Xem mẫu
- Đề tài: "Một số vấn đề
về tỷ giá hối đoái và
chính sách tỷ giá hối
đoái ở Việt Nam".
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
A - Lêi më ®Çu
Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp cã liªn quan ®Õn
c¸c ph¹m trï kinh tÕ kh¸c vµ ®ãng vai trß nh lµ mét c«ng cô cã hiÖu lùc,
cã hiÖu qu¶ trong viÖc t¸c ®éng ®Õn quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mçi
níc, ®ång thêi lµ yÕu tè cùc kú quan träng ®èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc
gia. §· bao thêi nay, loµi ngêi ®· vµ ®ang tiÕp tôc ®øng tríc mét vÊn ®Ò
cã tÇm quan träng ®Æc biÖt nµy vµ cè g¾ng tiÕp cËn nã, mong t×m ra mét
nhËn thøc ®óng ®¾n ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh vµ ®a vµo vËn hµnh trong thùc tÕ
mét tû gi¸ hèi ®o¸i phï hîp, nh»m biÕn nã trë thµnh mét c«ng cô tÝch cùc
trong qu¶n lý nÒn kinh tÕ ë mçi níc.
Tû gi¸ hèi ®o¸i, nh c¸c nhµ kinh tÕ thêng gäi lµ mét lo¹i "gi¸ cña
gi¸" , bÞ chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè vµ rÊt khã nhËn thøc, xuÊt ph¸t tõ tÝnh
trõu tîng vèn cã cña b¶n th©n nã. Tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng ph¶i chØ lµ c¸i g×
®ã ®Ó ng¾m mµ tr¸i l¹i, lµ c¸i mµ con ngêi cÇn ph¶i tiÕp cËn hµng ngµy,
hµng giê, sö dông nã trong mäi quan hÖ giao dÞch quèc tÕ, trong viÖc sö lý
nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ liªn quan ®Õn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ trong níc vµ
quèc tÕ. Vµ do vËy, nhËn thøc mét c¸ch ®óng ®¾n vµ sö lý mét c¸ch phï
hîp mét c¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét nghÖ thuËt.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy nay, khi mµ qu¸ tr×nh quèc
tÕ ho¸ ®· bao trïm tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ trong cuéc
sèng, th× sù gia t¨ng cña hîp t¸c quèc tÕ nh»m ph¸t huy vµ sö dông nh÷ng
lîi thÕ so s¸nh cña m×nh ®· lµm cho viÖc qu¶n lý ®êi sèng kinh tÕ cña ®Êt
níc vµ lµ mèi quan t©m ®Æc biÖt cña chÝnh phñ c¸c níc trong qu¸ tr×nh
phôc hng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng níc nh
vËy.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn ®©y, Em chän ®Ò tµi cña m×nh lµ "Mét
sè vÊn ®Ò vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ë ViÖt Nam".
TËp ®Ò ¸n ®îc chia lµm 2 phÇn chÝnh.
Nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt chung ( ch¬ng I )
Nh÷ng chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ë ViÖt Nam ( ch¬ng II )
Do ®Ò ra, ch¬ng I sÏ chiÕm phÇn lín tËp ®Ò ¸n. ë ch¬ng II. Vµ em
sÏ cè g¾ng tr×nh bÇy vµ thÓ hiÖn nh÷ng g× ®· ®Ò cËp trong ch¬ng I.
Díi ®©y em xin tr×nh bÇy néi dung ®Ò ¸n cña m×nh.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Néi dung
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt chung
I. Tû gi¸ hèi ®o¸i vµ sù h×nh thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i
1. Tû gi¸ hèi ®o¸i:
HÇu hÕt mçi quèc gia hay mét nhãm quèc gia liªn kÕt (nh liªn minh
Ch©u ¢u) ®Òu cã ®ång tiÒn riªng cña m×nh. ViÖt nam cã tiÒn ®ång (VN§)
Trung quèc cã Nh©n d©n tÖ (CNY), Mü cã Dollar (USD).
Mèi liªn hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c níc, c¸c nhãm níc víi nhau mµ tríc
hÕt lµ quan hÖ mua b¸n trao ®æi ®Çu t dÉn ®Õn viÖc cÇn cã sù trao ®æi ®ång
tiÒn cña c¸c níc kh¸c nhau víi nhau, ®«ng tiÒn nµy ®æi lÊy ®«ng ftiÒn kia,
tõ ®è ta cã thÓ nãi r»ng: tû gi¸ hèi ®o¸i lµ gi¸ c¶ cña mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña
mét níc tÝnh b»n tiÒn tÖ cña mét níc kh¸c. Th«ng thêng, thuËt ng÷ "Tû
gi¸ hèi ®o¸i" ®îc ngÇm hiÓu lµ sè lîng ®¬n vÞ tiÒn néi tÖ cÇn thiÕt ®Ó mua
mét ®¬n vÞ ngo¹i tÖ, tuy nhiªn ë Mü vµ Anh ®îc sö dông theo nghÜa ngîc
l¹i: sè lîng ®¬n vÞ ngo¹i tÖ cÇn thiÕt ®Ó mua mét ®ång USD hoÆc ®ång
b¶ng Anh; vÝ dô: ë Mü 0,8 xu/USD.
C¸c nhµ kinh tÕ thêng ®Ò cËp ®Õn hai lo¹i tû gia hèi ®o¸i:
- Tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa (en): ®©y lµ tû gi¸ h«Ý ®o¸i ®îc biÕt ®Õn
nhiÒu nhÊt do ng©n hµng nhµ níc c«ng bè trªn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin
®¹i chóng hµng ngµy.
- Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ (er) ®îc x¸c ®Þnh er = en * P /P nf
Pn: chØ sè gi¸ trong níc
Pf: chØ sè gi¸ níc ngoµi
Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ lo¹i trõ ®îc sù ¶nh hëng cña chªnh lÖch
l¹m ph¸t gi÷a c¸c níc vµ ph¶n ¸nh ®óng swsc mua vµ søc c¹nh tranh cña
mét níc.
2. Sù h×nh thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i
a- CÇu vÒ tiÒn trªn thÞ trêng ngo¹i hèi
Cã cÇu vÒ tiÒn cña níc A trªn thÞ trêng ngo¹i hèi khi d©n c tõ c¸c
níc kh¸c mua hµng ho¸ vµ dÞc vô ®îc s¶n xuÊt ra t¹i níc A. Mét níc
xuÊt khÈu cµng nhiÒu th× cÇu ®èi víi ®ång tiÒn níc ®ã cµng lín trªn thÞ
trêng ngoÞa hèi.
§êng cÇu vÒ mét lo¹i tiÒn lµ hµm cña tû gi¸ hèi ®o¸i cña nã xuèng
dè phÝa bªn ph¶i, ®iÒu nµy cho thÊy nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i cµng cao th× hµng
ho¸ cña níc Êy cµng trë lªn ®¾t h¬n ®èi víi nh÷ng ngêi n\íc ngoµi vµ Ýt
hµng ho¸ xuÊt khÈu h¬n
2
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
b- Cung vÒ tiÒn trªn thÞ trêng ngo¹i hèi
§Ó nh©n d©n níc A mua ®îc c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ë níc B hä
ph¶i mua mét lîng tiÒn ®ñ lín cña níc B, b»ng viÖc dïng tiÒn níc A ®Ó
tr¶. Lîng tiÒn nµy cña níc A khi Êy bíc vµo thÞ trêng quèc tÕ.
§êng cung vÒ tiÒn lµ mét hµm cña tû gi¸ hèi ®o¸i cña nã, dèc lªn
trªn vÒ phÝa ph¶i. Tû gi¸ hèi ®o¸i cµng cao th× hµng ho¸ níc ngoµi cµng rÎ
vµ hµng ho¸ ngo¹i ®îc nhËp khÈu ngµy cµng nhiÒu.
C¸c tû gi¸ hèi ®o¸i ®îc x¸c ®Þnh chñ yÕu th«ng qua c¸c lùc lîng
thÞ trêng cña cung vµ cÇu. BÊt kú c¸i g× lµm t¨ng cÇu vÒ mét ®ång tiÒn
hoÆc lµm gi¶m cung cña nã ®Òu cã xu híng lµm cho tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng
lªn. BÊt kú c¸i g× lµm gi¶m cÇu vÒ mét ®ång tiÒn hoÆc lµm t¨ng cung ®ång
tiÒn Êy trªn c¸c thÞ trêng ngo¹i hèi sÏ híng tíi lµm cho gi¸ trÞ trao ®æi
cña nã gi¶m xuèng ë h×nh vÏ díi, ta thÊy ®îc tû gÝa hèi ®o¸i c©n b»ng Lo
cña ®ång ViÖt Nam vµ ®ång USD Mü th«ng qua giao ®iÓm S vµ D.
L USD
§
S
Lo
D
Qo Q(®)
2. Ph©n lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i
Trong thùc tÕ tuú tõng n¬i tõng lóc khi quan t©m ®Õn mét khÝa c¹nh
nµo ®ã cña tû gÝa hèi ®o¸i ngêi ta thêng gäi ®Õn tªn ®Õn lo¹i tû gi¸ ®ã.
Do vËy cÇn thiÕt ph¶i ph©n lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i.
Dùa vµo nh÷ng c¨n cø kh¸c nhau ngêi ta chia ra nhiÒu lo¹i tû gi¸
kh¸c nhau:
a- C¨n cø vµo ph¬ng tiÖn chuyÓn ngo¹i hèi, tû gi¸ ®îc chia ra lµm
hai lo¹i
3
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-Tû gi¸ ®iÖn hèi mµ tû gÝa mua b¸n ngo¹i hèi mµ ng©n hµng cã tr¸ch
nhiÖm chuyÓn ngo¹i hèi b»ng ®iÖn( telegraphic transfer -T/T)
-Tû gi¸ th hèi: lµ tû gi¸ mua b¸n ngo¹i hèi mµ ng©n hµng cã tr¸ch
nhiÖm chuyÓn ngo¹i hèi b»ng th ( mail transfen M/T)
b- C¨n cø vµo chÕ ®é qu¶n lý ngo¹i hèi, tû gi¸ hèi ®o¸i chia ra c¸c
lo¹i
- Tû gi¸ chÝnh thøc: lµ tû gi¸ do nhµ Níc c«ng bè ®îc h×nh thµnh
trªn c¬ së ngang gi¸ vµng.
-Tû gi¸ tù do lµ tû gi¸ h×nh thµnh tù ph¸t trªn thÞ trêng do quan hÖ
cung cÇu qui ®Þnh .
- Tû gi¸ th¶ næi lµ tû gi¸ h×nh thµnh tù ph¸t trªn thÞ trêng vµ nhµ
níc kh«ng can thiÖp vµo sù h×nh thµnh vµ qu¶n lý tû gi¸ nµy.
