Xem mẫu
- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐỀ TÀI : Sự
hình thành và phát triển
nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
PhÇn A: Lêi më ®Çu
HiÖn nay, m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng lµ mét m« h×nh kinh tÕ phæ biÕn vµ
cã hiÖu qu¶ nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn
thÕ giíi. M« h×nh nµy kh«ng chØ ®îc ¸p dông ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa, mµ
cßn ®îc ¸p dông ë c¸c níc ®i theo con ®êng x· héi chñ nghÜa. Nã ®îc vËn
dông ë c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¶ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. ViÖt Nam còng míi
sö dông m« h×nh kinh tÕ nµy ®îc kho¶ng h¬n 15 n¨m nay. Vµ cã nh÷ng thµnh
tùu mµ chóng ta ®· ®¹t ®îc còng nh cã nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng vÊn ®Ò gÆp
ph¶i cÇn ®îc gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang m« h×nh kinh tÕ míi.
§iÒu nµy rÊt ®¸ng ®îc quan t©m.
Chóng ta cÇn hiÓu râ vÒ t×nh h×nh kinh tÕ níc ta vµ t×nh h×nh kinh tÕ cña
thÕ giíi. NhÊt lµ ®èi víi sinh viªn khi nghiªn cøu vÒ kinh tÕ th× ®Ò tµi nµy gióp
cho chóng ta tr¶ lêi ®îc nh÷ng c©u hái: "Ph¶i ch¨ng mçi mét quèc gia muèn cã
®îc t¨ng trëng kinh tÕ vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao, muèn s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n
phÈm vËt chÊt cho x· héi th× nhÊt thiÕt ph¶i sö dông m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng
?", "V× sao m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng l¹i ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t
triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia?", "Kinh tÕ thÞ trêng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh
thÕ nµo?", "Kinh tÕ thÞ trêng bao gåm nh÷ng nh©n tè nµo cÊu thµnh nªn vµ ho¹t
®éng cña nã ra sao?", "Bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam ra ®êi vµ qu¸
tr×nh ho¹t ®éng cña nã diÔn ra nh thÕ nµo?", "NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam cã ®Æc ®iÓm g× gièng vµ kh¸c so víi nÒn kinh tÕ thÞ
trêng cña c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi?"…
§Ò tµi nµy sÏ gióp cho chóng ta hiÓu ®îc thªm vÒ b¶n chÊt, tÝnh chÊt
còng nh nguån gèc h×nh thµnh cña nÒn kinh tÕ . Ngoµi ra cßn gióp cho chóng ta
biÕt thªm ®îc vÒ thùc tÕ, nh÷ng nh©n tè, nh÷ng quy luËt nµo t¸c ®éng ®Õn kinh
tÕ thÞ trêng. §iÒu ®ã thùc sù bæ Ých vµ nã sÏ lu«n hç trî cho chóng ta trong qu¸
tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ n©ng cao kiÕn thøc, tÝch luü ®îc cña b¶n th©n. Tõ
®ã gióp cho chóng ta cã ®îc c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n, thùc tÕ h¬n vµ nã dÇn h×nh
thµnh cho chóng ta mét t duy ph©n tÝch l«gic vÒ nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ x·
héi xÈy ra hiÖn nay.
§ã chÝnh lµ lý do mµ em chän ®Ò tµi nµy, ®Ò tµi: "Sù h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam"
PhÇn B: néi dung
I/ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ trêng
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ trêng lµ g×?
NÒn kinh tÕ ®îc coi nh mét hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ. Khi c¸c quan
hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ ®Òu biÓu hiÖn qua mua - b¸n hµng ho¸, dÞch vô trªn
thÞ trêng( ngêi b¸n cÇn tiÒn, ngêi mua cÇn hµng vµ hä ph¶i gÆp nhau trªn thÞ
trêng) th× nÒn kinh tÕ ®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Kinh tÕ thÞ trêng lµ c¸ch tæ chøc nÒn kinh tÕ - x· héi trong ®ã, c¸c quan
hÖ kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp ®Òu biÓu hiÖn qua mua b¸n hµng
hãa, dÞch vô trªn thÞ trêng vµ th¸i ®é c xö cña tõng thµnh viªn chñ thÓ kinh tÕ
lµ híng vµo viÖc kiÕm lîi Ých cña chÝnh m×nh theo sù dÉn d¾t cña thÞ trêng.
Kinh tÕ thÞ trêng lµ kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, khi tÊt c¶
c¸c quan hÖ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt xuÊt hiÖn ®Òu ®îc tiÒn tÖ
ho¸, c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt nh: ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn, vèn b»ng tiÒn vµ vèn vËt
chÊt, søc lao ®éng, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô t¹o ra, chÊt
x¸m ®Òu lµ ®èi tîng mua b¸n, lµ hµng hãa.
Ngoµi ra khi nãi vÒ kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ thÞ trêng th× chóng ta cßn cã
thªm hai quan ®iÓm kh¸c nhau n÷a ®îc ®a ra trong héi th¶o vÒ "kinh tÕ thÞ
trêng vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa" do héi ®ång lý luËn trung ng tæ chøc:
Mét lµ, xem "Kinh tÕ thÞ trêng lµ ph¬ng thøc vËn hµnh kinh tÕ lÊy thÞ
trêng h×nh thµnh do trao ®æi vµ lu th«ng hµng hãa lµm ngêi ph©n phèi c¸c
nguån lùc chñ yÕu; lÊy lîi Ých vËt chÊt, cung cÇu thÞ trêng vµ mua b¸n gi÷a hai
bªn lµm c¬ chÕ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã lµ ph¬ng thøc tæ chøc vËn
hµnh kinh tÕ - x· héi, kh«ng tèt mµ còng kh«ng xÊu. Tèt hay xÊu lµ do ngêi sö
dông nã". Theo quan ®iÓm nµy, kinh tÕ thÞ trêng lµ vËt "trung tÝnh", lµ "c«ng
nghÖ s¶n xuÊt" ai sö dông còng ®îc.
Hai lµ, xem "Kinh tÕ thÞ trêng " lµ mét lo¹i kinh tÕ - x· héi - chÝnh trÞ, nã
in ®Ëm dÊu Ên cña lùc lîng x· héi lµm chñ thÞ trêng. Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét
ph¹m trï ho¹t ®éng, cã chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã, cã sù t¸c ®éng lÉn
nhau cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng. Trong x· héi cã giai cÊp, chñ thÓ ho¹t ®éng
trong kinh tÕ thÞ trêng kh«ng chØ ph¶i c¸ nh©n riªng lÎ, ®ã cßn lµ nh÷ng tËp
®oµn x· héi, nh÷ng giai cÊp. Sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng ®ã cã
thÓ cã lîi cho ngêi nµy, tÇng líp hay giai cÊp nµy; cã h¹i cho tÇng líp, giai cÊp
kh¸c.
Tãm l¹i: Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét trong nh÷ng ph¬ng thøc tån t¹i cña
nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c quan hÖ kinh tÕ ®Òu ®îc biÓu hiÖn th«ng qua quan
hÖ hµng ho¸ - thÞ trêng. Kinh tÕ thÞ trêng lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ
hµng ho¸ vµ v× thÕ nã hoµn toµn kh¸c víi kinh tÕ tù nhiªn - lµ nÒn kinh tÕ quan
hÖ díi d¹ng hiÖn vËt, cha cã trao ®æi.
2. TÝnh quy luËt vµ sù h×nh thµnh kinh tÕ thÞ trêng
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng g¾n liÒn víi qu¸
tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh sau:
a) Tæ chøc ph©n c«ng vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ sù ph©n chia lao ®éng x· héi ra c¸c ngµnh,
c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c nhau, t¹o nªn sù chuyªn m«n ho¸ lao ®éng vµ theo ®ã
lµ chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt thµnh nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c nhau
Do cã ph©n c«ng lao ®éng x· héi, mçi ngêi chØ s¶n xuÊt mét thø hoÆc
mét vµi thø s¶n phÈm. Song nhu cÇu cña hä l¹i bao hµm nhiÒu thø kh¸c nhau, ®Ó
tháa m·n nhu cÇu ®ßi hái cÇn cã sù trao ®æi s¶n phÈm gi÷a hä víi nhau
Tæ chøc x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç do ph©n c«ng lao ®éng x·
héi, nªn s¶n phÈm cña ngêi nµy trë nªn cÇn thiÕt cho ngêi kh¸c, cÇu cho x· héi
Sù ph©n c«ng lao ®éng diÔn ra trong néi bé ngµnh; trong c¸c ngµnh víi nhau
Do sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc - c«ng nghÖ, mèi liªn hÖ gi÷a
c¸c ph©n xëng, gi÷a c¸c c«ng ®o¹n trong néi bé xÝ nghiÖp ngµy cµng mËt thiÕt,
tinh vi h¬n. §iÒu ®ã cho thÊy tÝch tô vµ tËp trung t b¶n cµng lín th× s¶n xuÊt t
b¶n chñ nghÜa ngµy cµng x· héi ho¸
C¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ sau chiÕn tranh ®· ®Èy qu¸ tr×nh ph©n
c«ng x· héi t b¶n vµ chuyªn m«n ho¸ lªn ®Õn tr×nh ®é s©u réng cha tõng thÊy.
