Xem mẫu
- ĐỀ TÀI:” ODA
NGUỒN VỐN
CHO ĐẦU TƯ
PHÁT TRIỂN Ở
VIỆT NAM -
THỰC TRẠNG VÀ
GIẢI PHÁP”
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Lêi më ®Çu
Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸(CNH), hiÖn ®¹i ho¸(H§H) ®Êt níc víi môc
tiªu phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®a níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng
nghiÖp ®· ®i ®îc mét chÆng ®êng kh¸ dµi. Nh×n l¹i chÆng ®êng ®· qua
chóng ta cã thÓ thÊy r»ng chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng tù
hµo: tèc ®é t¨ng trëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t trªn 7%, ®êi sèng cña
nh©n d©n ngµy cµng ®îc n©ng cao vµ kh«ng nh÷ng ®¹t ®îc nh÷ng thµnh
tùu vÒ mÆt kinh tÕ mµ c¸c mÆt cña ®êi sèng v¨n ho¸- x· héi, gi¸o dôc, y tÕ
còng ®îc n©ng cao râ rÖt, t×nh h×nh chÝnh trÞ æn ®Þnh, an ninh- quèc phßng
®îc gi÷ v÷ng, c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ ngµy cµng ®îc më réng.
§¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng ®ã bªn c¹nh sù khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c nguån
lùc trong níc th× sù hç trî tõ bªn ngoµi còng ®ãng mét vai trß quan träng
vµ trong ®ã viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc(ODA) cña c¸c quèc gia vµ tæ chøc
quèc tÕ gi÷ vai trß chñ ®¹o. Thùc tÕ tiÕp nhËn, sö dông vèn vµ thùc hiÖn c¸c
dù ¸n ODA thêi gian qua cho thÊy ODA thùc sù lµ mét nguån vèn quan
träng ®èi víi ph¸t triÓn ®Êt níc, ODA ®· gióp chóng ta tiÕp cËn, tiÕp thu
nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc,
®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ t¹o ra hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi
t¬ng ®èi hiÖn ®¹i. Tuy vËy, ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu trë thµnh níc c«ng
nghiÖp vµo n¨m 2020 chóng ta cÇn ph¶i huy ®éng vµ sö dông hiÖu qu¶ h¬n
n÷a c¸c nguån lùc cho ph¸t triÓn, trong ®ã ODA cã mét vai trß quan träng.
Do ®ã, mét c©u hái ®îc ®Æt ra lµ liÖu chóng ta cã thÓ huy ®éng ®îc nhiÒu
h¬n vµ sö dông hiÖu qu¶ h¬n nguån vèn ODA kh«ng? Cã thÓ kh¼ng ®Þnh
ngay ®iÒu ®ã lµ hoµn toµn cã thÓ. VËy nh÷ng gi¶i ph¸p nµo cÇn ®îc xóc
tiÕn thùc hiÖn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ sö dông ODA?.
Víi mong muèn gi¶i ®¸p ®îc c©u hái trªn vµ cã mét c¸i nh×n s©u h¬n, toµn
diÖn h¬n vÒ ODA. V× vËy, em ®· quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi:” ODA nguån
vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn ë ViÖt Nam - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” ®Ó thùc hiÖn
®Ò ¸n m«n häc cña m×nh.
§Ó hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« Ph¹m ThÞ Thªu ®·
®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn quÝ b¸u vµ híng dÉn em thùc hiÖn t¹o ®iÒu kiÖn
cho em tiÕp cËn s©u h¬n, toµn diÖn h¬n vÒ ODA, n©ng cao nhËn thøc, kh¶
n¨ng lý luËn vµ ph©n tÝch vÊn ®Ò.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng i
nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ oda
i) Nguån vèn oda
1) Nguån gèc ra ®êi cña ODA
Qu¸ tr×nh lÞch sö cña ODA cã thÓ ®îc tãm lîc nh sau:
Sau ®¹i chiÕn thÕ giíi thø II c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· tho¶ thuËn
vÒ sù trî gióp díi d¹ng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc cho vay víi ®iÒu kiÖm
u ®·i cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ WB( Ng©n
hµng thÕ giíi) ®· ®îc thµnh lËp t¹i héi nghÞ vÒ tµi chÝnh- tiÒn tÖ tæ chøc
th¸ng 7 n¨m 1944 t¹i Bretton Woods( Mü) víi môc tiªu lµ thóc ®Èy ph¸t
triÓn kinh tÕ vµ t¨ng trëng phóc lîi cña c¸c níc víi t c¸ch nh lµ mét tæ
chøc trung gian vÒ tµi chÝnh, mét ng©n hµng thùc sù víi ho¹t ®éng chñ yÕu
lµ ®i vay theo c¸c ®iÒu kiÖn th¬ng m¹i b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó
råi cho vay tµi trî ®Çu t t¹i c¸c níc.