- Tû gi¸ cè ®Þnh lµ tû gi¸ kh«ng biÕn ®éng trong ph¹m vi thêi gian
nµo ®ã.
c- C¨n cø vµo ph¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ, tû gi¸ ®îc chia ra c¸c
lo¹i:
- Tû gi¸ sÐc lµ tû gi¸ mua b¸n c¸c lo¹i sÐc ngo¹i tÖ.
- Tû gi¸ hèi phiÕu tr¶ tiÒn ngay lµ tû gi¸ mua b¸n c¸c lo¹i hèi phiÕu
cã kú h¹n b»ng ngo¹i tÖ.
- Tû gi¸ chuyÓn kho¶n lµ tû gi¸ mua b¸n ngo¹i hèi trong ®ã viÖc
chuyÓn kho¶n ngo¹i hèi kh«ng ph¶i b»ng tiÒn mÆt, b»ng c¸ch chuyÓn kho¶n
qua ng©n hµng.
- Tû gi¸ tiÒn mÆt lµ tû gi¸ mua b¸n ngo¹i hèi mµ viÖc chuyÓn tr¶
ngo¹i hèi b»ng tiÒn mÆt.
d- C¨n cø vµo thêi ®iÓm mua b¸n ngo¹i hèi:
- Tû gi¸ më cöa: lµ tû gi¸ vµo ®Çu giê giao dÞch hay tû gi¸ mau b¸n
ngo¹i hèi cña chuyÕn giao dÞch ®Çu tiªn trong ngµy.
- Tû gi¸ ®ãng cöa: lµ tû gi¸ vµo cuèi giê giao dÞch hay tû gi¸ mua b¸n
ngo¹i hèi cña chuyÕn giao dÞch cuèi cïng trong ngµy.
- Tû gi¸ giao nhËn ngay: lµ tû gi¸ mua b¸n ngo¹i hèi mµ viÖc giao
nhËn ngo¹i hèi sÏ ®îc thùc hiÖn chËm nhÊt trong 2 ngµy lµm viÖc.
- Tû gi¸ giao nhËn cã kú h¹n: lµ tû gi¸ mua b¸n ngo¹i hèi mµ viÖc
giao nhËn ngo¹i hèi sÏ ®îc thùc hiÖn theo thêi h¹n nhÊt ®Þnh ghi trong hîp
®ång(cã thÓ lµ 1,2,3 th¸ng sau).
e- c¨n cø vµo nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i hèi cña ng©n hµng tû gi¸
chia ra lµm hai lo¹i:
4
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
- Tû gi¸ mua: lµ tû gi¸ mµ ng©n hµng mua ngo¹i hèi vµo.
- Tûg Ýa b¸n: lµ tû gi¸ mµ ng©n hµng b¸n ngo¹i hèi ra.
II- Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi tû gi¸ hèi ®o¸i:
1- C¸n c©n th¬ng m¹i: trong c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng ®æi nÕu nhËp
khÈu cña mét níc t¨ng th× ®êng cung vÒ tiÒn cña níc Êy sÏ dÞch chuyÓn
vÒ phÝa bªn ph¶i, tû gi¸ hèi ®o¸i gi¶m xuèng; nÕu xuÊt khÈu t¨ng th× ®êng
cÇu vÒ tiÒn cña níc Êy sÏ dÞch chuyÓn sang tr¸i tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn.
2- Tû gi¸ l¹m ph¸t t¬ng ®èi: nÕu tû lÖ l¹m ph¸t cña mét níc cao
h¬n tû lÖ l¹m ph¸t cña mét níc kh¸c th× níc ®ã sÏ cÇn nhiªï tiÒn h¬n ®Ó
mua mét lîng tiÒn nhÊt ®Þnh cña níc kia. §iÒu nµy lµm cho cung tiÒn
dÞch chuyÓn sang ph¶i vµ tû gi¸ hèi ®o¸i gi¶m xuèng.
3- Sù vËn ®éng cña vèn: khi ngêi níc ngoµi mua tµi s¶n tµi chÝnh,
l·i suÊt cã ¶nh hëng m¹nh. Khi l·i suÊt cña mét níc t¨ng lªn mét c¸ch
t¬ng ®èi so víi níc kh¸c th× c¸c tµi s¶n cña nã t¹o ra tû lÖ tiÒn lêi cao h¬n
vµ cã nhiÒu ngêi d©n níc ngoµi muèn mua tµi s¶n Êy. §iÒu nµy lµm cho
®êng cÇu vÒ tiÒn cña níc ®ã dÞch chuyÓn sang ph¶i vµ lµm t¨ng tû gi¸ hèi
®o¸i cña nã. §©y lµ mét trong nh÷ng ¶nh hëng quan träng nhÊt tíi tû gi¸ ë
c¸c níc ph¸t triÓn cao.
4- Dù tr÷, ph¬ng tiÖn thanh to¸n, ®Çu c¬: tÊt c¶ ®Òu cã thÓ lµm dÞch
chuyÓn ®êng cung vµ cÇu tiÒn tÖ. §Çu c¬ cã thÓ g©y ra nh÷ng thay ®æi lín
vÒ tiÒn, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn th«ng tin liªn l¹c hiÖn ®¹i vµ c«ng nghÖ
m¸y tÝnh hiÖn ®¹i cã thÓ trao ddæi hµng tû USD gi¸ trÞ tiÒn tÖ mçi ngµy.
Trªn ®©y lµ 4 nguyªn nh©n c¬ b¶n g©y lªn sù dÞch chuyÓn ®êng
cung vµ cÇu trªn thÞ trêng ngo¹i hèi. Sù dÞch chuyÓn nµy ®Õn lît nã sÏ
g©y ra nh÷ng dao ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i, vµ nh vËy ph¶n øng d©y
chuyÒn, nh÷ng biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i l¹i t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ
trong níc.
III- T¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn nÒn kinh tÕ
1-Thùc tr¹ng t¸c ®éng cña tû gi¸ ®èi víi c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n
s¸ch thêi gian qua.
1.1-Thùc tr¹ng quan hÖ gi÷a tû gi¸ víi ng©n s¸ch:
Mäi sù biÕn ®éng cña c¸c lo¹i tû gi¸ ®Òu t¸c ®éng trùc tiÕp tíi thu chi
ng©n s¸ch. Tríc n¨m 1990 nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ kÕt to¸n
néi bé, møc tû gi¸ nhµ níc c«ng bè thêng cè ®Þnh trong thêi gian t¬ng
®èi dµi. ë thêi ®iÓm c«ng bè møc tû gi¸ thÊp h¬n nhiÒu so víi møc gi¸ trªn
thÞ trêng vµ t×nh h×nh søc mua cña ®ång tiÒn tÝnh chung thêi kú 1985-
5
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
1988, 1róp mua trªn díi 1.500VND hµng xuÊt khÈu, 1USD trªn díi
3.000VND, trong khi ®ã tû gi¸ kÕt to¸n néi bé thanh to¸n trong quan hÖ
xuÊt nhËp khÈu gi÷u møc 150VND/Róp vµ 225VND/USD. Nh×n chung
1Róp hµng xuÊt khÈu ph¶i bï lç 1.350VND vµ 1USD ph¶i bï 2.775VND.
Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n¨m 1987lµ 650 triÖu R-USD trong ®ã khu vùc
®ång Róp 500 triÖu vµ khu vùc ®ång USD 150 triÖu, Ng©n s¸ch nhµ níc ®·
ph¶i bï lç 900 tû. §èi víi c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng cµng giao nhiÒu hµng
xuÊt khÈu ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô víi b¹n, th× ng©n s¸ch nhµ níc cµng ph¶i
bï lç nhiÒu. Ng©n s¸ch nµh níc kh«ng bï lç ®ñ hoÆc chËm trÔ trong viÖc
thanh to¸n th× c«ng nî gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ngµnh cµng t¨ng vµ
cµng thiÕu vèn ®Ó tiÕp tôc kinh doanh. §èi víi hµng nhËp, th× khi vËt t
nguyªn liÖu thiÕt bÞ vÒ níc nhµ níc ®øng ra ph©n phèi cho c¸c ngµnh
trong nÒn kinh tÕ quèc d©n víi møc gi¸ thÊp (phï hîp víi møc tû gi¸ 150
VN§/Róp vµ 225VND/USD nªu trªn). Nh vËy, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng
®îc ph©n phèi c¸c lo¹i vËt t,nguyªn liÖu ®ã th× ®îc hëng phÇn gi¸ thÊp
cßn ng©n s¸ch nhµ níc l¹i kh«ng thu ®îc chªnh lÖch gi¸. ViÖc thùc hiÖn
c¬ chÕ tû gi¸ kÕt to¸n néi bé trong thanh to¸n xuÊt - nhËp khÈu vµ bï lç
hµng xuÊt khÈu ®ã lµ:
- NÕu thùc hiÖn nghiªm träng nghÜa vô giao hµng xuÊt khÈu cho b¹n
®Ó cã thÓ ®a hµng nhËp vÒ ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, th×
møc lç cña ng©n s¸ch cho hµng xuÊt khÈu lín g©y trë ng¹i cho viÖc ®iÒu
hµnh ng©n s¸ch - NÕu tr× ho·n cho viÖc thùc hiÖn nghÜa vô giao hµng xuÊt
khÈu nhng trong khi ®ã vÉn yªu cÇu b¹n giao hµng nhËp cho ta theo tiÕn
®é, th× viÖc bï lç hµng xuÊt khÈu ®îc gi¶m ë møc ®é nhÊt ®Þnh, nhng
nghÜa vô nî cña ta víi b¹n l¹i t¨ng lªn ®¸ng kÓ.
Tû gi¸ qui ®Þnh thÊp nªn c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸ nh©n cã ngo¹i tÖ
kh«ng b¸n ngo¹i tÖ cho ng©n hµng, v× lµm nh vËy sÏ bÞ mÊt l·i. C¸c tæ
chøc ®¹i diÖn níc ngoµi hoÆc c¸ nh©n níc ngoµi còng kh«ng chuyÓn tiÒn
tµi kho¶n ë ng©n hµng ë chi tiªu mµ thêng ®a hµng tõ níc ngoµi vµo
hoÆc sö dông ngo¹i tÖ tiÒn mÆt trùc tiÕp trªn thÞ trêng. Do ®ã c¬ chÕ tû gi¸
cña thêi kú nµy ®· trë thµnh mét yÕu tè t¹o cho ngo¹i tÖ bÞ th¶ næi, mua b¸n
trªn thÞ trêng trong níc. Thùc tÕ nµy võa g©y thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ cho Nhµ
níc võa lµm ph¸t sinh thªm nh÷ng tiªu cùc trong ®êi sèng x· héi. §ång
thêi nã t¸c ®éng trë l¹i tû gi¸ kÕt to¸n néi bé vµ lµm cho tû gi¸ gi÷a ®ång
néi tÖ gi÷a c¸c ®ång ngo¹i tÖ diÔn biÕn phøc t¹p thªm. Tõ t×nh h×nh trªn cho
thÊy, tríc n¨m 1989 tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ do
nhµ níc qui ®Þnh kh«ng tÝnh ®Õn biÕn ®éng gi¸ trªn thÞ trêng ®ang bÞ
trît ng· nghiªm träng, nªn ®· lµm cho møc bï lç hµng xuÊt khÈu trong
ng©n s¸ch qu¸ lín, g©y khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý ng©n s¸ch
vµ thùc hiÖn nghÜa vô giao hµng mµ ta ®· cam kÕt víi níc ngoµi, ngo¹i tÖ
bÞ rèi lo¹n, Nhµ níc kh«ng ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý ®îc.
