Xem mẫu
- B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TRƯ NG I H C KINH T TP.HCM
--------------
Huỳnh th Thúy Hoa
NGHIÊN C U MÔ HÌNH
NĂNG L C C NH TRANH NG C A
CÔNG TY TNHH SIEMENS VI T NAM
LU N VĂN TH C SĨ KINH T
TP.H Chí Minh - Năm 2009
- B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TRƯ NG I H C KINH T TP.HCM
--------------
Huỳnh th Thúy Hoa
NGHIÊN C U MÔ HÌNH
NĂNG L C C NH TRANH NG C A
CÔNG TY TNHH SIEMENS VI T NAM
Chuyên ngành: Thương M i
Mã s : 60.34.10
LU N VĂN TH C SĨ KINH T
NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C:
TS. HÀ NAM KHÁNH GIAO
TP.H Chí Minh - Năm 2009
- i
L i Cam oan
Tôi xin cam oan lu n văn “Nghiên c u mô hình năng l c c nh tranh ng c a Công
ty TNHH Siemens Vi t Nam” là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các thông tin, s
li u ư c s d ng trong lu n văn là trung th c và chính xác. K t qu nghiên c u ư c
trình bày trong lu n văn này không sao chép c a b t kỳ lu n văn nào và chưa ư c
trình bày hay công b trong b t c công trình nghiên c u nào trư c ây.
- ii
L i c m ơn
Tôi xin chân thành c m ơn các Th y Cô gi ng viên trư ng i h c Kinh t thành ph
H Chí Minh ã truy n t nh ng ki n th c quý báu làm n n t ng cho tôi trong vi c
th c hi n lu n văn này.
ng th i tôi xin g i l i c m ơn Ti n sĩ Hà Nam Khánh Giao ã t n tình hư ng d n
tôi hoàn t t lu n văn cao h c này.
Tôi xin chân thành cám ơn gia ình, b n bè, ng nghi p và các khách hàng Công ty
TNHH Siemens ã h tr và giúp tôi trong khi th c hi n lu n văn.
- iii
Tóm t t lu n văn
Lu n văn “ Nghiên c u mô hình năng l c c nh tranh ng c a Công ty TNHH Siemens
Vi t Nam” ư c th c hi n theo phương pháp nh lư ng xác nh các nhân t có
nh hư ng n năng l c c nh tranh ng c a doanh nghi p. u tiên tác gi i tìm hi u
các khía c nh tác ng n t ng nhân t có nh hư ng n năng l c c nh tranh ng
c a doanh nghi p d a trên cơ s lý thuy t v ngu n l c ng và các nghiên c u t th c
ti n do các chuyên gia kinh t , các nhà nghiên c u th c hi n. D li u ư c s d ng
trong nghiên c u này ư c thu th p t b ng câu h i t tr l i g i cho các khách hàng
c a công ty, t ó xây d ng thang o và ki m nh tin c y – h s Cronbach’s
Alpha- c a thang o trư c khi ưa vào phân tích nhân t khám phá xem các bi n
dùng c u thành nên các nhân t có k t dính và m c nh hư ng n năng l c
c nh tranh ang nghiên c u. Trong ph m vi nghiên c u này, mô hình h i quy tuy n
tính ban u ư c xây d ng v i kỳ v ng s ch ng minh ư c năm nhân t là năng l c
Marketing, nh hư ng kinh doanh, năng l c sáng t o, năng l c t ch c d ch v và
danh ti ng doanh nghi p s nh hư ng n năng l c c nh tranh ng c a doanh
nghi p. Sau khi ki m tra tin c y và phân tích nhân t có tám nhân t t yêu c u so
v i kỳ v ng năm nhân t ban u, mô hình nghiên c u ư c i u ch nh l i là nh
hư ng kinh doanh, năng l c áp ng khách hàng, năng l c t ch c d ch v , nh hư ng
trong c nh tranh, năng l c ph n ng i th c nh tranh, năng l c ti p c n khách hàng,
cam k t v i khách hàng và năng l c sáng t o. Tuy nhiên, k t qu phân tích h i quy
tuy n tính cho th y ch có năm nhân t có ý nghĩa th ng kê nh hư ng n năng l c
c nh tranh ng c a doanh nghi p. Trong ó có ba nhân t có m c nh hư ng m nh
n năng l c c nh tranh ng là năng l c áp ng khách hàng, nh hư ng kinh doanh,
năng l c t ch c d ch v . Hai nhân t còn l i là nh hư ng trong c nh tranh và năng
l c ti p c n khách hàng cũng có nh hư ng n năng l c c nh tranh ng nhưng v i
cư ng nh hơn.
