Xem mẫu
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
ChÊn th−¬ng sä n∙o(Ctsn)
C©u hái:
1. BiÖn luËn chÈn ®o¸n?
2. C¬ chÕ bÖnh sinh cña CTSN?
3. Ph©n biÖt vì x−¬ng nÒn sä tr−íc, gi÷a vµ sau?
4. Ph©n biÖt chÊn ®éng n·o, dËp n·o, ®Ì Ðp n·o?
5. Ph©n biÖt m¸u tô NMC, DMC, trong chÊt n·o vµ trong n·o thÊt?
6. C¸c biÕn chøng cña CTSN?
7. C¸c pp cËn l©m sµng chÈn ®o¸n chÊn th−¬ng sä n·o?
8. Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ CTSN?
9. §iÒu trÞ ngo¹i khoa CTSN: chØ ®Þnh, chèng chØ ®Þnh, nguyªn t¾c vµ c¸c pp ®iÒu
trÞ?
10. ý nghÜa cña viÖc kh¸m ®ång tö trong CTSN?
11. C¸ch kh¸m ®Ó x¸c ®Þnh cã rèi lo¹n ý thøc trong CTSN?
12. ý nghÜa cña viÖc kh¸m d©y VII trong CTSN?
13. Theo dâi ý thøc trong CTSN trªn l©m sµng dùa vµo g×?
14. ý nghÜa cña sù biÕn ®æi HA trong CTSN
15. Xö trÝ b−íc ®Çu CTSN?
16. Xö trÝ cÊp cøu vÕt th−¬ng sä n·o theo tuyÕn?
C©u 1. Ph©n lo¹i CTSN:
1. CTSN kÝn:
- Kh«ng cã tæn th−¬ng x−¬ng sä:
+ ChÊn ®éng n·o
+ GiËp n·o
+ §Ì Ðp n·o: m¸u tô néi sä, tô n−íc d−íi mµng cøng, phï n·o, trµn khÝ n·o...
- Cã tæn th−¬ng x−¬ng sä:
+ VÒ x−¬ng: vì x−¬ng sä, lón x−¬ng sä, r¹n x−¬ng sä
+ VÒ n·o:
. GiËp n·o
. §Ì Ðp n·o: m¸u tô, tô n−íc d−íi mµng cøng, phï n·o, trµn khÝ n·o...
2. CTSN më:
Lµ chÊn th−¬ng g©y r¸ch da ®Çu, vì x−¬ng sä, r¸ch mµng n·o cøng vµ g©y tæn th−¬ng
chÊt n·o, DNT vµ n·o n¸t cã thÓ ch¶y ra ngoµi.
- CT më thêi b×nh
Ng. quang toµn_DHY34 -1-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
- VÕt th−¬ng sä n·o do ho¶ khÝ
C©u 2. C¬ chÕ bÖnh sinh CTSN:
C¸c yÕu tè liªn quan tíi c¬ chÕ bÖnh sinh cña CTSN: yÕu tè c¬ häc, yÕu tè ®éng lùc häc cña
dÞch n·o tuû, yÕu tè huyÕt qu¶n, yÕu tè thÇn kinh thÓ dÞch vµ yÕu tè xung ®éng thÇn kinh
1. yÕu tè c¬ häc:
§©y lµ yÕu tè c¬ b¶n, lµ yÕu tè khëi ®éng cho c¸c qu¸ tr×nh bÖnh lý x¶y ra ë n·o sau CT
v× ph¶i cã 1 lùc CT vµo ®Çu ®ñ m¹nh míi cã thÓ g©y tæn th−¬ng x−¬ng sä vµ n·o
Trªn c¬ së tæn th−¬ng n·o tiªn ph¸t(giËp n·o hoÆc m¸u tô) x¶y ra ngay sau CT sÏ dÉn tíi
tæn th−¬ng n·o thø ph¸t lµ do hËu qu¶ cña rèi lo¹n vËn m¹ch, rèi lo¹n thÇn kinh thÓ dÞch...
dÉn tíi phï n·o vµ lµm cho ¸p lùc néi sä t¨ng cao. HËu qu¶ cña t¨ng ALNS dÉn tíi tôt kÑt
n·o..