6
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Tû gi¸ hèi ®o¸i bÞ bãp mÐo so víi thùc tÕ ®· khiÕn cho thu chi ng©n
s¸ch Nhµ níc kh«ng ph¶n ¸nh ®óng nguån thu tõ níc ngoµi vµ c¸c kho¶n
cÊp ph¸t cña ng©n s¸ch Nhµ níc cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ cho c¸c ho¹t
®éng kh¸c cã sö dông ngo¹i tÖ.
ViÖc t¹o ra mét tû gi¸ chÝnh thøc tëng lµ gi÷ gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam
so víi ngo¹i tÖ ®Ó kÕ ho¹ch ho¸ vµ æn ®Þnh kinh tÕ, nhng thùc chÊt lµ ®Èy
xuÊt khÈu ViÖt Nam vµo ngâ côt, kh«ng khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng xuÊt
khÈu vµ ®Èy m¹nh hµng xuÊt khÈu, hÖ qu¶ lµ c¸n c©n th¬ng m¹i bÞ nhËp
siªu nghiªm träng, ng©n s¸ch Nhµ níc ph¶i g¸nh chÞu thªm c¸c thua thiÖt.
Khi buéc ph¶i th¶ næi vµ ph¸ gi¸ m¹nh ®· lµm cho chi phÝ cña c¸c
doanh nghiÖp t¨ng lªn ®¸ng kÓ vµ lîi nhuËn bÞ gi¶m, do ®ã møc thu tõ thuÕ
lîi tøc cña c¸c tæ chøc kinh tÕ cho ng©n s¸ch Nhµ níc còng bÞ ¶nh hëng.
MÆt kh¸c, c¸c kho¶n chi tiªu cho c¸c c¬ quan vµ tæ chøc ®îc Nhµ níc
cÊp còng ®îc t¨ng lªn t¬ng øng víi møc mÊt gi¸ cña ®ång néi tÖ. T×nh
h×nh ®ã ®· t¸c ®éng ®Õn yÕu tè lµm t¨ng béi chi ng©n.
Tõ n¨m 1989, cïng víi c¸c c¶i c¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, Nhµ
níc ®· bá chÕ ®é tû gi¸ tríc ®©y (tû gi¸ kÕt to¸n néi bé) , gi¶m c¨n b¶n
bï lç cho ho¹t ®éng xuÊt - nhËp khÈu vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¸ s¸t víi tû
gi¸ thÞ trêng. Ng©n hµng nhµ níc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc cña VN§ víi
c¸c ngo¹i tÖ m¹nh, nhÊt lµ víi USD trªn c¬ së ®ã c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
x©y dùng vµ c«ng bè tû gi¸ hµng ngµy víi biªn ®é chªnh lÖch cho phÐp
(kho¶ng 5%) so víi tû gi¸ chÝnh thøc.
VÒ mÆt ng©n s¸ch Nhµ níc, chÝnh s¸ch mét tû gi¸ hèi ®o¸i s¸t víi
thÞ trêng khiÕn cho viÖc tÝnh to¸n thu chi Ng©n s¸ch Nhµ níc ph¶n ¸nh
trung thùc vµ chÝnh x¸c h¬n, kh«ng bÞ bãp mÐo. Tû gi¸ ®ã gãp phÇn lµm
cho c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ vay nî vµ tr¶ nî níc ngoµi tõ ng©n s¸ch Nhµ
níc thuËn lîi h¬n vµ cã c¬ së v÷ng ch¾c h¬n.
* MÆc dï cã nh÷ng thµnh c«ng rÊt ®¸ng kÓ trong lÜnh vùc tû gi¸ vµ
qu¶n lý ngo¹i tÖ, nhng vÉn cßn mét sè h¹n chÕ ®· lµm ¶nh hëng kh«ng
tèt ®Õn qu¶n lý, ®iÒu hµnh ng©n s¸ch, ®ã lµ
- Nguån ngo¹i tÖ kh«ng ®îc qu¶n lý chÆt chÏ, cßn bÞ bu«ng láng ®·
khiÕn cho lùc lîng ngo¹i tÖ cña Nhµ níc t¨ng chËm vµ cha t¬ng xøng
víi møc ®é t¨ng cña c¸n c©n th¬ng m¹i, mét c¬ së cña sù æn ®Þnh thu chi
ng©n s¸ch Nhµ níc lµ quÜ ngo¹i tÖ cha ®îc t¨ng cêng.
- V× tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc theo s¸t tû gi¸ thÞ trêng nÕu kh«ng æn
®Þnh th× kh«ng nh÷ng ng©n s¸ch bÞ ®éng mµ viÖc tÝnh to¸n thu chi Ng©n
s¸ch b»ng ngo¹i tÖ theo kh«ng kÞp thêi dÉn tíi kh«ng s¸t víi thùc tÕ thÞ
trêng, ®iÒu hµnh Ng©n s¸ch Nhµ níc kh«ng tr¸nh khái lóng tóng, nhÊt lµ
trêng hîp bÞ thiÕu hôt khi tr¶ nî ®Õn h¹n ®ßi ph¶i gi¶i quyÕt.
7
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
1.2: Thùc tr¹ng quan hÖ tû gi¸ vµ nî níc ngoµi
Tû gi¸ cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nî níc ngoµi vµ c«ng t¸c qu¶n lý
nî. Tríc n¨m 1979, ViÖt Nam cã sö dông 20tû Yªn NhËt t¬ng ®¬ng 92
triÖu USD (tû gi¸ 216 Yªn = 1USD). Ngµy 6/11/1992 chÝnh phñ NhËt më
l¹i tÝn dông víi ViÖt Nam vµ cho ViÖt Nam vay 20 tû Yªn, t¬ng ®¬ng 159
triÖu USD (tû gi¸ 126 Yªn= 1USD). Ngoµi ra, vµo thêi ®iÓm 1987 trë vÒ
tríc cßn cã c¸c kho¶n vay c¸c c«ng ty cña NhËt 20 tû Yªn, t¬ng ®¬ng
125 triÖu USD ( tû gi¸ 160 Yªn= 1USD). §Çu n¨m 1995, ®ång Yªn lªn gi¸,
1USD chØ cßn 90 Yªn lµ nh vËy, xÐt vÒ gãc ®é tû gi¸ th× trong thêi gian
qua sù t¨ng gi¸ cña ®ång Yªn NhËt, ®· lµm t¨ng thªm g¸nh nÆng nî gèc qui
ra USD, lµm thiÖt thßi cho ngêi ®i vay.
T¬ng tù nh t×nh h×nh trªn, viÖc sö dông vèn vay cña c¸c doanh
nghiÖp ë níc ta liªn quan ®Õn nhiÒu yÕu tè, trong ®ã tû gi¸ cã t¸c ®éng
m¹nh ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c doanh nghiÖp. Trong c¸c n¨m 1989-
1990 cã 81 doanh nghiÖp vay nî níc ngoµi theo ph¬ng thøc tù vay tù tr¶
víi doanh sè vay lµ 5722 triÖu Yªn lµ 10,9 triÖu USD, tû gi¸ lóc nµy lµ 130
Yªn=1USD, do ®ã tæng vay nî b»ng ®ång Yªn quy ra USD lµ 44 triÖu USD.
§Õn n¨m 1995, do cha tr¶ ®îc nî mµ ®ång yªn l¹i t¨ng gi¸, nªn nî gèc
vay t¨ng tõ 44 triÖu USD lªn 58 triÖu USD (cha tÝnh ®Õn yÕu tè l·i suÊt
tiÒn vay vµ tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt nam vµ USD). Do tæng hîp nhiÒu yÕu tè,
rong ®ã cã yÕu tè vÒ tû gi¸, nªn ®¹i bé phËn trong sè 81 doanh nghiÖp vay
vèn theo ph¬ng thøc nµy ®Òu bÞ søc Ðp cña c¶ hai lo¹i tû gi¸.
- Tû gi¸ gi÷a Yªn vµ USD (®¹i bé phËn doanh sè vay cña c¸c doanh
nghiÖp kÓ trªn lµ vay ®ång Yªn cu¶ c¸c c«ng ty NhËt trong khi ®ã ®ång
Yªn t¨ng gi¸).
- Tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt nam vµ USD (trong khi ®ã ®ång ViÖt nam bÞ
gi¶m gi¸).
Sù biÕn ®éng cña tû gi¸ cïng c¸c víi yÕu tè ngo¹i hèi, nhng nã cã ý
nghÜa ®Æc biÖt riªng cña nã ®èi víi viÖc huy ®éng vèn, thùc hiÖn c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, thu chi ng©n s¸ch nhµ níc, æn ®Þnh kinh tÕ vµ x·
héi. Ngîc l¹i, vùc nî níc ngoµi nÕu kh«ng qu¶n lý tèt vµ kh«ng sö dông
cã hiÖu qu¶ sÏ trë thµnh g¸nh n¨ngk ®èi víi nÒn kinh tÕ hiÖn t¹i vµ t¬ng
lai, cã khi cßn ¶nh hëng ®Õn nÒn ®éc lËp vµ chñ quyÒn quèc gia.
VÒ vay nî chÝnh phñ ph¶i cã quy chÕ chÆt chÏ quy ®Þnh ®îc vay vÒ
tr¸ch nhÖm,nghÜa vô vµ quyÒn h¹n cña c¸c ph¸p nh©n kinh tÕ vµ ph¸p nh©n
c«ng quyÒn tríc c¸c kháan vay vµ kháan tr¶ nî. HiÖn nay chóng ta cã qui
®Þnh Nhµ níc vay Nhµ níc tr¶, doanh nghiÖp vay doanh nghiÖp tr¶, Nhµ
níc kh«ng g¸nh hé nî doanh nghiÖp.
