Xem mẫu
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
phÇn a:
cÊu tróc ®Ò thi tèt nghiÖp thpt n¨m 2009
m«n ®Þa lÝ
(C c Kh o thí và Ki m ñ nh ch t l ng B GD&ðTcông b tháng 11/2008)
I. PH N CHUNG CHO T T C THÍ SINH (8,0 ðI M)
Câu I. (3,0 ñi m)
ð a lý t nhiên
- V trí ñ a lý, ph m vi lãnh th .
- L ch s hình thành và phát tri n lãnh th .
- ð t nư c nhi u ñ i núi.
- Thiên nhiên ch u nh hư ng sâu s c c a bi n.
- Thiên nhiên nhi t ñ i m gió mùa
- Thiên nhiên phân hóa ña d ng.
- S d ng và b o v tài nguyên thiên nhiên.
- B o v môi trư ng và phòng ch ng thiên tai.
ð a lý dân cư
- ð c ñi m dân s và phân b dân cư.
- Lao ñ ng vi c làm.
- ðô th hóa.
Câu II. (2,0 ñi m)
Chuy n d ch cơ c u kinh t
ð a lý các ngành kinh t
- M t s v n ñ phát tri n và phân b nông nghi p (ñ c ñi m n n nông
nghi p, v n ñ phát tri n nông nghi p, v n ñ phát tri n ngành th y s n và lâm
nghi p, t ch c lãnh th nông nghi p).
- M t s v n ñ phát tri n và phân b công nghi p (cơ c u ngành công
nghi p, v n ñ phát tri n m t s ngành công nghi p tr ng ñi m, v n ñ t ch c
lãnh th công nghi p.
- M t s v n ñ phát tri n và phân b các ngành d ch v (giao thông v n t i
và thông tin liên l c, thương m i, du l ch).
Câu III. (3,0 ñi m)
ð a lý các vùng kinh t
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
- V n ñ khai thác th m nh trung du và mi n núi B c B .
- V n ñ chuy n d ch cơ c u kinh t theo ngành ñ ng b ng sông H ng.
- V n ñ phát tri n kinh t -xã h i B c Trung B
- V n ñ phát tri n kinh t - xã h i duyên h i Nam Trung B .
- V n ñ khai thác th m nh Tây Nguyên.
- V n ñ khai thác lãnh th theo chi u sâu ðông Nam B .
- V n ñ s d ng h p lý và c i t o t nhiên ñ ng b ng sông C u Long.
- V n ñ phát tri n kinh t , an ninh qu c phòng Bi n ðông và các ñ o, qu n
ñ o.
- Các vùng kinh t tr ng ñi m.
ð a lý ñ a phương (ñ a lý t nh, thành ph )
II. PH N RIÊNG (2,0 ðI M)
Thí sinh h c chương trình nào thì ch ñư c làm câu dành riêng cho chương
trình ñó (câu IV.a ho c IV.b).
Câu IV.a. theo chương trình Chu n (2,0 ñi m)
N i dung n m trong chương trình Chu n ñã nêu trên.
Câu IV.b. Theo chương trình Nâng cao (2,0 ñi m)
N i dung n m trong chương trình Nâng cao. Ngoài ph n n i dung ñã nêu
trên, b sung các n i dung sau ñây:
- Ch t lư ng cu c s ng (thu c ph n ð a lý dân cư).
- Tăng trư ng t ng s n ph m trong nư c (thu c ph n ð a lý kinh t - Chuy n
d ch cơ c u kinh t .
- V n ñ t và s d ng v n ñ t (thu c ph n ð a lý kinh t - M t s v n ñ phát
tri n và phân b nông nghi p).
- V n ñ lương th c, th c ph m ñ ng b ng sông C u Long (thu c ph n ð a
lý kinh t - ð a lý các vùng kinh t ).
+ Lưu ý : Vi c ki m tra các k năng ñ a lý ñư c k t h p khi ki m tra các n i dung
nói trên. Các k năng ñư c ki m tra g m:
- K năng v b n ñ : ñ c b n ñ Atlat ð a lý Vi t Nam (không v lư c ñ ).
Yêu c u s d ng Atlat ð a lý Vi t Nam do Nhà xu t b n Giáo d c phát hành t
năm 2005 tr l i ñây.
- K năng v bi u ñ : v , nh n xét và gi i thích; ñ c bi u ñ cho trư c.
- K năng v b ng s li u: tính toán, nh n xét.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
PhÇn B
kiÕn thøc c¬ b¶n
I. PhÇn chung cho tÊt c¶ thÝ sinh (8,0 ®iÓm)
C©u I. (3,0 ®iÓm)
§Þa lÝ tù nhiªn ViÖt Nam
VÞ trÝ ®Þa lÝ, ph¹m vi l·nh thæ
1. VÞ trÝ ®Þa lÝ
- N−íc ViÖt Nam n»m ë r×a phÝa ®«ng cña b¸n ®¶o §«ng D−¬ng, gÇn trung t©m cña
khu vùc §«ng Nam ¸.