Cã 2 c¬ chÕ chÊn th−¬ng: ®Çu ®øng yªn vµ ®Çu chuyÓn ®éng
- §Çu ®øng yªn: Tr−êng hîp ®Çu bÞ ®¸nh b»ng vËt cøng(bÞ nÐm ®¸, ®Ëp gËy...), tæn
th−¬ng x−¬ng sä vµ n·o th−êng ë ngay d−íi chç bÞ ®¸nh vµ tæn th−¬ng th−êng kh«ng phøc
t¹p(trõ ®¸nh vµo vïng chÈm)
- §Çu chuyÓn ®éng: BÞ ng· do tai n¹n giao th«ng hoÆc ng· tõ cao xuèng... tæn th−¬ng
x−¬ng sä vµ n·o th−êng nÆng vµ phøc t¹p: Khi ng· ®Çu chuyÓn ®éng t¨ng tèc khi ®Çu ch¹m
xuèng ®−êng bÞ chÆn ®øng l¹i vµ gi¶m tèc ®é ®ét ngét nªn hép sä thay ®æi vµ biÕn d¹ng tøc
th× dÉn tíi vì x−¬ng sä. Khi t¨ng tèc vµ gi¶m tèc ®ét ngét lµm cho n·o trong hép sä tr−ît
trªn c¸c gê x−¬ng, ®ång thêi xoay, xo¾n vÆn, gi»ng xÐ g©y tæn th−¬ng n·o nÆng nÒ vµ phøc
t¹p nh− giËp n·o lín, giËp th©n n·o, ®øt r¸ch c¸c m¹ch m¸u... Trong c¬ chÕ nµy hay gÆp tæn
th−¬ng ®èi bªn
2. YÕu tè xung ®éng thÇn kinh:
ThÓ l−íi gi÷ vai trß quan träng trong mèi quan hÖ vâ n·o- thÓ l−íi- d−íi vá. Sù mÊt ý
thøc ®ét ngét x¶y ra ngay sau CT vµo ®Çu( gäi lµ øc chÕ b¶o vÖ cña vá n·o) vµ nh÷ng thay
®æi vÒ tr−¬ng lùc c¬ biÓu hiÖn ng−êi bÖnh mÒm nhòn, m¹ch nhanh, nhÞp thë t¨ng lªn.. ®ã
chÝnh lµ rèi lo¹n xung ®éng thÇn kinh cña hÖ l−íi- vá n·o vµ d−íi vá
Rèi lo¹n hÖ l−íi- vá n·o- d−íi vá cã thÓ chØ lµ rèi lo¹n chøc n¨ng nh−ng còng cã khi lµ
tæn th−¬ng thùc thÓ nh− giËp n·o, ch¶y m¸u trong chÊt n·o... Do vËy nh÷ng tæn th−¬ng n·o
tiªn ph¸t x¶y ra ngay sau CT lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó dÉn tíi tæn th−¬ng n·o thø ph¸t hËu
qu¶ rèi lo¹n thÇn kinh thÓ dÞch, rèi lo¹n tuÇn hoµn m¸u, rèi lo¹n vËn chuyÓn n−íc trong vµ
ngoµi tÕ bµo... nh÷ng rèi lo¹n nµy dÉn tíi phï n·o t¨ng lªn. Phï n·o dÉn tíi t¨ng ¸p lùc néi
sä, g©y tôt kÑt n·o, rèi lo¹n nghiªm träng chøc phËn sèng vµ ®e do¹ tö vong.