8
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ThiÕu vèn ph¶i vay, nhng kh«ng ph¶i ai cho vay víi ®iÒu kiÖn nµo
còng chÊp nhËn c¶. Ph¶i thÊy r»ng, nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i ®ång ViÖt Nam h¹,
®ång ngo¹i tÖ t¨ng, th× kho¶n tr¶ nî cña Ng©n s¸ch Nhµ níc cña doanh
nghiÖp sÏ ph¶i t¨ng , nhng xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô l¹i cã lîi, ®ã lµ
mét bµi to¸n khã, ph¶i tÝnh xem lîi Ých do xuÊt khÈu mang l¹i cho ph¸t
triÓn kinh tÕ cã bï l¹i ®îc thiÖt h¹i cña sè tiÒn Ng©n s¸ch Nhµ níc vµ
doanh nghiÖp ph¶i tr¶ nî cao h¬n kh«ng?
V× lÏ ®ã, chóng ta ph¶i tØnh t¸o ®µm ph¸n víi c¸c chñ nî khi vay,
kh«ng thÓ chÊp nhËn bÊt cø ®iÒu kiÖn nµo vµ kh«ng thÓ kh«ng nghÜ ®Õn viÖc
tr¶ gi¸, ®Æc biÖt ph¶i chó träng ®Õn c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ cña c¸c kho¶n vay.
Ph¶i thÊy ®îc r»ng c¸c chñ nî cho vay lµ ®Ó lÊy l·i chø kh«ng ph¶i lµm
viÖc nghÜa. VÊn ®Ò lµ ¬e chç lµm thÕ nµo ®Ó gi¶i quyÕt hµi hoµ gi÷a lîi Ých
cña bªn cho vay vµ bªn vay. ViÖc qu¶nlý nî kh«nghcØ quy ®Þnh tr¸ch nhÖm
mµ cßn ph¶i lu«n chó ý tíi hiÖu qu¶ sö dông kho¶n vay. V× vËy qu¶n lý ®Çu
t sö dông c¸c kho¶n vay cho c¸c c«ng tr×nh, môc tiªu lµ mét viÖc cã tÇm
quan träng ®Æc biÖt. C¸c c¬ quan tµi chÝnh vµ ng©n hµng ph¶i ®Æc biÖt chó ý
tíi vÊn ®Ò nµy-vay cho môc tiªu nµo ®îc qu¶n lý theo môc tiªu ®ã.
VÒ viÖn trî: viÖn trî kh«ng hoµn l¹i kh«ng nhiÒu, nhng còng ph¶i
®îc qu¶n lý chÆt chÏ. Nh÷ng kho¶n viÖn trî cu¶ níc ngoµi cho chÝnh phñ
vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ph¶i ®îc ®a vµo ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó c©n ®èi
vµ sö dông, kh«ng h×nh thµnh quü riªng. Tuy c¸c kho¶n nµy ng©n s¸ch
kh«ng ph¶i tr¶ l¹i nhng lµ mét nguån kh¸ quan träng gãp phÇn gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ì cña ®Êt níc.
Nh÷ng kho¶n tµi trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸ nh©n cho c¸c dù ¸n
ngoµi ng©n s¸ch vµ c¸c tæ chøc x· héi còng ph¶i ®îc chuyÓn vµo ng©n
s¸ch ®Ó qu¶n lý vµ chØ cÊp ph¸t b»ng tiÒn ViÖt nam theo tû gi¸ chÝnh thøc ë
thêi ®iÓm sö dông, kh«ng cÊp ph¸t b»ng ngo¹i tÖ.
§Ó ®¸p øng yªu cÇu trªn, chÝnh phñ cÇn thµnh lËp mét tæ chøc trùc
tiÕp qu¶n lý nî, viÖn trî. C¬ quan nµy kh«ng nh÷ng n¾m c¸c kho¶n nî, viÖn
trî, tµi trî cña chÝnh phñ, c¸c cÊp chÝnh quyÒn, mµ c¶ c¸c kho¶n nî cña c¸c
doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh»m thùc hiÖn yªu cÇu qu¶n lý
vÜ m« cña nhµ níc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më. ChØ xÐt riªng trong c¸n c©n
vay l·i, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, th× kh«ng ph¶i chØ cã nî chÝnh phñ míi
n»m trong ®ã mµ ngay c¶ nî cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n c¸c cña níc
còng ph¶i ®a vµo. Bëi v×, vèn ®a vµo dï ai sö dông th× vÉn lµ cho c¶ nÒn
kinh tÕ vµ khi tr¶, dï ai tr¶ còng ph¶i lÊy mét phÇn GDP ®Ó tr¶ nî mµ viÖc
®ã liªn quan ®Õn lîi Ých quèc gia, trùc tiÕp t¸c déng ®Õn sù c©n b»ng cña
c¸n c©n thanh to¸n. lµ quèc gia cã sè nî níc ngoµi lín nÕu so víi GDP,
trong t¬ng lai cßn ph¶i vay vµ ®ång thêi ph¶i tr¶ nî ®Õn h¹n v× vËy víi viÖc
h×nh thµnh chiÕn lîc vay vµ tr¶ nî cã ý nghÜa chiÕn lîc to lín.
9
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
1.3 Thùc tr¹ng t¸c ®éng cu¶ tû gi¸ ®Õn l·i suÊt vµ tr¸i phiÕu chÝnh
phñ.
Tû gi¸ ngo¹i hèi cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn l·i suÊt vµ cã t¸c dông
®iÒu chØnh l·i suÊt. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng khi ®ång néi tÖ mÊt gi¸
khèi lîng néi tÖ cung øng ngoµi thÞ trêng lín ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh t¨ng
l·i suÊt, trong trêng hîp nµy lµm t¨ng chi ng©n s¸ch vÒ thanh to¸n l·i suÊt
huy ®éng néi tÖ. Khi ®ång néi tÖ lªn gi¸ nhµ níc ph¶i ®iÒu chØnh gi¶m
møc l·i suÊt, ®iÒu nµy sÏ gi¶m chi ng©n s¸ch vÒ thanh to¸n l·i suÊt huy
®éng néi tÖ, nÕu kh«ng ®iÒu chØnh møc l·i suÊt th× nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kihn
doanh sÏ b¸n ngo¹i tÖ cho ng©n hµng lÊy néi tÖ göi vµo ng©n hµng hoÆc mua
tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó hëng l·i suÊt cao. §iÒu nµy sÏ t¸c ®éng xÊu ®Õn
s¶n xuÊt-kinh doanh trong khi ®ã ng©n s¸ch ph¶i tiÕp tôcthanh to¸n l·i suÊt
vÒ huy ®éng tiÒn göi. Kinh nghiÖm cña mét sè níc ch©u ¸ (nh Malaixia,
Th¸i lan, Indonexia) cho thÊy viÖc sö lý hµi hoµ phèi hîp ®iÒu hµnh l·i suÊt
vµ tû gi¸ ngo¹i hèi ®· lµm cho tû gi¸ gi÷ ®îc biªn ®é æn ®Þnh vµ tiÒn tÖ
kh«ng cã biÕn ®éng m¹nh.
Do ®ång USD mÊt gi¸ ë møc cao, nªn hiÖn nay Mü ®ang ®Èy m¹nh
xu híng n©ng cao l·i suÊt. ViÖc lµm nµy sÏ lµm t¨ng l·i suÊt tiÒn vay b»ng
ngo¹i tÖ USD, vµ do ®ã sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c kho¶n vay nî cña ViÖt
nam. Víi diÔn biÕn nµy ®ßi hái chóng ta cÇn cã s¸ch lîc chän ®ång tiÒn
víi møc l¸i suÊt thÝch hîp, nh»m ®¶m b¶o cho viÖc sö dông vèn vay ®¹t
hiÖu qu¶.
Tãm l¹i: tõ nh÷ng vÊn ®Ò ph©n tÝch trªn ®©y vµ thùc tr¹ng ViÖt nam
cho thÊy, t×nh h×nh ta× chÝnh quèc gia (®Æc biÖt lµ ng©n s¸ch nhµ níc) vµ
chÕ ®é ngo¹i tÖ, tû gi¸ cã quan hÖ biÖn chøng qua l¹i hÕt søc chÆt chÏ, mét
mÆt t×nh h×nh tµi chÝnh (mµ biÓu hiÖn tËp trung lµ ng©n s¸ch nhµ níc) lµ
mét nh©n tè hµng ®Çu quyÕt ®Þnh ®Õn sù lùa chän tû gi¸, ph¬ng ¸n ®iÒu
chØnh tû gi¸, mÆt kh¸c chÕ ®é qu¶n lý ngo¹i hèi, tû gi¸ còng cã ¶nh hëng
hÕt søc m¹nh mÏ, toµn diÖn ®Õn qu¶n lý. NÒn tµi chÝnh quèc gia th«ng qua
nhiÒu kªnh, díi nhiÒu h×nh thøc vµ gãc ®é kh¸c nhau, chÝnh v× vËy khi ®Æt
vÊn ®Ò lùa cän chÝnh s¸ch, ph¬ng ¸n ®iÒu chØnh tû gi¸ sÏ lµ sai lÇm nghiªm
träng nÕu nh kh«ng ®Ò cËp, ph©n tÝch thùc tr¹ng tµi chÝnh hiÖn hµnh cña
quèc gia.
1.4 Tû gi¸ hèi ®o¸i ®èi víi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn thêng thiÕt kÐ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i
nh»m duy tr× søc c¹nh tranh quèc tÕ ë møc phï hîp víi vÞ thÕ c¸n c©n thanh
to¸n quèc tÕ l©u bÒn. B»ng c¸ch t¨ng gi¸ c¸c hµng th¬ng m¹i ho¸ ®îc so
víi c¸c hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸ ®îc; sù ph¸ gi¸ ®ång thêi chuyÓn
dÞch cÇu tæng thÓ cã lîi cho c¸c cho c¸c hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸
®îc, vµ cung tæng thÓ cã lîi cho c¸c hµng ho¸ th¬ng m¹i ho¸ ®îc, vµ do
®ã gi¶m béi d cÇu ®èi víi hµng ho¸ th¬ng m¹i ho¸ ®îc (tøc lµ c¶i thiÖn
10
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
®îc vÞ thÕ cña c¸n c©n v·ng lai). Ngoµi t¸c déng cña chÝnh s¸ch chuyÓn
®æi chi tiªu, ph¸ gi¸ còng gi¶m cÇu tæng thÓ th«ng qua ¶nh hëng cña khèi
lîng tµi s¶n, mét sù t¨ng gi¸ néi ®Þa sÏ lµm cho sù ph¸ gi¸ ®ång tiÒn néi
®Þa th¸p h¬n gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n tµi chÝnh vµ gi¶m hÊp thô.