+ Trªn ®Êt liÒn gi¸p : Trung Quèc, L o, C¨m-pu-chia;
+ Trªn biÓn gi¸p : Trung Quèc, C¨m-pu-chia, Phi-lip-pin, Ma-lai-xi-a, Bru-n©y, In-®«-
nª-xi-a, Xin-ga-po, Th¸i Lan.
- PhÇn trªn ®Êt liÒn :
§iÓm cùc VÜ ®é/Kinh §Þa ®iÓm
®é
23o23'B
B¾c X Lòng Có, huyÖn §ång V¨n, tØnh H Giang
8o34'B
Nam X §Êt Mòi, huyÖn Ngäc HiÓn, tØnh C Mau
102o09'§
T©y X SÝn ThÇu, huyÖn M−êng NhÐ, tØnh §iÖn Biªn
o
§«ng 109 24'§ X V¹n Th¹nh, huyÖn V¹n Ninh, tØnh Kh¸nh Ho
- PhÇn trªn biÓn : hÖ täa ®é ®Þa lÝ kÐo d i tíi tËn kho¶ng vÜ ®é 6o50'B v tõ kho¶ng kinh
®é 101o § ®Õn trªn 117o 20' § t¹i BiÓn §«ng.
- Kinh tuyÕn 1050§ ch¹y qua n−íc ta, nªn ®¹i bé phËn l nh thæ n»m trong khu vùc mói
giê thø 7.
2. Ph¹m vi l·nh thæ
a) Vïng ®Êt : gåm to n bé phÇn ®Êt liÒn v c¸c h¶i ®¶o, tæng diÖn tÝch : 331.212km2.
- Biªn giíi trªn ®Êt liÒn :
+ H¬n 4500 km (®−êng biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc d i h¬n 1400 km, ViÖt Nam -
L o d i gÇn 2100 km, ViÖt Nam - Cam-pu-chia d i h¬n 1100 km). PhÇn lín biªn giíi n»m ë
miÒn nói, cßn l¹i n»m ë vïng ®ång b»ng.
+ PhÇn lín biªn giíi n−íc ta n»m ë khu vùc miÒn nói. ViÖc th«ng th−¬ng víi c¸c n−íc
l¸ng giÒng ®−îc tiÕn h nh qua c¸c cöa khÈu.
- §−êng bê biÓn : 3260 km, ch¹y tõ Mãng C¸i (Qu¶ng Ninh) ®Õn H Tiªn (Kiªn
Giang).
- Cã h¬n 4000 hßn ®¶o lín nhá
+ PhÇn lín l c¸c ®¶o ven bê.
+ Hai quÇn ®¶o ë ngo i kh¬i xa trªn BiÓn §«ng : quÇn ®¶o Ho ng Sa (thuéc th nh phè
§ N½ng) v quÇn ®¶o Tr−êng Sa (thuéc tØnh Kh¸nh Ho ).
b) Vïng biÓn
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
- Vïng biÓn cña n−íc ta gåm : néi thuû, l nh h¶i, vïng tiÕp gi¸p l nh h¶i, vïng ®Æc
quyÒn vÒ kinh tÕ v thÒm lôc ®Þa.
+ Néi thuû l vïng n−íc tiÕp gi¸p víi ®Êt liÒn, ë phÝa trong ®−êng c¬ së.
+ L nh h¶i l vïng biÓn thuéc chñ quyÒn quèc gia trªn biÓn, cã chiÒu réng 12 h¶i lÝ (1
h¶i lÝ = 1852 m).
+ Vïng tiÕp gi¸p l nh h¶i
• L vïng biÓn ®−îc quy ®Þnh nh»m ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn chñ quyÒn cña
n−íc ven biÓn, réng 12 h¶i lÝ.
• Trong vïng n y, nh n−íc ta cã quyÒn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o an
ninh, quèc phßng, kiÓm so¸t thuÕ quan, c¸c quy ®Þnh vÒ y tÕ, m«i tr−êng, nhËp
c−...
+ Vïng ®Æc quyÒn vÒ kinh tÕ
• L vïng tiÕp liÒn víi l nh h¶i v hîp víi l nh h¶i th nh mét vïng biÓn réng 200
h¶i lÝ tÝnh tõ ®−êng c¬ së.
• ë vïng n y, nh n−íc ta cã chñ quyÒn ho n to n vÒ kinh tÕ nh−ng vÉn ®Ó c¸c
n−íc kh¸c ®−îc ®Æt èng dÉn dÇu, d©y c¸p ngÇm v t u thuyÒn, m¸y bay n−íc
ngo i ®−îc tù do vÒ h ng h¶i v h ng kh«ng theo C«ng −íc quèc tÕ quy ®Þnh.
+ ThÒm lôc ®Þa
• L phÇn ngÇm d−íi biÓn v lßng ®Êt d−íi ®¸y biÓn thuéc phÇn lôc ®Þa kÐo d i,
më réng ra ngo i l nh h¶i cho ®Õn bê ngo i cña r×a lôc ®Þa, cã ®é s©u kho¶ng
200 m hoÆc h¬n n÷a.
