Xem mẫu
- Luận văn tốt nghiệp
ĐỀ TÀI
KTNN và vai trò chủ đạo của KTNN
trong nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN Việt Nam
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
PhÇn më ®Çu
Sau n¨m 1991 cïng víi sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ hÖ thèng c¸c níc
x· héi chñ nghÜa(XHCN) ë §«ng ¢u, nÒn kinh tÕ – chÝnh trÞ thÕ giíi ®·
chuyÓn tõ tr¹ng th¸i hai cùc ®èi ®Çu sang nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ ®a cùc, ®a
ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ theo xu híng hoµ b×nh, ®èi tho¹i, hîp t¸c ph¸t
triÓn cïng cã lîi.
Trong bèi c¶nh ®ã, tõ viÖc nhËn thøc ®óng ®¾n trong thùc tiÔn vµ lý
luËn víi môc tiªu ®a níc ta ph¸t triÓn héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi.
Ngay tõ ®¹i héi §¶ng VI, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh “ChuyÓn ®æi m« h×nh kinh tÕ
chØ huy mang nÆng tÝnh b¶o thñ tr× trÖ sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn vµ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo
®Þnh híng XHCN ”. HiÖn nay nÒn kinh tÕ níc ta bao gåm 6 thµnh phÇn
kinh tÕ trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, cïng víi
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ t¹o nªn mét nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho nÒn kinh
tÕ quèc d©n.
Sau 17 n¨m ®æi míi, níc ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu quan träng,
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn rÊt s«i ®éng më ra cho níc ta nhiÒu vËn héi
míi, ®ång thêi còng ph¸t sinh kh«ng Ýt khã kh¨n vµ th¸ch thøc. Trªn c¬ së
nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc vµ nh÷ng khã kh¨n tríc m¾t. B¸o c¸o chÝnh trÞ
®¹i héi §¶ng IV mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña §¶ng vµ Nhµ Níc
ta “thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn” vµ
nãi râ thªm “C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé
phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN
cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh, trong ®ã kinh tÕ
nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o”.
Lµ nh÷ng nhµ kinh tÕ, lµ nh÷ng c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ trong t¬ng lai
th× viÖc sinh viªn kinh tÕ t×m hiÓu vÒ kinh tÕ Nhµ níc (KTNN) vµ vai trß
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 1
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
chñ ®¹o cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam
lµ hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt bëi qua ®ã sÏ n©ng cao ®îc tr×nh ®é vµ
nhËn thøc vÒ KTNN ®ång thêi t¹o hµnh trang v÷ng ch¾c cho nh÷ng t duy vµ
ho¹t ®éng kinh tÕ cña m×nh sau nµy.
Víi t c¸ch lµ mét sinh viªn cña trêng ®¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n t«i
xin ®a ra ®Ò ¸n cña m×nh trong viÖc nghiªn cøu KTNN vµ vai trß chñ ®¹o
cña KTNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ViÖt Nam. Tuy
nhiªn do lÇn ®Çu tiªn tiÕp xóc víi mét vÊn ®Ò kinh tÕ cã tÝnh chÊt kh¸ réng vµ
quy m« nªn trong ®Ò ¸n nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh.
T«i rÊt mong cã sù nhËn xÐt, ®ãng gãp ý kiÕn nhiÖt t×nh cña thµy c« bé m«n
vµ c¸c b¹n.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 2
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
PhÇn néi dung
I – Kh¸i qu¸t chung vÒ thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc
1- Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc
HiÖn nay cã nhiÒu ý kiÕn vµ cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau quan niÖm
vÒ kinh tÕ nhµ níc (KTNN), tuy nhiªn chóng ta kh«ng thÓ ®ång nhÊt mét
c¸ch gi¶n ®¬n KTNN víi doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN). Bëi lÏ, ta biÕt
r»ng khu vùc KTNN bao gåm mäi ho¹t ®éng cña Nhµ níc mµ trong ®ã
DNNN lµ bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi vµ ho¹t ®éng cña nã lµ mét trong
nh÷ng ho¹t ®éng chñ yÕu. §©y lµ lùc lîng vËt chÊt c¬ b¶n, ®¶m b¶o cho
viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña Nhµ níc.
1.1 Kh¸i niÖm thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc
Do tÝnh chÊt réng lín vµ ®a d¹ng cña thµnh phÇn KTNN bao chïm nÒn
kinh tÕ nªn kh¸i niÖm vÒ thµnh phÇn KTNN còng mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi.
Nªn xÐt vÒ khÝa c¹nh h×nh thøc tæ chøc, th× khu vùc KTNN bao gåm:
- C¸c DNNN ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých
- C¸c doanh nghiÖp cã cæ phÇn Nhµ níc chi phèi hoÆc cã cæ phÇn ®Æc
biÖt cña Nhµ níc (theo quy ®Þnh cña LuËt DNNN)
- C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®ãng gãp cña Nhµ níc
- C¸c tæ chøc sù nghiÖp kinh tÕ cña Nhµ níc
Cßn nÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh cña lÜnh vùc ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ th× khu
vùc KTNN bao gåm c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ níc trong viÖc.
- Qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn
- §Çu t, qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thuËt (®êng
x¸ , bÕn b·i, c¶ng, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung vv…)
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 3
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
- C¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng
nghiÖp, th¬ng m¹i, dÞch vô, trong lÜnh vùc tµi chÝnh, tÝnh dông, ng©n hµng
…
1.2 C¬ së h×nh thµnh kinh tÕ nhµ níc
KTNN mµ tríc tiªn lµ c¸c DNNN ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së:
- Nhµ níc ®Çu t x©y dùng
- Quèc h÷u ho¸ c¸c doanh nghiÖp t b¶n t nh©n
- Gãp cæ phÇn khèng chÕ víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n
Ngoµi ra víi b¶n chÊt XHCN cña m×nh Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh: §Êt
®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, tµi chÝnh, ng©n hµng …Do Nhµ níc n¾m gi÷vµ
qu¶n lý víi môc ®Ých chi phèi vµ ®iÒu tiÕt dÞnh híng sù ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi
1.3 §Æc ®iÓm cña TPKTNN
§Æc ®iÓm c¬ b¶n, næi bËt nhÊt cña thµnh phÇn KTNN lµ nã thuéc së
h÷u cña Nhµ níc. Tuy nhiªn ë ®©y ta ph¶i ph©n biÖt ro rµng gi÷ ph¹m trï së
h÷u Nhµ níc víi ph¹m trï quyÒn sö dông cña thµnh phÇn KTNN.
