- Trang Chủ
- Khoa học xã hội
- ĐỀ TÀI Các tội xâm phạm chế độ hôn nhân và gia đình - một số khía cạnh pháp lý hình sự và tội phạm học
Xem mẫu
- Më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Gia ®×nh lµ tÕ bµo cña x· héi, lµ c¸i n«i nu«i dìng con ngêi, lµ
m«i trêng quan träng h×nh thµnh vµ gi¸o dôc nh©n c¸ch, gãp phÇn
vµo sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa
(XHCN). Gia ®×nh tèt, th× x· héi míi tèt, x· héi tèt th× gia ®×nh cµng
tèt.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña gia ®×nh trong c«ng cuéc x©y
dùng chñ nghÜa x· héi, ngay sau khi C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng,
Nhµ níc ta ®· thiÕt lËp chÕ ®é h«n nh©n gia ®×nh míi tiÕn bé, thay thÕ
cho chÕ ®é h«n nh©n gia ®×nh phong kiÕn, l¹c hËu. QuyÕt t©m x©y
dùng chÕ ®é h«n nh©n vµ gia ®×nh (HN&G§) míi cña §¶ng vµ Nhµ n-
íc ta ®îc thÓ hiÖn rÊt râ trong c¸c HiÕn ph¸p n¨m 1946, 1959, 1980 vµ
§iÒu 64, HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®· ghi nhËn:
Gia ®×nh lµ tÕ bµo cña x· héi. Nhµ níc b¶o hé h«n
nh©n vµ gia ®×nh. H«n nh©n theo nguyªn t¾c tù nguyÖn,
tiÕn bé mét vî mét chång, vî chång b×nh ®¼ng. Cha mÑ cã
tr¸ch nhiÖm nu«i d¹y con c¸i thµnh nh÷ng c«ng d©n tèt. Con
ch¸u cã bæn phËn kÝnh träng vµ ch¨m sãc «ng bµ, cha mÑ.
Nhµ níc vµ x· héi kh«ng thõa nhËn viÖc ph©n biÖt ®èi xö víi
c¸c con.
§Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ chÕ ®é HN&G§ míi
tiÕn bé vµ tu©n thñ triÖt ®Ó HiÕn ph¸p, Bé luËt h×nh sù (BLHS) n¨m
1985, còng nh BLHS n¨m 1999 ®Òu ®· quy ®Þnh cô thÓ c¸c téi x©m
ph¹m chÕ ®é HN&G§, gãp phÇn ng¨n chÆn, h¹n chÕ vµ tõng bíc xãa bá
nh÷ng tµn tÝch cña chÕ ®é HN&G§ phong kiÕn, l¹c hËu.
1
- Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, t×nh h×nh téi ph¹m cã chiÒu híng
gia t¨ng, diÔn biÕn phøc t¹p; t×nh tr¹ng suy tho¸i vÒ chÝnh trÞ, ®¹o
®øc, lèi sèng, kÓ c¶ trong lÜnh vùc HN&G§. §¸ng chó ý, c¸c téi x©m
ph¹m chÕ ®é HN&G§ kh«ng cã xu híng gia t¨ng, nhng tÝnh chÊt vµ
møc ®é ngµy cµng nghiªm träng, g©y d luËn xÊu trong x· héi.
Thùc tiÔn ®Êu tranh phßng, chèng c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
vµ h«n nh©n gia ®×nh cho thÊy, mÆc dï ®©y lµ c¸c téi ph¹m mµ tÝnh
chÊt nguy hiÓm cho x· héi kh«ng cao, nhng cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn
®êi sèng gia ®×nh; trªn thùc tÕ, c¸c téi ph¹m nµy x¶y ra rÊt nhiÒu,
song viÖc xö lý b»ng c¸c chÕ tµi h×nh sù cßn rÊt h¹n chÕ. Thùc tiÔn
¸p dông c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§ còng ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn
®Ò víng m¾c, ®ßi hái khoa häc luËt h×nh sù ph¶i nghiªn cøu, gi¶i
quyÕt ®Ó lµm s¸ng tá vÒ mÆt lý luËn nh: kh¸i niÖm c¸c téi x©m ph¹m
chÕ ®é HN&G§, ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh c¸c téi ph¹m nµy trong
ph¸p luËt h×nh sù... Trong khi ®ã, xung quanh nh÷ng vÊn ®Ò nµy,
vÉn cßn rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau, thËm chÝ tr¸i ngîc nhau.
V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi, "C¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
h«n nh©n vµ gia ®×nh - mét sè khÝa c¹nh ph¸p lý h×nh sù vµ téi
ph¹m häc", mang tÝnh cÊp thiÕt, kh«ng nh÷ng vÒ lý luËn, mµ cßn lµ
®ßi hái cña thùc tiÔn hiÖn nay.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu
C¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§ lµ nhãm téi ph¹m cã tÝnh
nh¹y c¶m cao, phøc t¹p, ®· ®îc mét sè nhµ luËt häc trong níc quan
t©m nghiªn cøu. ThS. Bïi Anh Dòng ®· cã c«ng tr×nh "T×m hiÓu c¸c
téi x©m ph¹m quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n, c¸c téi x©m ph¹m
chÕ ®é h«n nh©n vµ gia ®×nh", Nxb Lao ®éng, Hµ Néi, 2003; ThS.
TrÞnh TiÕn ViÖt ®· cã c¸c c«ng tr×nh: "Mét sè vÊn ®Ò cÇn lu ý khi ¸p
dông c¸c quy ®Þnh t¹i ch¬ng c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n vµ
2
- gia ®×nh trong Bé luËt h×nh sù 1999", T¹p chÝ khoa häc Ph¸p lý, Tr-
êng §¹i häc LuËt Thµnh phè Hå ChÝ Minh, sè 1/2003, "Téi tõ chèi
hoÆc trèn tr¸nh nghÜa vô cÊp dìng trong Bé luËt h×nh sù 1999", T¹p
chÝ KiÓm s¸t, sè 4/2002, "VÒ téi ngîc ®·i hoÆc hµnh h¹ «ng bµ, cha
mÑ, vî chång, con ch¸u, ngêi cã c«ng nu«i dìng m×nh trong Bé luËt
h×nh sù 1999", T¹p chÝ KiÓm s¸t, sè 9/2002,); t¸c gi¶ NguyÔn Quèc
ViÖt chñ biªn cuèn s¸ch: Bé luËt h×nh sù míi cña níc Céng hßa x· héi
chñ nghÜa ViÖt Nam, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 2001, trong ®ã cã
®Ò cËp ch¬ng XV - C¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n vµ gia ®×nh;
t¸c gi¶ NguyÔn Ngäc §iÖp cã c«ng tr×nh: "T×m hiÓu c¸c téi x©m ph¹m
chÕ ®é h«n nh©n vµ gia ®×nh vµ c¸c téi ®èi víi ngêi cha thµnh niªn",
Nxb Phô n÷, Hµ Néi; c¸c t¸c gi¶ Phan §¨ng Thanh vµ Tr¬ng ThÞ Hßa
cã c«ng tr×nh: Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam xa vµ nay,
Nxb TrÎ, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 2000...