3. yÕu tè huyÕt qu¶n
Ng. quang toµn_DHY34 -2-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
Do n·o bÞ rung chuyÓn trong hép sä, do c¬ chÕ t¨ng tèc vµ gi¶m tèc ®ét ngét, m¹ch m¸u
cã thÓ bÞ tæn th−¬ng nh− sau:
- §øt r¸ch c¸c m¹ch m¸u lín g©q ch¶y m¸u rÇm ré, cã thÓ tö vong ngay sau CT
- Sù co m¹ch m¸u dÉn tíi t×nh tr¹ng thiÕu m¸u n·o
- Ch¶y m¸u t¹o m¸u tô néi sä
- Ch¶y m¸u d−íi nhÖn: hËu qu¶ do t¨ng tÝnh thÊm thµnh m¹ch lµm cho m¸u trong lßng
m¹ch tho¸t vµo khoang d−íi nhÖn
C©u 3. Ph©n biÖt vì x−¬ng nÒn sä tr−íc, gi÷a vµ sau:
1. Vì x−¬ng vßm xä:
- Vì r¹n:
- Vì lón
2. Ph©n biÖt:
Vì nÒn sä tr−íc Vì nÒn sä gi÷a Vì nÒn sä sau
- Ch¶y m¸u ra mòi - Ch¶y m¸u vµ DNT ra tai - Rèi lo¹n nÆng chøc phËn
- DÊu hiÖu kÝnh d©m: 2 hèc - BÇm tÝm sau trªn vµnh tai h« hÊp, tim m¹ch
m¾t quÇng tÝm - LiÖt VII ngo¹i vi - §au ®Çu d÷ déi, cæ cøng
- TT d©y tk thÞ gi¸c: thÞ lùc - C¬n duçi cøng mÊt n·o
gi¶m, mÊt hoµn toµn thÞ lùc
Ng. quang toµn_DHY34 -3-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
C©u 4. Ph©n biÖt chÊn ®éng n·o, dËp n·o, ®Ì Ðp n·o
TriÖu chøng ChÊn ®éng n·o DËp n·o §Ì Ðp n·o
- Nguyªn nh©n - Cã lùc CT vµo ®Çu - Cã lùc CT vµo ®Çu - Cã lùc CT vµo ®Çu
- RL tri gi¸c - NhÑ: cho¸ng v¸ng tíi - Mª ngay sau tØnh nÕu nhÑ - Kho¶ng tØnh: Mª ngay-
mÊt ý thøc vµi chôc gi©y th× kh¸ dÇn, nÕu nÆng tö tØnh hoµn toµn- mª
hoÆc vµi phót vong
Quªn ng−îc chiÒu: vµi
ngµy
- RLTKTV - Cã RL nh−ng møc ®é - Cã RL nh−ng ë møc ®é - Cã RL vµ ë møc ®é
nhÑ: nÆng nÒ nhÊt: nÆng:
+ N«n, buån n«n + N«n. buån n«n + N«n. buån n«n
+ M vµ HA rèi lo¹n nhÑ + M, HA: + M, HA:
. NhÑ: M nhanh, HA t¨ng . Cßn bï: M chËm, HA
nhÑ t¨ng
. NÆng: M chËm, HA t¨ng . MÊt bï: M nhanh nhá,
cao HA tôt
+ Kh«ng cã RL HH + RL HH: thë nhanh n«ng + thë nhanh n«ng
- DH TK KT - Kh«ng cã - Cã: - Cã:
+ Gi·n ®ång tö cïng bªn + Gi·n ®ång tö cïng bªn
dËp n·o t¨ng dÇn
+ LiÖt 1/2 ng−êi bªn ®èi + LiÖt 1/2 ng−êi bªn ®èi
diÖn diÖn ngµy 1 t¨ng
+ LiÖt d©y TK sä:VII- TW, + LiÖt d©y TK sä:VII- TW.
III, VI + Babinski cã thÓ (+) 1
+ Babinski(+) 1 bªn bªn
- ALNS - B×nh th−êng - T¨ng nh−ng cã xu h−íng - T¨ng nh−ng cã xu h−íng
gi¶m dÇn: ®au dÇu, buån t¨ng dÇn: ®au dÇu, buån
n«n vµ n«n, phï gai thÞ, n«n vµ n«n, phï gai thÞ,
kernig(+), kÝch thÝch t©m kernig(+), kÝch thÝch t©m
thÇn vËn ®éng thÇn vËn ®éng
- Chäc OSTL - Ýt thay ®æi - T¨ng ¸p lùc - T¨ng ¸p lùc
- XQ - Kh«ng cã tæn th−¬ng - Th−êng cã tæn th−¬ng - Th−êng cã tæn th−¬ng
x−¬ng sä x−¬ng sä
Ng. quang toµn_DHY34 -4-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
- CT - B×nh th−êng - H×nh ¶nh dËp n·o: nh÷ng - Cã h×nh ¶nh ®Æc tr−ng
æ nhá t¨ng tû träng trªn nÒn tuú NN:h×nh thÊu kÝnh låi
vïng gi¶m tû träng, cho¸n 2 mÆt...