Së h÷u Nhµ níc lµ mét ph¹m trï réng lín h¬n nÕu ta ®em so s¸nh víi ph¹m
trï KTNN víi lý do: §· nãi ®Õn thµnh phÇn KTNN th× tríc hÕt nã ph¶i
thuéc quyÒn së h÷u cña Nhµ níc. Nhng së h÷u cña Nhµ níc cã thÓ do
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sö dông, vÝ dô nh ®Êt ®ai lµ tµi s¶n mµ Nhµ
níc ®¹i ®iÖn cho toµn d©n vÒ së h÷u, nhng kinh tÕ hé gia ®×nh (c¸ thÓ tiÓu
chñ), c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, hay doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh
tÕ kh¸c vÉn ®îc Nhµ níc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi, chÝnh viÖc nµy ®·
gi¶i thÝch ®îc viÖc mua b¸n ®Êt ®ai trªn thÞ trêng hiÖn nay. VÒ thùc chÊt
th× ®©y chØ lµ viÖc mua b¸n quyÒn sö dông ®Êt bëi v× ®Êt ®ai lµ s¶n phÈm cña
tù nhiªn con ngêi kh«ng thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt ra nã ®îc. Vµ ngîc l¹i
nh÷ng tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña Nhµ níc th× kh«ng h¼n ®· ph¶i lµ do
thµnh phÇn KTNN sö dông, mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vÉn cã thÓ sö
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 4
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
dông. VÝ dô nh viÖc Nhµ níc gãp vèn, cæ phÇn ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c th«ng qua viÖc liªn doanh, liªn kÕt mµ tõ ®ã h×nh thµnh nªn thµnh phÇn
kinh tÕ t b¶n Nhµ níc.
§Æc ®iÓm thø hai cña thµnh phÇn KTNN lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ
níc ®îc tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n
kinh tÕ, xo¸ bá dÇn sù bao cÊp cña Nhµ níc.
§Æc ®iÓm thø ba n÷a lµ trong thµnh phÇn KTNN thùc hiÖn ph©n phèi
theo lao ®éng vµ theo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ®©y lµ mét ®Æc ®iÓm rÊt
quan träng cña c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn KTNN, lµ h×nh thøc ph©n
phèi can b¶n vµ lµ nguyªn t¾c ph©n phèi chñ yÕu, thÝch hîp víi c¸c thµnh
phÇn dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt ë níc ta hiÖn nay.
2. Sù kh¸c nhau gi÷a KTNN vµ kinh tÕ t b¶n (KTTB) ®éc quyÒn.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ hµng hoas ph¸t triÓn theo c¬ chÕ
thÞ trêng ®ang cã bíc tiÕn m¹nh mÔ ®em l¹i hiÒu thµnh tùu vÒ kinh tÕ, v¨n
ho¸, x· héi, c¶i thiÖn cuéc sèng con ngêi. Tuy nhiªn song hµnh víi nã lµ
nh÷ng tiªu cùc h¹n chÕ vèn thuéc vÒ b¶n chÊt cña c¬ chÕ thÞ trêng. §iÒu ®ã
®ßi hái cÇn cã mét chñ thÓ kinh tÕ ®ñ v÷ng m¹nh ®Ó ®øng ra ®iÒu tiÕt nÒn
kinh tÕ ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc kh¾c phôc nh÷ng quyÕt ®iÓm cña c¬ chÕ
thÞ trêng vµ Nhµ níc chÝnh lµ mét chñ thÓ kinh tÕ quan träng cã kh¶ n¨ng
nhËn thøc vµ vËn dông nh÷ng quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµo nÒn kinh tÕ,
®ång thêi Nhµ níc ®a ra c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« nh»m kh¾c phôc nhng h¹n
chÕ cña c¬ chÕ thÞ trêng t¹o ra ®éng lùc míi cho ph¸t triÓn kinh tÕ vv…V×
thÕ mµ Samuelson ®· nhËn ®Þnh “ThiÕu sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn
kinh tÕ ch¼ng kh¸c nµo vç tay b»ng mét bµn tay”. Dùa trªn nh÷ng chÕ ®é
chÝnh trÞ x· héi kh¸c nhau mµ vai trß cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ vµ
nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc còng kh¸c nhau. NÕu
KTNN ë ViÖt nam lµ ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng
XHCN th× KTTB ®éc quyÒn Nhµ níc l¹i lµ ®Æc tr¬ng cña nÒn kinh tÕ thÞ
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 5
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
trêng cña c¸c níc TBCN. Gi÷a chóng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau c¨n b¶n
sau ®©y:
Thø nhÊt, quan ®iÓm lý luËn cña c¸c níc XHCN thõa nhËn réng r·i
tÝnh chñ ®¹o cña KTNN trong nÒn kinh tÕ lµ ®Æc trng c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt
thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng XHCN vµ kinh tÕ thÞ trêng TBCN. Trªn c¬ së ®ã
KTNN ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc quan träng, then chèt
cña x· héi. Kh«ng nh÷ng thÕ KTNN cßn n¾m vai trß chñ ®¹o trong nh÷ng
ngµnh ho¹t ®éng kh¸c, v× môc tiªu lîi nhuËn mµ chñ yÕu lµ phôc vô cho lîi
Ých toµn x· héi nh: quèc phßng, gi¸o dôc, y tÕ vv…ë c¸c níc TBCN ë thêi
kú ®éc quyÒn Nhµ níc th× Nhµ níc lu«n phô thuéc vµo c¸c tæ chøc ®éc
quyÒn, c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ níc t¸c ®éng vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ nh»m
®ªm l¹i lîi nhuËn ®éc quyÒn, c¸c tæ chøc nµy lu«n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc
®éc quyÒn cña m×nh vµ thu ®îc lîi nhuËn ®éc quyÒn cao.
