1. Trang Chủ
  2. Luận Văn - Báo Cáo
  3. Đề tài: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và những mâu thuẫn của nó

Đề tài: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và những mâu thuẫn của nó

Năm 1986 trở về truớc nền kinh tế nước ta là nền kinh tế sản xuất nhỏ tự cung tự cấp vận hành theo cơ chế tập trung quan liêu bao cấp. Mặt khác do những sai lầm trong nhận thức về mô hình kinh tế xã hội chủ nghĩa. Nền kinh tế nước ta ngày càng tụt hậu khủng hoảng trầm trọng kéo dài, mức sống nhân dân thấp. đứng trước bối cảnh đó, con đường đúng đắn duy nhất để đổi mới đất nước là đổi mới nền kinh tế một chủ trương hết sức quan trọng... ---------- LUẬN VĂN Đề tài :Kinh tế thị trường định hướ

Thể loại Tài liệu miễn phí Luận Văn - Báo Cáo

Số trang 25

Ngày tạo 8/30/2018 12:52:18 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 0.20 M

Tên tệp

Tải Đề tài: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ n... (.pdf)

Xem mẫu

  1. ---------- LUẬN VĂN Đề tài :Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và những mâu thuẫn của nó
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Lêi më ®Çu N¨m 1986 trë vÒ truíc nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt nhá tù cung tù cÊp vËn hµnh theo c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. MÆt kh¸c do nh÷ng sai lÇm trong nhËn thøc vÒ m« h×nh kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. NÒn kinh tÕ n­íc ta ngµy cµng tôt hËu khñng ho¶ng trÇm träng kÐo dµi, møc sèng nh©n d©n thÊp. §øng tr­íc bèi c¶nh ®ã con ®­êng ®óng ®¾n duy nhÊt ®Ó ®æi míi ®Êt n­íc lµ ®æi míi nÒn kinh tÕ. T¹i ®¹i héi VI (th¸ng 12/1986) cña ®¶ng ta ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi nÒn kinh tÕ, chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ bao cÊp trµn lan vµ tËp trung quan liªu sang nÒn kinh tÕ thÞ truêng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Mét chñ tr­¬ng hÕt søc quan träng cña giai ®o¹n nµy lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh chãng. §æi míi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng chñ tr­¬ng lín cña ®¶ng vµ nhµ n­íc nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®ã. Qua m­êi n¨m ®æi míi chóng ta ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. §iÒu ®ã chøng tá ®­êng lèi l·nh ®¹o cña ®¶ng vµ nhµ n­íc ta hoµn toµn ®óng ®¾n. Nh­ng phÝa sau nh÷ng thµnh tùu ®ã cßn kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n næi cém do trong nÒn kinh tÕ ®ã cßn tån t¹i rÊt nhiÒu m©u thuÉn kh¸c nhau. Do ®ã cÇn nghiªn cøu, bæ sung vµ hoµn thiÖn nh÷ng quan ®iÓm, biÖn ph¸p ®Ó nÒn kinh TÕ n­íc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng ph¸t triÓn x· héi chñ nghÜa vµ gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng ®ã. §Ó hiÓu râ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ sù ph¸t triÓn s¾p tíi th× em ®· chän ®Ò tµi: “Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ nh÷ng m©u thuÉn cña nã. Sù ®æi míi tÊt yÕu cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc ë n­íc ta hiÖn nay ®Ó nghiªn cøu. PhÇn I: lý luËn chung I C¬ së lý luËn: 1
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1. Néi dung cña quy luËt m©u thuÉn: 1.1. M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn PhÐp biÖn chøng duy vËt kh¼ng ®Þnh mäi sù vËt hiÖn t­îng trong thÕ giíi ®Òu tån t¹i m©u thuÉn bªn trong. M©u thuÉn tån t¹i kh¸ch quan trong mäi sù vËt vµ hiÖn tuîng cña giíi tù nhiªn, ®êi sèng x· héi vµ t­ duy cña con ng­êi. M©u thuÉn tån t¹i phæ biÕn ë mäi sù vËt hiÖn t­îng vµ tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mçi sù vËt. M©u thuÉn mang tÝnh ®a d¹ng. Mçi sù vËt, mçi qu¸ tr×nh cña thÕ giíi kh¸ch quan tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn kh¸c nhau. M©u thuÉn trong tù nhiªn kh¸c trong mÉu thuÉn x· héi vµ kh¸c víi m©u thuÉn trong t­ duy. Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp. 1.2. + §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù t¸c ®éng qua l¹i theo xu h­íng bµi trõ phñ ®Þnh kh¸c nhau gi÷a c¸c mÆt ®ã. + Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch gi¬× sù ®Êu tranh, chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt thèng nhÊt nh­ mét chÝnh thÓ trän vÑn nh­ng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÒu chØnh, chØnh ho¸ lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt + Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc chia lµm nhiÒu giai ®o¹n. Khi míi xuÊt hiÖn, m©u thuÉn th­êng ®­îc biÓu hiÖn ë sù kh¸c nhau cña hai mÆt. ChØ cã hai mÆt kh¸c nhau cã liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau vµ ph¸t triÓn tr¸i ng­îc nhau th× míi h×nh thµnh b­íc ®Çu cña m©u thuÉn. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m©u thuÉn sù kh¸c nhau ®ã biÕn thµnh sù ®èi lËp vµ dÉn ®Õn xung ®ét gay g¾t. §Õn mét giai ®o¹n nµo ®ã th× hai mÆt ®èi lËp sÏ chuyÓn ho¸ lÉn nhau, m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt. KÕt qu¶ lµ sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp cò bÞ ph¸ huû, sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi d­îc h×nh thµnh cïng víi m©u thuÉn míi . VÝ dô: Sù ph¸t triÓn cña x· héi sÏ g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt th× lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng, lu«n lu«n vËn ®«ng theo h­íng hoµn thiÖn. §Õn mét giai ®o¹n nµo ®ã th× quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn t¹i sÏ kh«ng phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Lóc ®ã sÏ sinh ra m©u 2