chç
C©u 5. Ph©n biÖt m¸u tô NMC, DMC, trong chÊt n·o vµ trong n·o thÊt
1. Gièng nhau:
- §Òu cã rèi lo¹n tri gi¸c
- Cã rèi lo¹n thÇn kinh thùc vËt:
+ N«n, buån n«n
+ Tim m¹ch: M chËm, HA t¨ng
+ H« hÊp: Thë nhanh n«ng
- §Òu cã t¨ng ¸p lùc néi sä:
+ §au ®Çu, buån n«n vµ n«n
+ Cøng g¸y, DH Kernig(+)
2. Kh¸c nhau:
TriÖu NMC DMC Trong chÊt n·o Trong n·o
chøng thÊt
- VÞ trÝ - ë gi÷a x. sä vµ - ë gi÷a mµng - ë trong chÊt n·o - Trong c¸c
mµng n·o cøng n·o cøng vµ chÊt n·o thÊt
n·o
- Kho¶ng - Cã kho¶ng tØnh - cã kho¶ng tØnh - Ýt gÆp, nÕu cã KT - H«n mª
tØnh dµi h¬n cã ®Æc ®iÓm kh¸c: ngay mµ
x¶y ra ®ét kh«ng cã
ngét(®ang tØnh ®ét kho¶ng tØnh
nhiªn tri gi¸c xÊu
®i rÊt nhanh vµ h«n
mª)
- DH TK - Râ - Cã nh−ng - Râ: LiÖt ®ång - Kh«ng cã
KT kh«ng râ do m¸u ®Òu(nhÊt lµ æ m¸u
tô lan to¶ chø tô ë bao trong)vµ
kh«ng tô 1 chç cã thªm RL ng«n
ng÷
Ng. quang toµn_DHY34 -5-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
C©u 6. C¸c biÕn chøng cña CTSN:
C¸c biÕn chøng gåm:
* BiÕn chøng lµ tæn th−¬ng thø ph¸t:
- Phï n·o
- Tôt kÑt n·o
* C¸c biÕn chøng m¹ch m¸u:
- Rèi lo¹n tuÇn hoµn n·o
- Nhåi m¸u n·o
- Ch¶y m¸u d−íi nhÖn
- Ph×nh m¹ch vµ gi¶ ph×nh m¹ch
- Bãc t¸ch ®éng m¹ch
* C¸c biÕn chøng di chøng kh¸c:
- MÊt myelin - t¹o hèc trong s©u
- XÑp n·o
- V«i hãa trong sä
- Tô n−íc d−íi mµng cøng
- Trµn dÞch n·o
- Trµn khÝ n·o
- Rß dÞch n·o tuû
- Rß ®éng m¹ch c¶nh trong víi xoang hang
- NhiÔm trïng néi sä: viªm mµng n·o t¸i ph¸t, apxe n·o
1. Phï n·o
* C¬ chÕ bÖnh sinh:
ThuyÕt Monro- Kellie gi¶i thÝch phï n·o trong m¸u tô néi sä:
ë ng−êi tr−ëng thµnh chøa trong sä 3 thµnh phÇn chÝnh:
- N·o: nÆng 1.100-1200g, thÓ tÝch chiÕm 80% néi sä
- M¸u: thÓ tÝch m¸u 150ml(10%)
- DÞch n·o tuû: thÓ tÝch 150ml(10%)
ThÓ tÝch toµn bé hép sä(Vk) lµ mét h»ng sè. ThuyÕt Monro- Kellie cho r»ng nÕu thÓ tÝch
cña mét trong c¸c thµnh phÇn trªn t¨ng lªn hoÆc xuÊt hiÖn mét thÓ tÝch bÊt th−êng nµo(Vx)
kh¸c V m¸u tô néi sä th× ¸p lùc néi sä sÏ t¨ng lªn
Thùc tÕ V n·o Ýt thay ®æi, do vËy khi t¨ng thÓ tÝch néi sä th× ¸p lùc trong sä còng t¨ng
lªn. V m¸u vµ V dÞch n·o tuû sÏ thay ®æi, sÏ gi¶m ®i ®Ó bï trõ lµm cho Vk kh«ng ®æi, gi÷
cho ¸p lùc néi sä æn ®Þnh, b»ng c¸ch dÞch n·o tuû ®−îc tèng nhanh ra khái hép sä hoÆc ®−îc
Ng. quang toµn_DHY34 -6-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
hÊp thu nhanh xuèng tuû sèng nhanh. C¸c xoang tÜnh m¹ch bÞ Ðp m¹nh ®Ó d«ng m¸u ra khái
hép sä. Nh−ng sù ®iÒu chØnh ®ã chØ ®¸p øng ®−îc mét phÇn, ®Õn mét lóc nµo ®ã kh«ng ®¸p
øng ®−îc n÷a dÉn ®Õn ALNS t¨ng lªn, hiÖn t−îng phï n·o h×nh thµnh g©y nªn mét lo¹t rèi
lo¹n chøc n¨ng n·o.