C¸c c«ng tr×nh nãi trªn ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c khÝa c¹nh kh¸c
nhau cña nhãm c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§, nhng cha cã c«ng
tr×nh nµo nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn vµ cã hÖ thèng vÒ nhãm téi
ph¹m nµy díi gãc ®é ph¸p lý h×nh sù vµ téi ph¹m häc.
3. Môc ®Ých, nhiÖm vô, ®èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña
luËn v¨n
Môc ®Ých cña luËn v¨n
Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Êu
tranh phßng, chèng c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§, ®Ò xuÊt nh÷ng
gi¶i ph¸p mang tÝnh hÖ thèng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh
phßng, chèng nhãm téi ph¹m nµy.
NhiÖm vô cña luËn v¨n
§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn, t¸c gi¶ luËn v¨n ®· ®Æt ra vµ gi¶i
quyÕt c¸c nhiÖm vô sau:
3
- - Lµm s¸ng tá kh¸i niÖm, c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù ®Æc tr-
ng cña c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§; ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña
ph¸p luËt h×nh sù mét sè níc trªn thÕ giíi vÒ lo¹i téi ph¹m nµy.
- Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh, nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn
c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§, thùc tiÔn ®Êu tranh phßng, chèng
lo¹i téi ph¹m nµy; dù b¸o t×nh téi ph¹m nµy trong nh÷ng n¨m tíi.
- §Ò xuÊt hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh
phßng chèng c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§.
§èi tîng nghiªn cøu cña luËn v¨n
LuËn v¨n nghiªn cøu c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§.
Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n
LuËn v¨n nghiªn cøu c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§ díi gãc ®é
ph¸p lý h×nh sù vµ téi ph¹m häc ë ViÖt Nam, thêi gian tõ n¨m 1997
®Õn n¨m 2004.
5. C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ hÖ thèng quan ®iÓm cña chñ
nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh vµ cña §¶ng Céng s¶n ViÖt
Nam vÒ x©y dùng Nhµ níc vµ ph¸p luËt, nh÷ng thµnh tùu cña c¸c khoa
häc: triÕt häc, téi ph¹m häc, luËt h×nh sù, t©m lý häc, x· héi häc...
C¬ së thùc tiÔn cña luËn v¨n lµ nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña
Tßa ¸n vÒ c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§, c¸c b¸o c¸o tæng kÕt, sè
liÖu thèng kª cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (TANDTC) vÒ c¸c téi x©m
ph¹m chÕ ®é HN&G§.
Ph¬ng ph¸p luËn cña luËn v¨n lµ chñ nghÜa duy vËt biÖn
chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö.
4
- Trong khi thùc hiÖn ®Ò tµi, t¸c gi¶ sö dông c¸c ph¬ng ph¸p: hÖ
thèng, ph©n tÝch, tæng hîp, lÞch sö, cô thÓ, l«gÝc, kÕt hîp víi c¸c ph-
¬ng ph¸p kh¸c nh so s¸nh, ®iÒu tra x· héi...
5. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn v¨n
§©y lµ c«ng tr×nh chuyªn kh¶o ®Çu tiªn trong khoa häc ph¸p lý
ViÖt Nam ë cÊp ®é luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc, nghiªn cøu mét c¸ch
toµn diÖn, cã hÖ thèng vÒ c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§. Cã thÓ
xem nh÷ng néi dung sau ®©y lµ nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña
luËn v¨n:
- Lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ c¸c téi x©m ph¹m
chÕ ®é HN&G§; nh÷ng dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù ®Æc trng cña c¸c téi
ph¹m nµy trong ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh.
- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng quy ®Þnh vÒ c¸c téi x©m ph¹m
chÕ ®é HN&G§ trong ph¸p luËt h×nh sù mét sè níc trªn thÕ giíi nh»m
rót ra nh÷ng gi¸ trÞ hîp lý trong lËp ph¸p h×nh sù, bæ sung cho nh÷ng
luËn cø vµ gi¶i ph¸p ®îc ®Ò xuÊt trong luËn v¨n.
- §¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng t×nh h×nh c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
HN&G§ ë ViÖt Nam, ph©n tÝch, lµm râ nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng
®ã.
- §Ò xuÊt hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi nh»m n©ng
cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh phßng, chèng c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
HN&G§.
6. ý nghÜa cña luËn v¨n
KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ nh÷ng kiÕn nghÞ cña luËn v¨n cã ý
nghÜa quan träng ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh phßng,
chèng c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§ ë níc ta. Th«ng qua kÕt qu¶
nghiªn cøu vµ c¸c kiÕn nghÞ, t¸c gi¶ mong muèn ®ãng gãp phÇn nhá
5
- bÐ cña m×nh vµo kho tµng lý luËn vÒ téi ph¹m häc, luËt h×nh sù,
còng nh vµo cuéc ®Êu tranh phßng, chèng nhãm téi ph¹m cã tÝnh
nh¹y c¶m cao vµ phøc t¹p nµy.
LuËn v¨n cã thÓ ®îc sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c«ng
t¸c nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vÒ khoa häc ph¸p lý nãi chung, khoa häc luËt
h×nh sù, téi ph¹m häc nãi riªng vµ cho c¸c c¸n bé thùc tiÔn ®ang c«ng
t¸c t¹i c¬ quan C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t (VKS), Tßa ¸n.
7. KÕt cÊu cña luËn v¨n
LuËn v¨n gåm 110 trang. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ
danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng, 9
môc.
6
- Ch¬ng 1
C¸c téi X©m Ph¹m ChÕ §é H¤N NH¢N Vµ GIA §×nh
Trong luËt h×nh sù viÖt nam
1.1. kh¸i lîc sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh vÒ c¸c téi
X©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n vµ gia ®×nh trong luËt h×nh sù ViÖt Nam
1.1.1. Giai ®o¹n tõ thêi kú nhµ Lý cho ®Õn tríc C¸ch m¹ng
th¸ng T¸m n¨m 1945
H«n nh©n lµ mét vÊn ®Ò hÖ träng ®èi víi con ngêi, gia ®×nh lµ
nÒn t¶ng cña x· héi. V× vËy, ngay tõ thêi phong kiÕn, HN&G§ lu«n
lu«n lµ lÜnh vùc ®îc Nhµ níc rÊt quan t©m ®iÒu chØnh b»ng ph¸p
luËt.
