ¸nh nçi khæ ®au mµ nh÷ng ng­êi nghÌo cam lßng g¸nh chÞu. Hä kh«ng cã c¶ nh÷ng quyÒn tham
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. gia vµo nh÷ng vÊn ®Ò ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn phóc lîi cña hä. ViÖc ®o l­êng ®ãi nghÌo dùa theo tiªu chÝ nµy ®­îc ng­êi nghÌo cho lµ rÊt quan träng. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn gÆp nhiÒu khã kh¨n, tèn kÐm nhiÒu tiÒn cña vµ c«ng søc, nã ph¶i ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸c cuéc ®iÒu tra, pháng vÊn, theo dâi trong nhiÒu n¨m míi cã thÓ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ vÊn ®Ò nµy. 1.2.2. C¸c chØ tiªu vµ chuÈn mùc ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam  ChØ tiªu ®¸nh gi¸ nghÌo cÊp c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh - Hé nghÌo: ë ViÖt Nam ®Ó ®o t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi, cã nhiÒu c¸ch tÝnh hé nghÌo. Ch¼ng h¹n thµnh phè Hå ChÝ Minh lÊy møc thu nhËp b×nh qu©n d­íi 500.000®/1 khÈu/1 n¨m (t­¬ng ®­¬ng trªn 33kg g¹o/th¸ng). VÜnh Phó lÊy tiªu chuÈn d­íi 500.000®/1 khÈu/1 n¨m. Mét sè nhµ kinh tÕ lÊy tiªu thøc l­¬ng thùc b×nh qu©n nh©n khÈu. Gia ®×nh nµo cã møc thu nhËp b×nh qu©n d­íi 30 kg g¹o mét khÈu mét th¸ng ®­îc coi lµ nghÌo. Cã ý kiÕn ®Ò nghÞ lÊy møc tèi thiÓu do nhµ n­íc quy ®Þnh lµm chuÈn. Ng­êi cã møc sèng d­íi møc nghÌo khæ lµ ng­êi cã thu nhËp b×nh qu©n mét th¸ng thÊp h¬n møc tèi thiÓu do nhµ n­íc quy ®Þnh (hiÖn nay lµ 210.000®). Theo Bé Lao ®éng- Th­¬ng binh x· héi tiªu chuÈn x¸c ®Þnh hé nghÌo nh­ sau: + N¨m 1993: Hé nghÌo lµ hé cã thu nhËp thÊp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 13kg g¹o/th¸ng ë n«ng th«n (t­¬ng ®­¬ng 45.000 ®ång), 20 kg g¹o/th¸ng ë thµnh thÞ (t­¬ng ®­¬ng 70.000 ®ång). + N¨m 1996: Hé nghÌo lµ hé cã thu nhËp quy ®æi ra g¹o b×nh qu©n ®Çu ng­êi th¸ng. D­íi 25kg/ng­êi ë thµnh thÞ, d­íi 20kg/ng­êi ë n«ng th«n, ®ång b»ng vµ trung du, d­íi 15kg/ng­êi ë n«ng th«n miÒn nói. - Hé ®ãi: Theo Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh x· héi, tiªu chuÈn x¸c ®Þnh hé ®ãi nh­ sau: + N¨m 1993: Hé ®ãi lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 8kg g¹o/th¸ng ë n«ng th«n, 13kg/th¸ng ë thµnh thÞ. + N¨m 1996: Hé ®ãi lµ hé cã thu nhËp quy ®æi ra g¹o b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ 13kg/th¸ng. Song, trªn thùc tÕ nh÷ng hé ®ãi lµ hé thiÕu l­¬ng thùc trong gia ®×nh tõ 3 th¸ng trë lªn thÓ hiÖn thiÕu ¨n, ®øt b÷a, b÷a c¬m, b÷a ch¸o, ¨n ®én khoai s¾n... Nh­ vËy nh÷ng hé ®ãi th× th­êng con c¸i cña hä thÊt häc, nhµ cöa dét n¸t, ®å dïng trong nhµ kh«ng ®¸ng kÓ, kh«ng cßn l­¬ng thùc dù