Phï n·o chia 2 lo¹i:
- Phï n·o do vËn m¹ch: nguyªn nh©n lµ do tæn th−¬ng tÕ bµo néi m¹c c¸c m¹ch m¸u cña
hµng rµo m¹ch m¸u n·o, ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh siªu läc cña huyÕt t−¬ng, n−íc ®−îc tho¸t
ra khái lßng m¹ch vµo khoang gian bµo. Rèi lo¹n vËn m¹ch cã 3 thêi kú:
+ ChÊn th−¬ng g©y gi·n huyÕt qu¶n
+ Sau ®ã g©y co huyÕt qu¶n dÉn tíi thiÕu m·u n·o
+ Sau cïng g©y liÖt huyÕt qu¶n(hiÖn t−îng liÖt m¹ch) g©y ø trÖ tuÇn hoµn vi thÓ, tæn
th−¬ng néi m¹ch, g©y xuÊt huyÕt khoang gian bµo hoÆc g©y ch¶y m¸u ®Ì Ðp dÉn ®Õn phï
tÕ bµo
- Phï n·o do nhiÔm ®éc: Nguyªn nh©n lµ n−íc tÝch tô trong lßng tÕ bµo n·o. Do tæn
th−¬ng mµng tÕ bµo hoÆc do thiÕu oxy, hoÆc do nhiÔm ®éc néi sinh lµm cho hÖ thèng b¬m
n−íc cña tÕ bµo kh«ng cßn kh¶ n¨ng b¬m ®Èy n−íc tõ tÕ bµo ra khoang gian bµo n÷a
Th−êng phï n·o vËn m¹ch(phï gian bµo) ®i tr−íc sau ®ã míi bÞ phï tÕ bµo nhiÔm ®éc ®i
sau. Nh−ng cã khi cïng lóc do ®ã ý thøc cÊp cøu phï n·o cÇn ph¶i th−êng trùc
B×nh th−êng ng−êi lín n»m nghØ ALNS lµ 10mmHg, nÕu > 20mmHg kÐo dµi qu¸ 5 phót
lµ t¨ng ALNS
Ng. quang toµn_DHY34 -7-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
HËu qu¶ do t¨ng ALNS: Tho¸t vÞ n·o:
+ Kh¸i niÖm: Lµ sù chuyÓn dÞch c¬ häc cña n·o, cña DNT, cña c¸c m¹ch m¸u n·o tõ
mét khoang nµy sang mét khoang kh¸c cña hép sä. HËu qu¶ cña t¨ng ALNS lµ do tæn
th−¬ng cho¸n chç g©y nªn.
Ng. quang toµn_DHY34 -8-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
C¸c lo¹i tho¸t vÞ n·o:
- Tho¸t vÞ d−íi liÒm
- Tho¸t vÞ thïy th¸i d−¬ng
- Tho¸t vÞ h¹nh nh©n tiÓu n·o
Tho¸t vÞ d−íi liÒm ®¹i n·o: thÓ chai chuyÓn qua ®−êng gi÷a, ®m n·o tr−íc vµ c¸c tÜnh
m¹ch s©u d−íi mµng néi tuû bÞ ®Èy chÌn Ðp vµo liÒm ®¹i n·o hoÆc v−ît qua ®−êng gi÷a lµm
thiÕu m¸u vµ nhåi m¸u n·o ë khu vùc ®m chi phèi.