- iv
M CL C
Trang
L i cam oan.................................................................................................................... i
L i c m ơn ...................................................................................................................... ii
Tóm t t lu n văn.............................................................................................................iii
Danh m c các ký hi u, ch vi t t t ............................................................................... vii
Danh m c các b ng, bi u .............................................................................................. vii
Danh m c các hình v , th ........................................................................................ vii
CHƯƠNG 1: M U .................................................................................................. 1
1.1. t v n ............................................................................................................. 1
1.2. M c tiêu nghiên c u ............................................................................................. 2
1.3. i tư ng và ph m vi nghiên c u ........................................................................ 2
1.4. Phương pháp nghiên c u ...................................................................................... 3
1.5. Ý nghĩa tài........................................................................................................ 3
1.6. C u trúc c a lu n văn ........................................................................................... 4
CHƯƠNG 2: CƠ S LÝ THUY T ............................................................................... 6
2.1. C nh tranh và m t s lý thuy t v c nh tranh truy n th ng................................. 6
2.2. Lý thuy t v ngu n l c và c i m c a ngu n l c t o l i th cho doanh nghi p
......................................................................................................................................... 8
2.2.1. Lý thuy t v ngu n l c .................................................................................. 8
2.2.2. c i m c a ngu n l c t o l i th cho doanh nghi p................................ 10
2.2.2.1. Ngu n l c có Giá tr .............................................................................. 10
2.2.2.2. Ngu n l c Hi m .................................................................................... 10
2.2.2.3. Ngu n l c Khó b t chư c ..................................................................... 10
2.2.2.4. Ngu n l c Không th thay th .............................................................. 10
2.3. Lý thuy t năng l c ng..................................................................................... 11
2.4. M t s nghiên c u liên quan n năng l c ng ............................................... 12
2.5. Mô hình nghiên c u và ch s ánh giá các nhân t năng l c c nh tranh ng. 15
2.5.1 nh nghĩa các nhân t ................................................................................. 16
2.5.1.1. Năng l c Marketing .............................................................................. 16
2.5.1.2. nh hư ng kinh doanh ........................................................................ 18
2.5.1.3. Năng l c sáng t o .................................................................................. 19
2.5.1.4. Năng l c t ch c d ch v ..................................................................... 20
2.5.1.5. Danh ti ng doanh nghi p ...................................................................... 21
2.5.2. Mô hình nghiên c u ..................................................................................... 22
2.5.3. Ch s ánh giá các nhân t c a năng l c c nh tranh ng......................... 22
2.6. Tóm t t................................................................................................................ 24
- v
CHƯƠNG 3: GI I THI U V CÔNG TY TNHH SIEMENS VI T NAM &
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ................................................................................. 25
3.1. Gi i thi u t ng quan v Công ty TNHH Siemens Vi t Nam............................. 25
3.1.1. Quá trình hình thành và phát tri n ............................................................... 25
3.1.2. Ngành ngh kinh doanh và nh ng s n ph m, gi i pháp c a Công ty TNHH
Siemens Vi t Nam ........................................................................................ 26
3.1.2.1. Ngành ngh kinh doanh ........................................................................ 26
3.1.2.2. Các s n ph m và gi i pháp c a Công ty TNHH Siemens Vi t Nam.... 26
3.1.3. B máy t ch c qu n lý ............................................................................... 28
3.1.4. Tình hình kinh doanh c a Công ty .............................................................. 31
3.1.5. nh hư ng và m c tiêu phát tri n c a Công ty TNHH Siemens Vi t Nam
....................................................................................................................................... 32
3.2. Phương pháp nghiên c u ................................................................................... 33
3.2.1. M c tiêu nghiên c u .................................................................................... 33
3.2.2. Thi t k nghiên c u ..................................................................................... 33
3.2.3. Nghiên c u nh tính ................................................................................... 34
3.2.4. Nghiên c u nh lư ng ................................................................................ 38
3.2.4.1. Ph m vi, phương pháp ch n m u và kích thư c m u ......................... 39
3.2.4.2. Thi t k b ng câu h i và thang o ...................................................... 40
3.2.4.3. Thu th p d li u .................................................................................. 42
3.2.5. Phương pháp phân tích d li u .................................................................... 42
3.2.5.1. Ki m nh tin c y c a thang o và phân tích nhân t .................... 43
3.2.5.2. H i quy tuy n tính............................................................................... 43
3.2.5.3. Xét l i c a mô hình ............................................................................. 44
CHƯƠNG 4: K T QU NGHIÊN C U ..................................................................... 45
4.1. Mô t m u ........................................................................................................... 45
4.1.1. Thông tin m u theo lo i hình doanh nghi p ................................................ 45
4.1.2. Thông tin m u theo lo i hình kinh doanh.................................................... 47
4.1.3. Thông tin m u theo th i gian giao d ch....................................................... 48
4.1.4. Thông tin m u theo kênh giao d ch ............................................................. 49
4.1.5 Thông tin m u theo nhóm s n ph m/ gi i pháp............................................ 50
4.2. ánh giá tin c y c a thang o b ng h s tin c y Cronbach’s Alpha và phân
tích nhân t ........................................................................................................ 51
4.2.1. ánh giá tin c y c a thang o b ng h s tin c y Cronbach’s Alpha .... 51
4.2.2. Phân tích nhân t ......................................................................................... 55