TiÕp ®ã mét sù kiÖn quan träng ®· diÔn ra ®ã lµ th¸ng 12 n¨m 1960 t¹i Pari
c¸c níc ®· ký tho¶ thuËn thµnh lËp tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn(
OECD). Tæ chøc nµy bao gåm 20 thµnh viªn ban ®Çu ®· ®ãng gãp phÇn
quan träng nhÊt trong viÖc dung cÊp ODA song ph¬ng còng nh ®a
ph¬ng. Trong khu«n khæ hîp t¸c ph¸t triÓn , c¸c níc OECD ®· lËp ra c¸c
uû ban chuyªn m«n trong ®ã cã uû ban hç trî ph¸t triÓn ( DAC) nh»m gióp
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t.
KÓ tõ khi ra ®êi ODA ®· tr¶i qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn sau:
Trong nh÷ng n¨m 1960 tæng khèi lîng ODA t¨ng chËm ®Õn nh÷ng n¨m
1970 vµ 1980 viÖn trî tõ c¸c níc thuéc OECD vÉn t¨ng liªn tôc. §Õn gi÷a
thËp niªn 80 khèi lîng viÖn trî ®¹t møc gÊp ®«i ®Çu thËp niªn 70. Cuèi
nh÷ng n¨m 1980 ®Õn nh÷ng n¨m 1990 vÉn t¨ng nhng víi tû lÖ thÊp. N¨m
1991 viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®· ®¹t ®Õn con sè ®Ønh ®iÓm lµ 69 tû
USD theo gi¸ n¨m 1995. N¨m 1996 c¸c níc tµi trî OECD ®· dµnh 55,114
tû USD cho viÖn trî b»ng 0,25% tæng GDP cña c¸c níc nµy còng trong
n¨m nµy tû lÖ ODA/GNP cña c¸c níc DAC chi lµ 0,25% so víi n¨m 1995
viÖn trî cña OECD gi¶m 3,768 tû USD . Trong nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû
20 vµ nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21 ODA cã xu híng gi¶m nhÑ riªng ®èi víi
ViÖt Nam kÓ tõ khi nèi l¹i quan hÖ víi c¸c níc vµ tæ chøc cung cÊp viÖn
trî (1993) th× c¸c níc viÖn trî vÊn u tiªn cho ViÖt Nam ngay c¶ khi khèi
lîng viÖn trî trªn thÕ giíi gi¶m xuèng.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
2) Kh¸i niÖm ODA
ODA bao gåm c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, viÖn trî cã hoµn l¹i hoÆc
tÝn dông u ®·i cña c¸c chÝnh phñ, c¸c tæ chøc liªn chÝnh phñ, c¸c tæ chøc
phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng Liªn Hîp Quèc, c¸c tæ chøc tµi
chÝnh quèc tÕ dµnh cho c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn.
C¸c ®ång vèn bªn ngoµi chñ yÕu ch¶y vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ
chËm ph¸t triÓn gåm cã: ODA, tÝn dông th¬ng m¹i tõ c¸c ng©n hµng, ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi( FDI) , viÖn trî cho kh«ng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh
phñ(NGO) vµ tÝn dông t nh©n. C¸c dßng vèn quèc tÕ nµy cã nh÷ng mèi
quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau. NÕu mét níc kÐm ph¸t triÓn kh«ng nhËn
®îc vèn ODA ®ñ møc cÇn thiÕt ®Ó c¶i thiÖn c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ- x·
héi th× còng khã cã thÓ thu hót ®îc c¸c nguån vèn FDI còng nh vay vèn
tÝn dông ®Ó më réng kinh doanh nhng nÕu chØ t×m kiÕm c¸c nguån ODA
mµ kh«ng t×m c¸ch thu hót c¸c nguån vèn FDI vµ c¸c nguån tÝn dông kh¸c
th× kh«ng cã ®iÒu kiÖn t¨ng trëng nhanh s¶n xuÊt, dÞch vô vµ sÏ kh«ng cã
®ñ thu nhËp ®Ó tr¶ nî vèn vay ODA.
3) §Æc ®iÓm cña ODA
Nh ®· nªu trong kh¸i niÖm ODA lµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i,
viÖn trî cã hoµn l¹i hoÆc tÝn dông u ®·i. Do vËy, ODA cã nh÷ng ®Æc ®iÓm
chñ yÕu sau:
Thø nhÊt, Vèn ODA mang tÝnh u ®·i.