Thø hai, nÕu xÐt vÒ b¶n chÊt sù ra ®êi cña t b¶n ®éc quyÒn Nhµ níc
kh«ng lµm thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, mµ chØ lµ sù kÕt hîp
vÒ con ngêi gi÷a tæ chøc ®éc quyÒn vµ Nhµ níc, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn chØ
®em l¹i lîi Ých chñ yÕu cho mét sè ngêi trong x· héi. Cßn KTNN ë níc ta
lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt trong ®ã
Nhµ níc lµ ngêi ®øng ra ®¹i diÖn së h÷u cho toµn d©n. Do ®ã c¸c thµnh
phÇn KTNN ®îc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kÕ
to¸n kinh tÕ, ph©n phèi theo lao ®éng vµ theo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.
§ång thêi thµnh phÇn KTNN cßn cã vai trß hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c cïng ph¸t triÓn, t¹o ra c¬ së vµ tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn kinh
tÕ x· héi theo ®Þnh híng XHCN.
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 6
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
II. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KTNN ë ViÖt Nam
Sau c¸ch m¹ng th¸ng t¸m níc ta qu¸ ®é tõ chÕ ®é nöa phong kiÕn
thùc d©n lªn XHCN bá qua giai ®oan TBCN. Víi chñ nghÜa M¸c Lenin vµ t
tëng Hå ChÝ Minh lµ kim chØ nam.
Cïng víi c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc. KTNN ®· ®îc ra ®êi víi môc
®Ých:
- Quèc h÷u ho¸ XHCN. Xo¸ bá toµn diÖn triÖt ®Ó chÕ ®é t h÷u t
nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt, xo¸ bá chÕ ®é ngêi bãc lét ngêi, tÞch thu, quèc
h÷u ho¸ ®Êt ®ai tµi s¶n cña ®Þa chñ, t b¶n. Thùc nguyªn t¾c tµi s¶n thuéc vÒ
giai cÊp c«ng d©n vµ nh©n d©n lao ®éng.
- C¶i t¹o XHCN: c¶i t¹o, xo¸ bá tµn d cña chÕ ®é cò x©y dùng mét
Nhµ níc cña d©n do d©n vµ v× d©n.
- §Çu t x©y dùng míi: trong giai ®o¹n qua ®é lªn CNXH th× KTNN
lµ lùc lîng lßng cèt chñ lùc ®i ®Çu trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp h¸o hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt níc, x©y dng c¬ së vËt chÊt cho XHCN.
Tõ ®ã ®Õn nay KTNN ë ViÖt Nam ®· ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn qua c¸c
giai ®o¹n:
1. Giai ®o¹n 1945-1960
Sau khi hoµ b×nh lÆp l¹i ë miÒn B¨c, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· lùa chän
con ®êng x©y dùng CNXH ë miÒn B¾c vµ tiÕp tôc ®Êu tranh gi¶i phãng
miÒn Nam. Theo chñ tr¬ng ®ã c«ng cuéc c¶i t¹o XHCN b¾t ®Çu ®îc thùc
hiÖn ë miÒn B¾c víi nhiÖm vô thñ tiªu kinh tÕ t nh©n, x©y dùng kinh tÕ quèc
doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ.®iÒu ®ã ®· dÉn ®Ôn viÖc thu hÑp vµ xo¸ bá kinh tÕ t
nh©n vµ chuyÓn sang h×nh thøc së h÷u toµn d©n, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp quèc
doanh, tiÕn hµnh hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt nhá ë thµnh thÞ. KÕt
qu¶ ®Õn n¨m 1960 ®· cã:
-Trong c«ng nghiÖp:
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 7
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
+ Sè xÝ nghiÖp quèc doanh thuéc KTNN: 1012
+ C¸c xÝ nghiÖp quèc doanh t¹o ra 53,3% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng
c«ng nghiÖp.
- Trong n«ng nghiÖp:
+ Sè n«ng trêng quèc doanh: 56
+ Sö dông 74800 ha ®Êt n«ng nghiÖp.
+ Kinh tÕ quèc doanh t¹o ra 2% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng n«ng
nghiÖp.
- Th¬ng nghiÖp quèc doanh chiÕm:
+ 93,6% tæng møc b¸n bu«n.
+ 51% tæng møc b¸n lÎ.
Kinh tÕ quèc doanh ®· thu hót vµ sö dông lùc lîng lao ®éng gåm
477000 ngêi. Nh vËy, kinh tÕ quèc doanh tõ chç rÊt nhá bÐ v¬n lªn trë
thµnh lùc lîng kinh tÕ chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Víi chñ tr¬ng
x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ, ®i lªn CNXH, vai trß chñ ®¹o, chñ lùc
®· ®îc giao cho kinh tÕ quèc doanh.
2. Giai ®o¹n tõ 1960-1975
Víi chñ tr¬ng c«ng nghiÖp ho¸ XHCN ë miÒn B¾c “u tiªn ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý” nhµ níc tiÕp tôc ®Çu t x©y dùng kinh
tÕ quèc doanh ngµy cµng lín m¹nh vÒ sè lîng. Bªn c¹nh c¸c khu c«ng
nghiÖp cò ®· ®îc c¶i t¹o ë Hµ Néi, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, 1 lo¹t c¸c khu
c«ng nghiÖp míi ra ®êi nh Thîng §×nh, má Minh Khai, §«ng Anh Hµ
Néi, ViÖt Tr×, Th¸i Nguyªn, Vinh…Trong giai ®o¹n nµy KTQD ph¸t triÓn
m¹nh mÏ trong c¸c ngµnh ®iÖn lùc, c¬ khÝ, ho¸ chÊt khai th¸c. §Õn n¨m
1975 lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· cã 1357 xÝ nghiÖp quèc doanh, lÜnh
vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã 72 n«ng trêng quèc doanh, tæng sè c¸n bé
c«ng nh©n viªn lµ 1753400 ngêi. Lùc lîng kinh tÕ quèc doanh ®· cïng víi
kinh tÕ tËp thÓ ®· ra 84,4% thu nhËp quèc d©n.