Do vai trß cèt yÕu cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®ãi víi viÖc duy tr× søc c¹nh
tranh ®èi víi bªn ngoµi tû gi¸ cã thÓ lµm thay ®æi vît ra khái ®iÓm c©n
b»ng cña nã. Bëi v× ®iÓm c©n b»ng nµy ®îc x¸c ®Þng néi sinh, chÝnh s¸ch
tû gi¸ hèi ®o¸i cÇn lu ý ®Õn c¸c t¸c ®éng cña c¸c c¬n sèc kh¸c nhau lªn
®iÓm c©n b»ng cña tû gi¸ thùc. PhÇn nµy ®Ò cËp ®Õn c¸c tiÕp cËn kh¸c nhau
trong viÖc x¸c ®Þnh ®iÓm c©n b»ng tû gi¸ thùc vµ nghiªn cøu t¸c déng cña
c¸c c¬n sèc bªn trong vµ bªn ngoaig lªn ®iÓm c©n b»ng ®ã, sau ®ã sÏ tËp
trung vµo chÝnh s¸ch cô thÓ nh»m duy tr× søc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh
®iÒu chØnh.
X¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i c©n b»ng:
Nãi chung cã hai tiÕp cËn ®Ó x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i thùc "c©n
b»ng". TiÕp cËn ®¬n gi¶n vµ phæ biÕn nhÊt lµ dùa vµo kh¸i niÖm tû gi¸ theo
søc mua so s¸nh. Nguyªn lý trung t©m cña tû gi¸ so s¸nh søc mua lµ tû thùc
c©n b»ng tû lÖ víi c¸c møc gi¸ t¬ng ®èi gi÷a mét níc víi ®èi t¸c ngo¹i
th¬ng cña m×nh, tøc lµ ®èi víi søc mua so s¸nh gi÷a c¸c ®ång tiÒn c¸c
quèc gia. Nh vËy tû gi¸ søc mua so s¸nh ®îc coi lµ chØ sè thÝch hîp cho
c©n b»ng tû gi¸ gi· c¸c ®ång tiÒn víi tû lÖ l¹m ph¸t quy ®Þnh tû lÖ thay ®æi
cña tû gi¸ danh nghÜa theo thêi gian. ViÖc ¸p dông tû gi¸ so s¸nh søc mua
bao gåm viÖc sö dông tû gi¸ hèi ®o¸i hiÖn h÷u ®Ó tÝnh mÆt b»ng gi¸ t¬ng
®èi theo c¸c ®¹i lîng tiÒn tÖ th«ng dông. BÊt cø sù sai lÖch nµo cña tû gi¸
thùc so víi gi¸ trÞ gèc cña nã sÏ ®îc coi lµ dÊu hiÖu tû gi¸ ®· ®i lÖch ra
khái gi¸ trÞ tû gi¸ so s¸nh søc mua c©n b»ng.
TiÕp cËn kh¸c, cã søc hÊp dÉn h¬n lµ ®Þnh nghÜa tû gi¸ hèi ®o¸i thùc
nh lµ gi¸ so s¸nh t¬ng ®èi gi÷a hµng ho¸ mËu dÞch vµ hµng ho¸ kh«ng
mËu dÞch ho¸ ®îc, nã ®a ra thíc ®o c¸c ®éng lùc quyÕt ®Þnh sù ph©n
phèi nguån lùc gi÷a hai khu vùc träng yÕu nµy cña nÒn kinh tÕ: nÕu gi¸ néi
®Þa cña hµng ho¸ th¬ng m¹i hoa so víi hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸
®îc th× nguån lùc sÏ ®îc ph©n phèi l¹i sang khu vùc hµng ho¸ th¬ng m¹i
ho¸ vµ c¸n c©n ngo¹i th¬ng sÏ ®îc c¶i thiÖn. Theo nghÜa ®ã, th× ®iÓm c©n
b»ng cña tû gi¸ thùc sÏ t¬ng øng víi gi¸ so s¸nh gi÷a hµng ho¸ th¬ng m¹i
ho¸ vµ hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸ ®em l¹i ®ång thêi sù c©n b»ng néi
vµ c©n b»ng ngo¹i. C©n b»ng néi cã nghÜa lµ thÞ trêng hµng ho¸ kh«ng
th¬ng m¹i ho¸ ®îc thanh to¸n liªn tôc, c©n b»ng ngo¹i cã nghÜa lµ th©m
hôt c¸n c©n v·ng lai ®îc tµi trî mét c¸ch bÒn v÷ng tõ luång vèn níc
ngoµi vµo.
Ngoµi chØ sè gi¸ thùc tÕ th× vÉn cßn cã c¸c vÊn ®Ò tiÒm tµnglªn quan
®Õn biÕn ®éng chØ sè vµ søc c¹nh tranh víi bªn ngoµi. Mét sè nghiªn cøu
11
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
gÇn ®©y chØ ra sù thay ®æi chØ sè tû gi¸ thùc quan ®îc cã thÓ lµ biÓu hiÖn
cña sù thay ®æi ®iÓm c©n b»ng cña tû gi¸ thùc do c¸c lo¹i c¬n sèc trong
níc vµ níc ngoµi g©y ra (vÝ dô: sù t¸c ®éng c¶u chªnh lÖch møc t¨ng
n¨ng suÊt, thay ®æi ®iÒu kiÖn ngo¹i th¬ng, c¶i c¸ch thuÕ quan, thay ®æi
trong ®iÒu hµnh ng©n s¸ch chÝnh phñ, sù t¨ng lªn cña l·i suÊt thùc quèc tÕ)
lªn c©n b»ng cña tû gi¸ thùc.
Chªnh lÖch vÒ møc ®é ph¸t triÓn, tiÕn bé trong c«ng nghÖ cã t¸c ®éng
quan träng ®Õn ®iÓm c©n b»ng cña tû gi¸ thùc, vÝ dô: nÕu n¨ng suÊt lao
®éng t¨ng nhanh h¬n trong khu vùc hµng ho¸ th¬ng m¹i ho¸ so víi khu
vùc hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸, th× gi¸ so s¸nh gi÷a hµng ho¸ kh«ng
th¬ng m¹i ho¸ sÏ t¨ng do sù t¨ng ®ång nhÊt cña tiÒn l¬ng trong c¶ hai
khu vùc. Víi gi¸ hµng ho¸ th¬ng m¹i ho¸ thÞ trêng quèc tÕ quy ®Þnh th×
tû gi¸ hèi ®o¸i thùc c©n b»ng sÏ gi¶m. vËy tû gi¸ thùc c©n b»ng ë c¸c níc
cã tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt thÊp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thêng chÞu c¸c c¬n
sèc vÒ ®iÒu kiÖn ngo¹i th¬ng. Gi¶ sö ®iÒu kiÖn ngo¹i th¬ng xÊu ®i v× sù
gi¶m gi¸ t¬ng ®èi cña hµng xuÊt khÈu, sù xÊu ®i nµy t¹o nªn d thõa cung
®èi víi hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸ vµ d thõa cÇu ®èi víi hµng ho¸
th¬ng m¹i ho¸, lµm cho c¸n c©n v·ng lai xÊu ®i. MÊt c©n b»ng c¸n c©n
v·ng lai ®îc ®iÒu chØnh l¹i qua viÖc gi¶m gi¸ t¬ng ®èi cña hµng ho¸
kh«ng th¬ng m¹i ho¸-tøc lµ t¨ng tû gi¸ thùc vµ dÞch chuyÓn cung néi ®Þa
tõ hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸ sang hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu.
Ph©n tÝch vÒ t¸c ®éng cña c¶i c¸ch thuÕ nhËp khÈu cho thÊy: gi¶m
thuÕ nhËp khÈu thêng lµ t¬ng ®¬ng víi t¨ng tû gi¸ thùc c©nb»ng. vÒ
ph¬ng diÖn ®Þnh tÝnh th× t¸c ®éng cña tù do ho¸ nhËp khÈu còng gièng nh
viÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn ngo¹i th¬ng (do gi¶m gi¸ xuÊt khÈu). ThuÕ nhËp
khÈu thÊp h¬n sÏ gi¶m gi¸ t¬ng ®èi cña hµng nhËp khÈu, t¹o nªn sù d
thõa cÇu ®èi víi hµng ho¸ nµy, vµ d thõa cung ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu.
®Ó ®a vÒ c©n b»ng th× gi¸ t¬ng ®èi cña hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸ sÏ
gi¶m. Nh vËy ph¶n øng ®èi víi viÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu lµ tû gi¸ hèi ®o¸i
thùc sÏ t¨ng lªn.
Tû gi¸ thùc c©n b»ng còng bÞ t¸c ®éng cña c¸c biÖn ph¸p ng©n s¸ch,
ngay c¶ khi thiÕu hôt ng©n s¸ch kh«ng thay ®æi th× sù thay ®æi trong c¬ cÊu
thu chi ng©n s¸ch còng lµm cho tû gi¸ thùc c©n b»ng thay ®æi, VÝ dô: nÕu
chÝnh phñ cho híng thµnh phÇn chi tiªu sang hµng ho¸ th¬ng m¹i ho¸ sÏ
gi¶m vµ tû gi¸ thùc sÏ t¨ng. Còng nh vËy, mét sù thay ®æi c¬ cÊu thuÕ sÏ
t¸c déng tíi tû gi¸ thùc c©n b»ng b»ng c¸ch g©y nªn sù dÞch chuyÓn cña
hµnh vi ®Çu t-tiÕt kiÖm cña nÒn kinh tÕ. VÒ nguyªn t¾c, nhiÒu sù kÕt hîp
cña biÖn ph¸p ng©n s¸ch sÏ cho cïng mét kÕt qu¶ c©n banõg ng©n s¸ch tæng
thÓ, nhng víi mçi sù kÕt hîp sÏ cho mét tû gi¸ thùc c©n b»ng. V× vËy ®iÓm
c©n b»ng cña tû gi¸ hèi ®o¸i thùc kh«ng chØ ®Þnh do vÞ thÕ ng©n s¸ch quy
®Þnh, mµ cßn do c¬ cÊu chi vµ thu cña chÝnh phñ quy ®Þnh.