Trong Bé luËt thµnh v¨n ®Çu tiªn cña Nhµ níc ta - Bé H×nh th,
®îc ban hµnh n¨m 1042 díi thêi Lý Th¸i T«ng, vÊn ®Ò HN&G§ chiÕm
gi÷ mét vÞ trÝ quan träng vµ ®îc quy ®Þnh trong nhiÒu ®iÒu luËt.
NÐt ®Æc trng chñ yÕu cña c¸c quy ®Þnh nµy lµ quyÒn uy tËp trung
trong tay ngêi chång, mµ mäi thµnh viªn cã bæn phËn phôc tïng; ngêi
chång ®îc phÐp bá vî trong trêng hîp ngêi vî ph¹m mét trong c¸c téi
"thÊt xuÊt", cßn ngêi vî sÏ bÞ trõng ph¹t nghiªm kh¾c nÕu ruång bá
chång; con c¸i kh«ng lµm trßn ®¹o hiÕu sÏ bÞ trõng ph¹t. Tr¸ch nhiÖm
gi¸o dôc con c¸i tu©n theo ®¹o lý thuéc vÒ cha mÑ, nÕu l¬ lµ tr¸ch
nhiÖm th× chÝnh cha mÑ còng bÞ trõng ph¹t [28, tr. 59].
Trong Quèc triÒu h×nh luËt (Bé luËt Hång §øc) - Bé luËt chÝnh
thèng vµ quan träng nhÊt cña triÒu ®¹i nhµ Lª, mêi téi ¸c (thËp ¸c) ®· ®îc
quy ®Þnh t¹i §iÒu 3, trong ®ã cã tíi bèn téi liªn quan ®Õn HN&G§, ®ã lµ
c¸c téi:
7
- 4. ¸c nghÞch, lµ ®¸nh vµ mu giÕt «ng bµ, cha mÑ, b¸c
chó, thÝm, c«, anh, chÞ em, «ng bµ ngo¹i, «ng bµ cha mÑ
chång...
7. BÊt hiÕu, lµ tè c¸o, rña m¾ng «ng bµ, cha mÑ, tr¸i
lêi cha mÑ d¹y b¶o, nu«i nÊng thiÕu thèn, cã tang cha mÑ
mµ lÊy vî, lÊy chång, vui ch¬i ¨n mÆc nh thêng; nghe thÊy
tang «ng bµ, cha mÑ mµ kh«ng cö ai (tang lÔ); nãi dèi lµ «ng
bµ, cha mÑ chÕt.
8. BÊt môc, lµ giÕt hay ®em b¸n nh÷ng ngêi trong hä
ph¶i ®Ó tang 3 th¸ng trë lªn, ®¸nh ®Ëp hoÆc tè c¸o chång,
cïng nh÷ng hä hµng tõ tiÓu c«ng trë lªn...
9. BÊt nghÜa, lµ giÕt quan b¶n phñ vµ c¸c quan ®¬ng
chøc t¹i nhiÖm, giÕt thÇy häc; nghe thÊy tin chång chÕt mµ
kh«ng cö ai, l¹i vui ch¬i ¨n mÆc nh thêng, cïng lµ t¸i gi¸ [36, tr.
36-37].
Ngoµi ra, trong Quèc triÒu h×nh luËt cßn cã h¼n mét ch¬ng hé
h«n (h«n nh©n gia ®×nh) gåm 58 ®iÒu luËt, trong ®ã cã mét sè ®iÒu
quy ®Þnh nh÷ng trêng hîp bÞ cÊm kÕt h«n, nÕu vi ph¹m sÏ ph¶i chÞu
h×nh ph¹t, ®ã lµ lµ c¸c trêng hîp: ®ang cã tang cha mÑ hoÆc tang
chång mµ l¹i lÊy chång hoÆc cíi vî, khi «ng bµ, cha mÑ bÞ giam cÇm tï
téi mµ lÊy vî, lÊy chång... VÝ dô: §iÒu 317 quy ®Þnh: "Ngêi nµo ®ang
cã tang cha mÑ hoÆc tang chång mµ l¹i lÊy chång hoÆc cíi vî th× xö
téi ®å, ngêi kh¸c biÕt mµ vÉn cø kÕt h«n th× xö biÕm ba t vµ ®«i vî
chång míi cíi ph¶i chia l×a" [36, tr. 122]. Bé luËt nµy cßn cã mét sè quy
®Þnh thÓ hiÖn t tëng phong kiÕn coi khinh nghÒ h¸t xíng nh quy ®Þnh
t¹i §iÒu 323: "C¸c quan vµ thuéc l¹i lÊy ®µn bµ con g¸i h¸t xíng lµm vî
c¶, vî lÏ, ®Òu xö ph¹t 70 trîng, biÕm ba t; con ch¸u c¸c quan viªn mµ
8
- lÊy nh÷ng phô n÷ nãi trªn, th× xö ph¹t 60 trîng; vÒ ®Òu ph¶i ly dÞ" [36,
tr. 123].
Díi thêi thùc d©n Ph¸p x©m lîc níc ta, ViÖt Nam vÉn lµ mét níc
thuéc ®Þa nöa phong kiÕn, chÝnh quyÒn thùc d©n vµ giai cÊp ®Þa
chñ phong kiÕn vÉn duy tr× chÕ ®é h«n nh©n phong kiÕn ®· tån t¹i tõ
nhiÒu thÕ kû, thõa nhËn sù cìng Ðp kÕt h«n cña cha mÑ ®èi víi con
c¸i, b¶o vÖ chÕ ®é nhiÒu vî (®a thª), duy tr× quan hÖ bÊt b×nh ®¼ng
gi÷a nam vµ n÷ trong gia ®×nh. §iÒu thø 128 LuËt h×nh An Nam thi
hµnh ë B¾c Kú quy ®Þnh: "Ngêi vî hay vî lÏ hiÖn ®¬ng cã chång mµ
ph¹m téi th«ng gian, xÐt ra qu¶ thùc, ph¶i ph¹t giam tõ ba th¸ng ®Õn
hai n¨m vµ ph¹t b¹c tõ bèn m¬i ®ång ®Õn bèn tr¨m ®ång, ngêi gian
phu bÞ ph¹t còng thÕ" [55, tr. 21]. §iÒu thø 135 cña Bé luËt cßn quy
®Þnh:
Ngêi vî hay vî lÏ hiÖn ®¬ng cã chång, cha tuyªn c¸o sù
ly h«n, mµ ®i lÊy chång kh¸c, ph¶i ph¹t giam tõ mét n¨m ®Õn
n¨m n¨m vµ ph¹t b¹c tõ n¨m ®ång ®Õn hai tr¨m ®ång.