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. thuÉn gi÷a lùc luîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Khi ®ã quan hÖ s¶n xuÊt cò sÏ ®­îc xo¸ bá vµ thay vµo ®ã lµ quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp . Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ bµi chõ lÉn nhau gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt sÏ diÔn ra liªn tôc kh«ng ngõng. +Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp cô thÓ nµo còng ®Òu cã tÝnh chÊt t¹m thêi t­¬ng ®èi, nghÜa lµ nã tån t¹i trong tr¹ng th¸i ®øng yªn t­¬ng ®èi cña sù vËt hiÖn t­îng. Cßn sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã tÝnh chÊt tuyÖt ®èi nghÜa lµ nã ph¸ vì sù æn ®Þnh dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ vÒ vËt chÊt cña c¸c sù v©t vµ hiÖn t­îng. Sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp. 1.3. Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp nµo dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng chØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, hé tô c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt míi chuyÓn ho¸cu¶ c¸c mÆt ®èi lËp th­êng xuyªn diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t. Cßn trong x· héi sù chuyÓn ho¸cña c¸c mÆt ®èi lËp diÔn ra nhÊt thiÕt ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp chÝnh lµ lóc m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i vµ sù vËt míi ®­îc h×nh thµnh. Sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp th­êng diÔn ra theo hai ph­¬ng thøc. + MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë tr×nh ®é cao h¬n. + Cã hai mÆt chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh hai mÆt ®èi lËp hoµn toµn. 2. Mét sè lo¹i m©u thuÉn. 2.1. M©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn bªn ngoµi + M©u thuÉn bªn trong lµ m©u thuÉn n»m ngay trong b¶n th©n cña sù vËt vµ hiÖn t­îng. Sù vËt hiÖn t­îng nµo còng cã m©u thuÉn bªn trong, bëi v× sù vËt hiÖn t­îng nµo còng lµ mét thÓ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp. + M©u thuÉn bªn ngoµi lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng víi nhau. Sù vËt hiÖn t­îng nµo còng cã m©u thuÉn bªn ngoµi, bëi v× kh«ng cã sù vËt hiÖn 3
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. t­îng nµo l¹i tån t¹i mét c¸ch biÖt lËp, kh«ng liªn hÖ víi c¸c sù vËt hiÖn t­îng kh¸c. M©u thuÉn bªn trong lµ nhan tè quyÕt ®Þnh sù vËn ®éngvµ ph¸t triÓn cña sù vËt vµ hiÖn t­îng. Nã lµ nguån gèc, ®éng lùc bªn trong cña sù vËn ®éngvµ ph¸t triÓn. M©u thuÉn bªn trong kh«ng tån t¹i vµ ph¸t sinh t¸c dông t¸ch dêi m©u thuÉn bªn ngoµi. M©u thuÉn bªn ngoµi cã ¶nh h­ëng ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt. 2.2. M©u thuÉn c¬ b¶n vµ m©u thuÉn kh«ng c¬ b¶n + M©u thuÉn c¬ b¶n lµ m©u thuÉn quy ®Þnh b¶n chÊt cña sù vËt vµ hiÖn t­îng, nã quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt vµ hiÖn t­îng tõ khi ®­îc h×nh thµnh cho ®Õn khi kÕt thóc. + M©u thuÉn kh«ng c¬ b¶n chÞu sù chi phèi cña m©u thuÉn c¬ b¶n. Tuy kh«ng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh b¶n chÊt cña sù vËt vµ hiÖn t­îng nh­ng nã cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt hiÖn t­îng. 2.3. M©u thuÉn chñ yÕu vµ m©u thuÉn thø yÕu + M©u thuÉn chñ yÕu lµ m©u thuÉn næi bËt lªn hµng ®Çu ë giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt. + m©u thuÉn thø yÕu lµ m©u thuÉn kh«ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. 2.4 M©u thuÉn ®èi kh¸ng vµ m©u thuÉn kh«ng ®èi kh¸ng + M©u thuÉn ®èi kh¸ng lµ m©u thuÉn gi÷a nh÷ng khuynh h­íng , nh÷ng lùc l­îng x· héi mµ lîi Ých c¨n b¶n tr¸i ng­îc nhau , kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc + M©u thuÉn kh«ng ®èi kh¸ng lµ m©u thuÉn gi÷a nh÷ng khuynh h­íng nh÷ng lùc l­îng x· héi mµ lîi Ých c¨n b¶n nhÊt trÝ víi nhau 3. Mét sè cÆp ph¹m trï : 3.2. Nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ + Nguyªn nh©n lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong mét sù vËt hoÆc gi÷a c¸c sù vËt víi nhau g©y ra sù bioÕn ®æi nhÊt ®Þnh + KÕt qu¶ lµ nh÷ng biÕn ®æi xuÊt hiÖn do t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c mÆt trong mét sù vËt hoÆc gi÷a c¸c sù vËt víi nhau 4
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. + Nguyªn nh©n lµ c¸i sinh ra kÕt qu¶ , nguyªn nh©n cã tr­íc kÕt qu¶ + Mét nguyªn nh©n cã thÓ sinh ra nhiÒu kÕt qu¶ vµ ng­îc l¹i mét kÕt qu¶ cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n sinh ra . + KÕt qu¶ do nguyªn nh©n sinh ra nh­ng kÕt qu¶ kh«ng tån t¹i mét c¸ch thô ®éng 3.3. TÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn : + TÊt nhiªn lµ c¸i do b¶n chÊt , do nh÷ng nguyªn nh©n bªn trong cña sù vËt , hiÖn t­îng quyÕt ®Þnh vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh nã ph¶i x¶y ra nh­ thÕ. + NgÉu nhiªn lµ c¸i kh«ng do mèi liªn hÖ b¶n chÊt bªn trong quyÕt ®Þnh mµ lµ do ngÉu hîp cña nh÷ng hoµn c¶nh bªn ngoµi quyÕt ®Þnh + C¸i tÊt nhiªn bao giê còng biÓu lé ra bªn ngoµi th«ng qua c¸i ngÉu nhiªn bao giê còng v¹ch ®­êng ®i cho m×nh qua v« sè c¸i ngÉu nhiªn . II. C¬ së thùc tÕ 1. T×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam tr­íc n¨m 1986 §©y lµ thêi ®iÓm m« h×nh kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp béc lé mét c¸ch toµn diÖn mÆt tiªu cùc cña nã mµ hËu qu¶ lµ xuÊt hiÖn cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi s©u s¾c vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 80 s¶n xuÊt ph¸t triÓn chËm trong khi d©n sè t¨ng nhanh . Thu nhËp quèc d©n ch­a b¶o ®¶m ®­îc tiªu dïng x· héi , mét phÇn tiªu dïng x· héi ph¶i dùa vµo vay vµ viÖn trî , nÒn kinh tÕ ch­a t¹o ®­îc tÝch luü l­¬ng thùc v¶i mÆc vµ c¸c hµng tiªu dïng thiÕt yÕu ®Òu thiÕu. T×nh h×nh cung øng vËt t­ , t×nh h×nh giao th«ng vËn t¶i rÊt c¨ng th¼ng , nhiªud xÝ nghiÖp sö dông c«ng xuÊt ë møc thÊp . Chªnh lÖch lín gi÷a thu vµ chi tµi chÝnh , gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu . ThÞ tr­êng vµ vËt gi¸ kh«ng æn ®Þnh , sè ng­êi lao ®éng ch­a ®­îc sö dông cßn ®«ng , ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n . 