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 8
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
XÐt trªn ph¬ng diÖn kinh tÕ, vai trß cña kinh tÕ quèc doanh trong giai
®o¹n nµy ®îc thÓ hiÖn kh«ng chØ nh lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó nhµ
níc thùc hiÖn chñ tr¬ng c«ng nghiÖp ho¸ XHCN ë miÒn B¾c theo híng
u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ
chiÕn ®Êu cho c¶ hËu ph¬ng vµ tiÒn tuyÕn mµ cßn nh lµ mét tÊm g¬ng
ph¶n ¸nh sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH ë níc ta. Cßn xÐt
trªn ph¬ng diÖn chÝnh trÞ, x· héi, kinh tÕ quèc doanh lu«n ®îc quan niÖmk
lµ lùc lîng tiÕn bé x· héi, lµ ®éi qu©n tiªn phong trong viÖc t¨ng cêng vµ
më réng quan hÖ s¶n xuÊt míi vµ quan hÖ s¶n xuÊt XHCN.
3.Giai ®o¹n tõ 1975 ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 80.
Cïng víi chñ tr¬ng tiÕp tôc cñng cè vµ më réng quan hÖ s¶n xuÊt
XHCN vµ c«ng nghiÖp ho¸ XHCN c«ng cuéc c¶i t¹o XHCN ë miÒn Nam ®·
lµm cho sè lîng xÝ nghiÖp quèc doanh ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp, n«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp ®Òu t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng, ®Õn
n¨m 1980 níc ta ®· cã:
+ C«ng nghiÖp: 2627 xÝ nghiÖp quèc doanh.
+ N«ng nghiÖp: 232 n«ng trêng quèc doanh.
+ Th¬ng nghiÖp: 10915 ®iÓm b¸n hµng cña th¬ng nghiÖp quèc
doanh.
Trong giai ®o¹n nµy kinh tÕ quèc doanh vÉn ®ãng vai trß quan träng
trong c«ng cuéc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt cò, x©y dùng vµ ph¸t triÓn quan hÖ
s¶n xuÊt míi XHCN, còng nh trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy
nhiªn, xÐt trªn gi¸c ®é kinh tÕ, søc ®ãng gãp cña kinh tÕ quèc doanh ®· gi¶m
so víi tríc. §Õn n¨m 1980 c«ng nghiÖp quèc doanh chØ t¹o ra ®îc 68,6%
gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp quèc doanh chiÕm 29,8%
tæng møc b¸n lÎ.
4. Giai ®o¹n tõ 1980-1985.
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 9
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Trong nh÷ng n¨m 1980-1985 mÆc dï nÒn kinh tÕ níc ta gÆp rÊt nhiÒu
khã kh¨n so víi tríc, n¨ng lùc s¶n xuÊt cña kinh tÕ quèc doanh nãi riªng vµ
søc s¶n xuÊt x· héi nãi chung kh«ng ®îc sö dông hÕt do thiÕu vËt t mét
c¸ch nghiªm träng song xuÊt ph¸t tõ quan niÖm truyÒn thèng vÒ quan hÖ s¶n
xuÊt XHCN nªn c¸c gi¶i ph¸p th¸o gì trong giai ®o¹n nµy vÉn tËp trung chñ
yªu vµo c¶i tiÕn qu¶n lý ®èi víi xÝ nghiÖp quèc doanh. ë giai ®o¹n nµy c¬ chÕ
kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung thuÇn tuý ®· ®îc c¶i tiÕn dÇn trªn nguyªn t¾c phi tËp
trung ho¸ trong qu¶n lý kinh tÕ, song kinh tÕ quèc doanh vÉn gi÷ vai trß
tuyÖt ®èi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc, c¸c xÝ nghiÖp quèc
doanh n¾m toµn bé c¸c nghµnh then chèt nh : ®iÖn, luyÖn kim, khai th¸c, xi
m¨ng, gang thÐp, ho¸ chÊt c¬ b¶n…Tuy nhiªn ®ãng gãp cña c¸c xÝ nghiÖp
quèc doanh vµo tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n ®· gi¶m, tÝnh
®Õn n¨m 1985 kinh tÕ quèc doanh chØ t¹o ra ®îc 37% tæng s¶n phÈm x· héi
vµ 28% thu nhËp quèc d©n.
5. Giai ®o¹n tõ 1985-1990.
Giai ®o¹n b¾t ®Çu thùc hiÖn ®æi míi kinh tÕ, t tëng x©y dùng mét
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®îc ®a ra. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ quèc doanh vÉn tiÖp tôc ®îc c¶i
tiÕn theo híng phi tËp trung ho¸, kÕ ho¹ch ho¸ vµ qu¶n lý ®èi víi kinh tÕ
quèc doanh. §iÓm næi bËt trong c¶i tiÕn qu¶n lý ë giai ®o¹n nµy lµ viÖc t¸ch
b¹ch gi÷a quyÒn qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ vµ quyÒn qu¶n lý s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, quan ®iÓm míi næi bËt ë giai ®o¹n
nµy lµ quan niÖm kh«ng ph¶i nÒn kinh tÕ qu¸ ®é nªn CNXH ë níc ta chØ cã
kinh tÕ quèc doanh, chñ tr¬ng cña ®¶ng vµ nhµ níc ta kh«ng chØ bã hÑp
trong ph¹m vi c¶i tiÕn qu¶n lý ®èi víi kinh tÕ quèc doanh mµ cßn ph¸t huy
søc s¶n xuÊt cña kinh tÕ t nh©n, c¸ thÓ còng nh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c. Trong c¬ chÕ kinh tÕ míi ®ã kinh tÕ quèc doanh vÉn ®ãng vai trß chñ
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 10
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
®¹o nhng kh«ng ph¶i ®éc t«n. N¨m 1990, kinh tÕ quèc doanh t¹o ra 66%
tæng s¶n phÈm x· héi.
6.Giai ®o¹n tõ n¨m 1990 ®Õn nay.
Chóng ta kh¼ng ®Þnh chñ tr¬ng l©u dµi lµ x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN.