• Nh n−íc ta cã chñ quyÒn ho n to n vÒ mÆt th¨m dß, khai th¸c, b¶o vÖ v qu¶n
lÝ c¸c t i nguyªn thiªn nhiªn ë thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam.
- Vïng biÓn ViÖt Nam cã diªn tÝch kho¶ng 1 triÖu km2 t¹i BiÓn §«ng.
c) Vïng trêi
- L kho¶ng kh«ng gian kh«ng giíi h¹n ®é cao bao trïm lªn trªn l nh thæ n−íc ta.
- Trªn ®Êt liÒn ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®−êng biªn giíi.
- Trªn biÓn l ranh giíi bªn ngo i cña l nh h¶i v kh«ng gian c¸c ®¶o.
3. ý nghÜa cña vÞ trÝ ®Þa lÝ ViÖt Nam
a) ý nghÜa tù nhiªn
− VÞ trÝ ®Þa lÝ ® quy ®Þnh ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña thiªn nhiªn n−íc ta mang tÝnh chÊt
nhiÖt ®íi Èm giã mïa.
+ N»m ho n to n trong vïng nhiÖt ®íi ë b¸n cÇu B¾c nªn cã nÒn nhiÖt ®é cao.
+ N»m trong khu vùc th−êng xuyªn chÞu ¶nh h−ëng cña giã MËu dÞch v giã mïa ch©u
¸ nªn khÝ hËu cã hai mïa râ rÖt.
+ ChÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c cña biÓn nªn th¶m thùc vËt bèn mïa xanh tèt.
− N−íc ta n»m ë vÞ trÝ tiÕp gi¸p gi÷a lôc ®Þa v ®¹i d−¬ng liÒn kÒ víi v nh ®ai sinh
kho¸ng Th¸i B×nh D−¬ng v v nh ®ai sinh kho¸ng §Þa Trung H¶i, trªn ®−êng di l−u v di c−
cña nhiÒu lo i ®éng thùc vËt nªn cã nhiÒu t i nguyªn kho¸ng s¶n v t i nguyªn sinh vËt v«
cïng quý gi¸.
− VÞ trÝ v h×nh thÓ n−íc ta ® t¹o nªn sù ph©n ho¸ ®a d¹ng cña tù nhiªn gi÷a miÒn B¾c
víi miÒn Nam, gi÷a miÒn nói v ®ång b»ng, ven biÓn, h¶i ®¶o.
− N−íc ta còng n»m trong vïng cã nhiÒu thiªn tai : b o, lò lôt, h¹n h¸n th−êng x¶y ra
h»ng n¨m.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
b) ý nghÜa kinh tÕ, v¨n ho¸ − x héi v quèc phßng
- VÒ kinh tÕ
+ ViÖt Nam n»m trªn ng t− ®−êng h ng h¶i v h ng kh«ng quèc tÕ quan träng, t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho n−íc ta giao l−u víi c¸c n−íc trong khu vùc v trªn thÕ giíi.
+ N−íc ta cßn l cöa ngâ më lèi ra biÓn thuËn tiÖn cho c¸c n−íc L o, c¸c khu vùc §«ng
B¾c Th¸i Lan v Cam-pu-chia, T©y Nam Trung Quèc.
+ VÞ trÝ ®Þa lÝ thuËn lîi cña n−íc ta cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc ph¸t triÓn c¸c
ng nh kinh tÕ, c¸c vïng l nh thæ, t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, héi nhËp víi c¸c
n−íc trªn thÕ giíi, thu hót vèn ®Çu t− cña n−íc ngo i.
- VÒ v¨n ho¸ - x héi : vÞ trÝ ®Þa lÝ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho n−íc ta chung sèng ho
b×nh, hîp t¸c h÷u nghÞ v cïng ph¸t triÓn víi c¸c n−íc, ®Æc biÖt l víi c¸c n−íc l¸ng giÒng v
c¸c n−íc trong khu vùc §«ng Nam ¸.
- VÒ an ninh, quèc phßng:
+ N−íc ta cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng ë vïng §«ng Nam ¸, mét khu vùc kinh tÕ
rÊt n¨ng ®éng v nh¹y c¶m víi nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ trªn thÕ giíi.
+ BiÓn §«ng ®èi víi n−íc ta l mét h−íng chiÕn l−îc quan träng trong c«ng cuéc x©y
dùng, ph¸t triÓn kinh tÕ v b¶o vÖ ®Êt n−íc.
LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l·nh thæ ViÖt Nam
1. Giai ®o¹n TiÒn Cambri
L giai ®o¹n h×nh th nh nÒn mãng ban ®Çu cña l nh thæ ViÖt Nam víi c¸c ®Æc ®iÓm :
a) Giai ®o¹n cæ nhÊt v kÐo d i nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn l nh thæ ViÖt Nam
- DiÔn ra trong kho¶ng 2 tØ n¨m, kÕt thóc c¸ch ®©y 542 triÖu n¨m.