Vèn ODA cã thêi gian cho vay( hoµn tr¶ vèn dµi), cã thêi gian ©n h¹n dµi.
Ch¼ng h¹n, vèn ODA cña WB, ADB, JBIC cã thêi gian hoµn tr¶ lµ 40 n¨m
vµ thêi gian ©n h¹n lµ 10 n¨m.
Th«ng thêng, trong ODA cã thµnh tè viÖn trî kh«ng hoµn l¹i( cho kh«ng),
®©y còng chÝnh lµ ®iÓm ph©n biÖt gi÷a viÖn trî vµ cho vay th¬ng m¹i.
Thµnh tè cho kh«ng ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo thêi gian cho vay, thêi gian ©n
h¹n vµ so s¸nh l·i suÊt viÖn trî víi møc l·i suÊt tÝn dông th¬ng m¹i. Sù u
®·i ë ®©y lµ so s¸nh víi tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ.
Sù u ®·i cßn thÓ hiÖn ë chç vèn ODA chØ dµnh riªng cho c¸c níc ®ang vµ
chËm ph¸t triÓn, v× môc tiªu ph¸t triÓn. Cã hai ®iÒu kiÖn c¬ b¶n nhÊt ®Ó c¸c
níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn cã thÓ nhËn ®îc ODA lµ:
§iÒu kiÖn thø nhÊt: Tæng s¶n phÈm quèc néi( GDP) b×nh qu©n ®Çu ngêi
thÊp. Níc cã GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi cµng thÊp th× thêng ®îc tû lÖ
viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cña ODA cµng lín vµ kh¶ n¨ng vay víi l·i suÊt thÊp
vµ thêi h¹n u ®·i cµng lín.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§iÒu kiÖn thø hai: Môc tiªu sö dông vèn ODA cña c¸c níc nµy ph¶i phï
hîp víi chÝnh s¸ch vµ ph¬ng híng u tiªn xem xÐt trong mèi quan hÖ
gi÷a bªn cÊp vµ bªn nhËn ODA. Th«ng thêng c¸c níc cung cÊp ODA ®Òu
cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ u tiªn riªng cña m×nh, tËp trung vµo mét sè lÜnh
vùc mµ hä quan t©m hay cã kh¶ n¨ng kü thuËt vµ t vÊn. §ång thêi, ®èi
tîng u tiªn cña c¸c níc cung cÊp ODA còng cã thÓ thay ®æi theo tõng
giai ®o¹n cô thÓ. V× vËy, n¾m b¾t ®îc xu híng u tiªn vµ tiÒm n¨ng cña
c¸c níc, c¸c tæ chøc cung cÊp ODA lµ rÊt cÇn thiÕt.
VÒ thùc chÊt, ODA lµ sù chuyÓn giao cã hoµn l¹i hoÆc kh«ng hoµn l¹i trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh mét phÇn tæng s¶n phÈm quèc d©n tõ c¸c níc
ph¸t triÓn sang c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Do vËy, ODA rÊt nh¹y c¶m vÒ mÆt
x· héi vµ chÞu sù ®iÒu chØnh cña d luËn x· héi tõ phÝa níc cung cÊp còng
nh tõ phÝa níc tiÕp nhËn ODA.
Thø hai, vèn ODA mang tÝnh rµng buéc.
ODA cã thÓ rµng buéc ( hoÆc rµng buéc mét phÇn hoÆc kh«ng rµng buéc)
níc nhËn vÒ ®Þa ®iÓm chi tiªu. Ngoµi ra mçi níc cung cÊp viÖn trî còng
®Òu cã nh÷ng rµng buéc kh¸c vµ nhiÒu khi c¸c rµng buéc nµy rÊt chÆt chÏ
®èi víi níc nhËn. VÝ dô, NhËt B¶n quy ®Þnh vèn ODA cña NhËt ®Òu ®îc
thùc hiÖn b»ng ®ång Yªn NhËt.
Vèn ODA mang yÕu tè chÝnh trÞ: C¸c níc viÖn trî nãi chung ®Òu kh«ng
quªn dµnh ®îc lîi Ých cho m×nh võa g©y ¶nh hëng chÝnh trÞ võa thùc hiÖn
xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô t vÊn vµo níc tiÕp nhËn viÖn trî. Ch¼ng
h¹n, BØ, §øc vµ §an M¹ch yªu cÇu kho¶ng 50% viÖn trî ph¶i mua hµng ho¸
dÞch vô cña níc m×nh. Canada yªu cÇu tíi 65%. Nh×n chung 22% viÖn trî
cña DAC ph¶i ®îc sö dông ®Ó mua hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c quèc gia
viÖn trî.