Tho¸t vÞ d−íi liÒm(mòi tªn to), m¸u tô DMC m¹n tÝnh ë b¸n cÇu tr¸i. Phï n·o, c¸c n·o thÊt
cïng bªn bÞ chÌn ®Èy
- Tho¸t vÞ th¸i d−¬ng: Mãc vµ håi h¶i m· cña thïy tr¸i d−¬ng di lÖch vµo trong vµ
xuèng d−íi qua bê tù do cña lÒu tiÓu n·o. Khèi tho¸t vÞ bÞ ®Èy vµo ®−êng gi÷a, chui vµo khe
n·o ngang(khe Bichat) chÌn vµo cuèng n·o; chÌn vµo ®éng m¹ch n·o sau, nh¸nh th«ng sau
dÉn tíi nhåi m¸u, thiÕu m¸u vïng chÈm cïng bªn víi tæn th−¬ng.
Trªn CT:
+ Sím: bÓ trªn yªn bÞ xãa, bÓ cïng bªn gãc cÇu tiÓu n·o réng ra
+ Muén: bÓ trªn yªn, c¸c bÓ nÒn sä bÞ lÊp ®Çy
Ng. quang toµn_DHY34 -9-
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
Tho¸t vÞ thïy th¸i d−¬ng
A- M¸u tô DMC cÊp tÝnh ë b¸n cÇu tr¸i, phï n·o
B, C: Cùc d−íi thïy th¸i d−¬ng di lÖch vµo trong vµ xuèng d−íi lÊp ®Çy bÓ trªn yªn, ®Èy
cuèng n·o sang tr¸i
C,D- c¸c bÓ sµn sä bÞ lÊp ®Çy
- Tho¸t vÞ h¹nh nh©n tiÓu n·o: H¹nh nh©n tiÓu n·o tôt xuèng lç chÈm lín chÌn Ðp vµo
hµnh tuû, n¬i cã nh÷ng trung t©m quan träng cña sù sèng(trugn t©m h« hÊp, trung t©m tim
m¹ch)nªn bÖnh nh©n rÊt dÔ tö vong. BN th−êng cã c¬n gång mÊt n·o cÇn ph©n biÖt víi c¬n
Ng. quang toµn_DHY34 - 10 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
mÊt vá: c¬n gång mÊy n·o lµ duçi cøng cßn c¬n gång mÊt vá lµ c¬n co cøng, c¬n duçi cøng
mÊt n·o tiªn l−îng nÆng h¬n
F: frontal(tr¸n) U: Uncus(mãc håi h¶i m·)Po:Pons(cÇu n·o)
Ng. quang toµn_DHY34 - 11 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
Hình ảnh bể trên yên và bể củ trung não
S- BÓ trªn yªn; Po:cÇu n·o; P: cuèng n·o gi÷a; M: Hµnh n·o; C: cñ n·o sinh t− trªn vµ d−íi);
V: n·o thÊt IV; Q: bÓ cñ trung n·o
Thoát vị thùy thái dương giai đoạn nặng
Ng. quang toµn_DHY34 - 12 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
Tho¸t vÞ thuú th¸i d−¬ng
2. Rèi lo¹n tuÇn hoµn n·o ¶nh h−ëng tíi chuyÓn ho¸ tÕ bµo:
Mét sè chØ sè sinh lý:
Cung cÊp l−îng oxy n·o cÇn 40-50ml/phót chiÕm 25% l−îng glucose c¬ thÓ
Cung l−îng m¸u n·o(Cerebral blood flow- CBF) lµ 50ml/100g m« n·o/phót= 15% cung
l−îng cña tim b¬m ®i nu«i c¬ thÓ
+ ChÊt x¸m chiÕm 80-100ml/100g/phót
+ ChÊt tr¾ng chiÕm 20-25 ml/100g/phót
¸p lùc néi sä(Intra cranal pressure- ICP)
Tæ chøc n·o kh«ng dù tr÷ n¨ng l−îng d−íi d¹ng glycogen nh− c¸c c¬ quan kh¸c nªn mäi
ho¹t ®éng cña n·o chØ duy tr× nÕu qu¸ tr×nh oxy ho¸ glucose do m¸u ®−a tíi ®Òu ®Æn. ChÝnh
v× vËy nÕu ngõng cung cÊp oxy 4-5 phót, tæ chøc n·o sÏ chÕt kh«ng håi phôc. Nh− vËt cung