- C¸c ®¸ biÕn chÊt cæ : cã ë Kon Tum, Ho ng Liªn S¬n.
b) DiÔn ra trong mét ph¹m vi hÑp trªn phÇn l nh thæ n−íc ta hiÖn nay
- TËp trung ë khu vùc nói cao Ho ng Liªn S¬n v Trung Trung Bé.
c) C¸c ®iÒu kiÖn cæ ®Þa lÝ cßn rÊt s¬ khai v ®¬n ®iÖu
- XuÊt hiÖn th¹ch quyÓn, líp khÝ quyÓn rÊt máng.
- Thñy quyÓn b¾t ®Çu xuÊt hiÖn.
- Sinh vËt cßn ë d¹ng s¬ khai nguyªn thñy (t¶o, ®éng vËt th©n mÒm)
2. Giai ®o¹n Cæ kiÕn t¹o
Cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn lÞch sö ph¸t triÓn cña tù nhiªn n−íc ta.
a) DiÔn ra trong thêi gian kh¸ d i
- KÐo d i tíi 475 triÖu n¨m.
- ChÊm døt c¸ch ®©y 65 triÖu n¨m.
b) Cã nhiÒu biÕn ®éng m¹nh mÏ nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn tù nhiªn n−íc ta
- Cã c¸c k× vËn ®éng t¹o nói : Calª®«ni, HÐcxi ni (®¹i Cæ sinh) ; In®«nªxini, Kimªri
(Trung sinh).
- §Êt ®¸ rÊt cæ, cã c¶ : trÇm tÝch, macma, biÕn chÊt.
- C¸c ®¸ trÇm tÝch ph©n bè réng kh¾p trªn l nh thæ
+ §¸ v«i tuæi §ªv«n v Cacbon - Pecmi cã nhiÒu ë miÒn B¾c.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
+ TrÇm tÝch lôc ®Þa ®¹i Trung sinh båi lÊp ë c¸c vïng tròng hinhd th nh nªn c¸c má
than ë Qu¶ng Ninh, Qu¶ng Nam.
+ §¸ c¸t kÕt, cuéi kÕt m u ®á sÉm ë khu vùc §«ng B¾c.
- C¸c ho¹t ®éng uèn nÕp v n©ng lªn diÔn ra ë nhiÒu n¬i
+ Trong ®¹i Cæ sinh : ®Þa khèi Th−îng nguån s«ng Ch¶y, khèi n©ng ViÖt B¾c, ®Þa khèi
Kon Tum.
+ Trong ®¹i Trung sinh : c¸c d y nói h−íng t©y b¾c - ®«ng nam ë T©y B¾c v B¾c Trung
Bé, c¸c d y nói h−íng vßng cung ë §«ng B¾c v khu vùc nói cao ë Nam Trung Bé.
- Cã c¸c ®øt g y, ®éng ®Êt víi c¸c lo¹i ®¸ macma (x©m nhËp, phun tr o), c¸c kho¸ng
s¶n quý (®ång, s¾t, thiÕc, v ng, b¹c, ®¸ quý)
c) Líp vá c¶nh quan ®Þa lÝ nhiÖt ®íi ë n−íc ta ® rÊt ph¸t triÓn
- C¸c ®iÒu kiÖn cæ ®Þa lÝ cña vïng nhiÖt ®íi Èm ë n−íc ta ® h×n tahnhf v ph¸t triÓn
thuËn lîi
VÒ c¬ b¶n, ®¹i bé phËn l nh thæ n−íc ta hiÖn nay ® ®−îc ®Þnh h×nh tõ khi kÕt thóc giai
®o¹n Cæ kiÕn t¹o.
3. Giai ®o¹n T©n kiÕn t¹o
a) DiÔn ra ng¾n nhÊt trong lÞch sö h×nh th nh v ph¸t triÓn cña tù nhiªn n−íc ta
- ChØ míi b¾t ®Çu c¸ch ®©y 65 triÖu n¨m.
- VÉn tiÕp diÔn cho ®Õn ng y nay.
b) ChÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña k× vËn ®éng t¹o nói Anp¬ - Himalya v nh÷ng biÕn
®æi khÝ hËu cã quy m« to n cÇu
- VËn ®éng t¹o nói Anp¬ - Himalaya t¸c ®éng ®Õn n−íc ta c¸ch ®©y kho¶ng 23 triÖu
n¨m, cho ®Õn ng y nay.
- C¸c ho¹t ®éng x¶y ra : uèn nÕp, ®øt g y, phun tr o macma, n©ng cao v h¹ thÊp ®Þa
h×nh, båi lÊp c¸c bån tròng lôc ®Þa.
- KhÝ hËu Tr¸i §Êt
+ Cã nh÷ng biÕn ®æi lín víi nh÷ng thêi k× b¨ng h g©y nªn t×nh tr¹ng dao ®éng lín cña
mùc n−íc biÓn.