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. tr÷ trong nhµ, song còng kh«ng cã tiÒn ®Ó mua l­¬ng thùc trong ngµy, mÆc dï trªn thÞ tr­êng kh«ng thiÕu l­¬ng thùc. HiÖn nay Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh x· héi míi ®­a ra chuÈn nghÌo míi ¸p dông cho giai ®o¹n 2001-2005. Theo tiªu chuÈn nµy th× cã hai ph­¬ng ¸n ®Ó lùa chän: Khu vùc ¸p dông ChuÈn nghÌo (®ång/ng­êi/th¸ng) Ph­¬ng ¸n 1 (thÊp) Ph­¬ng ¸n 2 (cao) Thµnh thÞ 135.000 150.000 N«ng th«n ®ång b»ng 70.000 100.000 N«ng th«n miÒn nói 45.000 80.000 C¸c chuÈn mùc trªn cã thÓ ®óng trªn tæng thÓ song kh«ng thÓ ¸p dông cho tõng ®èi t­îng, tõng vïng cô thÓ ®­îc. NÕu lÊy møc b×nh qu©n 800.000®ång/khÈu/n¨m lµ hé nghÌo ë thµnh phè Hå ChÝ Minh th× cã thÓ l¹i lµ hé giµu ë vïng n«ng th«n miÒn nói phÝa B¾c. V× vËy ®Ó chän vµ ph©n lo¹i hé ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam cã thÓ ph¶i xem xÐt c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cã nã nh­: ThiÕu ¨n tõ 3 th¸ng trë lªn trong n¨m, nî s¶n l­îng kho¸n, nî thuÕ triÒn miÒn, vay nÆng l·i, con em kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Õn tr­êng (mï ch÷ hoÆc bá häc), thËm chÝ ph¶i cho con hoÆc tù b¶n th©n ®i lµm thuª cuèc m­ín ®Ó kiÕm sèng qua ngµy hoÆc ®i ¨n xin... NÕu ®­a c¸c chuÈn mùc nµy ra ®Ó x¸c ®Þnh th× rÊt dÔ biÕt hé ®ãi nghÌo ë n«ng th«n... B¶ng 1.1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ nghÌo cÊp hé gia ®×nh LÜnh vùc ChØ tiªu I. Nhu cÇu ¨n 1. Sè l­îng g¹o tèi thiÓu (12kg/ng­êi/th¸ng) 2. gi¸ trÞ khÈu phÇn ¨n tèi thiÓu mét ngµy (...®/ng­êi/th¸ng) II. Nhu cÇu mÆc 3. Kh«ng ®ñ quÇn ¸o, ch¨n Êm trong mïa rÐt 4. Kh«ng ®ñ mµn chèng muçi III. Nhµ ë 5. Hé gia ®×nh ë lÒu, l¸n vµ nhµ t¹m bî IV. ViÖc lµm 6. ThiÕu viÖc lµm (thiÕu trªn th¸ng/n¨m) V. Søc khoÎ 7. TrÎ em tõ 1 - 3 tuæi suy dinh d­ìng thÓ thiÕu ¨n (d­íi 80% träng l­îng cÇn cã cña ®é tuæi)
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 8. Ng­êi lín 15-60 tuæi èm ®au kinh niªn (trªn 30 ngµy/n¨m) 9. Kh«ng cã kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh khi èm ®au. VI. Gi¸o dôc 10. Ng­êi lín trong ®é tuæi lao ®éng (15-60) mï ch÷ 11. TrÎ em 6-11 tuæi kh«ng ®i häc 12. Hé gia ®×nh kh«ng cã ®µi hoÆc ti vi ®Ó nghe. Nguån: Vò TuÊn Anh “Nh÷ng tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ møc nghÌo ë n«ng th«n”, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 4 n¨m 1997, trang 36. Dùa vµo 12 chØ tiªu trªn th× ch¾c ch¾n c¸c hé nghÌo ®Òu ë møc ®é kh¸c nhau. Nh­ng c¸c thÎ ph©n lo¹i c¸c d¹ng hé nghÌo thµnh hai nhãm: Nhãm 1: Hé nghÌo cã 5 chØ tiªu vÒ ¨n, mÆc, ë d­íi chuÈn mùc. Nhãm 2: Hé rÊt nghÌo cã trªn 5 chØ tiªu d­íi chuÈn mùc. Bªn c¹nh c¸c chØ tiªu trªn, qua cuéc ®iÒu tra t×nh tr¹ng giÇu nghÌo n¨m 97**** Tæng côc