Chñ tr¬ng nµy ®îc biÕn thµnh thùc tÕ bëi qu¸ tr×nh ban hµnh vµ hoµn thiÖn
hÖ thèng luËt ph¸p, ®Æc biÖt lµ ph¸p luËt vÒ kinh tÕ, nh»m t¹o ra hµnh lang
ph¸p lý thuËn lîi b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp. §Æc trng c¬ b¶n cña giai
®o¹n nµy lµ doanh nghiÖp nhµ níc chØ lµ mét bé phËn hîp thµnh nÒn kinh tÕ
quèc d©n thèng nhÊt.
§Õn n¨m 1996, Trong c«ng nghiÖp cßn 6032 DNNN sè doanh nghiÖp
nµy t¹o ra 41% GDP (doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh t¹o ra 59%). Trong c¬
chÕ kinh tÕ míi DNNN vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ chñ lùc: Trªn gi¸c ®é kinh
tÕ, DNNN n¾m gi÷ toµn bé nh÷ng ngµnh träng yÕu nh ®iÖn, than s¹ch, thÐp
c¸n, xi m¨ng, dÇu th«, giÊy…
Nh vËy, lÞch sö ph¸t triÓn cña KTNN tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng t¸m ®Õn
nay ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng DNNN trªn kh¾p ®Êt níc. HÖ thèng c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc nµy nhiÒu vÒ sè lîng, n¾m gi÷ c¸c lÜnh vùc then
chèt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, sö dông lùc lîng lao ®éng kü thuËt cã tr×nh
®é cao, lùc lîng DNNN ®· ®ãng vai trß rÊt quan träng, më ®êng vµ híng
dÉn ®èi víi viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ níc ta tríc ®©y vµ ngµy nay. Trong
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, hÖ thèng DNNN vÉn ®ãng vµi trß chñ ®¹o ®èi
víi sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 11
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
III. Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
1. TÝnh tÊt yÕu cña vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ
níc
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lu«n lu«n tån t¹i ®ång thêi nhiÒu thµnh
phÇn kinh tÕ nh÷ng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë nh÷ng níc cã chÕ ®é
chÝnh trÞ kh¸c nhau l¹i mang nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau rÊt c¨n b¶n. NÕu
nh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n
t nh©n gi÷ vai trß thèng trÞ th× trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
XHCN nh ë níc ta th× thµnh phÇn KTNN gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ KTNN
cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ®îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Ó ngµy cµng trë thµnh
nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho sù ®i lªn vµ ph¸t triÓn cña x· héi.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta së dÜ thµnh
phÇn KTNN gi÷ vai trß chñ ®¹o bëi v× nh÷ng lý do chÝnh sau:
Thø nhÊt, chóng ta ®Òu biÕt “chÝnh trÞ lµ biÓu hiÖn tËp trung cña kinh
tÕ ”. NÒn chÝnh trÞ cña ViÖt Nam do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o víi
môc tiªu da níc ta tiÕn lªn CNXH, thùc hiÖn “d©n giµu níc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh”. Thµnh phÇn KTNN cña níc ta mµ tríc hÕt
lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc còng ph¶i phôc vô cho nhiÖm vô nµy.
Trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë níc ta do h¹n chÕ cña tr×nh
®é lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cßn thÊp, c¸c quan hÖ së h÷u cßn tån t¹i
díi nhiÒu h×nh thøc, do ®ã nÒn kinh tÕ níc ta ë giai ®o¹n nµy lµ mét nÒn
kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. Tuy v©y,
c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ hiÖn th©n cña sù hoµn h¶o. Bªn c¹nh nh÷ng
u ®iÓm to lín cña nã mµ kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn th× nã còng tån t¹i nh÷ng
khuyÕt tËt nh: g©y ra sù ph©n ho¸ giµu nghÌo trong x· héi, khñng ho¶ng
kinh tÕ, c¸c tÖ n¹n x· héi vv… ®iÒu ®ã ®ßi hái c¬ chÕ thÞ trêng ph¶i cã bµn
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 12
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
tay qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Vµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt mµ th«ng qua
nã nhµ níc thÓ hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt cña m×nh ®ã lµ thµnh ph©n KTNN. ChØ
cã KTNN míi cã thÓ b¶o ®¶m v÷ng ch¾c ®Þnh híng XHCN, ®¶m b¶o cho
lîi Ých cña ngêi lao ®éng, kh¾c phôc nh÷ng tiªu cùc, khuyÕt tËt vµ h¹n chÕ
cña c¬ chÕ thÞ trêng, ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n mét c¸ch c«ng b»ng
lµ ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ, g¾n liÒn víi c¶i thiÖn
®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b¨ng x· héi. Vai trß ®ã cña KTNN ®·
®îc chøng minh qua thc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ æn ®Þnh x· héi ë níc ta
sau ®æi míi ®Õn nay:
§Çu nh÷ng n¨m 1990 mÆc dï gÆp ph¶i hoµn c¶nh hÕt søc khã kh¨n,
kh¾c nghiÖt nh: thÓ chÕ x· héi ë Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u sôp ®æ. MÜ
thùc hiÖn chÝnh s¸ch bao v©y, cÊm vËn, khñng ho¶ng kinh tÕ, tµi chÝnh khu
vùc 1997 – 1998 t¸c ®éng m¹nh, thiªn tai liªn tiÕp x¶y ra viÖc chuyÓn ®æi
nÒn kinh tÕ tõ tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN
cã nh÷ng thêi c¬ vµ thuËn lîi míi nhng bao hµm c¶ nh÷ng khã kh¨n th¸ch
thøc. Song chóng ta vÉn ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ rÊt quan träng
GDP n¨m 2000 t¨ng gÊp 2 lÇn n¨m 1990, t×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi c¬ b¶n æn
®Þnh, ®êi sèng cña c¸c tÇng líp nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, quèc phßng an ninh
®îc t¨ng cêng, søc m¹nh vÒ mäi mÆt cña níc ta ®· lín h¬n nhiÒu so víi
10 n¨m tríc. KÕt qu¶ trªn cã ®îc lµ do sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng,
trong ®ã KTNN gãp phÇn rÊt to lín. N¨m 2000 DNNN lµm ra 39,5% GDP vµ
®ãng gãp 39,2% tæng thu ng©n s¸ch, chiÕm 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu
DNNN lµ ®èi t¸c chñ yÕu trong hîp t¸c ®Çu t níc ngoµi, chiÕm 98% sè dù
¸n liªn doanh víi níc ngoµi. DNNN cã n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh lín,
c¬ cÊu ngµy cµng hoµn thiÖn vµ tõng bíc më réng thÞ trêng trong vµ ngoµi
níc. C¸c tæng c«ng ty cã quy m« lín tuy chØ chiÕm 24,8% tæng sè DNNN
nhng n¾m gi÷ 65% tæng sè vèn vµ 61% sè lao ®éng, tr×nh ®é c«ng nghÖ qu¶
lý cã nhiÒu tiÕn bé. ChÊt lîng, hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña DNNN ®îc
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 13
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
n©ng lªn, gãp phÇn chñ yÕu ®Ó KTNN thùc hiÖn ®îc vai trß chñ ®¹o, ®¶m
b¶o æn ®Þnh chÝnh trÞ – x· héi. §©y còng lµ lùc lîng quan träng thùc hiÖn
c¸c chÝnh s¸ch x· héi, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai vµ ®¶m b¶o s¶n xuÊt dÞch
vô thiÕt yÕu cho an ninh quèc phßng. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh KTNN nãi chung vµ
c¸c DNNN nãi riªng ®· gãp phÇn quan träng vµo thµnh tùu to lín cña sù
nghiÖp ®æi míi ®a ®Êt níc tho¸t ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi.