Ng. quang toµn_DHY34 - 13 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
l−îng m¸u n·o cÇn lu«n æn ®Þnh. Khi huyÕt ¸p c¬ thÓ ë møc b×nh th−êng(50-150mmHg) th×
CBF lu«n ®−îc tù ®iÒu chØnh. Khi ¸p lùc néi sä t¨ng qu¸ tr×nh tù ®iÒu chØnh bÞ rèi lo¹n. Khi
ICP t¨ng th× cung l−îng m¸u gi¶m kÝch thÝch c¸c trung t©m thùc vËt ë th©n n·o, hµnh n·o
lµm HA t¨ng lªn ®ã lµ hiÖu øng bï trõ Cushing. Nh−ng khi HA t¨ng lªn thÓ tÝch m¸u trong
sä còng t¨ng, ICP t¨ng lªn(theo ®Þnh luËt Monro-Kellie-Burrow). ICP t¨ng c¶n trë viÖc l−u
th«ng DNT vµ c¸c m¹ch m¸u dÉn tíi ¸p lùc t−íi m¸u n·o gi¶m. §ã lµ vßng xo¾n bÖnh lý cña
phï n·o, lóc nµy ®· mÊt qu¸ tr×nh tù ®iÒu chØnh, huyÕt ¸p c¬ thÓ ®Õn lóc nµo ®ã kh«ng t¨ng
®−îc n÷a, bn r¬i vµo t×nh tr¹ng mÊt bï
Rèi lo¹n tuÇn hoµn n·o cã thÓ lµ tiªn ph¸t hoÆc thø ph¸t
- Tiªn ph¸t: do vÕt th−¬ng hoÆc do háa khÝ, do ph×nh m¹ch hoÆc dß ®éng- tÜnh m¹ch
chÊn th−¬ng, do bãc t¸ch ®éng m¹ch
- Thø ph¸t: do co th¾t ®m muén, do tho¸t vÞ chÌn Ðp ®m
3. Nhåi m¸u n·o
Do c¸c m¹ch m¸u bÞ chÌn Ðp trong qu¸ tr×nh tho¸t vÞ n·o
Nhåi m¸u thïy chÈm(++): do tho¸t vÞ thïy th¸i d−¬ng chÌn Ðp vµo ®m n·o sau
Nhåi m¸u thïy tr¸n(+): do tho¸t vÞ d−íi liÒm chÌn vµo nh¸nh cña ®m n·o tr−íc
HiÕm: chÌn Ðp ®m n·o gi÷a g©y nhåi m¸u nh©n x¸m trung −¬ng
Nhåi m¸u thïy chÈm do tho¸t vÞ th¸i d−¬ng
4. Ch¶y m¸u d−íi nhÖn
- NN: do giËp n·o, do t¨ng tÝnh thÊm thµnh m¹ch
- L©m sµng: §au ®Çu, buån n«n vµ n«n
+ KÝch thÝch t©m thÇn, d·y dôa kªu la
Ng. quang toµn_DHY34 - 14 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
+ Sî ¸nh s¸ng
+ Cøng g¸y, Kernig(+) sau 24h
+ DH TK khu tró(-)
+ Chäc èng sèng TL: DNT mµu ®á
- §iÒu trÞ: bÊt ®éng, an thÇn, co m¹ch, chèng phï n·o
H×nh ¶nh CT ch¶y m¸u khoang d−íi nhÖn: M¸u tô DMC cÊp tÝnh b¸n cÇu ph¶i(mòi tªn
nhá); XuÊt huyÕt d−íi nhÖn(mòi tªn lín): mê r·nh Sylvius vµ c¸c r·nh n·o ph¶i
5. XÑp n·o
- NN: do mÊt DNT, do rèi lo¹n qu¸ tr×nh s¶n sinh DNT(do øc chÕ ®¸m rèi mµng m¹ch)
- L©m sµng: gièng t¨ng ALNS
- §iÒu trÞ: bÊt ®éng, an thÇn, gi¶m ®au, truyÒn dÞch ®¼ng tr−¬ng(glucose 5%, ringer
lactat)
6. Tô n−íc d−íi mµng cøng: Lµ t×nh tr¹ng ø ®äng DNT n»m gi÷a mµng n·o cøng vµ
mµng nhÖn
7. Trµn dÞch n·o: do m¸u tô hoÆc giËp n·o g©y chÌn Ðp lµm t¾c cèng Sylvius
8. Trµn khÝ n·o: do vì xoang tr¸n hoÆc nÒn sä
9. Rß dÞch n·o tuû: do vì x−¬ng nÒn sä hay g©y viªm mµng n·o, apxe n·o