4.2.2.1. Phân tích nhân t bi n c l p ............................................................ 55
4.2.2.2. Phân tích nhân t bi n ph thu c ........................................................ 58
4.3. Mô hình nghiên c u i u ch nh.......................................................................... 59
4.4. H i quy tuy n tính .............................................................................................. 60
4.4.1. Phân tích s tương quan gi a các bi n ........................................................ 60
- vi
4.4.2. Phân tích h i quy ......................................................................................... 61
4.4.3. Xét l i c a mô hình...................................................................................... 63
4.5. Ki m nh m c ánh giá c a khách hàng i v i các nhân t tác ng n
năng l c c nh tranh c a doanh nghi p ............................................................... 63
4.5.1. M c ánh giá c a khách hàng i v i nhân t nh hư ng kinh doanh 63
4.5.2. M c ánh giá c a khách hàng i v i nhân t năng l c áp ng khách
hàng ............................................................................................................. 64
4.5.3. M c ánh giá c a khách hàng i v i nhân t năng l c t ch c d ch v
............................................................................................................................... 64
4.5.4. M c ánh giá c a khách hàng i v i nhân t nh hư ng trong c nh
tranh ...................................................................................................................... 64
4.5.5. M c ánh giá c a khách hàng i v i nhân t năng l c ti p c n khách
hàng ............................................................................................................. 65
4.5.6. M c ánh giá c a khách hàng i v i thang o năng l c c nh tranh ng
............................................................................................................................... 65
4.6. Tóm t t k t qu nghiên c u ................................................................................ 65
CHƯƠNG 5: KI N NGH VÀ K T LU N ................................................................ 68
5.1. Th o lu n v k t qu nghiên c u ....................................................................... 68
5.2. Ki n ngh i v i công ty TNHH Siemens Vi t Nam ....................................... 70
5.2.1. Năng l c áp ng khách hàng ..................................................................... 70
5.2.2. nh hư ng kinh doanh ............................................................................... 72
5.2.3. Năng l c t ch c d ch v ............................................................................. 73
5.2.4. nh hư ng trong c nh tranh....................................................................... 74
5.2.5. Năng l c ti p c n khách hàng...................................................................... 75
5.2.6. Xây d ng nh hư ng h c h i trong môi trư ng làm vi c .......................... 76
5.3. H n ch c a nghiên c u này và ki n ngh i v i nghiên c u tương lai ........... 77
5.4. K t lu n .............................................................................................................. 78
Tài li u tham kh o ......................................................................................................... 80
Danh m c ph l c ......................................................................................................... 86
- vii
Danh m c các ký hi u, ch vi t t t
EY: Ernst & Young (Vi t Nam)
PwC: Pricewater House Coopers (Vi t Nam)
TPHCM: Thành ph H Chí Minh
VRIN: Giá tr (Value), Hi m (Rare), Khó b t chư c (Inimitable), Không th thay th (Non-
substitutable)
Danh m c các b ng, bi u
B ng 2-1: Các ch s c u thành các nhân t nh hư ng năng l c c nh tranh ng..................23
B ng 3-1: Cơ c u nhân s phân theo trình h c v n .............................................................29
B ng 3-2: Phân b nhân s theo v trí a lý c a Công ty TNHH Siemens..............................30
B ng 3-3: K t qu kinh doanh qua các năm tài chính 2007-2009 ............................................31
B ng 3-4: Doanh s phân theo lĩnh v c ho t ng...................................................................32
B ng 3-5: Các bi n nghiên c u và ngu n g c thang o ...........................................................34
B ng 3-6: Các thang o ư c s d ng trong b ng nghiên c u .................................................42
B ng 4-1: Thông tin m u lo i hình doanh nghi p ....................................................................46
B ng 4-2: Thông tin m u theo lo i hình kinh doanh ................................................................47
B ng 4-3: Thông tin m u theo th i gian giao d ch ...................................................................48
B ng 4-4: Thông tin m u theo kênh giao d ch..........................................................................49
B ng 4-5: Thông tin m u theo nhóm s n ph m/gi i pháp ........................................................50
B ng 4-6: H s Cronbach’s Alpha c a các thành ph n năng l c c nh tranh ng .................52
B ng 4-7: H s tương quan bi n-t ng c a các thành ph n ....................................................53
B ng 4-8: H s tương quan bi n-t ng c a bi n ph thu c .....................................................55
B ng 4-9: K t qu phân tích mô hình h i quy tuy n tính a bi n ............................................61
Danh m c các hình v , th
Hình 2.1: Ngu n l c t VRIN & l i th c nh tranh c a doanh nghi p ............................ 11
Hình 2.2: Mô hình h i quy tuy n tính ban u ........................................................................22
Hình 3.1: Sơ t ch c Công ty TNHH Siemens...................................................................26
Hình 3.2. Sơ cơ c u t ch c ...............................................................................................29
Hình 4.1: M u phân chia theo lo i hình doanh nghi p ...........................................................46
Hình 4.2: M u phân chia theo lo i hình kinh doanh................................................................47
Hình 4.3: M u phân chia theo th i gian giao d ch .................................................................48
Hình 4.4: M u phân chia theo kênh giao d ch .........................................................................49
Hình 4.5: M u phân chia theo nhóm s n ph m/ gi i pháp ......................................................50
Hình 4.6: Mô hình h i quy tuy n tính ã ư c i u ch nh .....................................................59
- 1
Chương 1: M u
CHƯƠNG 1: M U
1.1. tv n
t nư c ang ngày càng phát tri n cùng v i t c
Trong b i c nh n n kinh t toàn
c u hóa ngày càng cao, các doanh nghi p ã và ang im tv im c c nh tranh
trên th trư ng ngày càng gay g t. t n t i và phát tri n doanh nghi p c n ph i nâng
cao năng l c c nh tranh c a mình vì ó là chìa khóa d n n thành công cho t t c các
doanh nghi p, i u này l i òi h i doanh nghi p ph i có ngu n l c thích h p t o ra
l i th c nh tranh. Vì v y, yêu c u c p bách i v i các doanh nghi p là ph i phát hi n
ra các ngu n l c t o ra l i th c nh tranh r i t ó duy trì và phát tri n nh m mb o
l i th c nh tranh b n v ng trong tương lai, giúp cho doanh nghi p ng v ng trên th
trư ng n i a trư c s t n công c a các i th c nh tranh.