§øng v÷ng tríc nh÷ng t¸c ®éng cña khñng ho¶ng kinh tÕ quèc tÕ, khu vùc.
T¹o tiÒn ®Ò cho thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh
híng XHCN.
Thø hai lµ KTNN lu«n n¾m gi÷ nh÷ng vÞ trÝ then chèt, träng yÕu trong
nÒn kinh tÕ quèc d©n do ®ã chØ cã KTNN míi cã kh¶ n¨ng chi phèi, dÉn d¾t
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, ®¶m b¶o ®îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn KT-XH,
thùc hiÖn CNH-H§H trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng vÉn cha hoµn thiÖn, ngêi
d©n cã thu nhËp thÊp, tÝch luü kh«ng ®ñ t¹o nguån ®Çu t c¬ b¶n, kinh tÕ t
nh©n cßn nhá bÐ th× DNNN cã vai trß huy ®éng vèn ®Çu t x©y dùng nh÷ng
c«ng tr×nh lín, hiÖn ®¹i. MÆt kh¸c víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña nÒn
kinh tÕ ®ßi hái ph¶i cã mét c¬ së h¹ tÇng tèt ®Ó b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn nhanh, m¹nh vµ bÒn v÷ng. Nhng thêng th× nh÷ng ngµnh nµy ®ßi hái
ph¶i cã vèn ®Çu t lín, thêi gian thu håi vèn chËm hoÆc cã l·i suÊt thÊp nh
c¸c ngµnh: giao th«ng vËn t¶i, gi¸o dôc, y tÕ, n¨ng lîng vv…§Ó thùc hiÖn
®îc ®iÒu ®ã ®ßi hái Nhµ níc ph¶i ®Çu t trùc tiÕp vµo c¸c lÜnh vùc nµy
nh»m cñng cè thªm néi lùc cho thµnh phÇn KTNN ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc ®Ých:
dÉn d¾t nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN, ®¶m b¶o cho nÒn kinh
tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn, v÷ng ch¾c, chèng khñng ho¶ng kinh tÕ,
ng¨n ngõa nh÷ng ®ét biÕn xÊu trong nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra DNNN lµ lùc
lîng vËt chÊt chñ lùc ®Ó nhµ níc can thiÖp, b×nh æn thÞ trêng, h¹n chÕ ¶nh
hëng xÊu cña ngµnh nghÒ ®éc quyÒn tù nhiªn cã t¸c h¹i lín cho nÒn kinh
tÕ.
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 14
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Thø ba, trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, chØ cã
DNNN lµ nh÷ng ®¬n vÞ tæ chøc kinh tÕ lín cña quèc gia lµ cã ®ñ kh¶ n¨ng
hîp t¸c liªn doanh víi c¸c c«ng ty lín quèc tÕ ®ång thêi lµm ®èi träng víi hä
trªn thÞ trêng trong níc vµ v¬n ra thÞ trêng quèc tÕ, gãp phÇn quan träng
x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ cña ®Êt níc.
Kh«ng chØ riªng ViÖt Nam mµ Trung Quèc còng lµ níc chñ tr¬ng
x©y dùng CNXH th«ng qua ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng mµ KTNN gi÷
vai trß chñ ®¹o, víi tØ träng trªn70% cña chÕ ®é c«ng h÷u trong toµn bé nÒn
kinh tÕ song Trung Quèc vÉn gi÷ møc t¨ng trëng kinh tÕ vµo lo¹i cao nhÊt
thÕ giíi, ®¹t kho¶ng trªn díi 10% liªn tôc trong nhiÒu n¨m vµ ®ang cã dù
b¸o cho r»ng trong t¬ng lai kh«ng xa Trung Quèc sÏ trë thµnh nÒn kinh tÕ
sè mét thÕ giíi, lín h¬n c¶ Mü vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. Ngay chÝnh ë c¸c níc t
b¶n, DNNN còng cßn cã vai trß kh«ng nhá. Theo ®¸nh gi¸ cña UNDP,
DNNN trong c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn vÉn cßn chiÕm kho¶ng 10%.
Tõ nh÷ng lý do trªn ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh KTNN cã vai trß chñ ®¹o vµ
sù tån t¹i cña KTNN lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ chØ cã ph¸t huy vai trß
chñ ®¹o cña KTNN th× chóng ta míi cã mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. Bëi
v× KTNN n¾m gi÷ phÇn lín tµi s¶n cña nÒn kinh tÕ cho nªn t¹o ra khèi lîng
hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng lín chi phèi gi¸ c¶ thÞ trêng, dÉn ®¸t gi¸ c¶ thÞ
trêng b»ng chÝnh chÊt lîng, gi¸ c¶ cña s¶n phÈn dÞch vô do m×nh cung cÊp.