KÓ tõ khi ra ®êi cho tíi nay, viÖn trî lu«n chøa ®ùng hai môc tiªu cïng tån
t¹i song song. Môc tiªu thø nhÊt lµ thóc ®Èy t¨ng trëng bÒn v÷ng vµ gi¶m
nghÌo ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §éng c¬ nµo ®· thóc ®Èy c¸c nhµ tµi trî
®Ò ra môc tiªu nµy? B¶n th©n c¸c níc ph¸t triÓn nh×n thÊy lîi Ých cña m×nh
trong viÖc hç trî, gióp ®ì c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Ó më mang thÞ trêng
tiªu thô s¶n phÈm vµ thÞ trêng ®Çu t. ViÖn trî thêng g¾n víi c¸c ®iÒu
kiÖn kinh tÕ xÐt vÒ l©u dµi, c¸c nhµ tµi trî sÏ cã lîi vÒ mÆt an ninh, kinh tÕ,
chÝnh trÞ khi kinh tÕ c¸c níc nghÌo t¨ng trëng. Môc tiªu mang tÝnh c¸
nh©n nµy ®îc kÕt hîp víi tinh thÇn nh©n ®¹o, tÝnh céng ®ång. V× mét sè
vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu nh sù bïng næ d©n sè thÕ giíi, b¶o vÖ m«i
trêng sèng, b×nh ®¼ng giíi, phßng chèng dÞch bÖnh, gi¶i quyÕt c¸c xung
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
®ét s¾c téc, t«n gi¸o v.v ®ßi hái sù hîp t¸c, nç lùc cña c¶ céng ®ång quèc tÕ
kh«ng ph©n biÖt níc giµu, níc nghÌo. Môc tiªu thø hai lµ t¨ng cêng vÞ
thÕ chÝnh trÞ cña c¸c níc tµi trî. C¸c níc ph¸t triÓn sö dông ODA nh
mét c«ng cô chÝnh trÞ: x¸c ®Þnh vÞ thÕ vµ ¶nh hëng cña m×nh t¹i c¸c níc
vµ khu vùc tiÕp nhËn ODA. VÝ dô, NhËt B¶n hiÖn lµ nhµ tµi trî hµng ®Çu thÕ
giíi vµ còng lµ nhµ tµi trî ®· sö dông ODA nh mét c«ng cô ®a n¨ng vÒ
chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. ODA cña NhËt kh«ng chØ ®a l¹i lîi Ých cho níc nhËn
mµ cßn mang l¹i lîi Ých cho chÝnh hä. Trong nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 90,
khi ph¶i ®èi phã víi nh÷ng suy tho¸i nÆng nÒ trong khu vùc, NhËt B¶n ®·
quyÕt ®Þnh trî gióp tµi chÝnh rÊt lín cho c¸c níc §«ng nam ¸ lµ n¬i chiÕm
tû träng t¬ng ®èi lín vÒ mËu dÞch vµ ®Çu t cña NhËt B¶n, NhËt ®· dµnh
15 tû USD tiÒn mÆt cho c¸c nhu cÇu vèn ng¾n h¹n chñ yÕu lµ l·i suÊt thÊp
vµ tÝnh b»ng ®ång Yªn vµ dµnh 15 tû USD cho mËu dÞch vµ ®Çu t cã nh©n
nhîng trong vßng 3 n¨m. C¸c kho¶n cho vay tÝnh b»ng ®ång Yªn vµ g¾n
víi nh÷ng dù ¸n cã c¸c c«ng ty NhËt tham gia.
ViÖn trî cña c¸c níc ph¸t triÓn kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc trî gióp h÷u
nghÞ mµ cßn lµ mét c«ng cô lîi h¹i ®Ó thiÕt lËp vµ duy tr× lîi Ých kinh tÕ vµ
vÞ thÕ chÝnh trÞ cho c¸c níc tµi trî. Nh÷ng níc cÊp tµi trî ®ßi hái níc
tiÕp nhËn ph¶i thay ®æi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cho phï hîp v¬Ý lîi Ých cña
bªn tµi trî. Khi nhËn viÖn trî c¸c níc nhËn cÇn c©n nh¾c kü lìng nh÷ng
®iÒu kiÖn cña c¸c nhµ tµi trî kh«ng v× lîi Ých tríc m¾t mµ ®¸nh mÊt nh÷ng
quyÒn lîi l©u dµi. Quan hÖ hç trî ph¸t triÓn ph¶i ®¶m b¶o t«n träng toµn vÑn
l·nh thæ cña nhau, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau, b×nh
®¼ng vµ cïng cã lîi.