u tư t c, Công ty TNHH Siemens cũng ang
Là doanh nghi p 100% v n t ra
th trư ng ti m
cho mình yêu c u c p bách là làm th nào t n t i và phát tri n
năng như Vi t Nam. Gi ng như các i th c nh tranh ang có m t t i th trư ng này,
có th k ra là ABB (Th y Sĩ), Schneider Electric (Pháp), General Electric (M ),
Mitsubishi Electric (Nh t), LG Industrial Systems (Hàn Qu c),v.v.., Siemens tham gia
vào th trư ng Vi t Nam v i l i th c nh tranh riêng. Tuy nhiên, trong môi trư ng toàn
c u hóa như hi n nay, h u h t các t p oàn kinh t l n u có chung m t hay nhi u
ngu n l c t o nên l i th c nh tranh. V n t ra làm th nào Siemens Vi t Nam
nh n d ng và nuôi dư ng các ngu n l c mà mình ang có trên th trư ng này và bi n
nó thành nh ng ngu n l c riêng bi t ph c v cho m c ích kinh doanh c a doanh
nghi p.
V i mong mu n ó, nghiên c u này ư c th c hi n nh m m c ích tìm hi u, ánh giá
hi n tr ng năng l c c nh tranh c a công ty, nh hư ng
ng th i tìm ra các nhân t n
năng l c c nh tranh c a doanh nghi p. K t qu nghiên c u c a nhi u chuyên gia kinh
t cho th y có hai d ng ngu n l c h u hình và vô hình c u thành nên nhân t tác ng
- 2
Chương 1: M u
n năng l c c nh tranh c a doanh nghi p, trong ó các ngu n l c vô hình thư ng
c trưng riêng c a t ng doanh nghi p, t o ra giá tr và khó b b t chư c
mang tính
nhưng khó ư c nh n d ng. Do c i m này mà tài ch n nghiên c u các ngu n l c
vô hình có kh năng t o ra năng l c c nh tranh ng cho doanh nghi p trong môi
trư ng kinh doanh y thách th c như hi n nay. T ó giúp cho doanh nghi p có cái
ng th i xây d ng các chính sách, chi n lư c kinh
nhìn m i v các ngu n l c này,
nâng cao năng l c c nh tranh, tăng doanh s và m r ng th ph n.
doanh phù h p
1.2. M c tiêu nghiên c u
tài ư c th c hi n v i m c ích sau:
- Trư c h t là tìm hi u, ánh giá năng l c c nh tranh hi n t i c a doanh nghi p thông
qua vi c thu th p ý ki n khách hàng b ng b ng câu h i t tr l i.
nh các ngu n l c vô hình nh hư ng n năng l c c nh tranh
- Tìm hi u và xác ng
ó xây d ng mô hình năng l c c nh tranh ng và o lư ng
c a doanh nghi p t
nh hư ng c a các ngu n l c n năng l c c nh tranh
mc ng c a doanh nghi p.
ra m t s ki n ngh nh m m c ích nuôi dư ng nh ng ngu n l c này và
- Qua ó,
nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p trong trong tương lai.
1.3. i tư ng và ph m vi nghiên c u
i tư ng nghiên c u c a tài là mô hình năng l c c nh tranh ng c a doanh
nghi p. B ng vi c thu th p thông tin t khách hàng c a doanh nghi p (qua vi c tr l i
ư c cho là có tác n năng l c c nh tranh. T
b ng câu h i) v các nhân t ng ó
nh các nhân t nào nh hư ng n năng
ti n n phân tích h i quy tuy n tính xác
nh hư ng như th nào.
l c c nh tranh v i m c
Ph m vi nghiên c u ư c th c hi n t i Công ty TNHH Siemens Vi t Nam và kh o sát
ư c th c hi n ch dành cho khách hàng c a Công ty, c th là nh ng khách hàng ang
- 3
Chương 1: M u
h p tác v i hai ban kinh doanh Năng lư ng và Công nghi p. Các khách hàng tham gia
kh o sát không có gi i h n v m t a lý. Th i gian th c hi n cu c kh o sát là cu i
năm tài chính 2009.