12
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Mét sù t¨ng lªn l·i xuÊt quèc tÕ sÏ t¸c ®éng ®Õn ®iÓm c©n b»ng cña
tû gi¸ hèi ®o¸i thùc th«ng qua hai kªnh: thø nhÊt, díi chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh
th× l·i xuÊt trong níc t¨ng lªn ®Ó gi÷ ®îc møc so s¸nh víi l·i xuÊt quèc
tÕ, do ®ã lµm gi¶m chªnh lÖch gi÷a ®Çu t vµ tiÕt kiÖm. Mét sù c¶i thiÖn c¸n
c©n v·ng lai nh vËy sÏ g©y nªn viÖc gi¶m tû gi¸ thùc c©n b»ng. Thø hai,
phô thuéc vµo viÖc níc ®ã lµ chñ nî hay con nî rßng, mét sù c¶i thiÖn
hoÆc xÊu ®i ph¶n ¸nh sù thay ®æi t¬ng øng c¶u sù thay ®æi vÞ thÕ chuyÓn
giao c¸c nh©n tè thu nhËp, t¸c ®éng nµy sÏ thóc ®Èy thªm viÖc gi¶m tû gi¸
thùc c©n b»ng lµ kh«ng râ rµng, nÕu mét níc lµ con nî lín. T¸c ®éng cña
l·i xuÊt quèc tÕ cao h¬n còng phô thuéc vµo ph¶n øng ng©n s¸ch cña chÝnh
phñ. NÕu chÝnh phñ lµm trung hoµ t¸c ®éng cña ng©n s¸ch lªn sù thay ®æi
l·i xuÊt b»ng c¸ch gi¶m chi tiªu hµng ho¸ th¬ng m¹i ho¸, th× tû gi¸ thùc
c©n b»ng sÏ cã xu híng gi¶m trong dµi h¹n. mÆt kh¸c, tû gi¸ thùc c©n b»ng
sÏ t¨ng nÕu viÖc tr¶ l·i xuÊt ®îc tµi trî b»ng c¸ch t¨ng thuÕ, hoÆc nÕu kÌm
theo viÖc gi¶m chi tiªu chÝnh phñ ®èi víi hµng ho¸ kh«ng th¬ng m¹i ho¸.
Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc, søc c¹nh tranh quèc tÕ vµ l¹m ph¸t:
Trong khi tû gi¸ thùc cã thÓ chªnh lÖch ra khái ®iÓm c©n b»ng v× mét
sè c¸c c¬n sèc g©y nªn th× nguyªn nh©n chñ yÕu cña viªvj xÊu ®i søc c¹nh
tranh ®èi víi bªn ngoµi ë hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ tû lÖ l¹m ph¸t
néi ®Þa cao kÌm theo viÖc duy tr× chÕ ®é tû gi¸ tû gi¸ danh nghÜa cè ®Þnh.
C¸c tiÕp cËn ®Ó ng¨n ngõa sù xÊu ®i cña søc c¹nh tranh quèc tÕ lµ thùc hiÖn
quy t¾c tû gi¸ thùc.
Nh vËy quy t¾c tû gi¸ cã thÓ ng¨n ngõa ®îc sù xuÊt hiÖn mÊt c©n
®èi lín vµ l©u dµi cña c¸c gi¸ c¶ t¬ng ®èi vµ do ®ã tr¸nh ®îc mÊt c©n
b»ng ngo¹i, b»ng c¸ch cho tû gi¸ danh nghÜa ®îc ®iÒu chØnh thêng
xuyªn vµ theo liÒu lîng t¬ng ®èi nhá. Ngêi ta lËp luËn r»ng: tû gi¸ hèi
®o¸i thùc tÕ cã thÓ gi÷ ®îc ë møc ®óng ®¾n, kh«ng g©y ra c¸i gi¸ ®iÒu
chØnh ph¶i tr¶ cho nÒn kinh tÕ, vµ do ®ã che lÊp ®îc vÊn ®Ò ph¸ gi¸ cã thÓ
næi lªn trªn chiÕn trêng chÝnh trÞ. H¬n thÕ n÷a, ngêi ta cßn kh¼ng ®Þnh
quy t¾c tû gi¸ thùc cung cÊp mét møc cho dù ®o¸n. bëi v× nã cung cÊp cho
nh÷ng ngêi tham gia thÞ trêng th«ng tin bæ Ých vÒ chiÒu híng cã thÓ x¶y
ra c¸c gi¸ t¬ng ®èi vµ do ®ã tr¸nh ®îc c¸c quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt dùa trªn
c¸c dù ®o¸n mong ®îi sai lÖch.
Tuy vËy, viÖc chÊp nhËn quy t¾c tû gi¸ thùc còng g©y ra mét sè vÊn
®Ò nh: x¸c ®Þnh ®iÓm c©n b»ng cña tû gi¸ thùc lµ kh«ng dÔ dµng vÒ lý
thuyÕt, chø cha nãi vÒ mÆt thùc tiÔn vµ mét sè khã kh¨n nghiªm träng cã
thÓ ph¶i tÝnh ®Õn nÕu ®Ých tû gÝa ®Æt sai. V× vËy, trong khi ph¸t biÓu quy t¾c
tû gi¸ thùc thf ph¶i cho phÐp cã mét ®é sai sè so víi ®iÓm c©n b»ng cña tû
gi¸ thùc do c¸c c¬n sèc bªn ngoµi hoÆc trong níc g©y ra. NÕu c¬n sèc lµ
t¹m thêi, th× cã thÓ kiªn tr× quy t¾c tû gi¸ thùc. NÕu cín sèc lµ l©u dµi th× sù
sai biÖt lín cña tû gi¸ thùc so víi ®iÓm c©n b»ng cã thÓ lµm gi¶m søc c¹nh
tranh quèc tÕ.
13
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
C¸c nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy: c¸c quy t¾c tû gi¸ thùc cã thÓ t¹o
nªn sù kh«ng an t©m, ®èi víi hÖ qu¶ c©n b»ng vÜ m«, dï nã cã t¸c ®éng tèt
vÒ mÆt c©n b»ng ngo¹i. ViÖc thùc hiÖn ®Ých tû gi¸ thùc, tøc lµ buéc ph¶i
theo ®uæi ®Ých phÇn thùc mµ l¹i sö dông c¸c c«ng cô ®¹i lîng danh nghÜa
víi gi¸ c¶ néi ®Þa. V× vËy c¸c c¬n sèc ®èi víi l¹m ph¸t trong níc cã thÓ
mang tÝnh chÊt l©u dµi, vµ trong mét sè trêng hîp cã thÓ dÉn ®Õn l¹m ph¸t,
vÒ phÝa c¹nh kh¸c, trong nÒn kinh tÕ nhá, cung tiÒn tÖ cã thÓ bÞ gia t¨ng do
nguån bªn ngoµi t¨ng lªn, th× mét sù bïng næ gi¸ còng cã thÓ x¶y ra ngay
c¶ khi chÝnh s¸ch tÝn dông kh«ng bµnh chíng.
ChÝnh s¸ch hç trî ®èi víi c¸c biÕn ®éng cña gi¸ th«ng qua ®iÒu chØnh
tiÒn tÖ vµ tû gi¸ sÏ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh tiÒn l¬ng trong nÒn
kinh tÕ. Theo chÝnh s¸ch ®ã th× ngêi lao ®éng sÏ kh«ng quan t©m nhiÒu
®Õn t¸c ®éng lªn c«ng ¨n viÖc lµm cña viÖc ®Þnh ra tiÒn l¬ng danh nghÜa
cao h¬n, v× c¸c c«ng ty cã ®ñ kh¶ n¨ngchuyÓn chi phÝ tiÒn l¬ng cao h¬n
sang gi¸ cao h¬n, v× vËy sù t¨ng l¬ng sÏ ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ trong tiÒn l¬ng
vµ t¨ng gi¸ c¶ tiÕp tôc theo ®ã. T¸c ®éng lªn tæng s¶n phÈm cña c¸c chÝnh
s¸ch hç trî tµi chÝnh vµ tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ phô thu vµo nguån g©y nªn biÕn
®éng. NÕu c¬n sèt cung thèng trÞ, th× biÕn ®éng cña tæng s¶n phÈm sÏ t¨ng
lªn do chØ sè ho¸ ®Çy ®ñ tû gi¸ hèi ®o¸i. Ngîc l¹i, nÕu c¬n sèt cÇu thãng
trÞ th× c¸c chÝnh s¸ch hç trî sÏ lµm æn ®Þnh tæng s¶n phÈm.
C¸c nghiªn cøu vÒ hÖ qu¶ cña quy t¾c tû gi¸ thùc voµ æn ®Þnh gi¸ chØ
míi b¾t ®Çu gÇn ®©y vµ cã Ýt. A®am vµ Gros(1966) nghiªn cøu vÊn ®Ò b»ng
c¸ch sö dông mét sè m« h×nh ph©n tÝc ®¬n gi¶n víi c¸c gi¶ thiÕt kh¸c nhau
liªn quan ®Õn c¬ cÊu hµng ho¸, tÝnh cøng nh¾c cña gi¸ l¬ng, ®é tù do lu
chuyÓn vèn. Hä kÕt luËn r»ng: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ mÊt kh¶ n¨ng kiÓm
so¸t l¹m ph¸t nÕu ®Æt tû gi¸ danh nghÜa theo quy t¾c tû gi¸ thùc vµ nÕu sau
®ã l¹i t×m c¸ch kiÓm so¸t l¹m ph¸t, th× sÏ mÊt kh¶ n¨ng kiÓm so¸t diÔn biÔn
kinh tÕ vÜ m« kh¸c, hä còng lËp luËn r»ng: nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i thùc n©ng
qu¸ møc so víi ®iÓm c©n b»ng th× l¹m ph¸t ch¾c ch¾n sÏ cao h¬n.
Ho¹t ®éng cña quy t¾c tû gi¸ thùc vµ chÝnh s¸ch ng©n s¸ch liªn quan
chÆt chÏ víi nhau Lizondc(1989) ®a ra lîc ®å mèi quan hÖ gi· in tiÒn do
thiÕu hôt ng©n s¸ch vµ tèc ®é ph¸ gi¸ tû gi¸. Trong ®ã, gi¸ trÞ c©n b»ng l©u
bÒn cña tû gi¸ thùc lµ hµm kh«ng chØ biÕn thùc nªu trªn mµ cßn cña tû lÖ
lamj ph¸t trong níc. §¹i lîng sau quyÕt ®Þnh tæng thu ®îc cña chÝnh
phñ th«ng qua thuÕ l¹m ph¸t, ®Õnlît nã l¹i t¸c ®éng lªn gi¸ trÞ tµi s¶n cña
t nh©n vµ chi tiªu trong dµi h¹n, vµ do ®ã lªn ®iÓm c©n b»ng cña tû gi¸
thùc. Mçi mét ®Ých tû gi¸ thùc g©y ra mét tû lÖ l¹m ph¸t néi ®Þa vÒ dµi h¹n,
khi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi. Bªn c¹nh ®ã cÇn lu ý kh«ng ph¶i
tÊt c¶ c¸c ®Ých tû gi¸ thùc lµ kh¶ thi vµ kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c quy t¾c tû gi¸
®Òu ®a nÒn kinh tÕ ®Õn ®Ých, ngay nh nÕu ®Ých ®ã lµ kh¶ thi.