Thø ba, ODA lµ nguån vèn cã kh¶ n¨ng g©y nî.
Khi tiÕp nhËn vµ sö dông nguån vèn ODA do tÝnh chÊt u ®·i nªn g¸nh
nÆng nî thêng cha xuÊt hiÖn. Mét sè níc do kh«ng sö dông hiÖu qu¶
ODA cã thÓ t¹o nªn sù t¨ng trëng nhÊt thêi nhng sau mét thêi gian l¹i
l©m vµo vßng nî nÇn do kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî. VÊn ®Ò lµ ë chç vèn
ODA kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t trùc tiÕp cho s¶n xuÊt, nhÊt lµ cho xuÊt
khÈu trong khi viÖc tr¶ nî l¹i dùa vµo xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ. Do ®ã, trong
khi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch sö dông ODA ph¶i phèi hîp víi c¸c nguån vèn
®Ó t¨ng cêng søc m¹nh kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
II) Vai trß cña vèn ODA ®èi víi ®Çu t ph¸t
triÓn ë ViÖt Nam.
1) Nhu cÇu vèn ODA cho ®Çu t ph¸t triÓn kinh
tÕ ViÖt Nam.
§Êt níc ta ®ang thùc hiÖn sù nghiÖp CNH, H§H theo ®êng lèi ®Ò ra t¹i
®¹i héi §¶ng lÇn thø VIII víi môc tiªu t¨ng møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu
ngêi lªn møc 1500 USD vµo n¨m 2020 tøc lµ t¨ng gÊp 7 lÇn so víi møc
n¨m 1995. §Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu nµy møc t¨ng trëng GDP b×nh
qu©n hµng n¨m ph¶i lµ 8%/n¨m. VÒ mÆt lý thuyÕt, muèn ®¹t ®îc møc t¨ng
trëng nµy vèn ®Çu t ph¶i t¨ng Ýt nhÊt lµ 20%/n¨m cho ®Õn n¨m 2015 tøc
lµ møc ®Çu t cho n¨m 2000 ph¶i gÊp 2,5 lÇn n¨m 1995, cho n¨m 2005 ph¶i
gÊp 6,2 lÇn tøc lµ giai ®o¹n 2001- 2005 vµo kho¶ng 60 tû USD. Trong ®ã
vèn ODA kho¶ng 9 tû USD. Theo “Danh môc dù ¸n ®Çu t u tiªn vËn
®éng vèn ODA thêi k× 2001- 2005”, chÝnh phñ ®· ®a ra hµng tr¨m dù ¸n
trong tõng lÜnh vùc nh sau:
VÒ n¨ng lîng, cã 9 dù ¸n víi tæng vèn ODA dù kiÕn trªn 1,2 tû USD trong
®ã lín nhÊt lµ dù ¸n thuû ®iÖn §¹i Thi ë Tuyªn Quang(360 triÖu ), nhµ m¸y
nhiÖt ®iÖn CÈm Ph¶(272 triÖu), nhµ m¸y thuû ®iÖn thîng Kon
tum(100triÖu USD).
Trong lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i ®êng bé cã 33 dù ¸n víi trªn 1,8 tû
USD. VÒ cÇu cã 7 dù ¸n víi trªn 150 triÖu USD, lín nhÊt lµ dù ¸n c¶i t¹o
cÇu Long Biªn ( 72 triÖu USD). VÒ ®êng biÓn cã 10 dù ¸n víi sè vèn 600
triÖu USD lín nhÊt lµ x©y dùng c¶ng tæng hîp ThÞ V¶i( 170 triÖu USD).
§êng s«ng cã 4 dù ¸n víi h¬n 450 triÖu USD lín nhÊt lµ c¶i t¹o giao th«ng
thuû, kÌ chØnh trÞ S«ng Hång khu vùc Hµ Néi (255triÖu USD). §êng s¾t cã
5 dù ¸n víi kho¶ng 1,4 tû USD trong ®ã riªng riªng x©y dîng 2 tuyÕn
®êng s¾t trªn cao Tp Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi víi tæng sè vèn 1,13 tû USD.
CÊp níc vµ vÖ sinh ®« thÞ cã 50 dù ¸n víi trªn 1 tû USD.