1.4. Phương pháp nghiên c u
tài s d ng phương pháp nghiên c u nh lư ng v i thang o Likert b y m c
nh các tác nhân nh hư ng n năng l c
tìm hi u, xác ng c a doanh nghi p.
giúp o lư ng giá tr c a các bi n.
Thang o Likert b y m c
B ng câu h i ư c thi t k d a trên cơ s lý thuy t và các h c thuy t kinh t phù h p
v i n i dung nghiên c u thu th p thông tin, d li u c n thi t ph c v cho m c ích
nh lư ng. Các khách hàng nh n ư c b ng câu h i và ph n h i thông qua
nghiên c u
thư i n t (email). K t qu tr l i ư c l c và làm s ch trư c khi ti n hành các bư c
phân tích ti p theo.
tin c y v i h s Cronbach’s Alpha và phân tích nhân t EFA ư c s
Ki m nh
d ng m b o các thành ph n thang o có k t dính phù h p v i m c tiêu nghiên
n bư c phân tích h i quy tuy n tính ư c th c hi n
c u. xác nh các nhân t
nh hư ng n năng l c c nh tranh ng, cư ng nh hư ng c a nhân t
th c s
cũng ư c ch rõ thông qua h s c a các nhân t . S d ng phương pháp phân tích
trung bình c a t ng th tìm s khác bi t gi a các nhóm khách hàng i v i t ng
nhân t .
1.5. Ý nghĩa tài
tài có m t s ý nghĩa sau:
n cho doanh nghi p cái nhìn t ng quan hơn v
Th nh t, tài nghiên c u ã em
năng l c c nh tranh c a doanh nghi p qua ánh giá c a khách hàng. ng th i qua ó
giúp doanh nghi p nh n d ng nh ng y u t vô hình ã và ang có nh ng tác ng nh t
- 4
Chương 1: M u
nh vào năng l c ng c a doanh nghi p. T ó có nh ng gi i pháp thích h p ci
thi n và nâng cao năng l c c nh tranh c a công ty.
Th hai, nghiên c u giúp cho doanh nghi p nh n di n nh ng thang o dùng o
lư ng năng l c c nh tranh c a doanh nghi p và các nhân t nh hư ng n năng l c
c nh tranh ng c a doanh nghi p. T ó, doanh nghi p có th ti n hành nghiên c u
khác bao quát hơn n a v tình hình năng l c c nh tranh c a doanh nghi p.
Th ba, doanh nghi p có th căn c trên k t qu c a nghiên c u này ti n hành
nghiên c u chuyên sâu theo t ng ngành mà doanh nghi p ang kinh doanh khám
phá nh ng nhân t tác ng lên ngành hàng ó và t ó có chính sách phù h p nh t.
Nghiên c u cũng ã nh hư ng h c h i trong doanh nghi p,
cp n vi c kh o sát
qua ó xây d ng nên giá tr văn hóa m i c a doanh nghi p.
1.6. C u trúc c a lu n văn
Lu n văn ư c chia làm năm chương. Chương 1- M u s gi i thi u cơ s hình
i tư ng và ph m vi nghiên c u, phương pháp
thành tài, m c tiêu nghiên c u,
nghiên c u và ý nghĩa c a tài. Chương 2 – Cơ s lý thuy t s trình bày lý thuy t và
h c thuy t làm n n t ng cho vi c nghiên c u mô hình năng l c c nh tranh ng c a
doanh nghi p, tham kh o các nghiên c u i trư c v các thành ph n tác ng lên năng
ng c a doanh nghi p. D a trên cơ s các lý thuy t và các nghiên c u tham kh o
lc
ưa ra mô hình nghiên c u kỳ v ng. Chương 3 – Gi i thi u v Công ty TNHH
s
Siemens và phương pháp nghiên c u s tóm t t quá trình hình thành và phát tri n c a
ng th i i m qua tình hình kinh doanh trong ba năm g n ây. Trong
doanh nghi p
ph n phương pháp nghiên c u s gi i thi u vi c xây d ng thang o, cách ch n m u,
quá trình thu th p thông tin và các k thu t phân tích d li u th ng kê ư c s d ng
tài này. Chương 4 – K t qu nghiên c u s phân tích, di n gi i các d li u ã
trong
- 5
Chương 1: M u
thu ư c t cu c kh o sát bao g m các k t qu ki m nh tin c y, phân tích nhân t ,
ch y phương trình h i quy và các k t qu th ng kê suy di n. Chương 5 – K t lu n và
ki n ngh s th o lu n v k t qu phân tích ư c chương b n và ưa ra m t s ki n
ngh cho doanh nghi p cùng v i vi c nhìn nh n nh ng h n ch c a nghiên c u và ưa
ra ki n ngh cho các nghiên c u trong tương lai.