H×nh thµnh sù ph©n c«ng gi÷a c¸c bé phËn lÊy thµnh qu¶ khoa häc lµm c¬ së,
lµm cho chuyªn m«n ho¸ s¶n phÈm ngµy cµng s©u s¾c, h×nh thµnh chuyªn m«n
ho¸ linh kiÖn, chuyªn m«n ho¸ c«ng nghÖ, chuyªn m«n ho¸ kü thuËt, b¶o dìng
thiÕt bÞ vµ hËu cÇn s¶n xuÊt. Liªn hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c xÝ nghiÖp ngµy cµng mËt
thiÕt, lµm t¨ng cêng tÝnh phô thuéc lÉn nhau, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña xÝ nghiÖp
c¸ biÖt hoµn toµn dung hîp thµnh mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thèng nhÊt
Chuyªn m«n ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn th× quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c xÝ
nghiÖp, c¸c khu vùc ngµy cµng mËt thiÕt, hiÖp t¸c trao ®æi th¬ng phÈm trªn thÞ
trêng ph¸t triÓn thµnh quan hÖ hiÖp t¸c ngµy cµng bÒn v÷ng
Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt trªn thÕ giíi
còng më réng nhanh. Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, c¸c níc ngµy cµng
liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau, lÖ thuéc vµo nhau, sù giao lu t b¶n, trao ®æi mËu
dÞch ngµy cµng phong phó
b) §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u t liÖu s¶n xuÊt
Së h÷u lµ h×nh thøc x· héi lÞch sö nhÊt ®Þnh cña sù chiÕm h÷u
C¸c h×nh thøc së h÷u: H×nh thøc ®Çu tiªn lµ c«ng h÷u, sau ®ã do sù ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, cã s¶n phÈm d thõa, cã kÎ chiÕm lµm cña riªng,
xuÊt hiÖn t h÷u. §ã lµ hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n thÓ hiÖn ë møc ®é, quy m«
vµ ph¹m vi së h÷u kh¸c nhau, phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt vµ lîi Ých cña chñ së h÷u chi phèi. Ch¼ng h¹n, c«ng h÷u thÓ hiÖn th«ng qua
së h÷u cña nhµ níc, së h÷u toµn d©n, së h÷u t nh©n thÓ hiÖn ë t b¶n t h÷u
lín, t h÷u nhá. Ngoµi ra cßn cã h×nh thøc së h÷u hçn hîp. Nã ph¸t sinh tÊt yÕu
do yªu cÇu ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt còng nh qu¸ tr×nh x· héi ho¸ nãi
chung ®ßi hái. §ång thêi, nh»m tho¶ m·n nhu cÇu, lîi Ých ngµy cµng t¨ng vµ
kh¾c phôc sù bÊt lùc, yÕu kÐm cña chñ thÓ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh. Së h÷u hçn hîp h×nh thµnh th«ng qua hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt tù
nguyÖn, ph¸t hµnh mua b¸n cæ phiÕu
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Së h÷u nhµ níc: lµ h×nh thøc së h÷u mµ nhµ níc lµ ®¹i diÖn cho nh©n
d©n së h÷u nh÷ng tµi nguyªn, tµi s¶n, nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ nh÷ng
cña c¶i cña ®Êt níc. Së h÷u nhµ níc nghÜa lµ nhµ níc lµ chñ së h÷u, cßn
quyÒn sö dông giao cho c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n ®Ó ph¸t triÓn
mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt
Së h÷u tËp thÓ: lµ së h÷u cña nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ (c¸ nh©n ngêi lao
®éng) tù nguyÖn tham gia. Së h÷u tËp thÓ biÓu hiÖn ë së h÷u tËp thÓ c¸c hîp t¸c
x· trong n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, x©y dùng, vËn t¶i,…. ë c¸c nhãm, tæ, ®éi vµ
c¸c c«ng ty cæ phÇn
Së h÷u hçn hîp: lµ h×nh thøc phï hîp, linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ trong thêi k×
qu¸ ®é. Mçi chñ thÓ cã thÓ tham gia mét hoÆc nhiÒu ®¬n vÞ tæ chøc kinh tÕ, khi
thÊy cã lîi
Së h÷u t nh©n cña s¶n xuÊt nhá: lµ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt cña b¶n
th©n ngêi lao ®éng. Chñ thÓ cña së h÷u nµy lµ n«ng d©n, c¸ thÓ, thî thñ c«ng,
tiÓu th¬ng. Hä võa lµ chñ së h÷u ®ång thêi lµ ngêi lao ®éng. ë quy m« vµ
ph¹m vi réng h¬n lµ t h÷u cña tiÓu chñ, chñ trang tr¹i cã lao ®éng
Së h÷u t nh©n t b¶n: lµ h×nh thøc së h÷u cña c¸c nhµ t b¶n vµo c¸c
ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ
c) Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ
lµm xuÊt hiÖn c¸c thÞ trêng míi
Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ thóc ®Èy sù x· héi hµng lo¹t ngµnh
nghÒ míi vµ lµm cho nh÷ng ngµnh nghÒ cò ®îc c¶i t¹o. Cuéc c¸ch m¹ng lµm
cho c¬ cÊu ngµnh nghÒ cña c¸c níc cã sù thay ®æi lín. Trong thêi k× kinh tÕ
t¨ng trëng nhanh sau chiÕn tranh, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu lµ tæ hîp ngµnh nghÒ
míi, cã t¸c dông quan träng. Ngµy nay nh÷ng ngµnh nghÒ míi xuÊt hiÖn nhê cã
sù ph¸t triÓn s©u s¾c cña c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ ®· kh«ng chØ cã mét
hai ngµnh mµ xuÊt hiÖn hµng lo¹t ngµnh c«ng nghiÖp míi nh c«ng nghiÖp ®iÖn
tö, c«ng nghiÖp quang häc, c«ng nghiÖp nguyªn tö, c«ng nghiÖp sinh vËt, c«ng
nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp tÇu vò trô….. ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Sù xuÊt hiÖn c¸c
tæ hîp ngµnh nghÒ míi, c¸c ngµnh nghÒ cò kh«ng bÞ xo¸ bá, mµ ®îc c¶i t¹o
mét c¸ch triÖt ®Ó. ViÖc sö dông réng r·i m¸y dÖt kh«ng cã thoi, ®Çu m¸y h¬i
níc, sù ph¸t triÓn réng r·i cña lß luyÖn thÐp ®iÖn vµ ®óc gang thÐp liªn hoµn, sù
t¨ng vät cña hÖ thèng m¸y c«ng cô ®iÒu khiÓn vµ ngêi m¸y c«ng nghiÖp…
MÆt kh¸c c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ cßn t¹o ra mét lo¹t thÞ trêng
míi nh: thÞ trêng c«ng nghÖ, thÞ trêng vèn, thÞ trêng lao ®éng, thÞ trêng tµi
chÝnh tiÒn tÖ…TÊt c¶ nh÷ng thÞ trêng nµy ®Òu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi
nhau, vµ sù ph¸t triÓn cña chóng ®Òu phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña khoa häc -
c«ng nghÖ
d) Sù ph¸t triÓn ph©n c«ng vµ trao ®æi ë ph¹m vi quèc tÕ.
Do ph©n c«ng lao ®éng nªn mçi ngêi chØ s¶n xuÊt mét hay mét vµi s¶n
phÈm nhÊt ®Þnh. Song nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña mçi ngêi cÇn cã nhiÒu
lo¹i s¶n phÈm. V× vËy, ®ßi hái hä ph¶i cã mèi liªn hÖ trao ®æi s¶n phÈm cho
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
nhau, phô thuéc vµo nhau. Khi lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao, ph©n c«ng lao
®éng ®îc më réng th× dÇn dÇn xuÊt hiÖn trao ®æi hµng ho¸.
Quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt ®· chia rÏ ngêi s¶n xuÊt,
lµm cho hä t¸ch biÖt víi nhau vÒ mÆt kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, ngêi s¶n xuÊt
nµy muèn sö dông s¶n phÈm cña ngêi s¶n xuÊt kh¸c th× ph¶i trao ®æi s¶n phÈm
lao ®éng cho nhau
Khi c¸ch m¹ng c«ng cô s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× sÏ t¹o
®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi ra ®êi thóc ®Èy c¸c ngµnh, lÜnh vùc
kinh tÕ vµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i ph¸t triÓn ®ång bé. Sù ph¸t triÓn ®ã ph¸ vì
tÝnh tù cÊp,tù tóc, më réng thÞ trêng giao lu, trao ®æi hµng ho¸ kh«ng chØ trong
ph¹m vi quèc gia mµ cßn diÔn ra trªn thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi. Lóc nµy nhu
cÇu tiªu dïng cña d©n c kh«ng chØ ®îc ®¸p øng b»ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña
tõng quèc gia riªng lÎ, mµ cßn ®îc cung cÊp tõ c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi vµ
khu vùc
MÆt kh¸c con ngêi ph¶i t×m c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan
hiÕm tµi nguyªn b»ng c¸ch giao th¬ng, trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸ tiªu dïng vµ
c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n nh»m khai th¸c nguån lùc d thõa cña c¸c níc
®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan hiÕm, thiÕu hôt nguån lùc cña níc m×nh. Nh÷ng
yÕu tè nµy t¹o nªn xu thÕ tÊt yÕu phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c
quèc gia trªn thÕ giíi. Bëi v× trªn thÕ giíi kh«ng cã mét quèc gia nµo cã ®Çy ®ñ
c¸c yÕu tè nguån lùc ®Ó tù m×nh x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng
Nh vËy toµn cÇu ho¸ kinh tÕ nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan hiÕm vµ ph©n bè
tµi nguyªn kh«ng ®Òu, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña con ngêi ngµy cµng cao
vµ sè lîng d©n c ngµy mét nhiÒu. Nhng nhiÖm vô ®ã chØ ®îc diÔn ra khi mµ
khoa häc - c«ng nghÖ vµ lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao
3. C¸c bíc ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng
a) Tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n.
Bíc ®i tÊt yÕu cña s¶n xuÊt tù cung, tù cÊp lµ tiÕn lªn s¶n xuÊt hµng gi¶n
®¬n. ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nµy lµ sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x·
héi. Ph©n c«ng x· héi lµ c¬ së cña kinh tÕ hµng ho¸. Xu híng ph¸t triÓn cña
ph©n c«ng x· héi lµ biÕn viÖc s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng tõng s¶n phÈm riªng biÖt,
mµ viÖc s¶n xuÊt tõng bé phËn cña s¶n phÈm, tõng thao t¸c trong chÕ biÕn s¶n
phÈm thµnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp riªng biÖt. C«ng nghiÖp chÕ biÕn t¸ch
khái c«ng nghiÖp khai th¸c vµ mçi ngµnh c«ng nghiÖp ®ã l¹i chia thµnh nhiÒu
lo¹i vµ ph©n lo¹i nhá. Chóng s¶n xuÊt ra díi h×nh thøc hµng ho¸ - nh÷ng s¶n
phÈm riªng biÖt vµ ®em trao ®æi víi nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt
kh¸c. ChÝnh sù ph¸t triÓn ngµy cµng s©u réng ®ã cña ph©n c«ng x· héi lµ nh©n tè
chñ yÕu dÉn ®Õn h×nh thµnh thÞ trêng trong níc. H×nh thµnh nªn nh÷ng khu
vùc nhµ níc chuyªn m«n ho¸ vµ dÉn ®Õn sù trao ®æi kh«ng nh÷ng gi÷a s¶n
phÈm víi s¶n phÈm c«ng nghÖ, mµ c¶ gi÷a c¸c s¶n phÈm nhµ níc víi nhau
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, sù h×nh thµnh trung t©m
c«ng nghiÖp, søc hót cña chóng ®èi víi d©n c ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng
n«ng th«n, thóc ®Èy n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn
Nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ë nh÷ng vïng kh¸c nhau cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù
nhiªn kh¸c nhau, cã kh¶ n¨ng vµ u thÕ trong s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm kh¸c
nhau cã hiÖu qu¶ h¬n. ngay trong mét vïng, mét ®Þa ph¬ng, nh÷ng ngêi s¶n
xuÊt còng cã nh÷ng kh¶ n¨ng, ®iÒu kiÖn vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt kh¸c nhau.
Mçi ngêi s¶n xuÊt chØ tËp trung s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo mµ m×nh cã u thÕ, ®em
s¶n phÈm cña m×nh trao ®æi (mua vµ b¸n) lÊy nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt cho s¶n
xuÊt vµ ®êi sèng cña m×nh. Hä trë thµnh nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸. Trao
®æi, mua b¸n, thÞ trêng, tiÒn tÖ ra ®êi vµ ph¸t triÓn
S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi, lóc ®Çu díi h×nh thøc s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá,
gi¶n ®¬n, nhng lµ mét bíc tiÕn lín trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i
b) Tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tù do cæ
®iÓn.
Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ gi¶n ®¬n sang nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn
®îc thùc hiÖn qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn c¶ vÒ lùc lîng s¶n xuÊt, c¶ vÒ quan
hÖ s¶n xuÊt míi thÝch øng víi tõng bíc ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
Kü thuËt thñ c«ng dùa trªn lao ®éng hiÖp t¸c gi¶n ®¬n:
Trong giai ®o¹n hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, c«ng nh©n phô thuéc vµo nhµ t b¶n vÒ
kinh tÕ nhng vÉn cßn ®éc lËp vÒ mÆt kü thuËt. §Ó tæ chøc hiÖp t¸c lao ®éng,
bíc ®Çu tiªn ph¶i tËp trung t liÖu s¶n xuÊt, trªn c¬ së ®ã tËp trung søc lao
®éng. Víi s¶n xuÊt quy m« lín, trong hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, ph¶i mua c¶ ®èng
nguyªn liÖu vµ bu«n b¸n hµng ho¸, do ®ã ®· lµm xuÊt hiÖn mét m¹ng líi mua
gom nguyªn liÖu vµ b¸n lÎ hµng ho¸, tõ ®ã thóc ®Èy viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi s©u
réng trong x· héi. HiÖp t¸c gi¶n ®¬n ®· bíc ®Çu lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín t
b¶n chñ nghÜa, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi lªn rÊt nhiÒu. ViÖc hiÖp t¸c
gi¶n ®¬n lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín vÒ mÆt quy m« lµ mét bíc ngoÆt rÊt quan
träng tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín.
Ph©n c«ng c«ng trêng thñ c«ng T b¶n chñ nghÜa:
Sù ph¸t triÓn cña hiÖp t¸c gi¶n ®¬n t b¶n chñ nghÜa tÊt yÕu dÉn tíi hiÖp
t¸c cã ph©n c«ng, lµm xuÊt hiÖn c¸c c«ng trêng thñ c«ng t b¶n chñ nghÜa.
C«ng trêng thñ c«ng lµ h×nh thøc xÝ nghiÖp t b¶n thùc hiÖn sù hiÖp t¸c cã ph©n
c«ng dùa trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng. §Æc ®iÓm vÒ tæ chøc vµ kü thuËt cña c«ng
trêng thñ c«ng lµ: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc ph©n chia thµnh nh÷ng giai ®o¹n,
nh÷ng c«ng viÖc bé phËn ®Ó cã s¶n phÈm hoµn chØnh, trªn c¬ së ®ã mçi c«ng
nh©n chØ chuyªn lµm mét c«ng viÖc bé phËn. §Æc ®iÓm cña sù ph©n c«ng nµy lµ
chuyªn m«n ho¸ hÑp.
C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng trêng thñ c«ng lµ nh÷ng ngêi lao ®éng bé
phËn, sö dông c«ng cô chuyªn dïng thÝch øng, hîp thµnh lao ®éng tËp thÓ.
§¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ:
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng, ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa
kh«ng thÓ ®îc x¸c lËp mét c¸ch hoµn chØnh vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. M¸y mãc
®îc sö dông phæ biÕn trong x· héi th«ng qua cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §ã
lµ cuéc c¸c m¹ng kü thuËt thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng sö dông
m¸y mãc. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ
ho¸ ë c¸c ngµnh liªn quan. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng
nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸ ngµnh giao th«ng vËn t¶i… c¬ khÝ ho¸ b¾t ®Çu tõ
ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng. M¸y mãc vµ ®¹i c«ng
nghiÖp cã t¸c dông chñ yÕu lµm n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng vät, x· héi ho¸
lao ®éng vµ s¶n xuÊt ngµy cµng cao, më réng thÞ trêng, thóc ®Èy sù ra ®êi cña
c¸c trung t©m c«ng nghiÖp vµ nh÷ng thµnh thÞ lín; ®ång thêi, t¹o ra nh÷ng tiÒn
®Ò vËt chÊt kü thuËt.
c) Tõ nÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng
hçn hîp.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng:
Do ch¹y theo lîi nhuËn cho nªn c¸c doanh nghiÖp thêng g©y « nhiÔm
m«i trêng, thêng khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch bõa b·i dÉn tíi lµm mÊt c©n
b»ng sinh th¸i mµ doanh nghiÖp kh«ng ph¶i ®Òn bï mét kho¶n thiÖt h¹i nµo.
C¬ chÕ thÞ trêng dÔ lµm xuÊt hiÖn c¨n bÖnh: khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt
nghiÖp, l¹m ph¸t vµ suy tho¸i.
C¬ chÕ thÞ trêng dÉn tíi sù ph©n hãa giµu nghÌo, dÔ ph¸t sinh nh÷ng tiªu
cùc x· héi.
Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét bíc ph¸t triÓn sau cña kinh tÕ tù nhiªn vµ khi
kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tíi tr×nh ®é cao th× ®ã chÝnh lµ kinh tÕ thÞ trêng.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng th× do nh÷ng khuyÕt tËt cña nã dÉn ®Õn ph¸ vì c©n ®èi
cña nÒn kinh tÕ, g©y l·ng phÝ nhiÒu nguån lùc: t liÖu s¶n xuÊt, lao ®éng, t¹o ra
sù ph©n hãa x· héi. V× vËy nhµ níc ph¶i cã vai trß nhÊt ®Þnh ®Ó kh¾c phôc
nh÷ng nhîc ®iÓm trªn.
Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n thêi k× tù do c¹nh tranh th×
kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn theo t tëng lý thuyÕt bµn tay v« h×nh th× nhµ níc
kh«ng can thiÖp kinh tÕ. ®iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc khñng ho¶ng kinh tÕ sau nµy
(1929 - 1933). V× vËy ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt kinh tÕ cña Keyes yªu cÇu nhµ níc
ph¶i can thiÖp kinh tÕ vµ ®Õn n¨m 1948 ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt vÒ nÒn kinh tÕ hçn
hîp trong ®ã cã sù kÕt hîp cña hai nh©n tè: sù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng (Bµn tay
v« h×nh) vµ sù can thiÖp cña chÝnh phñ (Bµn tay h÷u h×nh) vµ c¶ hai nh©n tè nµy
®Òu t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ.
Nhµ níc cã chøc n¨ng:
§Þnh híng sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ, x©y dùng c¬ së vËt chÊt
kü thuËt .
ThiÕt lËp vÒ mét khu«n khæ vÒ ph¸p luËt, x©y dùng hÖ thèng c¬ së nhÊt
qu¸n t¹o m«i trêng æn ®Þnh vµ thuËn lîi cho kinh tÕ ph¸t triÓn.
H¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng.
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Trùc tiÕp ®Çu t mét sè lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ: nh÷ng ngµnh kinh tÕ
c«ng céng, n¨ng lîng, cÇu nhiÒu vèn….
Qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi s¶n c«ng, kiÓm kª, kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh tÕ - x·
héi.
Ph©n phèi hîp lý c¸c nguån lùc s¶n xuÊt.
4. C¸c nh©n tè cña c¬ chÕ thÞ trêng
Mét nÒn kinh tÕ muèn vËn hµnh ®îc th× tríc tiªn ph¶i dùa vµo c¬ chÕ thÞ
trêng cã nghÜa lµ ph¶i dùa vµo bé m¸y tù ®éng cña c¶ cung, cÇu, gi¸ c¶ hµng
ho¸, víi m«i trêng c¹nh tranh, ®éng lùc lµ lîi nhuËn. C¸c bé phËn hîp thµnh c¬
chÕ thÞ trêng nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nh lµ nh÷ng kh©u trong
guång m¸y. Gi¸ c¶ lµ c¸i nh©n cña thÞ trêng, cung cÇu lµ trung t©m vµ c¹nh
tranh lµ linh hån lµ søc m¹nh cña thÞ trêng.
a) Cung - cÇu hµng ho¸:
CÇu hµng hãa: lµ sè lîng hµng ho¸ hay dÞch vô mµ ngêi mua cã kh¶
n¨ng vµ s½n sµng mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong cïng mét thêi gian.
Cung hµng ho¸: lµ sè lîng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mµ ngêi b¸n cã kh¶
n¨ng vµ s½n sµng b¸n ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
Khi cung lín h¬n cÇu th× gi¸ c¶ cña hµng ho¸ gi¶m. Vµ ngîc l¹i khi cÇu
lín h¬n cung th× gi¸ c¶ cña hµng hãa sÏ t¨ng. Vµ ®Õn khi cung vÒ hµng ho¸ nµo
®ã trªn thÞ trêng võa ®óng b»ng cÇu cña hµng ho¸ th× lóc ®ã cung - cÇu ë tr¹ng
th¸i c©n b»ng, x¸c ®Þnh møc gi¸ c¶ lµ gi¸ c¶ c©n b»ng. Song v× cung vµ cÇu lu«n
biÕn ®éng nªn c©n b»ng cung - cÇu lu«n biÕn ®éng theo. Gi¸ c¶ thÞ trêng cña
hµng ho¸ lµ do t¬ng quan cña cung vµ cÇu trªn thÞ trêng quyÕt ®Þnh. Nhng
®ång thêi khi gi¸ c¶ biÕn ®éng th× nã còng t¸c ®éng tíi viÖc thu hÑp hay më réng
quy m« s¶n xuÊt.
Nh÷ng t¸c ®éng cña cung - cÇu ®èi víi thÞ trêng:
Quan hÖ cung cÇu gãp phÇn ®Ýnh chÝnh gi¸ c¶ thÞ trêng vµ lËp l¹i, kh«i
phôc l¹i sù c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ.
Quan hÖ cung - cÇu cßn trùc tiÕp lµm ¶nh hëng tíi lîi Ých kinh tÕ cña
ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng; ngêi b¸n vµ ngêi mua.
b) Gi¸ c¶
Gi¸ c¶ trªn thÞ trêng ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÒ mét lo¹i hµng ho¸
hoÆc dÞch vô nµo ®ã, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ t¸c ®éng ®Õn ngêi b¸n vµ ngêi
mua: Cô thÓ khi cÇu cao h¬n cung th× ngêi b¸n sÏ t¨ng gi¸, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy
cho ngêi s¶n xuÊt më réng quy m« ®Ó lµm t¨ng cung. Trong trêng hîp ngîc
l¹i cung lín h¬n cÇu th× ngêi b¸n ph¶i gi¶m gi¸ xuèng. Khi ®ã ngêi s¶n xuÊt
sÏ gi¶m quy m« ®Ó gi¶m cung vµ cuèi cïng c©n ®èi gi÷a quan hÖ cung - cÇu
®îc t¸i lËp ®Ó lËp l¹i c©n b»ng míi.
Chøc n¨ng cña gi¸ c¶:
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng th«ng tin (nghÜa lµ c¸c tin tøc vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ trêng
sÏ gióp cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸c c¸ nh©n ngêi lao ®éng ®a ra nh÷ng quyÕt
®Þnh vÒ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng cña m×nh.
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng ph©n bè c¸c nguån lùc: khi gi¸ biÕn ®éng t¨ng gi¶m
th× c¸c nguån lùc cña s¶n xuÊt sÏ dÞch chuyÓn gi÷a c¸c ngµnh.
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thóc ®Èy ®æi míi nh÷ng tiÕn bé kü thuËt c«ng nghÖ.
Trong s¶n xuÊt, ngêi ta lu«n lu«n t×m c¸ch gi¶m bít hao phÝ lao ®éng x· héi
cÇn thiÕt. §Ó tõ ®ã dÉn tíi gi¶m gi¸ thµnh ®Ó thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch (lµ
phÇn gi¸ ngêi s¶n xuÊt thu ®îc nhiÒu h¬n ngêi s¶n xuÊt kh¸c nhê tiÕn bé
khoa häc - kü thuËt).
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thùc hiÖn ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc
d©n còng nh thu nhËp c¸ nh©n th«ng qua chÝnh s¸ch gi¸ c¶.
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thùc hiÖn viÖc lu th«ng hµng ho¸. Khi gi¸ c¶ biÕn
®éng th× sÏ t¸c ®éng tíi hµnh vi ngêi tiªu dïng vµ qua ®ã t¸c ®éng vµo lu
th«ng hµng ho¸ lµm thay ®æi nhu cÇu ngêi tiªu dïng.
c) C¹nh tranh
C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ trong
viÖc tiªu thô hµng ho¸ nh»m thu lîi nhuËn cao nhÊt. C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu
cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng .
C¸c chøc n¨ng cña c¹nh tranh:
C¹nh tranh cã thÓ ®iÒu chØnh mét c¸ch nhanh chãng c¸c hµnh vi s¶n xuÊt
tiªu dïng cña x· héi.
C¹nh tranh thóc ®Èy sù tiÕn bé cña kü thuËt.
C¹nh tranh tho¶ m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng.
C¹nh tranh t¹o chÝnh s¸ch cho viÖc ph©n phèi thu nhËp ban ®Çu nghÜa lµ
c¸c doanh nghiÖp nµo th¾ng trong c¹nh tranh th× sÏ thu ®îc lîi nhuËn h¬n ®èi
ph¬ng.
C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ víi nhau theo ba híng:
gi¸ c¶, chÊt lîng hµng ho¸ vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô tríc, trong vµ sau khi b¸n
hµng.
C¹nh tranh kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng, tÝnh tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp,
v× thÕ nã lµm cho kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn rÊt n¨ng ®éng (hoµn toµn kh¸c víi
nÒn kinh tÕ tù nhiªn, nÒn kinh tÕ trong thêi k× bao cÊp).
C¹nh tranh huy ®éng ®îc mäi nguån lùc cña x· héi vµo viÖc ph¸t triÓn
kinh tÕ .
C¹nh tranh thóc ®Èy ®îc c¶i tiÕn kü thuËt vµ sö dông c«ng nghÖ míi.