10. Rß ®m c¶nh trong víi xoang hang:
Ng. quang toµn_DHY34 - 15 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
* Nguyªn nh©n: vì nÒn sä tr−íc lµm g·y x−¬ng c¸nh b−ím nhá g©y r¸ch ®m c¶nh trong
n»m trong xoang hang. M¸u tõ ®m c¶nh trong qua lç r¸ch ch¶y vµo xoang tÜnh m¹ch hang
g©y rß ®m c¶nh trong - xoang hang
* Ph©n lo¹i:
Typ A: Dß trùc tiÕp ®m c¶nh vµo xoang hang
Typ B: Dß gi÷a nh¸nh n·o cña ®m c¶nh trong vµo xoang hang
Typ C: Dß gi÷a nh¸nh n·o cña ®m c¶nh ngßai vµo xoang hang
Typ D: Dß gi÷a nh¸nh n·o cña ®m c¶nh trong vµ ngßai vµo xoang hang
* L©m sµng:
- Cã tiÕng ®Ëp theo m¹ch ®Ëp nh− tiÕng cèi xay lóa ï ï ë trong ®Çu
- M¾t låi
- TiÕng thæi liªn tôc vµ rung miu nghe ë nh·n cÇu
* CËn l©m sµng:
- Siªu ©m Doppler:
- Chôp ®m n·o x¸c ®Þnh lç rß: chôp DSA(chôp ®m n·o sè xãa nÒn)
Ng. quang toµn_DHY34 - 16 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
Chôp chän läc vµo ®m c¶nh trong thÊy xoang hang gi·n réng, tÜnh m¹ch m¾t, tÜnh
m¹ch c¶nh trong gi·n réng
11. Ph×nh m¹ch vµ gi¶ ph×nh m¹ch
HiÕm gÆp nh−ng lµ quan träng hÇu hÕt lµ gi¶ ph×nh m¹ch.
C¬ chÕ: do khèi m¸u tô quanh ®éng m¹ch ®−îc m« mÒm l©n cËn bao bäc th«ng víi lßng
m¹ch
Ph¸t hiÖn nhê MRI
C©u 7. C¸c pp cËn l©m sµng chÈn ®o¸n chÊn th−¬ng sä n·o:
1. XQ sä n·o: phim th¼ng vµ nghiªng ®Ó t×m ®−êng vì x−¬ng
- Chôp Schiller: ph¸t hiÖn vì x−¬ng th¸i d−¬ng, x−¬ng ®¸
- Chôp Hirzt: ph¸t hiÖn vì x−¬ng nÒn sä
2. Chôp CT:
Cho biÕt tæn th−¬ng x−¬ng sä, n·o ®Æc biÖt lµ ph¸ hiÖn c¸c xuÊt huyÕt n·o cÊp, c¸c m¸u
tô, CT cßn gióp chän pp ®iÒu trÞ vµ tiªn l−îng
C¸c h×nh ¶nh CT trong CTSN:
- Tæn th−¬ng da vµ tæ chøc d−íi da ®Çu
- Tæn th−¬ng x−¬ng sä
Ng. quang toµn_DHY34 - 17 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
- M¸u tô NMC: h×nh thÊu kÝnh låi 2 mÆt víi tû träng cao
- M¸u tô DMC cÊp tÝnh: h×nh liÒm t¨ng tû täng
- M¸u tô DMC m¹n tÝnh: h×nh liÒn gi¶m hoÆc ®ång tû träng
- GiËp n·o: c¸c æ gi¶m tû träng, nÕu cã lÌm víi ch¶y m¸u th× cã nh÷ng æ nhá t¨ng tû
träng n»m trªn nÒn cña vïng gi¶m tû träng
Tæn th−¬ng da ®Çu vïng tr¸n, th¸i d−¬ng ph¶i
Ng. quang toµn_DHY34 - 18 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
G·y lâm x−¬ng tr¸n tr¸i cã m¶nh dêi
G·y x−¬ng gß m¸ tr¸i, thµnh sau bªn xoang hµm tr¸i cã m¶nh dêi lâm vµo trong xoang
Ng. quang toµn_DHY34 - 19 -
- §C PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng sä n·o
Ng. quang toµn_DHY34 - 20 -
nguon tai.lieu . vn