- 6
Chương 2: Cơ s lý thuy t
CHƯƠNG 2: CƠ S LÝ THUY T
2.1. C nh tranh và m t s lý thuy t v c nh tranh truy n th ng
C nh tranh hay c nh tranh kinh t (Economics Competition) là c trưng cơ b n
c a n n kinh t th trư ng nh t là trong b i c nh t c toàn c u hóa c a n n kinh t
th gi i di n ra v i ngày càng cao, m c c nh tranh ngày càng kh c li t và gay g t.
Có nhi u quan i m khác nhau v c nh tranh, bao g m c nh tranh theo trư ng phái
kinh t h c t ch c, kinh t h c Chamberlin và kinh t h c Schumpeter.
Kinh t h c t ch c (Porter M, 1980), g i t t là IO (Industrial Organization), ư c
t ng quát hóa thông qua m i quan h gi a cơ c u ngành (Structure of industry), v n
hành hay chi n lư c (Conduct/Strategy) c a doanh nghi p và k t qu kinh doanh
(Performance) c a ngành, còn g i là mô hình SCP (Structure ->Conduct-
>Performance) hay mô hình Bain-Mason. i m then ch t c a mô hình IO là k t qu
kinh doanh ph thu c ch y u vào cơ c u ngành mà các doanh nghi p ang c nh tranh
v i nhau. Cơ c u c a ngành s quy t nh hành vi (chi n lư c kinh doanh) c a doanh
nghi p và i u này s d n n k t qu kinh doanh ngành (Porter M, 1981).
Mô hình SCP ư c c ng c b i lý thuy t c nh tranh nhóm (oligopoly theory) r t h u
ích trong vi c hình thành chi n lư c và ánh giá b n ch t c nh tranh trong ngành. Tuy
nhiên trong lý thuy t IO ơn v phân tích nguyên th y là ngành, sau ó ư c Porter
phát tri n và ng d ng trong xây d ng chi n lư c, c bi t là mô hình năm l c c nh
tranh (bao g m c nh tranh gi a các doanh nghi p trong cùng ngành, áp l c c a khách
hàng, áp l c nhà cung c p, áp l c c a s n ph m thay th , áp l c c a các doanh nghi p
có ti m năng xâm nh p th trư ng), trong ó cơ c u ngành là y u t quan tr ng t o nên
l i th c nh tranh. C nh tranh theo kinh t h c Chamberlin còn g i là c nh tranh c
quy n (monopolistic competition), t p trung vào s khác bi t (differentiation) c a s n
ph m và d ch v . Mô hình c nh tranh trong IO và mô hình c nh tranh c quy n trong
kinh t h c Chamberlin u chú tr ng vào vi c gi i thích chi n lư c
- 7
Chương 2: Cơ s lý thuy t
(Conduct/Stategry) c a doanh nghi p và k t qu kinh doanh (performance) trong c nh
tranh. Tuy nhiên, mô hình IO b t u b ng vi c t p trung vào cơ c u (structure) c a
ngành và ti p theo là chi n lư c và k t qu . Kinh t h c Chamberlin b t u thông qua
vi c t p trung vào năng l c c bi t c a doanh nghi p ch ng h n bí quy t v công ngh
(technical know how), danh ti ng doanh nghi p (reputation), thương hi u (trademark),
b ng sáng ch (patent), s nh n bi t nhãn hi u (brand awareness) và ti p theo là theo
dõi tác ng c a s khác bi t này vào chi n lư c và k t qu kinh doanh mà doanh
nghi p theo u i. C nh tranh trong ngành d a vào s khác bi t c a các doanh nghi p
và nay chính là ngu n l c t o ra l i th c nh tranh c a doanh nghi p.
Trong mô hình c nh tranh Chamberlin, doanh nghi p v n t p trung vào m c tiêu
t i a hóa l i nhu n thông qua vi c xác nh doanh thu biên t (marginal revenue) b ng
v i chi phí biên t (marginal cost) như trong th trư ng c nh tranh hoàn h o*. Tuy
nhiên, n u thành công trong khác bi t s em l i l i nhu n vư t m c (excess profit). Vì
v y chi n lư c kinh doanh c a doanh nghi p óng vai trò quan tr ng thông qua vi c
t n d ng hi u qu ngu n l c khác bi t c a doanh nghi p. Hai là mô hình c nh tranh
trong kinh t h c IO và Chamberlin không i kháng v i nhau mà chúng b sung l n
nhau.