2. Thµnh tùu kinh tÕ ®· ®¹t ®­îc trong c«ng cuéc ®æi míi : Sau 10 n¨m thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ kinh tÕ viÖt nam ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn ®¸ng khÝch lÖ nh­ : a. NhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸ nhanh vµ æn ®Þnh 5
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. + GDP t¨ng hµng n¨m 3,9% (Trong thêi kú 1986-1990) vµ 8,2% (Thêi kú 1991- 1995) + N«ng nghiÖp t¨ng 4,5%; c«ng nghiÖp t¨ng 13,5%; kim ngh¹ch xuÊt khÈu t¨ng 20% trong thêi kú 1991-1995 + S¶n l­îng l­¬ng thùc t¨ng nhanh 21,5 triÖu tÊn (1990) lªn 27,5 triÖu tÊn (1995) b. C¬ cÊu kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng tiÕn bé + Tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng c¬ b¶n trong GDP ®· t¨ng tõ 22,6% (1990) lªn 30,3% (1995) + Tû trong dÞch vô tõ 38,6% lªn 42,5% + Tû trong n«ng nghiÖp gi¶m tõ 40,6% xuèng 36,2% + Tû träng kinh tÕ quèc do¹nh trong GDP tõ 29,4% lªn 40,4% 3. KiÒm chÕ vµ ®Èy lïi ®­îc n¹n siªu l¹m ph¸t. Trong nh÷ng n¨m 1986-1988 n¹n l¹m ph¸t ®· gi¶m tõ 3 con sè xuèng cßn 2 con sè (Riªng n¨m 1993 xuèng 1 con sè), trong khi t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh¸ cao. 4. §êi sèng nh©n d©n Mét bé phËn d©n cã møc sèng kh¸, tû lÖ hé nghÌo ®· gi¶m tõ 55% (1989) xuèng cßn 19,9% (1993). Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ- x· héi ®· ®¹t ®­îc lµ kÕt qu¶ cña ®­êng lèi ®æi míi do ®¶ng khëi x­íng vµ l·nh ®¹o. §ång thêi, ®ã còng lµ sù phï hîp gi÷a ý ®¶ng vµ lßng d©n. 6
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. PhÇn II: Néi dung nghiªn cøu A. NÒn kinh tÕ thi tr­êng ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng §Êt n­íc ta hiÖn nay ®ang ë trong thêi kúqu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi. §©y lµ thêi kú mµ tån t¹i c¶ nh÷ng thµnh phÇn x· héi cò vµ x· héi míi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cò vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi tån t¹i kh¸ch quan vµ cã quan hÖ víi nhau, cÊu thµnh c¬ cÊu kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. Trong thêi kú nµy th× lùc l­îng s¶n xuÊt tån t¹i ë nhiÒu thang bËc kh¸c nhau, do ®è sÏ h×nh thµnh nªn nhiÒu quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c nhau, t¹o ra nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng tån t¹i biÖt lËp, mµ cã liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng lÉn nhau t¹o thµnh c¬ cÊu kinh tÕ thèng nhÊt. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy tån t¹i trong m«i tr­êng hîp t¸c vµ c¹nh tranh. Nguyªn nh©n cña viÖc xuÊt hiÖn c¸c thµnh phÇn kinh tÓtong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi lµ do tÝnh ®a d¹ng vÒ së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c h×nh thøc së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt do tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt quy ®Þnh. Lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng ngõng vËn ®éng biÕn ®æi lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt còng kh«ng ngõng vËn ®éng biÕn ®æi. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt x· héi, së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt tõ chç phï hîp, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt dÇn dÇn trë nªn lçi thêi, l¹c hËu, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Sù thay thÕ së h÷u t­ nh©n b»ng së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, më ®­êng cho sù ph¸t triÓn h¬n n÷a cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. Thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ thêi kú chuyÓn biÕn tõ së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt thµnh së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu v×: 7
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N­íc ta cã lùc l­îng lao ®éng dåi dµo (gÇn 40 triÖu lao ®éng), cÇn cï, th«ng minh song sè ng­êi ch­a cã viÖc lµm cßn nhiÒu, g©y l·ng phÝ søc lao ®éng. Tr×nh ®é lao ®éng cña ta hiÖn nay ch­a cao. Lao ®éng chñ yÕu vÉn lµ lao ®éng ch©n tay. Do ®è, viÖc khai th¸c, tËn dông tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng ®Ó t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Nã còng phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch quan trong giai ®o¹n hiÖn nay. II. VÞ trÝ vµ vai trß cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ 1. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ë n­íc ta, nã ra ®êi do nhµ n­íc ®Çu t­ x©y dùng vµ dokÕt qu¶ cña c«ng cuéc c¶i t¹o hoµ b×nh, c«ng th­¬ng nghiÖp t­ b¶n… Thµnh phÇn kinh tÕ nµy lÊy së h÷u nhµ n­íc lµm nÒn t¶ng. Nã bao gåm: C¸c nguån lùc vËt chÊt (nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, ng©n hµng, b¶o hiÓm, dù tr÷ quèc gia, tµi chÝnh, tÝn dông, kho b¹c… vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh do nhµ n­íc lµm chñ. Do thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc n¾m c¸c c¬ së quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ, lµ chç dùa kinh tÕ cña nhµ n­íc, ®Þnh h­íng nÒn kinh tÕ ®i theo con ®­êng chñ nghÜa x· héi. V× vËy, kinh tÕ nhµ n­ícgi÷ mét vai trß rÊt quan träng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña c¸c nhµ n­íc ta hiÖn nay. 2. Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ Thµnh phÇn kinh tÕ nµy dùa trªn së h÷u tËp thÓ vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Nh÷ng ng­êi lao ®éng gãp vèn vµo lµm ¨n tËp thÓ d­íi c¸c h×nh thøc lµ c¸c hîp t¸c x·. Sù h×nh thµnh cña kinh tÕ tËp thÓ phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch quan cña x· héi hiÖn nay lµ hîp t¸c kinh doanh cïng cã lîi. §©y lµ sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña x· héi. Nh­ng nã l¹i lµ sù xuÊt hiÖn ngÉu nhiªn cña mét c¸ nh©n nµo ®ã ®øng ra thµnh lËp hîp t¸c x·. C¸ nh©n nµy sÏ ®i kªu gäi, vËn ®éng mäi ng­êi tham gia vµo hîp t¸c x· cña m×nh d­íi h×nh thøc ®ãng gãp vÒ vèn vµ søc lùc. Lîi Ých cña c¸c x· viªn sÏ ®­îc h­ëng theo cæ phÇn ®ãng gãp vµ søc lao ®éng bá ra. Sù h×nh thµnh hîp t¸c sÏ mang tÝnh tÊt yÕu v×: Trong x· héi hiÖn nay cã mét bé phËn n«ng d©n cã tÝch luü ®­îc mét sè vèn. Nh­ng sè vèn ®ã cßn qu¸ nhá ®Ó më mét 8
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. lo¹i h×nh kinh doanh (thµnh lËp hîp t¸c x·), trong khi ®ã hä l¹i muèn sè tiÒn tÝch luü cña m×nh cã thÓ ®­îc l­u ®éng vµ sinh l·i. Do ®ã sù xuÊt hiÖn cña hîp t¸c x· sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tham gia. 3. Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ Thµnh phÇn kinh tÕ nay dùa trªnchÕ ®é t­ h÷u nhá vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng cña chÝnh b¶n th©n hä. N­íc ta ®i tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Cho nªnkinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ cña n­íc ta cßn chiÕm mét tû träng lín ë trong nÒn kinh tÕ: tiÓu thñ c«ng nghiÖp, bu«n b¸n vµ dÞch vô nhá c¸ thÓ. T¸c dông cña thµnh phÇn kinh tÕ nµylµ vËn dông ®­îc mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng s¶n phÈm cho x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Thµnh phÇn kinh tÕ nµy tõng b­íc ®­îc ®i vµo con ®­êng lµm ¨n tËp thÓ, d­íi c¸c h×nh thøc hîp t¸c x· hoÆc trë thµnh vÖ tinh cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c… 4. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n Dùa trªn së h÷u t­ b¶n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét lao ®éng lµm thuª. Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®­îc tån t¹i d­íi c¸c h×nh thøc doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n… §èi víi n­íc ta, thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®­îc ph¸t triÓn trong nh÷ng nghµnh nghÒ mµ ph¸p luËt cho phÐp. Vai trß vµ t¸c dông cña nã lµ: tËn dông ®­îc vèn, kü thuËt c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña nhµ t­ b¶n, gi¶i quyÕt ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng s¶n phÈm x· héi. 5. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc Thµnh phÇn kinh tÕ nµy ra ®êi do sù liªn doanh liªn kÕt nhµ n­íc víi t­ b¶n t­ nh©n ë trong n­íc còng nh­ t­ b¶n ë n­íc ngoµi vµo lµm ¨n ë n­íc ta. Nã tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­: c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, c¸c c«ng ty cæ phÇn… 6. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi Thµnh phÇn kinh tÕ nµy dùa trªn vèn ®Çu t­ 100% vèn cña n­íc ngoµi vµo n­íc ta th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp. §èi víi n­íc ta thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã vai trß quan träng trong thµnh phÇn kinh tÕ qu¸ ®é v× nã chiÕm trªn 10% GDP, h¬n 20% thu nhËp ng©n s¸ch vµ kho¶ng 30% kim ngh¹ch xuÊt nhËp khÈu. 9
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. III. Sù thèng nhÊt vµ m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ 1. TÝnh thèng nhÊt Mçi thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét bé phËn cÊu thµnh nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt. Sù ph¸t triÓn cña mçi thµnh phÇn ®Òu gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn mét h×nh thøc së h÷u nhÊt ®Þnh vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. C¸c h×nh thøc së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt tuy cã ®éc lËp t­¬ng ®èi vµ cã b¶n chÊt riªng nh­ng ho¹t ®éng kinh doanh trong m«i tr­êng chung, cïng chÞu t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè, c¸c quy luËt thÞ tr­êng. §ång thêi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t¸c ®éng víi nhau c¶ tÝch cùc vµ tiªu cùc. Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn dÉn ®Õn sù tån t¹i cña c¸c giai cÊp hoÆc c¸c tÇng líp kh¸c nhau. Tæng hîp toµn bé c¸c giai cÊp hoÆc tÇng líp x· héi ®ã t¹o thµnh c¬ cÊu xÉ héi- giai cÊp. 2. Sù m©u thuÉn M©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµm cho c¹nh tranh trë thµnh tÊt yÕu. C¹nh tranh lµ ®éng lùc quan träng ®Ó c¶i tiÕn kü thuËt, ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ m©u thuÉn gi÷a mét bªn lµ kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc víi mét bªn lµ kinh tÕ tù ph¸t t­ s¶n vµ tiÓu t­ s¶n cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ kinh tÕ c¸ thÓ lµ kh«ng thÓ ®iÒu hoµ. Tãm l¹i, trong nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn, sù thèng nhÊt vµ m©u thuÉn gi÷a chóng lµ kh¸ch quan. Sù thèng nhÊt vµ m©u thuÉn lµm cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ hîp t¸c, tõng thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i víi t­ c¸ch lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Òu ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ vµ cÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc nh»m ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, ®em l¹i th¾ng lîi cho chñ nghÜa x· héi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ®­îc thõa nhËn vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó chóng tån t¹i, ph¸t triÓn. §ång thêi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ®­îc b×nh d¼ng trªn mäi ph­¬ng diÖn. 10