Ngêi cã vî cha tuyªn c¸o sù tiªu h«n mµ ®i lÊy vî kh¸c,
ph¶i ph¹t giam tõ ba th¸ng ®Õn mét n¨m vµ ph¹t b¹c tõ hai
®ång ®Õn mét tr¨m ®ång [55, tr. 22].
Bé luËt h×nh canh c¶i ¸p dông t¹i Nam Kú còng quy ®Þnh
nh÷ng téi ph¹m vµ h×nh ph¹t thÝch øng ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é mét chång
nhiÒu vî. Theo Bé luËt nµy, bÞ coi lµ ph¹m téi th«ng gian khi mét ngêi
®µn bµ ®· cã chång råi mµ cßn ©n t×nh víi mét ngêi ®µn «ng kh¸c,
cßn ®èi víi ®µn «ng cã vî th× hµnh vi ngo¹i t×nh kh«ng coi lµ téi ph¹m
[38, tr. 202].
1.1.2. Giai ®o¹n tõ khi C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh
c«ng cho ®Õn tríc khi Bé luËt h×nh sù 1985 ra ®êi
9
- Sau khi C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, chÝnh quyÒn nh©n
d©n non trÎ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n chång chÊt. NÒn kinh tÕ
cña ®Êt níc vèn ®· nghÌo nµn, l¹c hËu, l¹i bÞ Ph¸p, NhËt v¬ vÐt x¸c x¬,
bÞ chiÕn tranh vµ thiªn tai tµn ph¸. ë miÒn B¾c, kho¶ng 200.000
qu©n Tëng Giíi Th¹ch mîn danh nghÜa §ång Minh vµo tíc vò khÝ
qu©n NhËt, nhng d· t©m cña chóng lµ gióp bän ph¶n ®éng ViÖt Nam
®¸nh ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n ®Ó lËp mét chÝnh phñ ph¶n ®éng
lµm tay sai cho chóng. ë miÒn Nam, qu©n ®éi Ph¸p ®îc qu©n Anh
yÓm trî x©m lîc chiÕm Sµi Gßn, råi sau ®ã ®¸nh réng ra c¸c tØnh ë
Nam Bé vµ Nam Trung Bé.
Trong t×nh h×nh ®ã, nh©n d©n ta ph¶i thùc hiÖn ba nhiÖm vô
lín, ®ã lµ diÖt giÆc ®ãi, diÖt giÆc dèt vµ diÖt giÆc ngo¹i x©m vµ
"§¶ng ta x¸c ®Þnh gi÷ v÷ng chÝnh quyÒn lµ nhiÖm vô hµng ®Çu" [18,
tr. 468]. V× vËy, tõ khi C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng cho ®Õn n¨m
1954 lµ thêi ®iÓm ký HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, Quèc héi ta lµ Quèc héi
kh¸ng chiÕn, ChÝnh phñ ta lµ ChÝnh phñ kh¸ng chiÕn, ph¸p luËt ta
còng lµ ph¸p luËt kh¸ng chiÕn. Trong hoµn c¶nh khã kh¨n ®ã, Nhµ níc
ta vÉn rÊt quan t©m x©y dùng chÕ ®é HN&G§ míi tiÕn bé, tõng bíc
xãa bá nh÷ng quy ®Þnh kh¾t khe cña chÕ ®é thùc d©n, phong kiÕn
®èi víi phô n÷ (S¾c lÖnh sè 97/SL ngµy 12-05-1950). Tuy nhiªn, do
ph¶i tËp trung quy ®Þnh c¸c téi ph¹m liªn quan ®Õn sù an nguy cña
chÝnh quyÒn nh©n d©n nh c¸c téi ph¶n béi Tæ quèc, téi gi¸n ®iÖp, téi
hèi lé, tham «..., cho nªn, trong giai ®o¹n nµy, Nhµ níc ta cha cã quy
®Þnh vÒ c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§.
Sau chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ ®îc ký
kÕt, miÒn B¾c hoµn toµn ®îc gi¶i phãng, miÒn Nam t¹m thêi bÞ ®Õ
quèc Mü vµ bän tay sai thèng trÞ. Tõ khi LuËt HN&G§ ®îc ban hµnh
n¨m 1959, ®êi sèng HN&G§ ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ. Tuy
10
- nhiªn, nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt HN&G§ vÉn x¶y ra phæ biÕn ë
møc ®é nghiªm träng, Tríc t×nh h×nh ®ã, TANDTC ®· cã Th«ng t sè
332-NCPL ngµy 04-04-1966 híng dÉn vÒ xö lý h×nh sù ®èi víi 8 hµnh
vi vi ph¹m nghiªm träng ph¸p luËt HN&G§, ®ã lµ c¸c hµnh vi: t¶o h«n,
cìng Ðp kÕt h«n, c¶n trë h«n nh©n tù do vµ tiÕn bé, yªu s¸ch cña c¶i
trong viÖc cíi hái, lÊy nhiÒu vî - lÊy vî lÏ, th«ng gian, ®¸nh ®Ëp hoÆc
ngîc ®·i vî, ®¸nh ®Ëp hoÆc ngîc ®·i con, ngîc ®·i bè mÑ. §©y lµ v¨n
b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn híng dÉn xö lý h×nh sù ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m
nghiªm träng ph¸p luËt HN&G§ kÓ tõ khi C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh
c«ng. Th«ng t sè 332-NCPL ngµy 04-04-1966 ®· ®Ò cËp vÒ tõng
hµnh vi vi ph¹m nh sau:
Thø nhÊt, ®èi víi hµnh vi t¶o h«n, Th«ng t nªu râ:
§èi víi n¹n t¶o h«n chñ yÕu lµ gi¸o dôc; c¸ biÖt, nÕu cã
t×nh tiÕt nghiªm träng nh: ®· ®îc chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ gi¶i
thÝch, thuyÕt phôc, ng¨n c¶n mµ vÉn cè ý vi ph¹m; hoÆc ®·
g©y ¶nh hëng chÝnh trÞ xÊu th× cã thÓ ph¹t c¶nh c¸o hoÆc
ph¹t tï treo hay tï giam. §èi tîng xö ph¹t cã thÓ lµ cha mÑ cña
®«i trai g¸i, ngêi cã tr¸ch nhiÖm nu«i dìng (nÕu trai hoÆc g¸i
cha ®Õn tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù), hoÆc c¶ ®«i bªn trai
g¸i (nÕu hä ®· ®Õn tuæi chÞu TNHS: 15 tuæi [42, tr. 465].