_______________________
*
Lyù thuyeát kinh teá hoïc taân coå ñieån (neoclassical economics) taäp trung vaøo coâng ngheä cuûa doanh nghieäp. Doanh nghieäp
thöïc hieän chöùc naêng chuyeån ñoåi ñaàu vaøo (input) thaønh ñaàu ra (output) vôùi muïc tieâu toái ña hoùa lôïi nhuaän. Trong thò tröôøng
caïnh tranh hoaøn haûo-thò tröôøng coù nhieàu ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua vaø caùc saûn phaåm ñoàng nhaát (homogeneous products)-
doanh nghieäp ñöôïc xem laø moät toå chöùc saûn xuaát thöïc hieän chöùc naêng chuyeån ñoåi ñaàu vaøo thaønh ñaàu ra döïa vaøo muïc tieâu
toái ña hoùa lôïi nhuaän thoâng qua vieäc xaùc ñònh doanh thu bieân teá baèng vôùi chi phí bieân teá. Trong thò tröôøng naøy, chieán löôïc
kinh doanh cuûa doanh nghieäp khoâng ñoùng vai troø lôùn ngoaïi tröø vieäc ñaùnh giaù tính haáp daãn cuûa thò tröôøng ñeà ra quyeát ñònh
xaâm nhaäp hay töø b
- 8
Chương 2: Cơ s lý thuy t
Cơ c u ngành nh hư ng r t l n n chi n lư c t n d ng l i th khác bi t c a doanh
nghi p trong vi c xác nh chi n lư c c nh tranh. Kinh t h c IO cũng th a nh n l i
th khác bi t quy t nh r t l n n chi n lư c kinh doanh mà doanh nghi p theo u i.
Và nh ng l i th khác bi t này c a doanh nghi p chính là cơ s cho lý thuy t ngu n
l c c a doanh nghi p (theo Grim CM, Lee H & Smith KG, 2006).
Kinh t h c t ch c IO phân tích c nh tranh trong i u ki n cân b ng c a th
trư ng s r t h n ch trong vi c xem xét ng cơ cũng như k t qu c a các sáng ch ,
phát minh. Kinh t h c Schumpeter, d a trên cơ s c a trư ng phái kinh t h c Áo
(Austrian economics) (Mercalfe JS, 1998), nh n m nh vào quá trình bi n ng c a t h
trư ng d ng ng (action and market process-market dynamics). Doanh nghi p t
ư c l i th c nh tranh nh vào kh năng khám phá và hành ng c nh tranh sáng t o
(innovative competitive action) (theo Grimm CM, Lee H & Smith KG, 2006).
M t i m quan tr ng n a là c nh tranh trong kinh t h c Áo nh n m nh vai trò
c a tri th c và h c h i trong th trư ng c nh tranh ng (dynamic competitive
markets). Tri th c liên t c thay is d n n th trư ng thay i và s thay i này
t o ra b t cân b ng th trư ng (disequilibrium). i u này em l i cơ h i m i v l i
nhu n cho doanh nghi p. V i cách nhìn th trư ng d ng ng, tuy r ng ơn v phân
tích c a kinh t h c Schumpeter là ngành và n n kinh t , trư ng phái c nh tranh này là
m t cơ s cho lý thuy t v năng l c ng c a doanh nghi p.
2.2. Lý thuy t v ngu n l c và c i m c a ngu n l c t o l i th cho doanh
nghi p
2.2.1. Lý thuy t v ngu n l c
Lý thuy t v ngu n l c c a doanh nghi p t p trung vào phân tích c nh tranh d a
vào các y u t bên trong, ó là ngu n l c c a doanh nghi p. Ngu n l c c a doanh
nghi p th hi n nhi u d ng khác nhau. Chúng ta có th chia chúng ra thành hai
nhóm: h u hình và vô hình (Grant RM, 1991). Ngu n l c h u hình bao g m ngu n l c
v tài chính và v t ch t h u hình. Ngu n l c v tài chính như v n t có và kh năng
- 9
Chương 2: Cơ s lý thuy t
vay v n c a doanh nghi p. Ngu n v t ch t h u hình bao g m nh ng tài s n s n xu t
h u hình c a doanh nghi p có th em l i l i th v chi phí s n xu t như qui mô, v trí,
tinh vi v k thu t (technical sophistication), tính linh ho t c a nhà máy s n xu t, c a
trang thi t b , nguyên v t li u u vào, v.v.. Ngu n l c vô hình bao g m công ngh ,
danh ti ng và nhân l c c a doanh nghi p. Ngu n l c v công ngh bao g m s h u trí
tu , b ng phát minh, sáng ch , v.v… Ngu n l c v danh ti ng bao g m vi c s h u
nhãn hi u n i ti ng, v d ch v , ch t lư ng, tin c y, thi t l p ư c m i quan h t t
v i khách hàng, nhà cung c p, ngân hàng, chính quy n, v.v… Ngu n l c v nhân s
bao g m ki n th c, k năng c a nhân viên, kh năng thích h p c a nhân viên v i tính
linh ho t trong chi n lư c, lòng trung thành c a nhân viên, v.v…
Lý thuy t v ngu n l c cho r ng ngu n l c c a doanh nghi p chính là y u t quy t
nh n l i th c nh tranh và k t qu kinh doanh c a doanh nghi p, d a trên ti n là
các doanh nghi p trong cùng m t ngành thư ng s d ng nh ng chi n lư c kinh doanh
khác nhau và không th d dàng sao chép ư c vì chi n lư c kinh doanh ph thu c vào
chính ngu n l c c a doanh nghi p ó. Khác v i mô hình năm l c c nh tranh c a
Porter, lý thuy t ngu n l c v c nh tranh t p trung vào các y u t bên trong c a doanh
nghi p.