VÒ n«ng nghiÖp cã 33 dù ¸n cÇn triÓn khai tõ nay ®Õn 2005 víi tæng vèn
ODA kho¶ng 700 triÖu USD, trong ®ã cã nh÷ng dù ¸n lín nh: Ch¬ng
tr×nh di d©n vµ kinh tÕ míi( 300 triÖu USD), Ph¸t triÓn d©u t»m t¬ (120 triÖu
USD). Thuû lîi cã 41 dù ¸n víi kho¶ng 1,5 tû USD, trong ®ã dù ¸n quy m«
lín nhÊt lµ Thuû lîi Cöa §¹t ë Thanh Ho¸( 200 triÖu USD), Thuû lîi T¶
Tr¹ch ë Thõa Thiªn HuÕ( 170 triÖu USD). L©m NghiÖp cã 15 dù ¸n vµ
kho¶ng trªn triÖu USD, Thuû S¶n cã 15 dù ¸n vµ kho¶ng 600 triÖu USD.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Gi¸o Dôc - §µo t¹o cã 24 dù ¸n víi 400 triÖu USD, lín nhÊt lµ trang bÞ §¹i
häc Quèc Gia Hµ Néi (75 triÖu USD).
LÜnh vùc Y tÕ- x· héi cã 42 dù ¸n víi kho¶ng 1 tû USD. V¨n ho¸ th«ng tin
cã 11 dù ¸n víi kho¶ng 300 triÖu USD lín nhÊt lµ th¸p truyÒn h×nh Hµ Néi(
135 triªô USD). LÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ - m«i trêng cã 35 dù ¸n
víi trªn 1,5 tû USD, lín nhÊt lµ khu c«ng nghÖ cao Hoµ L¹c( 480 triÖu
USD). Trong Bu chÝnh viÔn th«ng cã 5 dù ¸n víi kho¶ng 450 triÖu USD,
lín nhÊt lµ c¸p quang biÓn trôc B¾c Nam( 200 triÖu USD). Ngoµi ra cßn cã
hµng chôc dù ¸n hç trî kü thuËt cho c¸c ngµnh, lÜnh vùc víi møc vèn b×nh
qu©n mçi dù ¸n díi 10 triÖu USD.
Trªn ®©y míi chØ lµ sè vèn cÇn thiÕt hç trî tõ chÝnh phñ c¸c níc vµ c¸c tæ
chøc quèc tÕ mµ cha kÓ sè vèn ®èi øng kh«ng nhá trong níc. Nh÷ng dù
¸n trªn liÖu cã ®îc thùc hiÖn hay kh«ng? C©u tr¶ lêi chÝnh lµ tõ chóng ta.
Thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy thÓ hiÖn kh¶ n¨ng vÒ khai th¸c, phèi hîp c¸c
nguån lùc cña chóng ta vµ ®iÒu quan träng lµ gióp chóng ta thùc hiÖn ®îc
nh÷ng môc tiªu ®Ò ra.
2) TÇm quan träng cña oda ®èi víi ph¸t triÓn
kinh tÕ ViÖt Nam
XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm cña c¸c níc trong khu vùc nh: Hµn Quèc,
Malaixia vµ tõ t×nh h×nh thùc tÕ trong níc, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt
Nam ®· vµ ®ang thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ víi xu híng më
réng vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Mét trong nh÷ng môc
tiªu chÝnh trong chiÕn lîc nµy lµ thu hót ODA cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Vai
trß cña ODA ®îc thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm chñ yÕu sau:
Thø nhÊt, ODA lµ nguån bæ sung vèn quan träng cho ®Çu t ph¸t triÓn.
Sù nghiÖp CNH, H§H mµ ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn ®ßi hái mét khèi lîng
vèn ®Çu t rÊt lín mµ nÕu chØ huy ®éng trong níc th× kh«ng thÓ ®¸p øng
®îc. Do ®ã, ODA trë thµnh nguån vèn tõ bªn ngoµi quan träng ®Ó ®¸p øng
nhu cÇu vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn. Tr¶i qua hai cuéc chiÕn tranh nh÷ng c¬
së h¹ tÇng kü thuËt cña chóng ta vèn ®· l¹c hËu l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸
nÆng nÒ hÇu nh kh«ng cßn g×, nhng cho ®Õn nay hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng
®· ®îc ph¸t triÓn t¬ng ®èi hiÖn ®¹i víi m¹ng líi ®iÖn, bu chÝnh viÔn
th«ng ®îc phñ kh¾p tÊt c¶ c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ níc, nhiÒu tuyÕn
®êng giao th«ng ®îc lµm míi, n©ng cÊp, nhiÒu c¶ng biÓn, côm c¶ng hµng
kh«ng còng ®îc x©y míi, më réng vµ ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña c¸c khu
c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao ®· t¹o ra mét m«i trêng hÕt
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
søc thuËn lîi cho sù ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc.