Th«ng qua ®ã Nhµ níc cã thÓ kiÓm so¸t ®îc thÞ trêng, x©y dùng nÒn kinh
tÕ níc ta trë thµnh mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh toµn diÖn lu«n chñ ®éng héi
nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ trêng quèc
tÕ.
1.Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc
Nh chóng ta ®· biÕt vai trß chñ ®¹o cña KTNN trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng ®Þnh híng XHCN lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ trong thêi kú qu¸ ®é
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 15
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
hiªn nay vai trß Êy l¹i ®îc thÓ hiªn s©u s¾c vµ cÊp thiÕt h¬n bao giê hÕt. §¹i
héi §¶ng VIII ®· kh¼ng ®Þnh KTNN cã 4 vai trß:
- Lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng trëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò
x· héi.
- Më ®êng, híng dÉn, hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t
triÓn.
- Lµ lùc lîng vËt chÊt ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý ®iÒu tiÕt vÜ m«.
- T¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi.
Víi h×nh thøc tæ chøc ®a d¹ng vµ ph¹m vi réng kh¾p ë c¸c lÜnh vùc kinh tÕ
trong nÒn kinh tÕ ®Êt níc. TÝnh chÊt chñ ®¹o cña KTNN thÓ hiÖn qua c¸c
néi dung chÝnh sau ®©y:
Néi dung thø nhÊt còng lµ néi dung quan träng nhÊt cña KTNN ®ã lµ
KTNN thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt hÖ thèng kinh tÕ x· héi th«ng qua c¸c
c«ng cô x· héi kh¸c nhau trong ®ã DNNN lµ c«ng cô thiÕt yÕu.
ë níc ta c¸c DNNN ®îc h×nh thµnh ë c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt – kinh doanh
®îc coi lµ kh«ng hÊp dÉn bëi kh¶ n¨ng sinh lêi thÊp. Ch¼ng h¹n lµ khu vùc
s¶n xuÊt s¶n phÈm c«ng céng. Thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt cña DNNN theo
híng nµy t¹o ra tÝnh c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Víi
t c¸ch lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt, viÖc h×nh thµnh vµ tån t¹i cña c¸c DNNN trong
lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh nµo ®ã kh«ng cè ®Þnh, lu«n ®îc nhµ níc thùc
hiÖn theo ph¬ng ch©m: ë ®©u, khi nµo nÒn kinh tÕ kinh quèc d©n dang cÇn
më réng s¶n xuÊt kinh doanh mét mÆt hµng cô thÓ nµo ®ã mµ c¸c doanh
nghiÖp d©n doanh hoÆc kh«ng ®ñ søc kinh doanh hoÆc chèi tõ th× ë ®ã vµ khi
®ã cÇn cã sù cã mÆt cña DNNN. §Õn mét lóc nµo ®ã khi c¸c doanh nghiÖp
d©n doanh ®· ®ñ søc ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng, DNNN cã thÓ rót khái thÞ
trêng ®ã nhêng chç cho c¸c doanh nghiÖp d©n doanh, qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra
mét c¸ch liªn tôc, lÆp ®i lÆp l¹i ë mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ h×nh thµnh vai
trß ®iÒu tiÕt cña DNNN.
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 16
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt cña DNNN cßn thÓ hiÖn ë viÖc ®iÒu tiÕt kinh tÕ
trong ph¹m vi tõng vïng. ë tõng vïng còng diÔn ra hiÖn tîng c¸c doanh
nghiÖp d©n doanh chØ ®æ x« vµo kinh doanh c¸c mÆt hµng dÔ sinh lîi nhuËn
nªn dÉn ®Õn nh÷ng mÊt c©n ®èi trong s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng vïng.
ChÝnh DNNN còng ph¶i xuÊt hiÖn ë c¸c ngµnh mµ nh÷ng vïng kinh tÕ cña
®Êt níc ®ang ®ßi hái nh»m ®iÒu tiÕt cung cÇu ë c¸c vïng ®ã. Chøc n¨ng
®iÒu tiÕt vïng cña DNNN ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c vïng xa, vïng s©u
vµ vïng n«ng th«n.
Néi dung thø hai. Do KTNN n¾m gi÷ phÇn lín tµi s¶n cña nÒn kinh tÕ
nªn t¹o ra gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng kh¶ dÜ chi phèi ®îc gi¸ c¶
thÞ trêng, dÉn d¾t gi¸ c¶ thÞ trêng b»ng chÝnh chÊt lîng vµ gi¸ c¶ cña s¶n
phÈm vµ dÞch vô do m×nh cung cÊp ®ång thêi t¹o ra c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô
cã t¸c dông thóc®Èy c¸c ngµnh vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn.
Néi dung thø ba. KTNN kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña thÞ trêng vèn
vµ thÞ trêng tiÒn tÖ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« cña nhµ
níc. C¸c c«ng cô tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tÝn dông lµ c¸c c«ng cô chÝnh yÕu cña
nhµ níc trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«.
Nh vËy, thµnh phÇn KTNN thÓ hiÖn vai trß chñ ®¹o ë chç: chi phèi
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, lµm biÕn ®æi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo
®Æc tÝnh cña m×nh (dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®Þnh
híng XHCN) t¹o c¬ së h¹ tÇng cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸, chiÕm gi÷ c¸c
ngµnh kinh tÕ then chèt vµ träng yÕu cña x· héi, lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng
trëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c«ng b»ng x· héi. §ãng gãp phÇn lín vµo tæng
s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña toµn x· héi. Do ®ã x¸c ®Þnh néi dung chñ ®¹o
cña khu vùc KTNN theo c¸c tÝnh chÊt nªu trªn sÏ gióp chóng ta trong viÖc
®Þnh híng ®óng viÖc s¾p xÕp l¹i c¸c tæ chøc kinh tÕ hiÖn cã, ®Þnh híng cho
ho¹t ®éng ®Çu t cña Ng©n Hµng Nhµ Níc vµ thiÕt lËp c¸c ®Þnh chÕ yÓm trî
ph¸t triÓn chung
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 17
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
IV. Thùc tr¹ng cña kinh tÕ nhµ níc hiÖn nay
1. Quy m« vµ tæ chøc cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc
ChØ tÝnh trong 10 n¨m tõ 1990 – 2000. Chóng ta ®· 3 lÇn thùc hiÖn
viÖc c¶i c¸ch ®æi míi DNNN. LÇn thø nhÊt thùc hiÖn vµo nh÷ng n¨m tõ 1990
– 1993 víi môc ®Ých tæ chøc l¹i s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp
quèc doanh. LÇn thø hai tõ n¨m 1994 – 1997, chóng ta ®· thµnh lËp 18 Tæng
c«ng ty 91 vµ 77 Tæng c«ng ty 90. LÇn thø ba chóng ta thùc hiÖn cæ phÇn
ho¸ c¸c DNNN vµ ngay sau ®ã lµ viÖc giao b¸n, kho¸n vµ cho thuª c¸c
DNNN.