Kinh nghiÖm c¸c níc l¹m ph¸t cao ®· lµm t¨ng sù ph¶n ®èi viÖc
chÊp nhËn c¸c quy t¾c tû gi¸ thùc. NhiÒu níc trªn ®· tr¶i qua t×nh tr¹ng tû
14
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
lÖ l¹m ph¸t cao trong thËp kû tríc mµ ®Æc trng "mÆt b»ng cao". L¹m ph¸t
nh¶y tõng bíc ®Õn c¸c thêi kú l¹m ph¸t cao h¬n nhng l¹i t¬ng ®èi æn
®Þnh. Trong mét sè trêng hîp th× bíc nh¶y nh vËy liªn quan ®Õn ph¸ gi¸
tõng ®ît, tiÕp theo lµ "cè ®Þnh" dùa vµo c¸c quy t¾c tû gi¸ so s¸nh søc mua.
Trong c¸c nç lùc lín h¬n, gÇn ®©y hä cè ®Þnh tû gi¸ danh nghÜa ®Ó cung cÊp
mét mèc neo danh nghÜa. §iÒu nµy còng kh«ng kÕt luËn r»ng: g¾n cè ®Þnh
dùa trªn c¬ së tû gi¸ so s¸nh søc mua lµ g©y nªn l¹m ph¸t cao, nhngnthùc
tiÔn cho thÊy nguy c¬ ngµy cµng cao.
Tuy vËy, còng cÇn nhËn thÊy mét sè lîi thÕ cña quy t¾c tû gi¸ thùc, vÝ
dô: tû gi¸ thùc sÏ kh«ng cho phÐp chªnh lÖch xa ®iÓm c©n b»ng, v× vËy
kh«ng ph¶i lo l¾ng tríc sù mÊt æn ®Þnh cña gi¸ néi ®Þa.
Tãm l¹i, mét khi ®Ých môc tiªu ®Æt ra ®èi víi tû gi¸ thùc vÉn cßn
®óng, th× tiÒm n¨ng g©y l¹m ph¸t do sö dông ®Ých môc tiªu tû gi¸ thùc g©y
ra cã thÓ ®îc k×m h·m b»ng c¸ch sö dông c¸c chÝnh s¸ch ng©n s¸ch vµ tiÒn
tÖ th¾t chÆt, tiÕp cËn nµy sÏ ng¨n ngõa sù xuÊt hiÖn biÕn ®éng g©y mÊt æn
®Þnh cña gi¸ c¶, ngay c¶ khi nÕu tû gi¸ danh nghÜa ®îc ®iÒu chØnh ®Ó duy
tr× søc c¹nh tranh quèc tÕ. Khi kh«ng biÕt ch¾c ch¾n gi¸ trÞ c©n b»ng cña tû
gi¸ thùc th× kh«ng nªn qu¸ chó träng vµo viÖc ®Æt ra ®Ých môc tiªu tû gi¸
thùc, ngya c¶ khi nÕu c¸c chÝnh s¸ch ng©n s¸ch vµ tiÒn tÖ ®îc sö dông mét
c¸ch thËn träng. G¸nh nÆng cña ®iÒu chØnh Ýt nhÊt lµ mét phÇn do c¸c chÝnh
s¸ch tµi chÝnh chÞu, h¬n lµ hoµn toµn dån cho ®iÒu chØnh tû gi¸. Theo nghÜa
®ã th× cÇn ph¶i chó ý r»ng c¸c chÝnh s¸ch nh vËy b¶n th©n chóng cã thÓ
chÞu t¸c ®éng bëi chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i mµ chÝnh phñ ®a ra.
§Ó ph©n tÝch t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i tíi nÒn kinh tÕ ta ®a ra
Po/P
kh¸i niÖm kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh =
trong ®ã: Po: gi¸ s¶n phÈm ngoµi tÝnh theo gÝa thi trêng níc ngoµi.
P: gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i s¶n xuÊt trong níc tÝnh theo
®ång néi tÖ.
tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång tiÒn níc ngoµi tÝnh theo ®ång
néi ®Þa.
Víi P vµ Po kh«ng ®æi khi E t¨ng , EPo sÏ t¨ng. Gi¸ cña s¶n phÈm
níc ngoµi trë nªn ®¾t t¬ng ®èi so víi gi¸ cña s¶n phÈm trong níc vµ
ngîc l¹i, gi¸ cña s¶n phÈm trong níc trë nªn rÎ, t¬ng ®èi so víi s¶n
phÈm níc ngoµi. S¶n phÈm trong níc do ®ã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao
h¬n xuÊt khÈu sÏ t¨ng ( X t¨ng ), nhËp khÈu gi¶m ®i (IMgi¶m), ®iÒu nµy
lµm cho xuÊt khÈu rßng (NX= X_IM) t¨ng lªn. V× AD=C+I+G+NV nªn
NX t¨ng lªn lµm cho AD dÞch ph¶i, trªn h×nh vÏ ta thÊy s¶n lîng c©n b»ng
Q t¨ng lªn tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m.
15
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
AD'
P ASLR ASSR
AD
Q* Q
Nh vËy sù thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa vµ do ®ã tû gi¸ hèi
®o¸i thùc tÕ sÏ t¸c ®éng ®Õn c©n b»ng c¸n c©n th¬ng m¹i, do ®ã t¸c ®éng
®Õn s¶n lîng, viÖc lµm gi¸ c¶.
H·y më réng t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i víi c¸n c©n thanh to¸n, ë
®©y cã mèi quan hÖ gi÷a l·i xuÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i.
Khi l·i suÊt t¨ng lªn, ®ång tiÒn néi ®Þa trë nªn cã gi¸ trÞ h¬n, tû gi¸
hèi ®o¸i cña ®ång néi ®Þa t¨ng lªn, trong ®iÒu kiÖn t b¶n vËn ®éng mét
c¸ch tù do th× t b¶n níc ngoµi sÏ trµn vµo thÞ trêng trong níc, gi¶ ®Þnh
c¸n c©n th¬ng m¹i lµ c«ng b»ng th× c¸n c©n thanh to¸n lµ thÆng d.
Nh vËy tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét biÕn cè rÊt quan trong, t¸c ®éng ®Õn
sù c©n b»ng cña c¸n c©n th¬ng m¹i vµ c¸n c©n thanh to¸n, do ®ã t¸c ®éng
®Õn s¶n lîng, viÖc lµm còng nh sù c©n b»ng cña nÒn kinh tÕ nãi chung.
ChÝnh v× vËy, mét sè níc trªn thÕ giíi vÉn cßn duy tr× tû gi¸ hèi ®o¸i cè
®Þnh, cßn phÇn lín c¸c níc theo ®uæi chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi cã
qu¶n lý nh»m gi÷ cho tû gi¸ hèi ®o¸i chØ biÕn ®éng trong mét ph¹m vi nhÊt
®Þnh, ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ.
IV. C¸c chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i
HiÖn nay, trªn thÕ giíi vµ ®ang tån t¹i nhiÒu lo¹i chÕ ®é tû gi¸ hèi
®o¸i biÕn tíng tõ hai h×nh thøc c¬ b¶n lµ cè ®Þnh vµ th¶ næi. Trong thÕ giíi
mµ sù phô thuéc lÉn nhau cµng t¨ng, viÖc lùa chän mét chÕ ®é ngo¹i hèi
phï hîp víi bèi c¶nh quèc tÕ, ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng bíc vµ ®¸p øng ®iÒu
chØnh kinh tÕ vÜ m«, nhÊt lµ víi c¸c níc ®ang thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ
thùc sù lµ vÊn ®Ò nan gi¶i.
1. Tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh b¶n vÞ vµng
16
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Theo chÕ ®é b¶n vÞ vµng,tû gi¸ hèi ®o¸i ®îc qui ®Þnh c¨n cø vµo
hµm lîng vµng cña c¸c ®ång tiÒn. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn
®¹i, khi th¬ng m¹i quèc tÕ t¨ng lªn cïng víi ho¹t ®éng ®Çu c¬, chÕ ®é b¶n
vÞ vµng nµy kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn vµ c¸c níc th«i ¸p
dông tõ n¨m 1971.
2. Tû gi¸ hèi ®o¸i kÕ ho¹ch bao cÊp
Lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i nµy ®îc ¸p dông t¹i c¸c níc X· héi chñ nghÜa
thêi kú kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Tû gi¸ hèi ®o¸i kÕ ho¹ch bao cÊp
thêng chªnh lÖch nhiÒu lÇn so víi tû gi¸ hèi ®o¸i thÞ trêng, kh«ng cã vai
trß lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi xuÊt nhËp khÈu, lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i
nµy ®îc ¸p dông t¹i ViÖt Nam tríc n¨m 1989
3. Tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi tù do
Theo chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i nµy, møc tû gi¸ hèi ®o¸i ®îc quyÕt ®Þnh
hoµn toµn bëi c¸c lùc lîng cung cÊp cÇu vÒ ngo¹i tÖ. Trong hÖ thèng nµy
chÝnh phñ gi÷ th¸i ®é thô ®éng, ®Ó cho thÞ trêng ngo¹i tÖ ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ
cña ngo¹i tÖ - lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i nµy Ýt ®îc ¸p dông v× c¸c thÞ trêng tiÒn
tÖ thêng kh«ng hoµn h¶o vµ do vËy lu«n cÇn cã vai trß can thiÖp cña nhµ
níc
4. Tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi cã ®iÒu tiÕt
Theo chÕ ®é nµy, chÝnh phñ kh«ng cam kÕt duy tr× mét tû lÖ cè ®Þnh
víi ngo¹i tÖ, mµ th¶ næi ®ång tiÒn cña m×nh vµ cã biÖn ph¸p can thiÖp mçi
khi thÞ trêng trë nªn (mÊt trËt tù) , hoÆc khi tû gi¸ hèi ®o¸i ®i chÖch xa
møc thÝch hîp lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i nµy hiÖn ®ang ®îc ¸p dông t¹i c¸c níc
T B¶n Chñ NghÜa, n¬i mµ l¹m ph¸t ®¹t thÊp, c¸c thÞ trêng ph¸t triÓn ë
tr×nh ®é cao.
5. Tû gi¸ hèi ®o¸i æn ®Þnh cã ®iÒu tiÕt
Theo chÕ ®é nµy, chÝnh phñ kh«ng ®Ó ngo¹i tÖ tr«i næi tù do, mµ can
thiÖp vµo thÞ trêng ngo¹i tÖ b»ng c¸ch mua b¸n ngo¹i tÖ nh»m æn ®Þnh tû
gi¸ qui ®Þnh. Sau mçi thêi gian nhÊt ®Þnh, møc tû gi¸ hèi ®o¸i l¹i ®îc ®iÒu
chØnh cho phï hîp vµ duy tr× æn ®Þnh.
