Đề cương bài giảng Quản trị nhân lực - ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Hưng Yên

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT HƯNG YÊN
KHOA KINH TẾ

ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG
QUẢN TRỊ NHÂN LỰC
(Tài liệu lưu hành nội bộ)

Hưng Yên

CHƢƠNG 1: VAI TRÒ CỦA QUẢN TRỊ NHÂN SỰ
TRONG CÁC TỔ CHỨC
1.1. Đối tƣợng và nội dung môn học Quản trị nhân lực
1.1.1. Đối tƣợng môn học Quản trị nhân lực
§«Ý t-îng: Lµ ng-êi lao ®éng víi t- c¸ch lµ nh÷ng c¸ nh©n trong mét tæ
chøc vµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc vµ quyÒn lîi cña ng-êi lao ®éng.
1.1.2. Nội dung môn học Quản trị nhân lực
C¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ nh©n lùc:
+ H×nh thµnh, thu hót nguån nh©n lùc.
 KÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc (lËp kÕ ho¹ch chiÕn l-îc nguån nh©n lùc) lµ
viÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ nguån nh©n lùc trong mét giai ®o¹n nµo ®ã phï hîp
víi chiÕn l-îc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tæ chøc vµ t×m c¸c gi¶i
ph¸p ®Ó cã ®-îc nguån nh©n lùc ®ã trªn c¬ së sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶
nguån nh©n lùc hiÖn cã.
 ThiÕt kÕ vµ ph©n tÝch c«ng viÖc
 ThiÕt kÕ c«ng viÖc lµ viÖc x¸c ®Þnh c¸c nhiÖm vô mµ mét ng-êi lao
®éng hoÆc mét nhãm ng-êi lao ®éng ph¶i ®¶m nhiÖm. Môc tiªu lµ t¹o
ra nh÷ng c«ng viÖc hîp lý.
 Ph©n tÝch c«ng viÖc lµ viÖc x¸c ®Þnh c¸c nhiÖm vô vµ c¸c kü n¨ng cÇn
thiÕt ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc.
 Biªn chÕ nh©n lùc: lµ viÖc thu hót, s¾p xÕp ng-êi lao ®éng vµo c¸c vÞ
trÝ kh¸c nhau. Bao gåm: TuyÓn dông, bè trÝ x¾p xÕp, thuyªn chuyÓn,
®Ò b¹t.
 §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc
Nhãm nµy bao gåm c¸c ho¹t déng gióp cho ng-êi lao ®éng cã ®-îc nh÷ng
kiÕn thøc, kinh nghiÖm, kü n¨ng míi trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. §µo t¹o th× bao
gåm ®µo t¹o míi vµ ®µo t¹o l¹i ®Ó gióp ng-êi lao ®éng cã thÎ thÝch øng ®-îc
víi c¸c yªu cÇu c«ng viÖc míi.
 Duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ x· héi.
 §¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc
 Tr¶ c«ng lao ®éng
 X©y dùng c¸c mèi quan hÖ lao ®éng t¹o bÇu kh«ng khÝ t©m lý x· héi
tèt cho tËp thÓ: Ký H§L§, T¦L§TT, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, c¶i
thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc.
1