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. IV. M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a ng­êi víi ng­êi ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua thÞ tr­êng, tøc lµ th«ng qua viÖc mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ tiÒn tÖ thÞ tr­êng. Trong kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ ph¸t triÓn, më réng bao qu¸t trªn mäi lÜnh vùc cã ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.Do n¶y sinh vµ ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch quan trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh. Kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ tr×nh ®é v¨n minh vµ ph¸t triÓn x· héi lµ nh©n tè ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, t¨ng tr­ëng kinh tÕ, thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn. Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng khuyÕt tËt nh­ sù c¹nh tranh l¹nh lïng, tÝnh tù ph¸t mï qu¸ng dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng chu k×. Kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nguån lùc con ng­êi mµ cßn t¹o ra m«i tr­êng thÝch hîp cho con ng­êi ph¸t triÓn toµn diÖn, toµn diÖn c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn. Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra sù c¹nh tranh, ch¹y ®ua quyÕt liÖt. §iÒu ®ã buéc con ng­êi ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o, linh ho¹t, cã t¸c phong nhanh nh¹y, cã ®Çu ãc quan s¸t, ph©n tÝch ®Ó thÝch nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i cø x©y dùng ®­îc kinh tÕ thÞ tr­êng lµ phÈm chÊt tèt ®Ñp tù nã h×nh thµnh cho con ng­êi. Cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i kinh tÕ thÞ tr­êng lµm cho con ng­êi ta tha ho¸, biÕn con ng­êi thµnh n« lÖ cña ®ång tiÒn, kÎ ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n, s½n sµng trµ ®¹p lªn phÈm chÊt, v¨n ho¸, ®¹o ®øc, lu©n lý… VÝ dô nh­: tÖ n¹n th­¬ng m¹i ho¸ tr­êng häc, xem nhÑ truyÒn thèng t«n s­ träng ®¹o, tÖ n¹n ma tuý, cê b¹c, m¹i d©m, hèi lé, tham nhòng… Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi x· héi chñ nghÜa, lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn n­íc ta hiÖn nay. §©y chÝnh lµ hai mÆt cña m©u thuÉn x· héi. Gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng­êi võa cã sù thèng nhÊt, võa cã sù ®Êu tranh kinh tÕ thÞ tr­êng võa t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nh÷ng nguån lùc con ng­êi, võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè nguy 11
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. h¹i cho con ng­êi. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn ®©y lµ viÖc lµm kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. §èi víi n­íc ta m©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng­êi ®­îc gi¶i quyÕt b»ng vai trß l·nh ®¹o cña ®¶ng, b»ng sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. V. Gi¶i ph¸p kh¾c phôc khã kh¨n trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng NÒn kinh tÕ n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay cã 3 lo¹i h×nh së h÷u: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n. C¸c lo¹i h×nh së h÷u nµy ®· h×nh thµnh nªn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §Ó c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ nµy ho¹t ®éng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa th× ®¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p sau ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. 1. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc: + Ph¸t huy vai trß chñ ®¹o, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ + C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ v÷ng nh÷ng vÞ trÝ then chèt, ph¶i ®i ®Çu trong viÖc øng dông tiÐn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. Ph¶i hoµn thµnh viÖc cñng cè, s¾p xÕp, ®iÒu chØnh c¬ cÊu, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. + §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, nhÊt lµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ vèn cña nhµ n­íc cho c¸c doanh nghiÖp. Ph©n biÖt quyÒn cña chñ së h÷u vµ quyÒn kinh doanh cña doanh nghiÖp. + §æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ theo h­íng xo¸ bao cÊp, c¹nh tranh b×nh ®¼ng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, nép ®ñ thuÕ vµ cã l·i. 2. Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ: + KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c x· lµ nßng cèt + Ph¸t triÓn hîp t¸c x· kinh doanh tæng hîp ®a nghµnh hoÆc chuyªn nghµnh + Nhµ n­íc gióp hîp t¸c x· ®µo t¹o c¸n bé, øng dông khoa häc, c«ng nghÖ th«ng tin më réng thÞ tr­êng, x©y dùng c¸c quü hç trî ph¸t triÓn hîp t¸c x·, gi¶i quyÕt nî. 12