Thèng kª chän møc nhiÖt l­îng tèi thiÓu lµ 2.100 Calo cho ng­êi/ngµy thuéc diÖn nghÌo ®ãi. øng víi møc ®¶m b¶o nhu cÇu nhiÖt l­îng trªn, Tæng côc thèng kª ®­a ra chuÈn mùc hé nghÌo lµ hé cã møc thu nhËp b×nh qu©n. N«ng th«n: d­íi 50.000®ång/ng­êi/th¸ng, trong ®ã rÊt nghÌo lµ d­íi 30.000/th¸ng (hay 360.000®/ng­êi/n¨m). Thµnh thÞ: D­íi 70.000 ®ång/ng­êi/th¸ng, trong ®ã rÊt nghÌo lµ d­íi 50.000 ®ång/ng­êi/th¸ng (hay 600.000 ®ång/ng­êi/n¨m). Qua ®ã ta thÊy c¸c chuÈn mùc ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam do Bé Lao ®éng th­¬ng binh - x· héi vµ Tæng côc Thèng kª ®­a ra lµ cùc kú thÊp so víi chuÈn mùc nghÌo khæ chung trªn thÕ giíi do ng©n hµng thÕ giíi ®­a ra lµ d­íi 370USDng­êi/n¨m*. §iÒu nµy cµng chøng tá n­íc ta lµ mét n­íc cùc nghÌo, vÊn ®Ò ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n nhÊt cho ng­êi nghÌo lµ vÊn ®Ò nan gi¶i. §ång thêi còng cho thÊy tÝnh t­¬ng ®èi khi x¸c ®Þnh chuÈn nghÌo ®ãi ë mçi n¬i lµ kh¸c nhau. V× vËy ®Ó ®¸nh gi¸ ®­îc chÝnh x¸c nghÌo ®ãi th× ph¶i biÕt ®­îc møc ®é nghÌo ®ãi ®Õn ®©u? nghÌo hay rÊt nghÌo. Thùc tÕ n­íc ta vÉn tån t¹i mét bé phËn d©n c­ ë t×nh tr¹ng thiÕu ¨n, ®ãi vÒ l­¬ng thùc (nhiÖt * 370USD lµ tÝnh theo PPP
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. l­îng chØ ®¹t 1500 Calo/ng­êi/ngµy). Do ®ã khi ®¸nh gi¸ nghÌo ë ViÖt Nam nªn ph©n thµnh hai cÊp ®é nghÌo vµ ®ãi v× nã ph¶n ¸nh ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan.  ChØ tiªu ®¸nh gi¸ nghÌo ë cÊp céng ®ång §Ó ®¸nh gi¸ c¸c vïng nghÌo, ë n­íc ta th­êng dïng hai chØ tiªu chÝnh: - Tû lÖ c¸c hé nghÌo tuyÖt ®èi trªn tæng sè hé cña vïng. - Thu nhËp b×nh qu©n mét thµnh viªn trong mét hé gia ®×nh cña vïng. Ngoµi ra cßn cã thÓ kÕt hîp víi mét sè chØ tiªu kh¸c nh­: - B×nh qu©n l­¬ng thùc tÝnh trªn mét nh©n khÈu n«ng nghiÖp - Sè kil«mÐt ®­êng giao th«ng trªn mét nh©n khÈu n«ng nghiÖp - Tæng møc hµng ho¸ l­u th«ng (nhËp, xuÊt) trong vïng tÝnh theo ®Çu ng­êi. - Tû lÖ ng­êi biÕt ch÷, tû lÖ trÎ em ®Õn tr­êng. - Tû lÖ y, b¸c sÜ, gi­êng bÖnh trªn mét ngh×n ng­êi d©n. - Tuæi thä b×nh qu©n. C¸c chuÈn mùc ®Ó x¸c ®Þnh vïng nghÌo: - Tû lÖ c¸c hé nghÌo tõ 60% trë lªn. - B×nh qu©n thu nhËp cña mét thµnh viªn trong hé gia ®×nh cña c¶ vïng h¬n møc thu nhËp trung b×nh cña mét thµnh viªn cña mét hé gia ®×nh trong c¶ n­íc. Ngoµi ra còng cã thÓ dïng thªm mét sè chØ tiªu phô nh­: - B×nh qu©n l­¬ng thùc tÝnh trªn ®Çu ng­êi d©n n«ng nghiÖp d­íi 200kg/n¨m. - Sè kil«mÐt ®­êng giao thong trªn mét kil«mÐt vu«ng nhá h¬n 1/3 møc trung b×nh cña c¶ n­íc. - Møc trung b×nh ®iÖn n¨ng, tiÒn vèn trªn mét lao ®éng nhá h¬n 1/3 møc trung b×nh cña c¶ n­íc. - Tû lÖ mï ch÷ cao h¬n 1,5 lÇn møc trung b×nh cña c¶ n­íc.