1.2. Thực chất của Quản trị nhân lực
1.2.1. Khái niệm, mục tiêu và tầm quan trọng của Quản trị nhân lực
1.2.1.1. Khái niệm:
- Tæ chøc lµ tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ cã lao ®éng
- Nguån nh©n lùc lµ tÊt c¶ nh÷ng ng-êi lao ®éng lµm viÖc trong tæ chøc ®ã.Cßn
nh©n lùc ®-îc hiÓu lµ nguån lùc con ng-êi mµ nguån lùc nµy gåm thÓ lùc vµ trÝ
lùc.
+ThÓ lùc chØ søc khoÎ cña b¶n th©n phô thuéc vµo vãc d¸ng, t×nh tr¹ng søc
khoÎ cña tõng ng-êi. ThÓ lùc phô thuéc vµo tuæi t¸c, thêi gian c«ng t¸c, giíi tÝnh …
+ TrÝ lùc: chØ sù hiÓu biÕt, tµi n¨ng, n¨ng khiÕu cña tõng ng-êi
- Qu¶n trÞ nh©n lùc lµ qu¶n lý con ng-êi trong tæ chøc.
Qu¶n lý ë ®©y ®ã chÝnh lµ:
+ ViÖc thu hót ng-êi lao ®éng vµo lµm viÖc trong tæ chøc
+ Bè trÝ hä nh÷ng c«ng viÖc vµ vÞ trÝ phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ n¨ng lùc lµm
viÖc cña hä;
+ §µo t¹o hä ®Ó hä cã thÓ n©ng cao tr×nh ®é, ®¸p øng víi yªu cÇu c«ng viÖc;
+ §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña hä, ®Ó cã thÓ n©ng l-¬ng, ®Ò b¹t hay sa
th¶i hä.
+ Duy tr× vµ gi÷ nguån lao ®éng ®Ó nguêi lao ®éng g¾n bã víi doanh nghiÖp
t¹o ra sù æn ®Þnh nguån lao ®éng.
- Qu¶n trÞ nh©n lùc lµ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nh»m thu hót, sö dông, ®¸nh gi¸, ph¸t
triÓn, b¶o toµn vµ g×n gi÷ ng-êi lao ®éng phï hîp víi yªu cÇu cña tæ chøc c¶ vÒ
mÆt sè l-îng vµ chÊt l-îng.
HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc kh¸c nhau th× bé phËn thùc hiÖn c«ng
viÖc qu¶n trÞ nh©n sù l¹i cã tªn kh¸c nhau: Phßng hµnh chÝnh nh©n sù, Phßng tæ
chøc c¸n bé, Phßng hµnh chÝnh qu¶n trÞ…
.
1.2.1.2. Môc tiªu:
Qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc hiÖn cã ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ chung cña tæ chøc:
a. T¹o ra sù tho¶ m·n ngµy cµng cao cho ng-êi lao ®éng.
b. §Ó ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng, n¨ng lùc cña ng-êi lao ®éng, t¨ng sù g¾n bã l©u
dµi víi doanh nghiÖp.
Hai môc tiªu nµy g¾n bã víi nhau chÆt chÏ, t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cho DN
1.2.1.3. TÇm quan träng cña qu¶n trÞ nh©n lùc.
- §Ó mét tæ chøc cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh bao giê còng
cÇn cã 4 yÕu tè lµ: Vèn, Nh©n lùc, C«ng nghÖ, Th«ng tin.
2

TÇm quan träng cña qu¶n trÞ nh©n lùc xuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña con
ng-êi trong ho¹t ®éng cña tæ chøc.V× vËy ®Ó tæ chøc cã thÓ ho¹t ®éng thµnh c«ng
th× cÇn qu¶n lý tèt c¸c nguån lùc ®ã.Do vËy qu¶n lý con ng-êi còng cÇn thiÕt nhc¸c ho¹t ®éng qu¶n lý kh¸c.
MÆt kh¸c, ®Ó vèn, c«ng nghÖ, th«ng tin cã thÓ sö dông vµ sö dông hiÖu qu¶
th× cÇn ph¶i cã con ng-êi. Con ng-êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay lµ
yÕu tè quyÕt ®Þnh hiÖu qña sö sông c¸c nguån lùc kh¸c.
VËy ho¹t ®éng nguån nh©n lùc lµ ho¹t ®éng qu¶n lý quan träng nhÊt trong tæ chøc.
- §Æc biÖt trong thêi gian hiÖn nay th× qu¶n trÞ nguån nh©n lùc cµng cã tÇm
quan träng v×: Ta biÕt r»ng víi sù ra ®êi cña nhiÒu doanh nghiÖp, nhiÒu
c«ng ty trong khi ®ã thÞ tr-êng cã giíi h¹n v× vËy mµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c
doanh nghiÖp ngµy cµng trë nªn ngay g¾t vÒ mäi mÆt nh- vÒ s¶n phÈm, thÞ
phÇn…
.nh-ng c¹nh tranh gay g¾t nhÊt lµ c¹nh tranh vÒ nguån nh©n lùc.
HiÖn t-îng nh¶y viÖc ®èi víi c¸c nh©n viªn ngµy cµng phæ biÕn, nã g©y mÊt
æn ®Þnh trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.V× vËy ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hiÖu qu¶ th× cÇn ph¶i giao ®óng ng-êi, ®óng
viÖc phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ n¨ng lùc cña mçi ng-êi lao ®éng. Muèn lµm
®-îc ®iÒu nµy cÇn lµm tèt c«ng t¸c QTNL
1.1.3. Các hoạt động chủ yếu của doanh nghiệp
1.1.4. Triết lý quản trị nhân lực
1.1.4.1.Trường phái cổ điển ( Tổ chức lao động khoa học)
“Con người được coi như một loại công cụ lao động”, hình thành vào cuối
thế kỷ 19 khi các nhà tư bản mong muốn gia tăng tối đa lợi nhuận bằng cách kéo
dài thời gian lao động, sử dụng lao động là trẻ em, phụ nữ.
Bản chất đa số con người không muốn làm việc, họ quan tâm nhiều đến cái
họ kiếm được chứ không phải là công việc, rất ít người muốn và có thể làm những
công việc đòi hỏi tính sáng tạo, độc lập và tự kiểm soát; và quan niệm rằng khi
được trả lương cao, người lao động có thể chấp nhận các mức sản lượng ấn định
tối đa.Vì thế, người quản lý phải trực tiếp giám sát chặt chẽ, phân chia công việc
thành những bộ phận thao tác đơn giản, dễ hướng dẫn, dễ làm. Thực sự kết quả là
năng suất lao động tăng bằng các định mức “vắt kiệt mồ hôi sức lực”, biện pháp tổ
chức lao động khoa học “giản đơn hóa công việc” một cách nhàm chán, bóc lột
sức lao động đến mức có thể.
Đây là trường phái cổ điển (tổ chức lao động khoa học), đại diện là
F.W.Taylor, H.Fayol, Gantt …; với một số nguyên tắc quản lý con người:
- Thống nhất chỉ huy và điều khiển.
- Phân công lao động và chuyên môn hóa các chức năng.
3