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. + KhuyÕn khÝch tÝch luü ph¸t triÓn vèn cña hîp t¸c x· 3. Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ: + Cã vÞ trÝ quan träng, l©u dµi c¶ ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ + Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì vµ ph¸t triÓn + KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c tù nguyÖn 4. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n: + KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn réng r·i trong c¸c nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. + T¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch ph¸p lý ®Ó ph¸t triÓn trªn nh÷ng h­íng ­u tiªn cña nhµ n­íc, kÓ c¶ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi + ChuyÓn thµnh doanh nghiÖp cæ phÇn, b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng, liªn doang liªn kÕt víi nhau, víi kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ nhµ n­íc 5. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc: + Ph¸t triÓn ®a d¹ng d­íi c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong vµ ngoµi n­íc. + T«n träng lîi Ých thiÕt thùc cho c¸c bªn ®Çu t­ kinh doanh 6. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi: + Thµnh phÇn nµy bao gåm phÇn vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ë n­íc ta. + T¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thuËn lîi, tËp chung h­íng vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi g¾n víi thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm. + C¶i thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ vµ ph¸p lý ®Ó thu hót m¹nh vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi + Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh doanh ®an xen, hçn hîp nhiÒu h×nh thøc së h÷u, gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ng­êi trong n­íc vµ n­íc ngoµi + Ph¸t triÓn h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ cæ phÇn nh»m huy ®éng vµ sö dùng réng r·i vèn ®Çu t­ x· héi + Ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i víi quy m« phï hîp trªn tõng ®Þa bµn cô thÓ 13
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Víi nh÷ng biÖn ph¸p c¶i tiÕn nh­ trªn th× ®¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®­a ra mét sè chØ tiªu kinh tÕ tõ nay ®Õn n¨m 2005 lµ: - Tæng GDP n¨m 2005 t¨ng gÊp 2 lÇn n¨m 1995, víi tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m lµ 7,5%; trong ®ã n«ng, l©m, ng­ nghiÖp t¨ng4,3%; c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng 10,8%; dÞch vô t¨ng 7,5% - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt t¨ng hµng n¨m: n«ng, l©m, ng­ nghiÖp lµ 4,8%; c«ng nghiÖp 13%; dÞch vô 7,5% - Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 16% n¨m. + §Õn 2005 c¬ cÊu c¸c nghµnh trong GDP lµ: n«ng, l©m, ng­ nghiÖp 20-21%, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng 38-39%, dÞch vô 41-42%, c¬ cÊu lao ®éng t­¬ng øng lµ: 56-57%; 20-21%; 23-24% B. Th­¬ng nghiÖp quèc doanh trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay. I. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc. Nh­ chóng ta ®· biÕt, sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®· lµm xuÊt hiÖn ph©n c«ng lao déng x· héi, ®­a ®Õn mét tÊt yÕu cã sù trao ®æi hµng ho¸ (H-H). Ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn vµ chÕ ®é t­ h÷u ra ®êi ®· thóc ®Èy trao ®æi hµng ho¸ ngµy cµng më réng, dÉn ®Õn h×nh thµnh tiÒn tÖ cïng víi nã lµ l­u th«ng hµng ho¸ (H-T-H). Chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt ph¸t triÓn, khèi l­îng s¶n phÈm ®em ra trao ®æi ngµy cµng t¨ng, sinh ra nhu cÇu chuyªn m«n ho¸ viÖc l­u th«ng hµng ho¸. Mét sè ng­êi hoÆc tæ chøc t¸ch ra khái viÖc s¶n xuÊt, chuyÓn sang ho¹t ®éng chuyªn øng tiÒn ra mua hµng ho¸ ®Ó b¸n l¹i nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn tõ viÖc mua b¸n nµy tøc lµ lµm nghÒ kinh doanh hµng ho¸ hay ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Nghµnh th­¬ng m¹i ra ®êi lµ nÊc thang ph¸t triÓn kÕ tiÕp, cao h¬n cña l­u th«ng hµng ho¸, lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña sù ph¸t triÓn l­u th«ng hµng ho¸. §ã chÝnh lµ mét nghµnh kinh tÕ quèc d©n thuéc khu vùc s¶n xuÊt vËt chÊt nh­ng kh«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt mµ cã chøc n¨ng phôc vô l­u th«ng hµng ho¸ th«ng qua viÖc trao ®æi s¶n phÈm d­íi h×nh thøc mua b¸n. 14
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. §èi víi n­íc ta, mét n­íc ®ang ph¸t triÓn vµo lo¹i nghÌo cña thÕ giíi l¹i tr¶i qua mét chÆng ®­êng lÞch sö rÊt phøc t¹p, ®Æc biÖt lµ hiÖn nay, khi chïng ta ®· vµ ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× lÜnh vùc th­¬ng m¹i cã vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch vµ ®æi míi kinh tÕ theo h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, phôc vô vµ kÝch thÝch nhu cÇu tiªu dïng cña c¸c tÇng líp d©n c­, tham gia më réng thÞ tr­êng, b×nh æn gi¸ c¶. C¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®­îc ph¶n ¸nh trung thùc trªn thÞ tr­êng vµ cã ¶nh h­ëng ®Õn mäi ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c. ë ViÖt Nam ®· h×nh thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt, hµng ho¸ tù do l­u th«ng trong ph¹m vi c¶ n­íc, møc chªnh lÖch gi¸ gi÷a c¸c vïng trë nªn kh«ng ®¸ng kÓ. Trªn thÞ tr­êng cã nhiÒu chñ thÓ bu«n b¸n kh¸c nhau, t¹o ra sù c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi cung øng hµng ho¸ ngµy cµng phong phó, thÞ tr­êng ®­îc ®a d¹ng ho¸. C¸c nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng ®­îc th¶o m·n ngµy cµng nhiÒu h¬n vµ th¸i ®é phôc vô rÊt tËn t×nh. ViÖc