* LuËn cø lùa chän chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i
Sù qu¶n lý tèi u cña tû gi¸ hèi ®o¸i phô thuéc vµo c¸c môc tiªu kinh
tÕ cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, vµo nguån gèc cña c¸c c¬n sèc ®èi
víi nÒn kinh tÕ vµ ®Æc trng c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ ®ang xÐt. V× vËy c¸c gi¶
thiÕt kh¸c nhau vÒ nh©n tè ®ã cã thÓ dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ møc ®é tèi u
cña chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i. VÊn ®Ò tiªu chuÈn tèi u vÒ nguyªn t¾c cÇn ph¶i
®îc cô thÓ ho¸. Trong thùc tÕ c¸c ph©n tÝch hiÖn ®¹i ®· tËp trung vµo tiªu
17
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
chuÈn t¬ng ®èi hÑp cña æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, ®îc ®Þnh nghÜa lµ cùc tiÓu
sai ph¬ng cña tæng s¶n phÈm thùc, mÆt b»ng gi¸ hoÆc tiªu dïng thùc tríc
c¬n sèt ngÉu nhiªn cã tÝnh chÊt t¹m thêi.
Mét kÕt qu¶ quan träng cña nghiªn cøu lý thuyÕt lµ nãi chung tû gi¸
hèi ®o¸i cè ®Þnh cùc ®oan lÉn tû gi¸ hoµn toµn linh ho¹t ®Òu kh«ng ph¶i lµ
tèi u ®èi víi æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. ThËt vËy mét møc ®é t¬ng ®èi cña sù
linh ho¹t l¹i cã nhiÒu kh¶ n¨ng thµnh c«ng h¬n trong viÖc æn ®Þnh nÒn kinh
tÕ khi cÇn ph¶n øng l¹i c¸c c¬n sèc ngÉu nhiªn. C¸c tû gi¸ hèi ®o¸i " cã
qu¶n lý " hoÆc " cè ®Þnh linh ho¹t" trë thµnh chÕ ®é tû gi¸ phæ biÕn nhÊt ë
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, lo¹i c¬n sèc mµ nÒn kinh tÕ thêng ph¶i ®èi phã
trë thµnh vÊn ®Ò cèt lâi cÇn xem xÐt khi ®Þnh liÖu tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh
hay ®iÒu chØnh. C¸c nghiªn cøu tríc ®©y ®· nhËn d¹ng mét sè tiªu chuÈn
qu¶n lý ®Ó ph¶n øng l¹i c¸c c¬n sèc trong níc. C¸c c¬n sèc néi ®Þa ®ßi hái
¸p dông. Tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh hay linh ho¹t phô thuéc vµo c¬n sèc lµ tiÒn
tÖ hay thùc tÕ khi c¬n sèc lµ tiÒn tÖ th× quan ®iÓm xa nay lµ duy tr× tû gi¸
cè ®Þnh sÏ co hiÖu lùc h¬n trong viÖc æn ®Þnh tæng s¶n phÈm. V× cung tiÒn
tÖ lµ biÕn néi sinh díi chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i, c¸c ®ét biÕn trong thÞ trêng
tiÒn tÖ néi ®Þa ®¬n gi¶n sÏ ®îc hÊp thô bëi thay ®æi cña dù tr÷ ngo¹i tÖ mµ
kh«ng ¶nh hëng ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn cung cÇu cña thÞ trêng hµng ho¸, lµ
n¬i quy ®Þnh møc ®é biÕn ®éng kinh tÕ. §æi l¹i khi c¬n sèc lµ thùc tÕ th× tû
gi¸ hèi ®o¸i cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh æn ®Þnh tæng s¶n phÈm b»ng c¸ch t¹o
nªn (hoÆc gi¶m) cÇu bªn ngoµi. Nãi chung, theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch
nh»m vµo æn ®Þnh tæng s¶n phÈm tríc c¸c c¬n sèc t¹m thêi th× tû gi¸ hèi
®o¸i cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh khi c¬n sèc xuÊt ph¸t tõ bªn ngoµi hoÆc tõ thÞ
trêng.
C¸c yªu cÇu khi lùa chän chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i: mét sè tiªu chuÈn
quy ®Þnh tû gi¸ phô thuéc vµo b¶n chÊt cña c¬n sèc lªn nÒn kinh tÕ còng
nh ®Æc trng c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ. Tuy vËy trong thùc tÕ khã mµ ¸p dông
®ã cho c¸c trêng hîp cô thÓ. C¸c khã kh¨n ®ã kh«ng nh÷ng lªn quan ®Õn
c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn, sù nhËn biÕt nguån gèc c¸c c¬n sèc vµ c¸c ®Æc trng
c¬ cÊu mµ cßn liªn quan ®Õn m©u thuÉn tiÒm tµng gi÷a c¸c môc tiªu chÝnh
s¸ch kh¸c nhau. Tiªu chuÈn ®Ó lùa chän mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i thÝch
hîp cßn phô thuéc vµo c¸c môc tiªu chÝnh s¸ch do chÝnh phñ ®Æt ra. C¸c
nghiªn cøu vÒ c¸c lîi thÕ cña tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh vµ linh ho¹t hÇu nh lµ
dµnh cho trêng hîp mét nÒn kinh tÕ nhá kh«ng tr¶i qua l¹m ph¸t cao vµ
nãi chung ë tr¹ng th¸i c©n b»ng ngo¹i vµ chÞu t¸c ®éng cña c¸c c¬n sèc t¹m
thêi. C©n b»ng tËp trung vµo æn ®Þnh tæng s¶n phÈm, thay cho c©n b»ng c¸n
c©n thanh to¸n quèc tÕ lµm chøc n¨ng hÊp thô c¸c c¬n sèc, ®Ó triÖt tiªu t¸c
®éng cña c¸c thay ®æi ®ét biÕn lªn trªn tæng s¶n phÈm. Tuy vËy, m©u thuÉn
cña chÝnh s¸ch cã thÓ x¶y ra khi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ còng ®îc coi
lµ môc tiªu chÝnh s¸ch. M©u thuÉn nµy ®Æc biÖt râ nÐt ë c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn, lµ nh÷ng níc thêng thiÕu dù tr÷ ngo¹i tÖ. NÕu vÞ trÝ c¸n c©n thanh
to¸n quèc tÕ t¹o nªn sù h¹n chÕ th× tû gi¸ hèi ®o¸i cÇn ph¶i ®îc dïng nh
18
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
lµ c«ng cô ®Ó t¹o môc tiªu c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thay ®æi cho æn ®Þnh
tæng s¶n phÈm. MÆt kh¸c khi l¹m ph¸t lµ vÊn ®Ò næi lªn hµng ®Çu th× tû gi¸
hèi ®o¸i cã thÓ lµ chøc n¨ng hç trî cho viÖc æn ®Þnh mÆt b»ng gi¸ c¶.
V- Sù can thiÖp cña nhµ níc vµo tû gi¸ hèi ®o¸i:
ViÖc thùc hiÖn mét chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t võa ph¶i cã sù kiÓm so¸t
víi mét møc tû gi¸ gäi lµ tû gi¸ chÝnh thøc ®îc c«ng bè bëi ng©n hµng nhµ
níc, cïng víi mét biªn ®é quy ®Þnh cho c¸c møc tû gi¸ giao dÞch trªn thÞ
trêng so víi tû gi¸ chÝnh thøc ®ßi hái chÝnh phñ nãi chung vµ ng©n hµng
nhµ níc nãi riªng cÇn ph¶i cã sù can thiÖp ®iÒu phèi thÞ trêng ®Ó duy tr×
biªn ®é quy ®Þnh trong ho¹t ®éng can thiÖp ®ã cÇn ph¶i chó ý mét sè vÊn ®Ò
sau:
+ Ng©n hµng nhµ níc lu«n ph¶i x¸c ®Þnh m×nh lµ mét thµnh phÇn
chñ chèt, thêng trùc cña c¸c giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng.
+ Trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh hÖ thèng tû gi¸ hèi ®o¸i nãi chung vµ thÞ
trêng ngo¹i hèi nãi riªng, ng©n hµng nhµ níc cÇn cã sù ph©n tÝch râ rµng
gi÷a hai chøc n¨ng: chøc n¨ng ng©n hµng ®¹i diÖn cho nhµ níc víi chøc
n¨ng can thiÖp thÞ trêng. Trong ®ã chøc n¨ng ng©n hµng ®¹i diÖn cho nhµ
níc lµ ®Ó thùc hÖn c¸c chøc n¨ng giao dÞch nh»m thanh to¸n c¸c kho¶n thu
chi cña nhµ níc vµ giao dÞc t¨ng tÝch luü ngo¹i tÖ theo môc tiªu. cßn chøc
n¨ng can thiÖp thÞ trêng lµ nh»m ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ trêng.
+ Ng©n hµng nhµ níc ph¶i kh«ng ngõng chó träng viÖc x©y dùng vµ
t¨ng cêng bé khung cña thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng b»ng viÖc t¨ng
sè lîng thµnh viªn trªn thÞ trêng. Tõng bíc cho c¸c tæ chøc tÝn dông
kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng th¬ng m¹i tham gia ®Çy ®ñ c¸c nghiÖp vô nh kú
h¹n ho¸n ®æi mÆc dï cã thÓ giíi h¹n ë viÖc c¸c giao dÞch nµy chØ ®îc thùc
hiÖn voÝ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ ng©n hµng nhµ níc.
+ Ng©n hµng nhµ níc vµ cac bé ngµnh ph¶i cã kÕ ho¹ch dù tÝnh
tríc c¸c giao dÞch cña m×nh mét c¸ch cô thÓ vµ kh«ng ®Ó c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c bËt ra khái thÞ trêng chÝnh thøc b»ng c¸ch c¸c giao dÞch cña
nhµ níc kh«ng chØ ®îc thùc hiÖn trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng
mµ cßn ph¶i më réng giao dÞch trªn khu vùc tù do cña thÞ trêng.
+ Chó träng h¬n ®Õn viÖc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng cô cña thÞ
trêng ngo¹i tÖ mµ tríc m¾t lµ c¸c nghiÖp vô ®ang hiÖn tån t¹i nh c¸c
nghiÖp vô mua b¸n cã kú h¹n ngo¹i tÖ ho¸n ®æi...b»ng c¸c biÖn ph¸p cô thÓ
nh: ng©n hµng nhµ níc, c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm; tæ chøc b¸o c¸o båi
dìng nghiÖp vô ng©n hµng, nghiªn cøu øng dông khoa häc c«ng nghÖ
ng©n hµng, nªn gÊp rót tæ chøc c¸c líp båi dìng vÒ b¶n chÊt vµ kü thuËt
c¸c nghiÖp vô hèi ®o¸i nãi riªng vµ nhÖm cô nµo ®ã nãi chung khi míi ®îc
19
nguon tai.lieu . vn