Thø hai, ®èi víi hµnh vi cìng Ðp kÕt h«n, Th«ng t nªu râ:
§èi víi hµnh ®éng cìng Ðp kÕt h«n, vi ph¹m quyÒn tù
do kÕt h«n, chñ yÕu lµ gi¸o dôc, c¸ biÖt, nÕu cã t×nh tiÕt
nghiªm träng, cã thÓ ph¹t c¶nh c¸o, tï treo hay tï giam.
T×nh tiÕt nghiªm träng ë ®©y lµ: cã kÌm theo t¶o h«n;
®· ®îc chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ gi¶i thÝch, thuyÕt phôc, ng¨n
c¶n mµ vÉn cè ý vi ph¹m; cã kÌm theo ®¸nh ®Ëp tµn nhÉn; ®·
11
- g©y ¶nh hëng chÝnh trÞ xÊu; râ rµng lµ n¹n nh©n v× bÞ cìng
Ðp kÕt h«n mµ sù s¸t [42, tr. 467].
Thø ba, ®èi víi hµnh vi c¶n trë h«n nh©n tiÕn bé, Th«ng t híng
dÉn:
§èi víi hµnh ®éng c¶n trë h«n nh©n tù do, tiÕn bé, chñ
yÕu lµ gi¸o dôc, c¸ biÖt nÕu cã t×nh tiÕt nghiªm träng cã thÓ
ph¹t c¶nh c¸o, tï treo, hay tï giam nÕu râ rµng lµ n¹n nh©n v×
bÞ c¶n trë h«n nh©n tù do vµ tiÕn bé mµ tù s¸t, cÇn ph¹t tï
giam.
T×nh tiÕt nghiªm träng ë ®©y lµ: cã kÌm theo cìng Ðp
kÕt h«n; ®· ®îc chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ gi¶i thÝch, thuyÕt
phôc, ng¨n c¶n mµ vÉn cè ý vi ph¹m; cã kÌm theo l¨ng nhôc
thËm tÖ, nhôc h×nh tÇn nhÉn; ®· g©y ¶nh hëng chÝnh trÞ
xÊu [42, tr. 468].
Thø t, ®èi víi hµnh vi yªu s¸ch cña c¶i trong viÖc cíi hái, tøc lµ
sù ®ßi hái vÒ tiÒn, vµng, quÇn ¸o, g¹o, thÞt, rîu... trong viÖc cíi hái
cña nhµ g¸i ®èi víi nhµ trai víi ý nghÜa lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc kÕt h«n,
Th«ng t híng dÉn: "VÒ mÆt h×nh sù, nÕu viÖc yªu s¸ch cña c¶i trong
viÖc cíi hái g¾n liÒn víi t¶o h«n, hoÆc cìng Ðp kÕt h«n, hoÆc c¶n trë
h«n nh©n tù do vµ tiÕn bé th× cÇn chó ý kÕt hîp xem xÐt, ®¸nh gi¸
trong nh÷ng trêng hîp ph¶i xö lý n¹n t¶o h«n, cìng Ðp kÕt h«n hoÆc
c¶n trë h«n nh©n tù do vµ tiÕn bé" [42, tr. 469].
Thø n¨m, ®èi víi hµnh vi lÊy nhiÒu vî - lÊy vî lÏ, Th«ng t híng
dÉn:
§èi víi ngêi lÊy nhiÒu vî, lÊy vî lÏ (tõ sau ngµy ban
hµnh LuËt HN&G§) chñ yÕu vÉn lµ gi¸o dôc, phª b×nh, ®Ó
ng¨n ngõa vµ chÊm døt. C¸ biÖt, nÕu cã t×nh tiÕt nghiªm
12
- träng th× cã thÓ bÞ xö ph¹t c¶nh c¸o hoÆc tï treo hay tï giam
vÒ téi "lÊy nhiÒu vî" (hoÆc téi lÊy vî lÏ). NÕu bÞ c¸o ®· bÞ xö
ph¹t c¶nh c¸o hoÆc tï treo mµ vÉn kh«ng chÞu c¾t ®øt víi
ngêi vî lÏ th× ph¶i ph¹t tï giam.
T×nh tiÕt nghiªm träng ë ®©y cã thÓ lµ: ®· ®îc gi¸o
dôc, gi¶i thÝch mµ vÉn cè t×nh vi ph¹m; ®· ®îc Tßa ¸n tuyªn
bè cuéc kÕt h«n lµ bÊt hîp ph¸p mµ vÉn tiÕp tôc duy tr×
quan hÖ vî chång; hµnh vi cã tÝnh chÊt lõa dèi c¬ quan,
®oµn thÓ, lõa dèi vî tríc hoÆc vî sau; g©y ¶nh hëng, t¸c h¹i
xÊu, d luËn ph¶n ®èi [42, tr. 470].
Thø s¸u, ®èi víi hµnh vi th«ng gian, tøc lµ hµnh vi quan hÖ t×nh
dôc bÊt chÝnh gi÷a mét bªn ®ang cã vî hoÆc cã chång víi ngêi kh¸c
(dï lµ ngêi nµy ®· cã hoÆc cha cã vî, cã chång), Th«ng t nªu râ:
Trong t×nh h×nh x· héi miÒn B¾c níc ta hiÖn nay,
kh«ng thÓ coi th«ng gian lµ mét khuyÕt ®iÓm vÒ sinh ho¹t c¸
nh©n, mµ khi cã nh÷ng t×nh tiÕt nghiªm träng nhÊt ®Þnh
ph¶i coi th«ng gian lµ mét téi ph¹m ®· x©m ph¹m ®Õn quan
hÖ HN&G§ ®îc ph¸p luËt b¶o vÖ, ®Õn thuÇn phong mü tôc
vµ ®Õn trËt tù x· héi.
§êng lèi xö lý cÇn thiÕt hiÖn nay ®èi víi téi th«ng gian
lµ: biÖn ph¸p ng¨n chÆn tÖ n¹n nµy chñ yÕu vÉn gi¸o dôc.
C¸c c¬ quan, ®oµn thÓ cÇn t¨ng cêng c«ng t¸c gi¸o dôc quÇn
chóng vÒ ®¹o ®øc, x· héi míi, chèng nh÷ng t tëng vµ nÕp
sèng sa ®äa, ®åi b¹i, trôy l¹c do x· héi cò ®Ó l¹i.
Trong mét sè Ýt trêng hîp cÇn thiÕt, cã thÓ dïng biÖn
ph¸p t ph¸p ®Ó lµm chç dùa cho c«ng t¸c gi¸o dôc nãi trªn.