Bªn c¹nh ®Çu t cho ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ kü thuËt mét
lîng lín vèn ODA ®· ®îc sö dông ®Ó ®Çu t cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh
gi¸o dôc, y tÕ, hç trî ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp …
Thø hai, ODA gióp cho viÖc tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.
Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH,
H§H ®Êt níc ®ã lµ yÕu tè khoa häc c«ng nghÖ vµ kh¶ n¨ng tiÕp thu nh÷ng
thµnh tùu khoa häc tiªn tiÕn cña ®éi ngò lao ®éng. Th«ng qua c¸c dù ¸n
ODA c¸c nhµ tµi trî cã nh÷ng ho¹t ®éng nh»m gióp ViÖt Nam n©ng cao
tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nh: cung cÊp
c¸c tµi liÖu kü thuËt, tæ chøc c¸c buæi héi th¶o víi sù tham gia cña nh÷ng
chuyªn gia níc ngoµi, cö c¸c c¸n bé ViÖt Nam ®i häc ë níc ngoµi, tæ
chøc c¸c ch¬ng tr×nh tham quan häc tËp kinh nghiÖm ë nh÷ng níc ph¸t
triÓn, cö trùc tiÕp chuyªn gia sang ViÖt Nam hç trî dù ¸n vµ trùc tiÕp cung
cÊp nh÷ng thiÕt bÞ kü thuËt, d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cho c¸c ch¬ng
tr×nh, dù ¸n. Th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng nµy c¸c nhµ tµi trî sÏ gãp phÇn
®¸ng kÓ vµo viÖc n©ng cao tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn nguån
nh©n lùc cña ViÖt Nam vµ ®©y míi chÝnh lµ lîi Ých c¨n b¶n, l©u dµi ®èi víi
chóng ta.
Thø ba, ODA gióp cho viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ .
C¸c dù ¸n ODA mµ c¸c nhµ tµi trî dµnh cho ViÖt Nam thêng u tiªn vµo
ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ kü thuËt, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng kh¸c
nhau trong c¶ níc. Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét sè dù ¸n gióp ViÖt Nam thùc
hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan
qu¶n lý nhµ níc. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã gãp phÇn vµo viÖc ®iÒu chØnh c¬
cÊu kinh tÕ ë ViÖt Nam.
Thø t, ODA gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng thu hót FDI vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më
réng ®Çu t ph¸t triÓn.
C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi khi quyÕt ®Þnh bá vèn ®Çu t vµo mét níc,
tríc hÕt hä quan t©m tíi kh¶ n¨ng sinh lîi cña vèn ®Çu t t¹i níc ®ã. Do
®ã, mét c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm nh hÖ thèng giao th«ng cha hoµn chØnh,
ph¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c thiÕu thèn vµ l¹c hËu, hÖ thèng cung cÊp n¨ng
lîng kh«ng ®ñ cho nhu cÇu sÏ lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t v× nh÷ng phÝ
tæn mµ hä ph¶i tr¶ cho viÖc sö dông c¸c tiÖn nghi h¹ tÇng sÏ lªn cao. Mét hÖ
thèng ng©n hµng l¹c hËu còng lµ lý do lµm cho c¸c nhµ ®Çu t e ng¹i, v×
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
nh÷ng chËm trÔ, ¸ch t¾c trong hÖ thèng thanh to¸n vµ sù thiÕu thèn c¸c dÞch
vô ng©n hµng hç trî cho ®Çu t sÏ lµm phÝ tæn ®Çu t gia t¨ng dÉn tíi hiÖu
qu¶ ®Çu t gi¶m sót.
Nh vËy, ®Çu t cña chÝnh phñ vµo viÖc n©ng cÊp, c¶i thiÖn vµ x©y míi c¸c
c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng ®Òu hÕt søc cÇn thiÕt nh»m lµm
cho m«i trêng ®Çu t trë nªn hÊp dÉn h¬n. Nhng vèn ®Çu t cho viÖc x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng lµ rÊt lín vµ nÕu chØ dùa vµo vèn ®Çu t trong níc th×
kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®îc do ®ã ODA sÏ lµ nguån vèn bæ sung hÕt søc quan
träng cho ng©n s¸ch nhµ níc. Mét khi m«i trêng ®Çu t ®îc c¶i thiÖn sÏ
lµm t¨ng søc hót dßng vèn FDI. MÆt kh¸c, viÖc sö dông vèn ODA ®Ó ®Çu t
c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t trong níc tËp
trung ®Çu t vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã kh¶ n¨ng mang l¹i
lîi nhuËn.