C¹nh tranh hiÖu qu¶ lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ®¶m b¶o sù ph©n bæ tèi
u c¸c nguån lùc vµ hÖ qu¶ mµ nã mang l¹i lµ n¨ng suÊt tèi u.C¹nh tranh thóc
®Èy c¸c nguån lùc di chuyÓn tíi n¬i nµo cã hiÖu qu¶ nhÊt bëi ngêi s¶n xuÊt
muèn sö dông chóng ®Ó ®em l¹i lîi nhuËn cµng nhiÒu, cµng tèt.
d) TiÒn tÖ.
TiÒn tÖ lµ mét lo¹i hµng hãa ®Æc biÖt ®îc t¸ch ra lµm vËt ngang gi¸ chung
cho c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c. Nã biÓu hiÖn chung cña gi¸ trÞ, nã biÓu hiÖn tÝnh
chÊt x· héi cña lao ®éng vµ lµ quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng
ho¸.
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Chøc n¨ng cña tiÒn tÖ:
Lµ thíc ®o gi¸ trÞ (®©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn tÖ): tiÒn dïng ®Ó ®o
lêng vµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña hµng ho¸, mäi hµng ho¸ ®Òu ®îc biÓu hiÖn gi¸ trÞ
cña nã b»ng tiÒn. TiÒn tÖ ®îc coi nh lµ s¶n phÈm cña lao ®éng.
Lµ ph¬ng tiÖn lu th«ng: tiÒn lµ vËt m«i giíi trong quan hÖ lu th«ng
hµng ho¸.
Lµ ph¬ng tÞªn cÊt gi÷ gi¸ trÞ: tiÒn ®îc rót khái lÜnh vùc lu th«ng vµ
mang vµo cÊt tr÷. Khi cÇn l¹i ®em mua hµng vµ tiÒn ®îc xem nh mét thø cña
c¶i cña x· héi.
Lµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n: tiÒn ®îc dïng ®Ó chi tr¶ sau khi mét c«ng
viÖc ®· hoµn thµnh hoÆc dïng ®Ó tr¶ nî.
Chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi: trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau vµ tiÒn
lóc nµy ph¶i lµ vµng, b¹c, ngo¹i tÖ m¹nh….
e) Lîi nhuËn
Trong kinh tÕ thÞ trêng, lîi nhuËn lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t ®éng cña
ngêi kinh doanh. Lîi nhuËn ®a c¸c doanh nghiÖp ®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt c¸c
hµng ho¸ mµ ngêi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n, bá qua c¸c khu vùc cã Ýt ngêi tiªu
dïng. Lîi nhuËn còng ®a c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Õn viÖc sö dông kü thuËt s¶n
xuÊt hiÖu qu¶ nhÊt. Nh vËy, hÖ thèng thÞ trêng lu«n ph¶i dïng l·i vµ lç ®Ó
quyÕt ®Þnh ba vÊn ®Ó: s¶n xuÊt c¸i g×?, s¶n xuÊt nh thÕ nµo?, s¶n xuÊt cho ai?
Lîi nhuËn chÝnh lµ môc tiªu kinh tÕ cao nhÊt, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t
triÓn cña doanh nghiÖp. ®Ó cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô cho thÞ trêng, c¸c nhµ
s¶n xuÊt ph¶i bá tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Hä mong muèn
chi phÝ cho c¸c ®Çu vµo Ýt nhÊt vµ b¸n hµng ho¸ víi gi¸ cao nhÊt ®Ó sau khi trõ ®i
c¸c chi phÝ cßn sè d d«i ®Ó kh«ng chØ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n mµ cßn t¸i s¶n xuÊt më
réng, kh«ng ngõng tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cñng cè vµ t¨ng cêng vÞ trÝ cña
m×nh trªn thÞ trêng.
Lîi nhuËn lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh toµn bé kÕt qu¶ vµ hiÖu
qu¶ cña qu¸ tr×nh kinh doanh kÓ tõ lóc b¾t ®Çu t×m kiÕm nhu cÇu thÞ trêng,
chuÈn bÞ vµ tæ chøc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Õn kh©u tæ chøc b¸n hµng vµ
dÞch vô cho thÞ trêng.
Nh vËy, lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n
xuÊt kinh doanh
5. C¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng
a) Quy luËt gi¸ trÞ
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ë ®©u cã
s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ.
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt chi phèi c¬ chÕ thÞ trêng vµ chi phèi c¸c quy
luËt kinh tÕ kh¸c, c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c lµ biÓu hiÖn yªu cÇu cña quy luËt gi¸
trÞ mµ th«i.
xuÊt :§èi víi viÖc s¶n xuÊt mét thø hµng hãa riªng biÖt th× yªu cÇu cña
quy luËt gi¸ trÞ ®îc biÓu hiÖn ë chç: hµng ho¸ cña ngêi s¶n xuÊt muèn b¸n
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
®îc trªn thÞ trêng, muèn ®îc x· héi thõa nhËn th× lîng gi¸ trÞ cña mét hµng
ho¸ c¸ biÖt ph¶i phï hîp víi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. §èi víi mét lo¹i
hµng ho¸ th× yQuy luËt gi¸ trÞ yªu cÇu viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa ph¶i
®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së cña viÖc hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt:
Trong s¶n xuÊt nã ®ßi hái ngêi s¶n xuÊt lu«n lu«n cã ý thøc t×m c¸ch h¹
thÊp hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt xuèng nhá h¬n hoÆc b»ng hao phÝ lao ®éng x· héi
cÇn thiÕt.
Trong lÜnh vùc s¶n ªu cÇu quy luËt gi¸ trÞ thÓ hiÖn lµ tæng gi¸ trÞ cña hµng
hãa ph¶i phï hîp víi nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi.
Trong lÜnh vùc trao ®æi : ViÖc trao ®æi ph¶i tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c
ngang gi¸. Quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn sù ho¹t ®éng cña m×nh th«ng qua sù vËn
®éng cña gi¸ c¶ xung quanh gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ, gi¸ trÞ lµ c¬ së
cña gi¸ c¶, nh÷ng hµng ho¸ cã hao phÝ lao ®éng lín th× gi¸ trÞ cña nã lín dÉn ®Õn
gi¸ c¶ cao vµ ngîc l¹i. §èi víi mçi hµng ho¸ th× gi¸ c¶ hµng ho¸ cã thÓ b»ng
hoÆc nhá h¬n hoÆc lín h¬n gi¸ trÞ nhng ®èi víi toµn bé hµng hãa cña x· héi th×
chóng ta lu«n lu«n cã tæng gi¸ c¶ hµng hãa b»ng tæng gi¸ trÞ.
T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ: quy luËt gi¸ trÞ tù ph¸t ®iÒu tiÕt viÖc s¶n xuÊt
vµ lu th«ng hµng hãa th«ng qua sù biÕn ®éng cña cung - cÇu thÓ hiÖn qua gi¸ c¶
trªn thÞ trêng.
b) Quy luËt cung cÇu
Cung ph¶n ¸nh khèi lîng s¶n phÈm hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt vµ ®a ra thÞ
trêng ®Ó thùc hiÖn (®Ó b¸n). cung do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, nã kh«ng ®ång nhÊt
víi s¶n xuÊt.
CÇu ph¶n ¸nh nhu cÇu tiªu dïng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi. Do
®ã, cÇu kh«ng ®ång nhÊt víi tiªu dïng, v× nã kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu tù nhiªn,
nhu cÇu bÊt k× theo nguyÖn väng tiªu dïng chñ quan cña con ngêi, mµ phô
thuéc vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n.
Cung - CÇu cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, thêng xuyªn t¸c ®éng lÉn
nhau trªn thÞ trêng, ë ®©u cã thÞ trêng th× ë ®ã cã quy luËt cung - cÇu tån t¹i vµ
ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch quan. Cung - cÇu t¸c ®éng lÉn nhau:
CÇu x¸c ®Þnh cung vµ ngîc l¹i cung x¸c ®Þnh cÇu. CÇu x¸c ®Þnh khèi
lîng, chÊt lîng vµ chñng lo¹i cung vÒ hµng ho¸. nh÷ng hµng ho¸ nµo ®îc tiªu
thô th× míi ®îc t¸i s¶n xuÊt. Ngîc l¹i, cung t¹o ra cÇu, kÝch thÝch t¨ng cÇu
th«ng qua ph¸t triÓn sè lîng, chÊt lîng, chñng lo¹i hµng ho¸, h×nh thøc, quy
c¸ch vµ gi¸ c¶ cña nã.
Quy luËt cung - cÇu t¸c ®éng kh¸ch quan vµ rÊt quan träng. NÕu nhËn thøc
®îc chóng th× chóng ta vËn dông ®Ó t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh theo chiÒu híng cã lîi cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Nhµ níc cã thÓ
vËn dông quy luËt cung - cÇu th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ
nh: gi¸ c¶, lîi nhuËn, tÝn dông, hîp ®ång kinh tÕ, thuÕ, thay ®æi c¬ cÊu tiªu
dïng. §Ó t¸c ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ theo quy luËt cung - cÇu, duy tr×
nh÷ng tû lÖ c©n ®èi cung - cÇu mét c¸ch lµnh m¹nh vµ hîp lý.