- Phân chia con người làm 2 bộ phận : thiết kế - tổ chức sản xuất (kỹ sư, ..) và
chuyên thực hiện công việc (công nhân)
- Hình thành quy chế quản lý bằng văn bản.
- Tập trung quyền lực cho cấp cao nhất.
- Không ai có thể lợi dụng để mưu cầu lợi ích riêng.
- Tiêu chuẩn hóa và thống nhất các thủ tục.
- Thiết lập trật tự và kỷ luật nghiêm ngặt.
- Lợi ích bộ phận phụ thuộc lợi ích chung.
- Phân tích hợp lý, khoa học mọi công việc.
- Công bằng, không thiên vị.
- Nhà quản lý phải tìm ra phương pháp tốt nhất để thực hiện công việc, rồi huấn
luyện cho công nhân.
- Quản lý doanh nghiệp là công việc của các chuyên gia (kỹ sư, nhà kinh tế
1.1.4.2.Trường phái tâm lý- xã hội học (Các mối quan hệ con người)
„Con người muốn được cư xử như những con người”, do các nhà tâm lý, xã
hội học ở các nước tư bản công nghiệp đề xướng và phát triển. Quan niệm này đề
cao các quy luật chi phối thái độ cư xử của con người trong quá trình làm việc,
người quản lý phải tạo ra một bầu không khí tốt, dân chủ, lắng nghe ý kiến người
lao động.
Đây là trường phái tâm lý – xã hội học (hay các mối quan hệ con người), đại
diện là Mc Gregore, Elton Mayo, Maslow …; với một số nguyên tắc quản lý con
người :
- Phân quyền, trách nhiệm cho cấp dưới.
- Cho nhân viên tham gia, đóng góp vào công việc chung.
- Đề cao vai trò động viên của người quản lý.
- Xây dựng các mối quan hệ dựa trên lòng tin hơn là dựa quyền lực.
- Phát triển tinh thần trách nhiệm, tự kiểm tra.
- Phát triển công việc theo tập thể tổ, đội.
- Tạo ra bầu không khí lao động tốt đẹp.
- Nhà quản lý phải hiểu người lao động nghĩ gì, cần gì, khó khăn gì.
- Tạo ra sự gắn bó, đồng cảm giữa con người.
- Xử lý các dư luận một cách khách quan, có lợi cho công việc chung.
- Đào tạo nhà quản lý thành các nhà tâm lý học lao động, giỏi động viên, xây dựng
các mối quan hệ với con người.
1.1.4.3.Trường phái hiện đại ( Khai thác các tiềm năng con người)
“Con người có các tiềm năng cần được khai thác và làm cho phát triển”. Bản chất
con người không phải là không muốn làm việc. họ muốn góp phần thực hiện mục
tiêu, họ có năng lực độc lập và sáng tạo. Người quản lý phải biết động viên,
khuyến khích để họ đem hết khả năng tham gia giải quyết công việc. Cho họ
4