tiªu thô hµng ho¸ lµ nguån sèng cña nhµ th­¬ng nghiÖp, nªn th­¬ng nghiÖp t­ nh©n c¹nh tranh víi th­¬ng nghiÖp nhµ n­íc vµ th­¬ng nghiÖp tËp thÓ. Do cã sù c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi b¸n hµng nªn kh¸ch hµng lªn ng«i vµ thùc sù trë thµnh “th­îng ®Õ”. Tuy nhiªn, bªn c¹nh sù ®a d¹ng, phong phó vµ phôc vô tËn t×nh cña ng­êi b¸n hµng, th× ta cßn thÊy nh÷ng mÆt tiªu cùc nh­ hiÖn t­îng tranh mua, tranh b¸n, lµm hµng gi¶, tiªu thô hµng lËu, hµng trèn thuÕ. Thùc chÊt mÊy n¨m qua thÞ tr­êng ViÖt Nam ®· bÞ hµng lËu, hµng gi¶, hµng trèn thuÕ o Ðp tõ nhiÒu phÝa. Ng­êi tiªu dïng th× ®­îc lùa chän nhiÒu chñng lo¹i hµng ho¸ chÊt l­îng tèt nh­ng ng­êi s¶n xuÊt th× bÞ hµng ngo¹i chen lÊn rÊt m¹nh vµ nhiÒu doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n v× sù c¹nh tranh cña hµng ngo¹i. LÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu còng cã nhiÒu khã kh¨n do kû luËt xuÊt khÈu kh«ng ®­îc nghiªm minh. Trong khi thÞ tr­êng ViÖt Nam trµn ngËp nhiÒu lo¹i hµng xa xØ, cao cÊp, nhiÒu lo¹i hµng ®éc h¹i nh­ thuèc l¸, r­îu…th× mét sè hµng thiÕt yÕu nh­ thuèc men, quÇn ¸o, s¸ch vë, hµng cho ®ång bµo miÒn nói, hµng phôc vô cho nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu cña nh©n d©n l¹i rÊt thiÕu. Së dÜ cã t×nh h×nh ®ã lµ v× c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i 15
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. hiÖn nay chñ yÕu ch¹y theo môc tiªu lîi nhuËn nªn hä tËp trung phôc vô ë n¬i ®«ng d©n c­ vµ nh÷ng ng­êi giµu cã, cã søc mua vµ nhu cÇu cao, cßn nh÷ng n¬i Ýt d©n, th­a d©n, d©n nghÌo, kh«ng cã tiÒn nh­ n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa th× ngay c¶ nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu còng kh«ng ®­îc ®¸p øng do gi¸ vËn t¶i ®Èy lªn qu¸ cao. ChÝnh v× nh÷ng nguyªn nh©n trªn nªn viÖc h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt. ViÖc ra ®êi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ cung cÊp cho ng­êi tiªu dïng nh÷ng vËt phÈm thiÕt yÕu, nhÊt lµ nhãm d©n c­ nghÌo, Ýt tiÒn ë vïng xa, vïng s©u, vïng nói cao nh­ muèi, muèi ièt, s¸ch vë cho häc sinh, quÇn ¸o thuèc mem…Ngoµi ra nhµ n­íc cßn cã thÓ sö dông c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nµy ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng, b×nh æn gi¸ c¶ vµ chi phèi c¸c ho¹t ®éng trªn th­¬ng tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cÇn ph¶i cã nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ ®ñ m¹nh ®Ó nèi ra thÞ tr­êng bªn ngoµi. C¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu rÊt khã thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu. V× vËy viÖc h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn th­¬ng m¹i quèc tÕ gia ®Ó v­¬n ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi lµ mét yªu cÇu rÊt c¬ b¶n ë n­íc ta hiÖn nay. C¸c doanh nghiÖp t­ nh©n kh«ng thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc vai trß chñ ®¹o trong ngo¹i th­¬ng. ViÖt Nam ®ang tõng b­íc héi nhËp xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i toµn cÇu mµ b­íc khëi ®Çu quan träng lµ viÖc tham gia khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) ®Ó chuÈn bÞ gia nhËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). §Ó cã mét chç ®øng trong thÞ tr­êng quèc tÕ, nhµ n­íc cÇn ®øng ra tæ chøc c¸c tËp ®oµn th­¬ng m¹i quèc gia lµm cÇu nèi cho c¸c doanh nghiÖp héi nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. II. Thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1. C¬ cÊu tæ chøc: Bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi chung vµ doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc nãi riªng cßn qu¸ cång kÒnh, chi phÝ hµnh chÝnh vµ tiÕp kh¸ch qu¸ lín. §éi ngò c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp, tr­íc hÕt lµ gi¸m ®èc chËm ®­îc ®æi míi. 16
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. VD: Doanh nghiÖp t­ nh©n Doanh nghiÖp nhµ n­íc 38 ng­êi Bé m¸y hµnh chÝnh gi¸n tiÕp 5 ng­êi 24% Chi phÝ hµnh chÝnh gi¸n tiÕp 3,8% Sè liÖu ®iÒu tra trªn ®©y ë tØnh VÜnh Phóc ®èi víi mét doanh nghiÖp nhµ n­íc cã vèn 2 tû ®ång vµ mét doanh nghiÖp t­ nh©n cã vèn t­¬ng tù vµ ho¹t ®éng kinh doanh nghµnh nghÒ gièng nhau. §a phÇn c¸c gi¸m ®èc cña c¸c doang nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc vÉn lµ h·nh tiÕn , nguyªn vÞ t­ c¬ chÕ bao cÊp chuyÓn sang, ch­a cã sù sµng läc tuyÓn chän kh¸ch quan theo tiªu chuÈn cña ng­êi gi¸m ®èc trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, viÖc lªn chøc, lªn l­¬ng cña c¸c nh©n viªn trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc trong thêi gian qua cßn nhiÒu h¹n chÕ. ViÖc lªn chøc th× theo kiÓu “tre giµ m¨ng mäc”, ng­êi ®­¬ng chøc cã nghØ h­u hoÆc v× mét lý do nµo ®ã kh«ng cßn c«ng t¸c n÷a th× ng­êi sau míi ®­îc lªn. ViÖc lªn chøc l¹i diÔn ra theo h×nh thøc bæ nhiÖm, do ®ã ®· dÉn ®Õn viÖc tr× trÖ trong phÊn ®Êu, dÉn ®Õn tiªu cùc trong qu¶n lý. Ng­êi ®­¬ng chøc kh«ng cÇn phÊn ®Êu, chØ cÇn gi÷ v÷ng ®­îc mèi quan hÖ víi l·nh ®¹o cÊp trªn lµ gi÷ ®­îc vÞ trÝ cña m×nh. ChÝnh v× lý do ®ã mµ ®éi ngò c¸n bé th× tr× trÖ, kh«ng chÞu ®æi míi, c«ng nh©n viªn th× kh«ng cè g¾ng phÊn ®Êu trong c«ng viÖc. Trong c«ng viÖc th× kh«ng cã sù ganh ®ua ®Ó thÓ hiÖn kh¶ n¨ng cña m×nh. §©y lµ lý do dÉn ®Õn ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ngµy cµng sa sót vµ yÕu kÐm. §iÒu nµy lµm cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng thùc hiÖn ®­îc vai trß vµ nhiÖm vô cña m×nh trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 2. C¬ chÕ ho¹t ®éng. Sù ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc cßn bÞ bã chÆt trong mét c¬ chÕ tµi chÝnh x¬ cøng. C¬ chÕ kho¸n, ®Æc biÖt lµ “kho¸n tr¾ng”vµ kho¸n “mÆc kÖ”®· lµm lu mê vai trß vµ uy tÝn cña th­¬ng nghiÖp quèc doanh. 17