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
c) Quy luËt canh tranh
C¹nh tranh lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c nhãm ngêi, gi÷a ngêi mua
vµ ngêi b¸n hay gi÷a ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng. Hai nhãm nµy t¸c
®éng lÉn nhau víi t c¸ch lµ mét thÓ thèng nhÊt, mét hîp lùc. ë ®©y c¸ nh©n chØ
t¸c ®éng víi t c¸ch lµ mét bé phËn, mét lùc lîng x· héi, lµ mét nguyªn tö cña
mét khèi. ChÝnh díi h×nh th¸i ®ã mµ c¹nh tranh ®· v¹ch râ c¸i tÝnh chÊt x· héi
cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.
Bªn canh tranh yÕu h¬n c¶ còng ®ång thêi lµ c¸i bªn mµ ë ®ã mçi c¸ nh©n
®Òu ho¹t ®éng mét c¸ch ®éc lËp víi ®«ng ®¶o nh÷ng ngêi c¹nh tranh víi m×nh
vµ thêng thêng lµ trùc tiÕp chèng l¹i nh÷ng ngêi ®ã. ChÝnh v× sù phô thuéc
lÉn nhau gi÷a mét ngêi c¹nh tranh c¸ biÖt víi nh÷ng ngêi kh¸c l¹i cµng thªm
râ rµng. Tr¸i l¹i bªn m¹nh h¬n bao giê còng ®¬ng ®Çu víi ®èi ph¬ng víi t
c¸ch lµ mét chØnh thÓ Ýt nhiÒu thèng nhÊt.
C¹nh tranh nh mét tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸. C¹nh tranh cã t¸c
dông san b»ng c¸c gi¸ c¶ mÊp m« ®Ó cã gi¸ c¶ trung b×nh, gi¸ trÞ thÞ trêng vµ
gi¸ c¶ s¶n xuÊt ®Òu h×nh thµnh tõ c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ gi÷a c¸c
ngµnh.
Tãm l¹i: Trong c¬ chÕ thÞ trêng, quy luËt c¹nh tranh nh mét c«ng cô,
ph¬ng tiÖn g©y ¸p lùc cùc m¹nh thùc hiÖn yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ, c¹nh
tranh trong mét c¬ chÕ vËn ®éng chø kh«ng ph¶i c¹nh tranh nãi chung
d) Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ
Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ lµ quy luËt x¸c ®Þnh lîng tiÒn cÇn cho lu
th«ng. Lîng tiÒn cÇn cho lu th«ng chÝnh b»ng tû sè gi÷a tæng gi¸ c¶ hµng ho¸
víi tèc ®é lu th«ng t b¶n
Trong thùc tÕ: lîng tiÒn cÇn cho lu th«ng b»ng tû sè gi÷a tæng gi¸ c¶
hµng hãa trõ ®i tæng tiÒn khÊu trõ, trõ ®i tæng gi¸ c¶ b¸n chÞu céng víi tæng tiÒn
thanh to¸n víi tèc ®é lu th«ng t b¶n
Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ tu©n theo c¸c nguyªn lý sau:
Lu th«ng tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ lu th«ng tiÒn tÖ do c¬ chÕ lu th«ng hµng ho¸
quyÕt ®Þnh.
TiÒn ®¹i diÖn cho ngêi mua, hµng ®¹i diÖn cho ngêi b¸n. Lu th«ng tiÒn
tÖ cã quan hÖ chÆt chÏ víi tiÒn - hµng, mua - b¸n, gi¸ c¶ - tiÒn tÖ.
Kinh tÕ hµng ho¸ trªn mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh cã thÓ gäi lµ kinh tÕ tiÒn tÖ,
quyÕt ®Þnh c¬ chÕ lu th«ng tiÒn tÖ.
MÆt kh¸c c¬ chÕ lu th«ng tiÒn tÖ cßn phô thuéc vµo c¬ chÕ xuÊt nhËp
khÈu, c¬ chÕ qu¶n lý kim lo¹i quý, c¬ chÕ kinh doanh tiÒn cña ng©n hµng
NÕu quy luËt canh tranh, quy luËt cung - cÇu lµm gi¸ hµng ho¸ vËn ®éng,
san b»ng th× quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ gi÷a mèi liªn hÖ c©n b»ng gi÷a hµng vµ
tiÒn.
II/ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung
sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc
a) C¬ chÕ cò vµ nh÷ng h¹n chÕ:
C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu, bao cÊp cã nh÷ng ®Æc trng chñ
yÕu sau ®©y:
Nhµ níc qu¶n lý kinh tÕ b»ng vËn mÖnh hµnh chÝnh lµ chñ yÕu, ®iÒu ®ã
thÓ hiÖn ë sù chi tiÕt ho¸ c¸c nhiÖm vô do trung ng giao b»ng mét hÖ thèng chØ
tiªu ph¸p lÖnh tõ mét trung t©m.
C¸c c¬ quan hµnh chÝnh - kinh tÕ can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, nhng l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ
mÆt vËt chÊt ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh.
Bá qua quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, qu¶n lý nÒn kinh tÕ
vµ kÕ ho¹ch ho¸ b»ng chÕ ®é cÊp ph¸t vµ giao nép s¶n phÈm, quan hÖ hiÖn vËt lµ
chñ yÕu, do ®ã h¹ch to¸n kinh tÕ chØ lµ h×nh thøc. ChÕ ®é bao cÊp ®îc thùc hiÖn
díi c¸c h×nh thøc: bao cÊp qua gi¸, bao cÊp qua tiÒn l¬ng hiÖn vËt (chÕ ®é tem
phiÕu) vµ bao cÊp qua cÊp ph¸t vèn cña ng©n s¸ch, mµ kh«ng rµng buéc vËt chÊt
®èi víi ngêi ®îc cÊp ph¸t vèn.
Vµ ®Æc trng c¬ b¶n cña m« h×nh kinh tÕ hiÖn vËt lµ nÒn kinh tÕ bÞ hiÖn vËt
ho¸, t duy hiÖn vËt, chØ cã së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ lµ phæ biÕn, nÒn
kinh tÕ khÐp kÝn víi c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é. Trªn thùc tÕ,
yÕu tè kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· lo¹i bá yÕu tè thÞ trêng, quan hÖ hµng ho¸ tiÒn
tÖ chØ cßn lµ h×nh thøc. Sù ®iÒu tiÕt theo chiÒu däc ®· lÊn ¸t c¸c quan hÖ kinh tÕ
theo chiÒu ngang. Vai trß ngêi tiªu dïng bÞ h¹ thÊp. HÖ thèng qu¶n lý quan liªu
tá ra kh«ng cã kh¶ n¨ng g¾n s¶n xuÊt víi nhu cÇu.
Kinh tÕ hiÖn vËt g¾n liÒn víi quan niÖm truyÒn thèng vÒ kinh tÕ x· héi chñ
nghÜa tuy ®· cã t¸c dông trong chiÕn tranh, gãp phÇn mang l¹i chiÕn th¾ng vÎ
vang cho d©n téc ta. Song khi chuyÓn sang x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh
m« h×nh ®ã ®· t¹o ra nhiÒu khuyÕt tËt: nÒn kinh tÕ kh«ng cã ®éng lùc, kh«ng cã
søc ®ua tranh, kh«ng ph¸t huy ®îc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng,
cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh, s¶n xuÊt kh«ng g¾n liÒn víi nhu cÇu, ý chÝ
chñ quan ®· lÊn ¸t kh¸ch quan vµ triÖt tiªu mäi ®éng lùc vµ søc m¹nh néi sinh
cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ, ®· lµm cho nÒn kinh tÕ suy tho¸i, thiÕu hôt, hiÖu qu¶
thÊp, nhiÒu môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi kh«ng ®îc thùc hiÖn.
C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· tÝch gãp nh÷ng xu híng tiªu cùc, lµm
nÈy sinh sù tr× trÖ, h×nh thµnh c¬ chÕ k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. VÊn
®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®æi míi s©u s¾c c¬ chÕ ®ã. Ph¬ng híng c¬ b¶n cña sù ®æi míi
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë níc ta ®· ®îc §¹i Héi VI cña §¶ng x¸c ®Þnh vµ tiÕp
tôc ®îc §¹i Héi VII cña §¶ng kh¼ng ®Þnh "TiÕp tôc xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung
quan liªu bao cÊp, h×nh thµnh ®ång bé vµ vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ trêng
cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc".
b) Chñ tr¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh
híng X· héi chñ nghÜa ë níc ta.