+ § cã nhiÒu lÇn biÓn tiÕn v biÓn lïi (dÊu vÕt ®Ó l¹i : c¸c thÒm biÓn, cån c¸t...).
c) L giai ®o¹n tiÕp tôc ho n thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn l m cho ®Êt n−íc ta cã diÖn
m¹o v ®Æc ®iÓm tù nhiªn nh− hiÖn nay.
- ¶nh h−ëng cña vËn ®éng T©n kiÕn t¹o
+ Mét sè vïng nói ®−îc n©ng lªn (®iÓn h×nh l Ho ng Liªn S¬n), ®Þa h×nh trÎ l¹i,.
+ C¸c qu¸ tr×nh ®Þa m¹o (x©m thùc, båi tô) ®−îc ®Èy m¹nh.
+ HÖ thèng s«ng suèi ® båi ®¾p nªn nh÷ng ®ång b»ng ch©u thæ réng lín (®iÓn h×nh l
®ång b»ng B¾c Bé v ®ång b»ng Nam Bé).
+ C¸c kho¸ng s¶n cã nguån gèc ngo¹i sinh ®−îc h×nh th nh (dÇu má, khÝ tù nhiªn, than
n©u, b«xit,...).
- C¸c ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm ® ®−îc thÓ hiÖn râ nÐt :
+ Phong hãa v h×nh th nh ®Êt.
+ NhiÖt Èm dåi d o.
+ S«ng ngßi v n−íc ngÇm phong phó.
+ Thæ nh−ìng v sinh vËt phong phó v ®a d¹ng.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
®Êt n−íc nhiÒu ®åi nói
1. §Æc ®iÓm chung cña dÞa h×nh
a) §Þa h×nh ®åi nói chiÕm phÇn lín diÖn tÝch, nh−ng chñ yÕu l ®åi nói thÊp.
- §åi nói chiÕm tíi 3/4 diÖn tÝch l nh thæ, ®ång b»ng chØ chiÕm 1/4 diÖn tÝch.
- §Þa h×nh ®ång b»ng v ®åi nói thÊp (d−íi 1000 m) chiÕm 85% diÖn tÝch. §Þa h×nh nói
cao (trªn 2000m) chØ chiÕm 1% diÖn tÝch c¶ n−íc.
b) CÊu tróc ®Þa h×nh kh¸ ®a d¹ng
- §Þa h×nh n−íc ta ®−îc vËn ®éng T©n kiÕn t¹o l m trÎ l¹i v cã tÝnh ph©n bËc râ rÖt.
- §Þa h×nh thÊp dÇn tõ t©y b¾c xuèng ®«ng nam.
- CÊu tróc ®Þa h×nh gåm hai h−íng chÝnh :
+ H−íng t©y b¾c - ®«ng nam ; thÓ hiÖn râ rÖt tõ h÷u ng¹n s«ng Hång ®Õn d y B¹ch M .
+ H−íng vßng cung : thÓ hiÖn ë vïng nói §«ng B¾c v khu vùc Nam Trung Bé (Tr−êng
S¬n Nam).
c) §Þa h×nh cña vïng nhiÖt ®íi Èm giã mïa. C¸c biÓu hiÖn :
- BÒ mÆt ®Þa h×nh bÞ c¾t xÎ ; ®Êt bÞ b o mßn, röa tr«i,...
- §Êt ®¸ vôn bë, hiÖn t−îng ®Êt tr−ît, ®¸ lë phæ biÕn.
- Cã nhiÒu d¹ng ®Þa h×nh cacxt¬ (hang ®éng ngÇm, suèi c¹n, thung kh«,...).
- Mét sè d¹ng ®Þa h×nh ®Æc biÖt : ® m lÇy - than bïn, b i triÒu ®−íc - vÑt, c¸c bê biÓn
san h«,...
d) §Þa h×nh chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ cña con ng−êi : con ng−êi san nói, ® o hå, ®¾p ®¹p
ng¨n s«ng,....
2. C¸c khu vùc ®Þa h×nh
a) Khu vùc ®åi nói
- §Þa h×nh nói : chia th nh 4 vïng
+ Vïng nói §«ng B¾c : n»m ë t¶ ng¹n s«ng Hång.
• §Þa h×nh nói thÊp chiÕm phÇn lín diÖn tÝch.
• Cã 4 c¸nh cung lín chôm ®Çu ë Tam §¶o, më ra vÒ phÝa b¾c v phÝa ®«ng :
S«ng G©m Ng©n S¬n, B¾c S¬n, §«ng TriÒu.
• H−íng nói : vßng cung. C¸c thung lòng s«ng còng theo h−íng vßng cung (s«ng
CÇu, s«ng Th−¬ng, s«ng Lôc Nam,..)
• §Þa h×nh thÊp dÇn tõ t©y b¾c - ®«ng nam. Nh÷ng ®Ønh nói cao trªn 2000 m n»m
trªn vïng Th−îng nguån s«ng Ch¶y. C¸c khèi nói ®¸ v«i ®å sé cao trªn 1000 m
n»m ë biªn giíi ViÖt - Trung. Trung t©m l vïng ®åi nói thÊp 500 - 600 m.