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. C¸c donh nghiÖp, muèn s¶n xuÊt kinh doanh chñ ®éng vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th× trong c¬ cÊu vèn bao giê còng ph¶i chiÕm tû lÖ thÝch øng. Nh­ng do suy nghÜ cò cña thêi bao cÊp cßn ®Ì nÆng cho nªn hä th­êng û l¹i, tr«ng chê bªn trªn. Khi ®· cã vèn l­u ®éng dï lµ ph¶i vay hay cã sù ®ãng gãp cña c¸n bé nh©n viªn th× viÖc sö dông vèn ®ã l¹i kh«ng ®óng môc ®Ých. Thùc chÊt cña kho¸n kinh doanh lµ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn thuª c¬ së vËt chÊt vµ biÓn hiÖu quèc doanh víi gi¸ thÊp h¬n cho t­ nh©n thuª. Nhµ n­íc giao kho¸n cöa hµng, quÇy hµng vµ cung øng hµng ho¸ cho ng­êi nhËn kho¸n, lóc ®Çu lµ 70/30, 70 lµ hµng c«ng ty giao kho¸n; 30 lµ hµng tù ch¹y cña ng­êi nhËn kho¸n. Nh­ng dÇn dÇn nguån hµng tËp trung cña c«ng ty kh«ng cßn, tû lÖ bªn trªn sÏ bÞ ®¶o ng­îc l¹i; 70/30, thËm chÝ kh«ng cã hµng cung øng, ®¬n vÞ nhËn kho¸n ph¶i lo tÊt c¶. Trong t×nh h×nh nh­ vËy, ®¬n vÞ nhËn kho¸n lîi dùng cöa hµng vµ biÓn hiÖu quèc doanh ®Ó th¶ søc bãp chÑt ng­êi tiªu dïng vµ cã khi cßn cã c¶ nh÷ng lo¹i hµng kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng. Tõ ®ã, uy tÝn cña th­¬ng nghiÖp quèc doanh còng sÏ bÞ lu mê. 3. TÝnh ®éc lËp tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp Thùc tÕ cho thÊy chõng nµo mçi c¬ quan chñ qu¶n lµ c¬ së cßn trùc tiÕp qu¶n lý mét sè doanh nghiÖp th× sù ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp bÞ chi phèi nhiÒu mÆt, mÊt tÝnh ®éc lËp. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp diÔn ra b×nh th­êng vµ ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp tù chñ cña doanh nghiÖp, viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt cña nha n­íc lµ cÇn thiÕt song nªn cã quy ®Þnh chøc n¨ng cô thÓ cña tõng nghµnh, tr¸nh chång chÐo lµm mÊt qu¸ nhiÒu thêi gian ®ãn tiÕp vµ gi¶i tr×nh ®èi víi doanh nghiÖp. 4. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp ViÖc triÓn khai thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ , chuyÓn ®æi së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc cßn hÕt søc chËm ch¹p, kh«ng dÊy lªn thµnh ®­îc phong trµo s«i ®éng trong quÇn chóng. Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc lµ doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô l­u th«ng hµng ho¸ b»ng vèn cña nhµ n­íc. C¸i quan träng cña doanh nghiÖp th­¬ng 18
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. m¹i nhµ n­íc lµ ë chç hµng ho¸ vµ dÞch vô cña doanh nghiÖp ph¶i lµ nh÷ng mÆt hµng thiÕt yÕu , nÕu thÞ tr­êng hÉng hôt sÏ ¶nh h­ëng nhanh chãng ®Õn toµn bä ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi , chÝnh trÞ quèc phßng vµ an ninh . Tuy nhiªn nh÷ng mÆt hµng ®ã nhµ n­íc còng kh«ng ®éc quyÒn mµ vÉn khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau tham gia , nh­ vËy vÒ c¬ b¶n c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc cã thÓ thùc hiÖn ®a së h÷u , cho nªn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng viÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ®a d¹ng ho¸ së h÷u doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc lµ ®iÒu tÊt yÕu . Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m võa qua viÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ®a d¹ng ho¸ kinh doanh cßn chËm ch¹p vµ tr× trÖ v× mét sè nguyªn nh©n : - VÉn cã sù ngËp ngõng chËm trÔ trong viÖc söa ®æi chÝnh s¸ch chÕ ®é , cßn kú thÞ ph©n biÖt ®èi xö víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh . Nh÷ng chÝnh s¸ch luËt lÖ míi ban hµnh cßn mang dÊu Ên cña c¬ chÕ cò thiÕu nhÊt qu¸n . - C¸c gi¸m ®èc lo r»ng khi chuyÓn sang doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh , hä sÏ mÊt c¸c ­u ®·i . III . Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc hiÖn nay 1- NhËn thøc nhÊt qu¸n, toµn diÖn h¬n néi dung s¾p xÕp l¹i hÖ thèng doanh nghiÖp th­¬ng m¹i vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña chóng + VÒ hÖ thèng doanh nghiÖp chuyÓn tõ hai lo¹i h×nh doanh nghiÖp lµ quèc doanh vµ hîp t¸c x· mua b¸n sang nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp th­¬ng m¹i : c¸c liªn doanh ,c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hîp t¸c x· , doanh nghiÖp t­ nh©n … §Õn nay hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp n«ng – c«ng nghiÖp quy m« lín ®Òu trùc tiÕp tham gia ho¹t ®éng th­¬ng m¹i kÓ c¶ xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp vµ cã hµng tr¨m ®¹i lý b¸n hµng trªn c¶ n­íc . §iÒu nµy võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ s¶n xuÊt tiÕp cËn thÞ tr­êng , ®iÒu chØnh ho¹t ®éng trªn c¬ së nhu cÇu thÞ tr­êng võa t¹o ra sù c¹nh tranh gay g¾t , b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i chuyªn nghiÖp ph¶i v­¬n lªn ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng . Trong hÖ thèng doanh nghiÖp còng cã sù kh¸c biÖt næi bËt . 19
nguon tai.lieu . vn
Thạc sĩ - Tiến sĩ - Cao học Công nghệ thông tin Kinh tế - Thương mại Tài chính - Ngân hàng Kiến trúc - Xây dựng Điện-Điện tử-Viễn thông Cơ khí - Chế tạo máy Công nghệ - Môi trường Báo cáo khoa học Quản trị kinh doanh Khoa học xã hội Khoa học tự nhiên Nông - Lâm - Ngư Y khoa - Dược