Vµ ®Õn §¹i héi VIII cña §¶ng ®· thèng nhÊt "X©y dùng nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, ®i ®«i víi t¨ng cêng vai
trß qu¶n lýcña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa"; "….ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ
níc theo ®Þnh híng X· héi chñ nghÜa …". NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn; trong ®ã
kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa níc ta lÊy viÖc gi¶i
phãng søc s¶n xuÊt lµm c¨n cø chñ yÕu ®Ó ho¹ch ®Þnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ,
h×nh thøc së h÷u. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u
c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t nh©n. Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u
®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh
doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é
c«ng h÷u, mµ cßn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thÞ trêng réng
lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t
doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi níc, c¸c h×nh thøc
®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia
thÞ trêng víi t c¸ch chñ thÓ thÞ trêng b×nh ®¼ng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa níc ta, kinh tÕ
Nhµ níc lµ nh©n tè quy ®Þnh vµ b¶o ®¶m tÝnh ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña
nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Kinh tÕ Nhµ níc t¹o c¬ së kinh tÕ cho x· héi míi, nã lµ
lùc lîng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng
vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. §Ó gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ Nhµ níc ph¶i n¾m
nh÷ng kh©u, nh÷ng lÜnh vùc then chèt cña nÒn Kinh tÕ quèc d©n. Kinh tÕ Nhµ
níc ph¶i lµ kiÓu mÉu vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ vµ chÊp hµnh ph¸p luËt
®Ó l«i cuèn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo quü ®¹o cña chñ nghÜa x· héi.
Kinh tÕ Nhµ níc ph¶i cã gi¸ trÞ tæng s¶n lîng hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng, ®ãng
gãp tû lÖ cao trong ng©n s¸ch Nhµ níc, kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é vµ ®êi
sèng cña mäi ngêi lao ®éng.
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
a) Tríc n¨m 1886:
Thêi k× 1955 - 1964: §©y lµ thêi k× kh«i phôc kinh tÕ vµ c¶i t¹o x· héi chñ
nghÜa. ë thêi k× nµy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®îc thiÕt kÕ trªn c¬ së x¸c ®Þnh ba ®Æc
®iÓm cña thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi: Tõ nÒn s¶n xuÊt nhá qu¸ ®é lªn
chñ nghÜa x· héi, cã hÖ thèng x· héi chñ nghÜa v÷ng m¹nh, ®Êt níc bÞ chia c¾t.
§©y lµ thêi k× ph¸t triÓn nhanh vÒ c¸c lÜnh kinh tÕ - x· héi, c¬ së vËt chÊt trong
n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, c¬ së h¹ tÇng ®îc x©y dùng.
Thêi k× 1964 -1975: §©y lµ thêi k× c¶ níc cã chiÕn tranh. Kinh tÕ ë thêi
k× nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh cña m« h×nh kinh tÕ " Céng s¶n thêi chiÕn".
M« h×nh kinh tÕ nµy lµ m« h×nh cã tÝnh tËp trung cao nªn ®· ®éng viªn ®îc lùc
lîng ®Ó dµnh th¾ng lîi trong cuéc chiÕn tranh v« cïng ¸c liÖt b»ng sù chØ ®¹o
tËp trung nghiªm ngÆt, b»ng chÕ ®é ph©n phèi b×nh qu©n, bao cÊp….
Thêi k× 1976 - 1986: §©y lµ thêi k× m« h×nh kinh tÕ tËp trung quan liªu,
bao cÊp bäc lé mét c¸ch toµn diÖn mÆt tiªu cùc cña nã mµ hËu qu¶ cña tËp trung
lµ khñng ho¶ng kinh tÕ - chÝnh trÞ s©u s¾c vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 ®Çu nh÷ng
n¨m 1980. nÒn kinh tÕ ë tr¹ng th¸i tr× trÖ, mÊt c©n ®èi nghiªm träng, s¶n xuÊt
ph¸t triÓn chËm trong khi d©n sè t¨ng nhanh. Thu nhËp quèc d©n cha ®¶m b¶o
®îc tiªu dïng x· héi, mét phÇn tiªu dïng x· héi ph¶i dùa vµo vay vµ viÖn trî,
nÒn kinh tÕ cha t¹o ®îc tÝch luü. L¬ng thùc, v¶i mÆc vµ c¸c hµng tiªu dïng
thiÕt yÕu ®Òu thiÕu. T×nh h×nh cung øng vËt t, t×nh h×nh giao th«ng vËn t¶i rÊt
c¨ng th¼ng. NhiÒu xÝ nghiÖp sö dông c«ng suÊt ë møc thÊp. Chªnh lÖch gi÷a thu
vµ chi tµi chÝnh, gi÷a hµng vµ tiÒn, gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. ThÞ trêng vµ
vËt gi¸ kh«ng æn ®Þnh. Sè ngêi lao ®éng cha ®îc sö dông cßn ®«ng. §êi sèng
nh©n d©n lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n.
Tríc t×nh h×nh ®ã cña ®Êt níc §¶ng ta ®· ph¶i suy nghÜ, ph©n tÝch t×nh
h×nh vµ nguyªn nh©n, t×m tßi c¸c gi¶i ph¸p, tõ ®ã thùc hiÖn ®æi míi ë c¸c c¬ së,
®Þa ph¬ng, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ, cã tÝnh chÊt ®æi míi tõng phÇn
b) Tõ n¨m 1986 ®Õn nay:
§¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng nhÊt qu¸n chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng
víi nh÷ng quan ®iÓm kh¸ triÖt ®Ó. ChÊp nhËn thÞ trêng mét c¸ch c¬ b¶n, tæng
thÓ, l©u dµi, mét thÞ trêng thèng nhÊt, th«ng suèt, hoµ nhËp víi thÞ trêng thÕ
giíi, thÞ trêng lµ ®èi tîng qu¶n lý cña nhµ níc.
Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng ë níc ta g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ®æi
míi kinh tÕ tõ c¬ cÊu ®Õn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nhÊt qu¸n chuyÓn sang kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña
nhµ níc, g¾n liÒn víi ®æi míi mét c¸ch c¬ b¶n chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh:
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Çu t th¬ng m¹i, chuyÓn ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng x· héi sang kinh tÕ thÞ trêng. Trong ®ã gi¶i ph¸p
cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ sö lý gi¸ c¶. dï míi lµ s¬ khai, thÞ trêng ®· lµ m«i
trêng gi¶i phãng søc s¶n xuÊt víi sù bïng næ cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc
doanh vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng më réng vµ ®i s©u vµo
c¸c lÜnh vùc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh víi søc m¹nh cña tÊt yÕu kinh tÕ,
søc m¹nh håi sinh sau chiÕn tranh. Søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµm bËt dËy c¸c tiÒm
n¨ng, hµng lo¹t nh©n tè míi xuÊt hiÖn xen lÊn nh÷ng bÒ bén phøc t¹p cña sù
chuyÓn ®æi mang tÝnh c¸ch m¹ng mµ thùc chÊt lµ sù gi¶i thÓ, cÊu tróc l¹i c¬ cÊu
s¶n xuÊt, c¬ cÊu së h÷u, quan hÖ kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý. T duy nhÊt lµ t duy
kinh tÕ thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n: tõ thô ®éng an bµi sang n¨ng ®éng s¸ng t¹o,
tù chñ, tõ t duy hiÖn vËt sang t duy gi¸ trÞ, sù nh¹y c¶m vÒ lîi Ých, hiÖu qu¶, vÒ
thang gi¸ trÞ, ®¹o ®øc, lèi sèng…
Thùc tÕ h¬n 10 n¨m qua ë níc ta chøng tá qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ
thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ qu¸ tr×nh ®æi míi tÊt yÕu, tiÕn bé
nhng còng lµ qu¸ tr×nh phøc t¹p l©u dµi.
Nh÷ng chuyÓn ®æi thùc sù t¹o ra bíc ngoÆt trong kinh tÕ. chØ mét thêi
gian ng¾n, ®Êt níc cã nhiÒu thay ®æi. Vµ ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu quan träng:
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, tõ chç thiÕu l¬ng thùc triÒn miªn, ®Õn nay
chóng ta ®· cã kh¶ n¨ng tù tóc, phÇn nµo dù tr÷ vµ xuÊt khÈu. C¬ cÊu kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn ®ang ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t huy t¸c dông. Khu vùc kinh tÕ
quèc doanh ®ang ®îc tæ chøc, s¾p xÕp l¹i, c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña
nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh
tÕ. Vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông, gi¸ c¶ thÞ trêng
dÇn ®i vµo æn ®Þnh ®· chuyÓn tõ thÞ trêng cña ngêi b¸n sang thÞ trêng cña
ngêi mua. C¬ chÕ c¹nh tranh cã t¸c dông ®iÒu chØnh tÝch cùc c¬ cÊu kinh tÕ,
®µo th¶i nh÷ng yÕu tè l¹c hËu,lµm béc lé ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu kÐm trong s¶n xuÊt
kinh doanh, trong qu¶n lý tõ vÜ m« ®Õn vi m«. thÞ trêng ®· trë thµnh c¨n cø
quan träng ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. Mét sè ngµnh, lÜnh vùc ®· g¾n thÞ
trêng trong níc víi thÞ trêng níc ngoµi theo híng kinh tÕ më.
3. Nh÷ng ®Æc cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta
a) §Æc trng vÒ ®Þnh híng môc tiªu cña nÒn kinh tÕ.