+ Vïng nói T©y B¾c : n»m gi÷a s«ng Hång v s«ng C¶.
• Cã ®Þa h×nh cao nhÊt n−íc ta.
• Cã 3 m¹ch nói lín h−íng t©y b¾c - ®«ng nam (PhÝa ®«ng l d y Ho ng Liªn S¬n
ch¹y d i tõ biªn giíi ViÖt - Trung ®Õn khuûu s«ng § , phÝa t©y l ®Þa h×nh nói
trung b×nh cña c¸c d y nói ch¹y däc biªn giíi ViÖt - L o tõ Khoan La San ®Õn
C¶ ; ë gi÷a thÊp h¬n l d y nói, c¸c s¬n nguyªn, cao nguyªn ®¸ v«i tõ Phong
Thæ ®Õn Méc Ch©u tiÕp nèi nh÷ng ®åi nói ®¸ v«i ë Ninh B×nh - Thanh Ho¸).
• H−íng nói chr yÕu : t©y b¾c - ®«ng nam. C¸c thung lòng s«ng cïng h−íng (s«ng
§ , s«ng M , s«ng Chu,...).
• §Þa h×nh thÊp dÇn tõ t©y b¾c - ®«ng nam.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
+ Vïng nói Tr−êng S¬n B¾c : tõ phÝa nam s«ng C¶ tíi d y B¹ch M .
• Gåm c¸c d y nói song song v so le theo h−íng T©y B¾c - §«ng Nam.
• ThÊp v hÑp ngang
• §−îc n©ng cao ë hai ®Çu (phÝa b¾c l vïng nói T©y NghÖ An v phÝa nam l vïng
nói T©y Thõa Thiªn HuÕ), thÊp tròng ë gi÷a (vïng ®¸ v«i Qu¶ng B×nh v vïng ®åi
nói thÊp Qu¶ng TrÞ).
+ Vïng nói Tr−êng S¬n Nam : tõ B¹ch M ®Õn cùc Nam Trung Bé.
• Gåm c¸c khèi nói v cao nguyªn. H−íng vßng cung, quay l−ng ra biÓn.
• Khèi nói Kon Tum v khèi nói cùc Nam Trung Bé ®−îc n©ng cao, ®å sé; vïng
nói Qu¶ng Ng i, B×nh §Þnh thÊp xuèng h¬n.
• Cã sù bÊt ®èi xøng râ rÖt gi÷a hai s−ên : phÝa ®«ng s−ên dèc cña c¸c ®Ønh cao
trªn 2000m. PhÝa t©y l c¸c bÒ mÆt cao nguyªn badan Pl©y Ku, §¨k L¨k, M¬
N«ng, Di Linh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, cã ®é cao 500 - 800 - 1000 m v c¸c b¸n
b×nh nguyªn xen ®åi.
- §Þa h×nh b¸n b×nh nguyªn v vïng ®åi trung du
- B¸n b×nh nguyªn ë §«ng Nam Bé víi bËc thÒm phï sa cæ ë ®é cao kho¶ng 100 m v
bÒ mÆt phñ badan ®é cao kho¶ng 200 m.
- §Þa h×nh ®åi trung du phÇn nhiÒu là c¸c thÒm phï sa cæ bÞ chia c¾t do t¸c ®éng cña
dßng ch¶y. D¶i ®åi trung du réng nhÊt n»m ë r×a ®ång b»ng s«ng Hång v thu hÑp ë r×a ®ång
b»ng ven biÓn miÒn Trung.
b) Khu vùc ®ång b»ng
- §ång b»ng ch©u thæ s«ng : gåm ®ång b»ng s«ng Hång v ®ång b»ng s«ng Cöu Long,
®−îc th nh t¹o v ph¸t triÓn do phï sa s«ng båi tô dÇn trªn mét vÞnh biÓn n«ng, thÒm lôc ®Þa
më réng.
+ §ång b»ng s«ng Hång
L ®ång b»ng båi tô phï sa cña hÖ thèng s«ng Hång v hÖ thèng s«ng Th¸i
•
B×nh, ®−îc con ng−êi khai ph¸ tõ l©u v biÕn ®æi m¹nh.
DiÖn tÝch : kho¶ng 15 ngh×n km2.
•
§Þa h×nh cao ë r×a phÝa t©y v t©y b¾c, thÊp dÇn ra biÓn v bÞ chia c¾t th nh
•
nhiÒu «. Do cã ®ª ven s«ng ng¨n lò nªn vïng trong ®ª kh«ng ®−îc båi phï sa
h ng n¨m, t¹o th nh c¸c bËc ruéng cao b¹c m u v c¸c « tròng ngËp n−íc, vïng
ngo i ®ª ®−îc båi phï sa h ng n¨m.