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Tû lÖ y, b¸c sÜ, gi­êng bÖnh trªn mét ngh×n d©n thÊp h¬n 1/3 møc trung b×nh cña c¶ n­íc. Nguån: Bé Lao ®éng th­¬ng binh - x· héi vµ Tæng côc thèng kª 2000. B¶ng 1.2. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ nghÌo ë cÊp céng ®ång LÜnh vùc ChØ tiªu I. Møc sèng nãi 1. Tû lÖ sè d©n nghÌo (hoÆc sè hé nghÌo) trong tæng sè hé chung d©n (hé) 2. Gi¸ trÞ mét ngµy c«ng lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng ®Þa ph­¬ng. II. Nguån lùc tù 3. DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c n«ng, l©m, ng­ nghiÖp b×nh nhiªn (ruéng qu©n/ng­êi. ®Êt) 4. Tû lÖ sè hé kh«ng cã hoÆc cã Ýt ruéng ®Êt (d­íi 1/2 møc trung b×nh ®Çu ng­êi). III. ViÖc lµm 5. Tû lÖ sè ng­êi lao ®éng thiÕu viÖc lµm (trªn 3 th¸ng/n¨m) trong tæng sè lao ®éng. 6. Tû lÖ lao ®éng lµm trong c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp. IV. Søc khoÎ 7. Tû lÖ trÎ em 1-5 tuæi suy dinh d­ìng thÓ thiÕu c©n (d­íi 80% träng l­îng cÇn cã cña ®é tuæi). 8. Tû lÖ chÕt cña trÎ s¬ sinh 9. Cã hay kh«ng tr¹m y tÕ x· 10. Sè nh©n viªn y tÕ (c¶ c«ng, t­ c¶ y vµ d­îc) tÝnh trªn 1000 d©n. V. Gi¸o dôc 11. Tû lÖ ng­êi lín mï ch÷ 12. Tû lÖ trÎ em 6-10 tuæi kh«ng ®i häc 13. Sè gi¸o viªn ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn tÝnh trªn 1000 d©n VI. Nhµ ë vÖ 14. Tû lÖ hé gia ®×nh ë lÒu l¸n vµ nhµ t¹m bî trong tæng sè sinh hé 15. Tû lÖ hé cã nguån n­íc s¹ch (giÕng, èng dÉn n­íc s¹ch)
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 16. Tû lÖ hé cã nhµ t¾m 17. Tû lÖ hé cã nhµ xÝ hîp vÖ sinh VII: V¨n ho¸ vµ 18. Sè Kw/h ®iÖn tiªu dïng tÝnh trªn ®Çu ng­êi/th¸ng giao tiÕp 19. Cã hay kh«ng cã c«ng tr×nh v¨n ho¸ quan träng (nhµ v¨n ho¸, th­ viÖn, loa truyÒn thanh) 20. Cã hay kh«ng cã chî. 21. Sè m¸y ®iÖn tho¹i tÝnh trªn 1000 d©n VIII. Sù tham 22. Tû lÖ sè thµnh viªn c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi (§¶ng, gia cña nh©n d©n §oµn thanh niªn, phô n÷, mÆt trËn tæ quèc, c¸c héi nghÒ vµo c¸c ho¹t nghiÖp) trªn 1000 d©n. ®éng x· héi. IX. §êi sèng vµ 23. Tû lÖ phô n÷ cã thai suy dinh d­ìng ®Þa vÞ cña phô 24. Sè phô n÷ tham gia ho¹t ®éng trong c¸c c¬ quan nhµ n÷ n­íc vµ ®oµn thÓ x· héi t¹i ®Þa ph­¬ng trªn 1000 phô n÷. Nguån: Vò TuÊn Anh “Nh÷ng tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ møc nghÌo ë n«ng th«n”, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 4 n¨m 1997, trang 38. Nh÷ng chØ tiªu vÒ møc thu nhËp ë cÊp céng ®ång (lµng x·) lµ ph¶n ¸nh møc ®é ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng, c¶ trong tiªu dïng vËt chÊt lÉn h­ëng thô v¨n ho¸ tinh thÇn. Nh×n chung hiÖn nay n­íc ta dïng hÖ thèng chØ tiªu nµy ®Ó ®¸nh gi¸ nghÌo cÊp céng ®ång lµ t­¬ng ®èi hîp lý. Tuy nhiªn nã vÉn cßn cã mÆt h¹n chÕ, ch­a nªu bËt ®­îc chØ tiªu thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ nghÌo. MÆt kh¸c, sau nh÷ng trËn b·o khñng khiÕp cuèi nh÷ng n¨m 90 ë Nam Bé, nhiÒu hé gia ®×nh kh«ng cã nhu cÇu vÒ nhµ ë kiªn cè, ng­êi ta x©y dùng nhµ næi ®Ó sèng chung víi lò. HoÆc hiÖn nay nhu cÇu vÒ g¹o ®ang cã xu h­íng gi¶m, vµ còng cã thÓ rÊt nhiÒu hé gia ®×nh kh«ng cã nhu cÇu vÒ mµn nÕu hä ë nhµ lÇu víi m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é... Nh÷ng hé nh­ thÕ ch­a ch¾c ®· thuéc diÖn nghÌo ®ãi.1.3. Bøc tranh nghÌo ®ãi toµn cÇu Trong thÕ kû XX, thÕ giíi ®· chøng kiÕn mét sù tiÕn bé v­ît bËc trong c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c¶i thiÖn phóc lîi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, tuæi thä b×nh qu©n ®· t¨ng 20 n¨m, tû lÖ chÕt cña trÎ s¬ sinh vµ tû lÖ sinh
nguon tai.lieu . vn