§ã lµ thùc hiÖn d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n
minh. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy tríc hÕt ph¶i ph¸t triÓn m¹nh lùc lîng s¶n
xuÊt ®éng viªn mäi nguån lùc x· héi, ph¸t huy cao ®é tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o
cña toµn d©n, khai th¸c mäi tiÒm n¨ng trong níc ®i ®«i víi sö dông cã chän läc
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
thµnh qu¶ vµ kinh nghiÖm quèc tÕ thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nh»m
sím x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ chÕ x· héi ë ViÖt Nam .
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph¬ng ph¸p
qu¶n lý kinh tÕ thÞ trêng ®îc sö dông nh mét c«ng cô ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t tíi
nÒn kinh tÕ t¨ng trëng cao, bÒn v÷ng, æn ®Þnh nh»m môc tiªu "d©n giµu, níc
m¹nh", gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, søc lùc trong x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho
mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi.
§ång thêi víi viÖc khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng lîi thÕ cña
kinh tÕ thÞ trêng chóng ta kh¾c phôc, ng¨n ngõa, h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc
ph¸t sinh tõ mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng; võa kÝch thÝch søc s¶n xuÊt gi¶i
phãng søc s¶n xuÊt, võa b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ
cña ngêi lao ®éng, vËn dông c¸c quy luËt cña thÞ trêng ®Ó kiªn tr× thùc hiÖn
c«ng b»ng x· héi vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n phï hîp víi tõng bíc t¨ng
trëng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ngêi.
b) §Æc trng vÒ thÓ chÕ kinh tÕ
ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ thÓ chÕ cña c¸c
chñ thÓ kinh tÕ tù do, tù chñ kinh doanh theo ph¸p luËt. Kinh tÕ thÞ trêng níc
ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. C¸c thµnh phÇn kinh
tÕ võa c¹nh tranh, võa liªn kÕt, hîp t¸c víi nhau nh»m ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é x·
héi ho¸ cao. Trong ®ã khu vùc kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß chñ ®¹o trong mét sè
lÜnh vùc vµ mét sè kh©u quan träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh
tÕ - x· héi theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña ®Êt níc.
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, mçi thµnh phÇn nh
vËy cã xu híng ph¸t triÓn kh¸c nhau, lîi Ých kh¸c nhau thËm chÝ ®èi lËp nhau.
V× thÕ Nhµ níc ph¶i cã biÖn ph¸p h¹n chÕ xu híng ph¸t triÓn tù ph¸t, vµ ®Þnh
híng cho nã ph¸t triÓn theo x· héi chñ nghÜa.
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta tån t¹i ba lo¹i
h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t nh©n. Tõ ba
h×nh thøc së h÷u ®ã h×nh thµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ
chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ thuéc së h÷u t nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng réng lín bao
gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t doanh, c¸c
h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi níc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ
th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ trêng
víi t c¸ch chñ thÓ thÞ trêng b×nh ®¼ng.
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
c) §Æc trng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý
Trong qu¶n lý ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i b¶o ®¶m cho c¸c ho¹t
®éng cña thÞ trêng diÔn ra theo nguyªn t¾c thÞ trêng, tøc lµ phï hîp víi quy
luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, c¹nh tranh, h¹n chÕ tèi ®a c¸c mÖnh lÖnh hµnh
chÝnh kh«ng cÇn thiÕt. MÆt kh¸c, ph¶i lµm tèt kÕ ho¹ch ho¸ ë tÇm vÜ m« vµ c¸c
ho¹t ®éng ®Þnh híng cã hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp ®Ó ®iÒu tiÕt híng
dÉn thÞ trêng theo c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®· chän.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, Nhµ níc tham gia vµo c¸c qu¸
tr×nh kinh tÕ lµ xu híng kh¸ch quan. Nhng kh¸c víi b¶n chÊt cña Nhµ níc t
s¶n, Nhµ níc ta lµ Nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n díi sù l·nh ®¹o cña
§¶ng Céng S¶n.
Sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt b¶o ®¶m ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng còng nh toµn bé sù nghiÖp
ph¸t triÓn cña ®Êt níc. ®¶ng ®Þnh híng kinh tÕ thÞ trêng theo chñ nghÜa x· héi
thÓ hiÖn ë sù l·nh ®¹o, viÖc thùc hiÖn ®êng lèi chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ trêng víi
môc tiªu v× lîi Ých cña nh©n d©n, v× mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
Nhµ níc ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng tríc hÕt
vµ chñ yÕu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, th«ng qua chiÕn lîc kinh tÕ - x·
héi, c¸c kÕ ho¹ch trung vµ ng¾n h¹n cïng víi c¸c chÝnh s¸ch thiÕt thùc ®Ó ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng, bè trÝ l¹i c¬ cÊu kinh tÕ,
bá, nu«i dìng vµ ph¸t triÓn c¸c nguån lùc. Híng ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ
kinh tÕ thÞ trêng vµo c¸c môc tiªu ®îc Nhµ níc ho¹ch ®Þnh, t¹o m«i trêng
kinh tÕ - x· héi, khung khæ ph¸p lý thuËn lîi vµ duy tr× m«i trêng hoµ b×nh æn
®Þnh cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bï ®¾p sù bÊt lùc cña thÞ trêng
b»ng c¸ch cung cÊp c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng céng, x©y dùng c¸c ®Þnh chÕ
kinh tÕ.
d) §Æc trng vÒ quan hÖ ph©n phèi
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn chñ
yÕu c¬ chÕ ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶, ®ång thêi ph©n phèi theo møc
®ãng gãp vèn vµ trÝ tuÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ níc cã chÝnh s¸ch ®iÒu
tiÕt ®Ó t¸i ph©n phèi hîp lý th«ng qua phóc lîi x· héi vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch
x· héi theo ph¬ng ch©m g¾n t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi
trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ .
NÒn kinh tÕ níc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u t liÖu s¶n xuÊt kh¸c
nhau do ®ã cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ t¬ng øng víi mçi thµnh phÇn kinh tÕ
®ã th× sÏ cã c¸c nguyªn t¾c vµ hÖ thèng ph©n phèi phï hîp. Cho nªn ë níc ta cã
NguyÔn H÷u Gi¸p
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi. §Ó ®¹t tíi c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp,
chóng ta thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp: ph©n phèi theo kÕt qu¶
lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu suÊt c«ng t¸c, ph©n phèi theo møc ®ãng gãp
vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ph©n phèi th«ng qua c¸c
quü phóc lîi x· héi, trong ®ã h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu
qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý
nh»m thu hÑp kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu - nghÌo, võa khuyÕn khÝch lao ®én,
võa b¶o ®¶m nh÷ng phóc lîi x· héi c¬ b¶n
e) §Æc trng vÒ vai trß qu¶nlý cña Nhµ níc .
NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®îc qu¶n lý ( Tæ
chøc, híng dÉn, nu«i dìng, gi¸m s¸t bëi Nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n)
b¶o ®¶m sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña Nhµ níc lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh
nhÊt nh»m gi÷ v÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Muèn vËy, ph¶i x©y dùng nhµ
níc m¹nh vµ trong s¹ch, cã kh¶ n¨ng thêng xuyªn tù ®æi míi ®Ó híng nÒn
kinh tÕ thÞ trêng tíi v¨n minh, hiÖn ®¹i, kh«ng xa rêi c¸c môc tiªu ®Þnh híng
®· chän.
X©y dùng vµ x¸c ®Þnh c¸c ®Æc trng nªu trªn g¾n liÒn víi mét nhËn thøc
hoµn toµn míi vÒ chñ nghÜa x· héi theo t tëng Hå ChÝ Minh lµ " d©n giµu,
níc m¹nh, tiÕn lªn hiÖn ®¹i ®i liÒn víi d©n chñ, tù do, tiÕn bé vµ c«ng b»ng x·
héi". Trong bíc qu¸ ®é t¬ng ®èi dµi ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu cuèi cïng ®ã, nÒn
kinh tÕ thÞ trêng lµ con ®êng duy nhÊt chóng ta kh«ng thÓ bá qua ®Ó hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt níc
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, chóng ta sö
dông c¬ chÕ thÞ trêng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o
cña ngêi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, thóc
®Èy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §ång thêi chóng ta l·nh ®¹o, qu¶n lý nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng híng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®Ó kh¾c phôc thÊt b¹i cña
thÞ trêng, thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ trêng kh«ng
cã ®îc. Nhµ níc ph¶i b»ng chÝnh s¸ch, c«ng cô qu¶n lý vÜ m« vµ tiÒm lùc kinh
tÕ cña m×nh ®Ó duy tr× nh÷ng c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ nh»m kh¾c phôc nh÷ng
yÕu kÐm cña kinh tÕ thÞ trêng
4. NÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta hiÖn nay
a) §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ trêng níc ta hiÖn nay
C¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau ®îc tiÕp cËn ®i tõ lùc lîng s¶n xuÊt ®Õn c¬ së
NguyÔn H÷u Gi¸p
nguon tai.lieu . vn