Nh÷ng trêng hîp cÇn thiÕt ®ã lµ:
13
- - Th«ng gian víi vî bé ®éi, vî c¸n bé vµ vî nh÷ng ngêi
v× nhiÖm vô c«ng t¸c mµ ph¶i tho¸t ly gia ®×nh, t¹i nh÷ng
®Þa ph¬ng x¶y ra nhiÒu vô th«ng gian, lµm ¶nh hëng ®Õn
tinh thÇn c«ng t¸c cña ngêi chång.
- Th«ng gian cã tÝnh chÊt nghiªm träng nh: th«ng gian
mét c¸ch tr¾ng trîn hoÆc kÐo dµi; do th«ng gian mµ ph¸ ho¹i
h¹nh phóc cña nhiÒu gia ®×nh; bÊt chÊp sù gi¸o dôc cña c¬
quan, ®oµn thÓ hoÆc sù ph¶n ®èi cña gia ®×nh ngêi chång,
cña ngêi vî, cña kÎ ngo¹i t×nh vµ bÞ quÇn chóng c«ng phÉn
®ßi hái ph¶i trõng ph¹t.
- Do th«ng gian mµ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm
träng nh g©y ra ¸n m¹ng, tham « lín, ®µo ngò, ®µo nhiÖm
hoÆc nh÷ng hµnh ®éng ph¹m ph¸p nghiªm träng kh¸c [42, tr.
471].
Thø b¶y, ®èi víi hµnh vi ®¸nh ®Ëp hoÆc ngîc ®·i vî, tøc lµ nh÷ng
hµnh ®éng cña ngêi chång kh«ng ®èi xö b×nh ®¼ng, d©n chñ víi ngêi
vî, x©m h¹i ®Õn søc kháe, nh©n c¸ch, quyÒn tù do cña ngêi vî, Th«ng
t híng dÉn:
BiÖn ph¸p chñ yÕu vÉn lµ gi¸o dôc thêng xuyªn quan
®iÓm b×nh ®¼ng vµ d©n chñ trong quan hÖ vî chång nhng
cÇn xö lý vÒ h×nh sù ®Ó hç trî cho c«ng t¸c gi¸o dôc trong
mét sè trêng hîp cÇn thiÕt nh:
- §èi víi nh÷ng hµnh ®éng ®¸nh ®Ëp nghiªm träng nh
lµm chÕt ngêi, g©y th¬ng tÝch nÆng hoÆc th¬ng tËt l©u
ngµy, dÉn ®Õn tù s¸t, do bän can ph¹m b¶n chÊt hung b¹o,
®¸nh ®Ëp mét c¸ch hung ¸c hoÆc dïng thñ ®o¹n th©m ®éc
g©y ra, cÇn ph¶i nghiªm trÞ tïy t×nh tiÕt cô thÓ.
14
- - §èi víi nh÷ng hµnh ®éng ngîc ®·i cha g©y t¸c h¹i
nghiªm träng cña nh÷ng ngêi chËm tiÕn th× chñ yÕu lµ gi¸o
dôc, hoÆc c¶nh c¸o. Trêng hîp cã t¸c h¹i nhÊt ®Þnh vµ cã bÞ
quÇn chóng c¨m phÉn, cã thÓ xö ph¹t c¶nh c¸o hoÆc ¸n treo
hay tï giam khi thÊy thËt cÇn thiÕt [42, tr. 473].
Thø t¸m, ®èi víi hµnh vi ®¸nh ®Ëp, ngîc ®·i con, ngîc ®·i bè
mÑ, Th«ng t híng dÉn:
TËp qu¸n l©u ®êi cña nh©n d©n ta, luËt ph¸p cña Nhµ
níc chóng ta ®ßi hái con c¸i ph¶i "kÝnh yªu, s¨n sãc, nu«i d-
ìng cha mÑ". Tuy nhiªn, thØnh tho¶ng cßn x¶y ra trêng hîp
con c¸i ngîc ®·i, h¾t hñi, kh«ng nu«i dìng bè mÑ giµ yÕu; ®«i
khi th¸i ®é ®èi xö v« ®¹o ®øc cña con c¸i ®· lµm cho bè mÑ
tù s¸t. Trong nh÷ng trêng hîp nghiªm träng trªn, cÇn ®a ra xÐt
xö ®iÓn h×nh mét vµi vô ®Ó gi¸o dôc chung, ®ång thêi b¾t
con c¸i ph¶i nu«i dìng bè mÑ giµ yÕu [42, tr. 474].
Nghiªn cøu nh÷ng quy ®Þnh trªn cho thÊy, Th«ng t sè 332-
NCPL ngµy 04-04-1966 cña TANDTC ®· qu¸n triÖt tèt ph¬ng ch©m,
®êng lèi chung ®èi víi viÖc xö lý vÒ h×nh sù c¸c hµnh vi vi ph¹m
nghiªm träng ph¸p luËt HN&G§ lµ: kiªn tr× gi¸o dôc, thuyÕt phôc tu©n
thñ ph¸p luËt lµ chñ yÕu, kÕt hîp biÖn ph¸p trõng trÞ ®èi víi nh÷ng tr-
êng hîp vi ph¹m nghiªm träng ph¸p luËt HN&G§.
1.1.3. Giai ®o¹n tõ khi Bé luËt h×nh sù 1985 ra ®êi cho ®Õn
tríc khi ban hµnh Bé luËt h×nh sù 1999
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø IV, V cña
§¶ng, nh©n d©n ta ®· giµnh ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng trªn mét
sè lÜnh vùc, c¶i biÕn ®îc mét phÇn c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ - x· héi,
t¹o ra nh÷ng c¬ së ®Çu tiªn cho sù ph¸t triÓn míi.
15
- Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®ã, chóng ta ®· gÆp ph¶i
nhiÒu khã kh¨n vµ khuyÕt ®iÓm nh chñ quan duy ý chÝ, duy tr× qu¸
l©u m« h×nh kinh tÕ quan liªu, bao cÊp nªn kh«ng thùc hiÖn ®îc môc
tiªu ®· ®Ò ra lµ æn ®Þnh mét c¸ch c¬ b¶n t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi
vµ ®êi sèng nh©n d©n. MÆt kh¸c, c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt
h×nh sù ®¬n hµnh kh«ng thÓ hiÖn ®îc toµn diÖn, ®Çy ®ñ chÝnh s¸ch
h×nh sù cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. V× vËy, viÖc ban hµnh BLHS lµ vÊn
®Ò cã tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ cÊp thiÕt, cã ý nghÜa gãp phÇn
thùc hiÖn hai nhiÖm vô chiÕn lîc lµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o
vÖ Tæ quèc ViÖt Nam XHCN. §¸p øng yªu cÇu ®ã, ngµy 27-6-1985,
t¹i kú häp thø 9, Quèc héi níc Céng hßa XHCN ViÖt Nam khãa VII, ®·
th«ng qua BLHS, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1-1-1986 (sau ®©y gäi
t¾t lµ BLHS 1985).