Như v y, lý thuy t ngu n l c - t p trung vào n i l c c a doanh nghi p – b
sung cho lý thuy t v c nh tranh d a trên kinh t h c IO. S khác bi t c a doanh
nghi p trong mô hình Chamberlin, IO và Schumpeter là cơ s cho lý thuy t ngu n l c
c a doanh nghi p. Tuy nhiên, gi ng mô hình Chamberlin và IO, lý thuy t ngu n l c
ng c a th trư ng (Grimm CM,
d a trên s cân b ng, không t p trung và quá trình
Lee H & Smith KG, 2006).
- 10
Chương 2: Cơ s lý thuy t
2.2.2. c i m c a ngu n l c t o l i th cho doanh nghi p
Theo Barney (1991), m t ngu n l c t o nên l i th cho doanh nghi p trong c nh
tranh ph i th a mãn 4 i u ki n sau: (1) giá tr , (2) hi m, (3) khó b t chư c, (4) không
th thay th , ư c g i t t là VRIN (Valuable, Rare, Inimitable, Non-substitutable).
2.2.2.1. Ngu n l c có Giá tr
Ngu n l c có giá tr s mang n l i th c nh tranh cho doanh nghi p, ngu n
l c ó ph i cho phép doanh nghi p th c hi n ư c các chi n lư c kinh doanh c i thi n
năng su t và hi u qu ho t ng c a công ty (efficiency and effectiveness) (theo
Barney, 1991). T ó giúp cho doanh nghi p t n d ng ư c cơ h i và trung l p các
m i e d a hi n h u trong môi trư ng kinh doanh c a doanh nghi p.
2.2.2.2. Ngu n l c Hi m
M t ngu n l c có giá tr mà có m t các doanh nghi p khác thì không ư c
xem là ngu n l c hi m. Ngu n l c hi m là ngu n l c mà ch có doanh nghi p này
ư c doanh nghi p s d ng trong chi n lư c t o ra giá tr cho doanh nghi p, em l i
l i th c nh tranh doanh nghi p (Barney, 1991).
2.2.2.3. Ngu n l c Khó b t chư c
Theo Lippman & Rumelt (1982) và Barney (1986a,1986b), ngu n l c khó b b t
chư c khi có m t trong ba ho c c ba nhân t sau (a) doanh nghi p có ư c ngu n l c
ó nh vào m t s i u ki n x y ra m t th i i m c bi t nào ó, (b) m i liên h
gi a nh ng ngu n l c ó v i năng l c c nh tranh c a công ty m t cách ng u nhiên, (c)
ngu n l c ó có liên quan n m t hi n tư ng xã h i, vư t quá kh năng ki m soát và
nh hư ng c a doanh nghi p.
2.2.2.4. Ngu n l c Không th thay th
Yêu c u quan tr ng i v i ngu n l c c a doanh nghi p ngu n l c ó t o ra
l i th c nh tranh cho doanh nghi p ó là nh ng ngu n l c không th b thay th b ng
nh ng ngu n l c có giá tr thay th tương ương v m t chi n lư c (Barney, 1991).
Kh năng thay th di n ra dư i hai hình th c, trư c tiên, ngu n l c ó không th b t
- 11
Chương 2: Cơ s lý thuy t
chư c ư c nhưng có th ư c thay th b ng m t ngu n l c tương t khác mà nó cho
phép doanh nghi p s d ng ngu n l c tương t này v n th c hi n ư c các chi n lư c
c a doanh nghi p (Barney & Tyler, 1990). Hình th c th hai là nhi u ngu n l c khác
nhau có th là thay th mang tính chi n lư c. i v i doanh nghi p này, ngu n l c A
(ví d là l c lư ng lãnh o tài năng) (Zucker, 1977) là ngu n l c c trưng mà doanh
nghi p khác không có ư c, nhưng doanh nghi p B v n có th m nh i v i ngu n l c
B (ví d ó là kh năng lên k ho ch r t t t) c a mình và t ó ngu n l c B c a doanh
nghi p B v n có th c nh tranh v i ngu n l c A c a doanh nghi p A (Pearce, Freeman,
& Robinson, 1987).
Giaù trò
Nguoàn löïc Lôïi theá caïnh tranh
Hieám
doanh nghieäp beàn vöõng cuûa doanh
nghieäp
Khoù baét chöôùc
Khoâng theå thay
theá
Hình 2.1: Ngu n l c t VRIN & l i th c nh tranh c a doanh nghi p
(Ngu n: Barney,J.B, 1991)
2.3. Lý thuy t năng l c ng
Trong th c t , môi trư ng kinh doanh luôn bi n ng òi h i doanh nghi p ph i
lèo lái các ngu n l c c a mình thích ng và t n t i, chính vì v y lý thuy t ngu n l c
c a doanh nghi p liên t c ư c phát tri n và ư c m r ng trong th trư ng ng và
hình thành nên lý thuy t năng l c ng (dynamic capabilities). Năng l c c a doanh
nghi p là kh năng c a doanh nghi p s d ng hi u qu ngu n l c t ư c m c tiêu
kinh doanh. Theo Teece DJ, Pisano G & Shuen A (1997), năng l c ng ư c nh
nguon tai.lieu . vn