Sau 3 lÇn c¶i c¸ch ®æi míi DNNN th× n¨m 2000 so víi n¨m 1990 quy
m« cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· gi¶m tõ 12300 doanh nghiÖp xuèng
cßn 5280, nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn díi 10 tû ®ång chiÕm tíi 76,1%.
Tuy cã sù gi¶m sót vÒ quy m« nhng c¸c DNNN vÉn ®¹t ®îc møc t¨ng
trëng m¹nh. Trong 5 n¨m tõ 1991-1995 tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña
DNNN ®¹t 11,7%. tØ lÖ ®ãng gãp vµo tæng s¶n phÈm quèc d©n GDP ®¹t
40,3%. §ång thêi qu¸ tr×nh tæ chøc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ níc ®·
më réng quy m« vèn cña c¸c doanh nghiÖp, gi¶m ®îc sù tµi trî ®¸ng kÓ cña
ng©n s¸ch nhµ níc, mét sè ngµnh míi ®· vµ ®ang ¸p dông c«ng nghÖ cao
thùc sù mang l¹i hiÖu qu¶ ®¸ng kÓ nh: dÇu khÝ, n¨ng lîng, bu chÝnh viÔn
th«ng vv… Trong ®ã quyÒn chñ ®éng cña c¸c s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp ®îc ph¸t huy.
Tuy vËy c¬ cÊu tæ chøc cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn nay cßn
tån t¹i nhiÒu bÊt cËp, h¹n chÕ nh viÖc doanh nghiÖp ho¹t ®éng ch«ng chÐo
vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh, cÊp qu¶n lý. Cßn c¸c doanh nghiÖp cïng thuéc
mét ngµnh th× ph©n bè rÊt ph©n t¸n, manh món thuéc nhiÒu c¬ quan qu¶n lý
kh¸c nhau. VÝ dô nh ë ®Þa bµn Hµ Néi c¸c ngµnh s¶n xuÊt thiÕt bÞ cã 35 ®¬n
vÞ, trong ®ã cã 27 doanh nghiÖp do Trung ¬ng qu¶n lý nhng l¹i ®îc tËp
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 18
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
trung vµo 7 ®Çu mèi qu¶n lý kh¸c nhau. Bé C«ng nghiÖp cã 8 doanh nghiÖp,
Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cã 8 doanh nghiÖp vµ Bé X©y dùng
cã 7 doanh nghiÖp.
2. Kü thuËt vµ c«ng nghÖ trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc
KÓ tõ khi chóng ta chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung
quan liªu bao cÊp (m« h×nh kinh tÕ chØ huy híng néi) sang c¬ chÕ thÞ trêng
®Þnh híng XHCN cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. §¶ng ta ®· nhanh chãng vËn
dông nh÷ng bµi häc thµnh c«ng vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña c¸c
níc trªn thÕ giíi ®Ó chuyÓn sang m« h×nh kinh tÕ híng ngo¹i. §iÒu nµy ®·
t¹o cho KTNN nãi riªng vµ tæng thÓ nÒn kinh tÕ níc ta cã nhiÒu thuËn lîi
trong vÊn ®Ò chuyÓn giao c«ng nghÖ. Song nh×n chung hiÖn nay tr×nh ®é
khoa häc c«ng nghÖ níc ta cßn l¹c hËu, thÊp kÐm. So víi c¸c níc l¸ng
giÒng chóng ta cßn kÐm xa, chóng ta chËm 10 n¨m so víi Trung Quèc, chËm
tõ 20-30 n¨m so víi §µi Loan ë thêi ®iÓm b¾t ®Çu c«ng nghiÖp ho¸.
§ång thêi víi qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ KTNN ë
níc ta cßn ®ang x©y dùng cho m×nh chiÕn lîc ph¸t triÓn mang tÝnh tæng
thÓ, l©u dµi bao gåm c¶ nghiªn cøu, øng dông vµ thö nghiÖm.v.v. §iÒu nµy
®· vµ ®ang ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ to lín vµ thiÕt thùc. HiÖn nay ®· cã nhiÒu
ngµnh thuéc thµnh phÇn KTNN t¹o ra nh÷ng lo¹i s¶n phÈm kh«ng chØ cã søc
c¹nh tranh m¹nh ë thÞ trêng néi ®Þa mµ cßn cã søc c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ
trêng quèc tÕ nh : dÖt may, chÕ biÕn thuû h¶i s¶n…Ngoµi ra KTNN còng
®ang híng sù ph¸t triÓn vµo nh÷ng nghµnh, lÜnh vùc cã tr×nh ®é khoa häc
kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh: tin häc, sinh häc, vËt liÖu míi, tù ®éng ho¸.
§iÒu nµy ®ßi hái nhµ níc ph¶i cã nh÷ng s¸ch lîc ®óng ®¾n khuyÕn khÝch
vµ b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ®Çu t vµo nghiªn cøu vµ ®æi míi c«ng nghÖ.
§ã lµ yÕu tè vËt chÊt quan träng t¹o ®µ cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc gi÷
v÷ng vÞ trÝ then chèt ®i ®Çu vÒ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ, nªu g¬ng
vÒ n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ.
Tµi chÝnh doanh nghiÖp 43D 19
nguon tai.lieu . vn