BLHS 1985 ®· kÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh÷ng thµnh tùu cña luËt
h×nh sù ViÖt Nam, nhÊt lµ tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, tæng kÕt kinh
nghiÖm ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m trong thêi gian tríc n¨m 1985
vµ dù b¸o ®îc t×nh h×nh téi ph¹m trong thêi gian tíi.
Trong Bé luËt nµy, ®· chÝnh thøc ghi nhËn vÒ mÆt ph¸p lý c¸c
téi ph¹m x©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n gia ®×nh nh»m vµo nh÷ng biÓu
hiÖn nghiªm träng nhÊt cña c¸c tµn tÝch cña chÕ ®é h«n nh©n nh©n
gia ®×nh phong kiÕn, l¹c hËu nh: cìng Ðp kÕt h«n, c¶n trë h«n nh©n
tù nguyÖn tiÕn bé, vi ph¹m chÕ ®é mét vî mét chång, tæ chøc t¶o
h«n, lo¹n lu©n, ngîc ®·i nghiªm träng hoÆc hµnh h¹ cha mÑ, vî chång,
con c¸i. Víi quan niÖm r»ng, gia ®×nh lµ thiÕt chÕ x· héi cã tr¸ch
nhiÖm ®Çu tiªn trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cña con c¸i, nhÊt lµ con
cha thµnh niªn vµ viÖc ®ã quan hÖ mËt thiÕt víi viÖc b¶o ®¶m h¹nh
phóc gia ®×nh, nhµ lµm luËt ®· quy ®Þnh c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
h«n nh©n gia ®×nh vµ c¸c téi ph¹m ®èi víi ngêi cha thµnh niªn vµo Ch-
16
- ¬ng V cña BLHS 1985, tõ §iÒu 143 ®Õn §iÒu 149 vµ §iÒu 150 quy
®Þnh h×nh ph¹t bæ sung.
BLHS 1985 ®· quy ®Þnh téi cìng Ðp kÕt h«n hoÆc c¶n trë
h«n nh©n tù nguyÖn, tiÕn bé (§iÒu 143), téi vi ph¹m chÕ ®é mét vî,
mét chång (§iÒu 144), téi tæ chøc t¶o h«n, téi t¶o h«n (§iÒu 145), téi
lo¹n lu©n (§iÒu 146), téi ngîc ®·i nghiªm träng hoÆc hµnh h¹ cha mÑ,
vî chång, con c¸i (§iÒu 147). T tëng chØ ®¹o trong viÖc x©y dùng c¸c
quy ®Þnh vÒ c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§ trong Bé luËt lµ: kiªn
tr× gi¸o dôc vµ thuyÕt phôc tu©n thñ ph¸p luËt, kÕt hîp biÖn ph¸p gi¸o
dôc víi biÖn ph¸p trõng trÞ ®èi víi nh÷ng trêng hîp vi ph¹m nghiªm
träng. C¨n cø vµo kh¸ch thÓ bÞ x©m ph¹m, cã thÓ chia c¸c téi ph¹m
nµy thµnh hai nhãm trong ®ã nhãm c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é h«n
nh©n bao gåm: téi cìng Ðp kÕt h«n hoÆc c¶n trë h«n nh©n tù
nguyÖn, tiÕn bé, téi vi ph¹m chÕ ®é mét vî, mét chång, téi tæ chøc
t¶o h«n, téi t¶o h«n, téi lo¹n lu©n vµ nhãm c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
gia ®×nh bao gåm: téi ngîc ®·i nghiªm träng hoÆc hµnh h¹ cha mÑ, vî
chång, con c¸i.
ViÖc BLHS 1985 quy ®Þnh c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§
®¸nh dÊu sù trëng thµnh vÒ kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù cña níc ta.
Nghiªn cøu nh÷ng quy ®Þnh vÒ c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
HN&G§ trong BLHS 1985, cho thÊy ®Æc ®iÓm chung cña c¸c téi
ph¹m thuéc nhãm téi nµy nh sau:
Thø nhÊt, c¸c hµnh vi kh¸ch quan cÊu thµnh c¸c téi x©m ph¹m
chÕ ®é HN&G§ thêng ph¶i cã c¸c t×nh tiÕt nghiªm träng nh dïng c¸c thñ
®o¹n th« b¹o, x¶o quyÖt nh hµnh h¹, ngîc ®·i, uy hiÕp tinh thÇn, yªu
s¸ch b»ng cña c¶i.
17
- Thø hai, ®èi tîng ®îc b¶o vÖ chñ yÕu lµ ngêi cao tuæi, phô n÷
vµ con c¸i mµ quyÒn lîi cña hä bÞ c¸c hµnh vi ¶nh hëng cña tµn d t t-
ëng phong kiÕn träng nam, khinh n÷ vµ gia trëng x©m ph¹m.
Thø ba, møc h×nh ph¹t ®îc quy ®Þnh ®èi víi c¸c téi nµy kh«ng
cao: møc h×nh ph¹t tèi ®a ®èi víi hÇu hÕt c¸c téi ph¹m nµy lµ ba n¨m
tï, duy nhÊt téi lo¹n lu©n cã møc h×nh ph¹t cao nhÊt lµ n¨m n¨m tï. Nh
vËy, theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 8 BLHS 1985, nhãm c¸c téi x©m
ph¹m chÕ ®é HN&G§ ®Òu ®îc coi lµ nh÷ng téi ph¹m Ýt nghiªm träng.
1.1.4. Giai ®o¹n tõ khi ban hµnh Bé luËt h×nh sù 1999 cho
®Õn nay
Tõ sau §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng, sù
nghiÖp ®æi míi do §¶ng ta khëi xíng vµ l·nh ®¹o ®· giµnh ®îc nh÷ng
thµnh tùu quan träng trªn nhiÒu lÜnh vùc. §êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ,
v¨n hãa, x· héi cña ®Êt níc ®· cã nhiÒu khëi s¾c, ®îc nh©n d©n ta vµ
b¹n bÌ quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao.
Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ, bªn c¹nh nh÷ng
mÆt tÝch cùc, mÆt tr¸i nÒn kinh tÕ thÞ trêng còng ®· lµm n¶y sinh
nhiÒu vÊn ®Ò tiªu cùc, trong ®ã t×nh h×nh téi ph¹m diÔn biÕn phøc
t¹p. Trong t×nh h×nh ®ã, BLHS 1985, dï ®· ®îc söa ®æi, bæ sung 4
lÇn, nhng cßn nhiÒu ®iÓm bÊt cËp cÇn ph¶i ®îc söa ®æi, bæ sung
mét c¸ch toµn diÖn, nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®Êu tranh phßng, chèng
téi ph¹m trong t×nh h×nh míi.
Trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, nhÊt lµ
trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, viÖc
söa ®æi toµn diÖn BLHS 1985 lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan cña ho¹t
®éng lËp ph¸p h×nh sù. §Ó phôc vô ®îc yªu cÇu ®Ò ra, ngµy 21-12-
1999, Quèc héi níc Céng hßa XHCN ViÖt Nam khãa X t¹i kú häp thø 6,
18
- ®· th«ng qua BLHS (sau ®©y gäi t¾t lµ BLHS 1999), thay thÕ cho BLHS
1985. BLHS 1999 cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1-7-2000.
VÒ c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§, BLHS 1999 cã nh÷ng
®iÓm míi c¬ b¶n nh sau:
Thø nhÊt, Ch¬ng XV cña BLHS 1999 quy ®Þnh vÒ c¸c téi x©m
ph¹m chÕ ®é h«n nh©n gia ®×nh ®îc x©y dùng trªn c¬ së söa ®æi, bæ
sung Ch¬ng V cña BLHS 1985 quy ®Þnh c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
h«n nh©n gia ®×nh vµ c¸c téi ph¹m ®èi víi ngêi cha thµnh niªn. §iÓm
míi ®Çu tiªn dÔ nhËn thÊy lµ BLHS 1999, ®· cã ®iÒu chØnh ph¹m vi
cña ch¬ng nµy theo híng thu hÑp l¹i chØ cßn c¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é
HN&G§ cßn c¸c téi ph¹m ®èi víi ngêi cha thµnh niªn, ®Æc biÖt lµ trÎ em
®îc ®iÒu chuyÓn sang c¸c ch¬ng thÝch hîp kh¸c.
Nh vËy, Ch¬ng XV cña BLHS 1999 quy ®Þnh c¸c téi x©m ph¹m
chÕ ®é h«n nh©n gia ®×nh chØ cßn l¹i gåm 7 ®iÒu (tõ §iÒu 146 ®Õn
§iÒu 152).
Thø hai, trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tiÔn ®Êu tranh phßng vµ
chèng téi ph¹m, BLHS míi ®· bæ sung thªm hai téi danh míi, ®ã lµ téi
®¨ng ký kÕt h«n tr¸i ph¸p luËt (§iÒu 149) vµ téi tõ chèi hoÆc trèn tr¸nh
nghÜa vô cÊp dìng (§iÒu 152).
Trong ch¬ng nµy cã mét téi duy nhÊt vÉn ®îc gi÷ nguyªn nh
quy ®Þnh cña BLHS 1985. §ã lµ téi lo¹n lu©n (§iÒu 150).
Thø ba, BLHS 1999 ®· bæ sung, söa ®æi cÊu thµnh téi ph¹m
(CTTP) cña mét sè téi ph¹m theo híng h¹n chÕ bít kh¶ n¨ng xö lý h×nh
sù ®èi víi c¸c téi nµy. Trong lÜnh vùc nµy, chñ yÕu lµ ¸p dông c¸c biÖn
ph¸p gi¸o dôc, thuyÕt phôc vµ hµnh chÝnh ®Ó gi¶i quyÕt. ChØ xö lý
h×nh sù trong nh÷ng trêng hîp thËt cÇn thiÕt khi c¸c biÖn ph¸p gi¸o
dôc, phßng ngõa, hµnh chÝnh tá ra kh«ng cã hiÖu qu¶.
19
- Thø t, vÒ téi cìng Ðp kÕt h«n hoÆc c¶n trë h«n nh©n tù
nguyÖn, tiÕn bé ®îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 146.
VÒ c¬ b¶n, téi nµy vÉn ®îc gi÷ nguyªn cÊu tróc vµ h×nh ph¹t
nh quy ®Þnh t¹i §iÒu 143 BLHS 1985, nhng cã hai ®iÓm míi lµ:
- §îc bæ sung thªm mét dÊu hiÖu ®Þnh téi lµ "®· xö ph¹t hµnh
chÝnh vÒ hµnh vi nµy mµ cßn vi ph¹m" nh»m thu hÑp ph¹m vi xö lý vÒ
h×nh sù ®èi víi téi ph¹m nµy. §iÒu ®ã còng phï hîp víi thùc tiÔn ®Êu
tranh chèng lo¹i téi ph¹m nµy.
- Møc tèi ®a cña h×nh ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®èi víi téi nµy
t¨ng tõ 1 n¨m theo quy ®Þnh tríc ®©y lªn 3 n¨m theo quy ®Þnh t¹i §iÒu
146 BLHS 1999.
Thø n¨m, vÒ téi vi ph¹m chÕ ®é mét vî mét chång ®îc quy
®Þnh t¹i §iÒu 147 BLHS 1999.
§iÒu luËt nµy ®îc bæ sung, söa ®æi theo híng bæ sung thªm
chñ thÓ cña téi ph¹m vµ thªm c¸c dÊu hiÖu ®Þnh téi. Cô thÓ nh sau:
- Theo quy ®Þnh cña BLHS 1985, th× chØ ngêi nµo ®ang cã
vî, cã chång mµ kÕt h«n hoÆc chung sèng nh vî chång víi ngêi kh¸c
míi ph¶i chÞu TNHS vÒ téi nµy. Trªn thùc tÕ, kh«ng Ýt trêng hîp ngêi
cha cã vî, cha cã chång l¹i kÕt h«n hoÆc chung sèng nh vî chång víi
ngêi mµ m×nh biÕt râ lµ ®ang cã vî, cã chång. §©y còng lµ hµnh vi
nguy hiÓm x©m ph¹m chÕ ®é mét vî, mét chång, ph¸ ho¹i h¹nh phóc
gia ®×nh cña ngêi kh¸c mµ cha bÞ ph¸p luËt trõng trÞ.
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tiÔn nãi trªn, BLHS 1999 quy ®Þnh
xö lý vÒ h×nh sù c¶ trêng hîp ngêi cha cã vî, cha cã chång mµ kÕt
h«n hoÆc chung sèng nh vî chång víi ngêi mµ m×nh biÕt râ lµ ®ang
cã chång, cã vî.
20
nguon tai.lieu . vn