+ §ång b»ng s«ng Cöu Long (T©y Nam Bé)
• L ®ång b»ng ch©u thæ ®−îc båi tô phï sa h»ng n¨m cña s«ng TiÒn v s«ng
HËu.
• DiÖn tÝch : kho¶ng 40 ngh×n km2.
• §Þa h×nh thÊp, ph¼ng. Trªn bÒ mÆt ®ßng b»ng cã m¹ng l−íi kªnh r¹ch ch»ng
chÞt ; vÒ mïa lò, n−íc ngËp trªn diÖn réng. cßn vÒ mïa c¹n, n−íc triÒu lÊn m¹nh
l m cho gÇn 2/3 diÖn tÝch ®ång b»ng l ®Êt mÆn, ®Êt phÌn. §ång b»ng cã c¸c
vïng tròng lín nh− §ång Th¸p M−êi, Tø gi¸c Long Xuyªn....
- §ång b»ng ven biÓn : d¶i ®ång b»ng ven biÓn miÒn Trung
+ BiÓn ®ãng vai trß chñ yÕu trong sù h×nh th nh d¶i ®ång b»ng, nªn ®Êt th−êng nghÌo,
nhiÒu c¸t, Ýt phï sa s«ng.
+ Tæng diÖn tÝch kho¶ng 15 ngh×n km2.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
+ §ång b»ng phÇn nhiÒu hÑp ngang v bÞ chia c¾t th nh nhiÒu ®ång b»ng nhá. ChØ cã
mét v i ®ång b»ng ®−îc më réng ë c¸c cöa s«ng lín : ®ång b»ng Thanh Ho¸, NghÖ An, Tuy
Ho .
+ ë nhiÒu ®ång b»ng th−êng cã sù ph©n chia l m 3 d¶i : gi¸p biÓn l cån c¸t, ®Çm ph¸;
gi÷a l vïng thÊp tròng ; d¶i trong cïng ® ®−îc båi tô th nh ®ång b»ng.
3. ThÕ m¹nh v h¹n chÕ vÒ tù nhiªn cña c¸c khu vùc ®åi nói v ®ång b»ng ®èi víi
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
a) Khu vùc ®åi nói
- C¸c thÕ m¹nh
+ Kho¸ng s¶n : khu vùc ®åi nói tËp trung nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n (®ång, ch×, thiÕc, s¾t,
b«xit, apatit, ®¸ v«i, than ®¸, vËt liÖu x©y dùng,...§ã l nguyªn, nhiªn liÖu cho nhiÒu ng nh
c«ng nghiÖp.
+ Rõng v ®Êt trång :
• T¹o c¬ së cho ph¸t triÓn nÒn n«ng, l©m nghiÖp nhiÖt ®íi.
• Rõng gi u cã vÒ th nh phÇn lo i ®éng, thùc vËt ; trong ®ã nhiÒu lo i quý hiÕm.
• C¸c bÒ mÆt cao nguyªn v c¸c thung lòng t¹o thuËn lîi cho viÖc h×nh th nh c¸c
vïng chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®¹i gia
sóc.
• Ngo i c¸c c©y trång, vËt nu«i nhiÖt ®íi, ë vïng cao cßn cã thÓ nu«ii trång ®−îc
c¸c lo i ®éng, thùc vËt cËn nhiÖt v «n ®íi.
• §Êt ®ai vïng b¸n b×nh nguyªn v ®åi trung du thÝch hîp ®Ó trång c¸c c©y c«ng
nghiÖp, c©y ¨n qu¶ v c©y l−¬ng thùc.
+ Nguån thuû n¨ng : c¸c s«ng miÒn nói cã tiÒm n¨ng thuû ®iÖn rÊt lín.
+ TiÒm n¨ng du lÞch : miÒn nói cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh du lÞch
(tham quan, nghØ d−ìng, du lÞch sinh th¸i,...).
- C¸c mÆt h¹n chÕ
+ §Þa h×nh bÞ chia c¾t m¹nh, nhiÒu s«ng suèi, hÎm vùc, s−ên dèc g©y trë ng¹i cho giao
th«ng, cho viÖc khai th¸c t i nguyªn v giao l−u kinh tÕ gi÷a c¸c vïng.
+ Do m−a nhiÒu, ®é dèc lín, miÒn nói cßn l n¬i x¶y ra nhiÒu thiªn tai (lò nguån, lò
quÐt, xãi mßn, tr−ît lë ®Êt,...).
+ T¹i c¸c ®øt g y s©u cã nguy c¬ ph¸t sinh ®éng ®Êt.
+ C¸c thiªn tai kh¸c : lèc, m−a ®¸, s−¬ng muèi, rÐt h¹i.. th−êng g©y t¸c h¹i lín cho s¶n
xuÊt v ®êi sèng d©n c−.
b) Kkhu vùc ®ång b»ng
- C¸c thÕ m¹nh
+ L c¬ së ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i n«ng s¶n, m n«ng
s¶n chÝnh l lóa g¹o.
+ Cung cÊp c¸c nguån lîi thiªn nhiªn kh¸c (kho¸ng s¶n, thuû s¶n v l©m s¶n).
+ L n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tËp trung c¸c th nh phè, c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c
trung t©m th−¬ng m¹i.
- H¹n chÕ : c¸c thiªn tai nh− b o, lôt, h¹n h¸n,... th−êng x¶y ra.
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
- ®Ò c−¬ng «n tËp tèt nghiÖp thpt n¨m 2009 m«n ®Þa lÝ
thiªn nhiªn chÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c cña biÓn
1. Kh¸i qu¸t vÒ BiÓn §«ng
- BiÓn réng, cã diÖn tÝch 3,477 triÖu km2
- BiÓn t−¬ng ®èi kÝn.
- N»m trong vïng nhiÖt ®íi Èm giã mïa
2. ¶ nh h−ëng cña BiÓn §«ng ®Õn thiªn nhiªn ViÖt Nam
a) KhÝ hËu
- T¨ng ®é Èm cña c¸c khèi khÝ qua biÓn, mang l¹i cho n−íc ta l−îng m−a v ®é Èm lín,
l m dÞu bít thêi tiÕt nãng bøc trong mïa h¹ v gi¶m bít tÝnh chÊt kh¾c nghiÖt cña thêi tiÕt
l¹nh kh« trong mïa ®«ng.
b) §Þa h×nh v c¸c hÖ sinh th¸i vïng ven biÓn
- C¸c d¹ng ®Þa h×nh ven biÓn rÊt ®a d¹ng : vÞnh cöa s«ng, c¸c bê biÓn m i mßn, c¸c tam
gi¸c ch©u cã b i triÒu réng, c¸c b i c¸t ph¼ng, c¸c ®Çm ph¸, cån c¸t, c¸c vòng vÞnh n−íc s©u,
c¸c ®¶o ven bê v nh÷ng r¹n san h«...
- C¸c hÖ sinh th¸i vïng ven biÓn rÊt ®a d¹ng v gi u cã.
+ HÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn : diÖn tÝch réng, cho n¨ng suÊt sinh häc cao.
+ C¸c hÖ sinhh th¸i trªn ®Êt phÌn v hÖ sinh th¸i rõng trªn ®¶o còng rÊt ®a d¹ng v
phong phó.
c) T i nguyªn thiªn nhiªn vïng biÓn
- T i nguyªn kho¸ng s¶n : dÇu khÝ (cã tr÷ l−îng lín v gi¸ trÞ nhÊt), c¸c má sa kho¸ng
nh− ti tan, c¸c b i c¸t ven biÓn (tr÷ l−îng lín). Vïng ven biÓn thuËn lîi cho nghÒ l m muèi.
- T i nguyªn h¶i s¶n : sinh vËt gi u th nh phÇn lo i v cã n¨ng suÊt sinh häc cao, nhÊt
l ë ven bê. Trong BiÓn §«ng cã tíi trªn 2000 lo i c¸, h¬n 100 lo i t«m, kho¶ng v i chôc lo i
mùc, h ng ngh×n lo i sinh vËt phï du v sinh vËt ®¸y.
+ Ven c¸c ®¶o, nhÊt l hai quÇn ®¶o lín Ho ng Sa v Tr−êng Sa cßn cã c¸c r¹n san h«
v c¸c lo i sinh vËt kh¸c tËp trung.
d) Thiªn tai
- B o : mçi n¨m trung b×nh cã 3 ®Õn 4 c¬n b o trùc tiÕp tõ BiÓn §«ng ®æ v o n−íc ta,
g©y nhiÒu thiÖt h¹i nÆng nÒ cho s¶n xuÊt v ®êi sèng.
- S¹t lë bê biÓn : x¶y ra nhiÒu ë d¶i bê biÓn Trung Bé.
- C¸t bay, c¸t ch¶y lÊn chiÕm ruéng v−ên, l ng m¹c v l m hoang ho¸ ®Êt ®ai ë vïng
ven biÓn miÒn Trung.
Thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa
1. KhÝ hËu nhiÖt ®íi Èm giã mïa
a) TÝnh chÊt nhiÖt ®íi
- N−íc ta n»m trong vïng néi chÝ tuyÕn. H»ng n¨m, l nh thæ n−íc ta nhËn ®−îc l−îng
bøc x¹ mÆt trêi lín v mäi n¬i trong n¨m ®Òu cã hai lÇn MÆt Trêi qua thiªn ®Ønh.
- Tæng bøc x¹ lín, c©n b»ng bøc x¹ d−¬ng quanh n¨m.
- NhiÖt ®é trung b×nh n¨m cao, trªn 20oC (trõ vïng nói cao), tæng sè giê n¾ng tuú n¬i
tõ 1400 - 3000 giê/n¨m.
b) L−îng m−a, ®é Èm lín
Tr−êng THPT TrÇn H−ng §¹o Gi¸o viªn: §o n Kim ThiÕt
nguon tai.lieu . vn