Râ rµng lµ ODA ngoµi viÖc b¶n th©n nã lµ mét nguån vèn bæ sung quan
träng cho ph¸t triÓn, nã cßn cã t¸c dông n©ng cao tr×nh ®é khoa häc, c«ng
nghÖ, ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn tõ nguån
FDI gãp phÇn quan träng vµo viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp CNH,
H§H ®Êt níc.
3) Nh÷ng xu híng míi cña ODA trªn thÕ giíi.
Trong thêi ®¹i ngµy nay, dßng vèn ODA ®ang vËn ®éng víi nhiÒu s¾c th¸i
míi. §©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi viÖc thu hót
nguån vèn ODA. Do ®ã, n¾m b¾t ®îc xu híng vËn ®éng míi nµy lµ rÊt
cÇn thiÕt ®èi víi níc nhËn tµi trî. Nh÷ng xu híng ®ã lµ:
Thø nhÊt, Ngµy cµng cã thªm nhiÒu cam kÕt quan träng trong qua hÖ hç
trî ph¸t triÓn chÝnh thøc nh:
- Gi¶m mét nöa tû lÖ nh÷ng ngêi ®ang sèng trong c¶nh nghÌo khæ
cïng cùc vµo n¨m 2015.
- Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc ë tÊt c¶ c¸c níc vµo n¨m 2015.
- Gi¶m 2/3 tû lÖ tö vong ë trÎ s¬ sinh vµ trÎ em díi 5 tuæi vµo n¨m
2015.
- Hoµn thiÖn hÖ thèng y tÕ ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, ®¶m b¶o søc
khoÎ sinh s¶n kh«ng muén h¬n n¨m 2015.
- Thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc quèc gia vµ toµn cÇu ho¸ v× sù ph¸t triÓn
bÒn v÷ng cña c¸c quèc gia.
Thø hai, B¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i ®ang lµ träng t©m u tiªn cña c¸c nhµ
tµi trî.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Thø ba. VÊn ®Ò phô n÷ trong ph¸t triÓn thêng xuyªn ®îc ®Ò cËp tíi trong
chÝnh s¸ch ODA cña nhiÒu nhµ tµi trî.
Phô n÷ ®ãng mét vai trß quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ®îc
hëng nh÷ng thµnh qu¶ cña ph¸t triÓn, ®ång thêi phô n÷ còng gãp phÇn
®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn. V× thÕ sù tham gia tÝch cùc cña phô n÷ vµ ®¶m
b¶o lîi Ých cña phô n÷ ®îc coi lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ chÝnh ®Ó nh×n
nhËn viÖc thùc hiÖn tµi trî lµ thiÕt thùc vµ hiÖu qu¶.
Thø t, Môc tiªu vµ yªu cÇu cña c¸c nhµ tµi trî ngµy cµng cô thÓ. Tuy
nhiªn ngµy cµng cã sù nhÊt trÝ cao gi÷a níc tµi trî vµ níc nhËn viÖn trî
vÒ mét sè môc tiªu nh: T¹o tiÒn ®Ò t¨ng trëng kinh tÕ ; Xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo; B¶o vÖ m«i trêng…
Thø n¨m, nguån vèn ODA t¨ng chËm vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn trong viÖc thu hót vèn ODA ®ang t¨ng lªn.
V× vËy, Chóng ta cÇn n¾m b¾t ®îc nh÷ng xu thÕ vËn ®éng cña dßng vèn
ODA ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu thu hót ODA cña c¸c nhµ tµi trî.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng ii
thùc tr¹ng huy ®éng, sö dông vµ qu¶n
lý vèn oda.
i) t×nh h×nh huy ®éng oda
1) C¸c nhµ tµi trî vµ lÜnh vùc u tiªn tµi trî cho ViÖt
Nam.
Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã 4 nguån cung cÊp ODA chñ yÕu lµ: C¸c níc
thµnh viªn cña DAC; Liªn X« cò vµ c¸c níc §«ng ¢u; Mét sè níc arËp
vµ mét sè níc ®ang ph¸t triÓn. Trong c¸c nguån nµy ODA tõ c¸c níc
thµnh viªn DAC lµ lín nhÊt. Bªn c¹nh ODA tõ c¸c quèc gia th× ODA tõ c¸c
tæ chøc viÖn trî ®a ph¬ng còng chiÕm mét khèi lîng lín trong ®ã bao
gåm: C¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng Liªn hîp quèc, Liªn minh ch©u ©u(EU),
c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ(NGO), c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ( WB, ADB,
IMF)…
§èi víi ViÖt Nam tríc n¨m 1993 nguån viÖn trî chñ yÕu tõ Liªn X« vµ
c¸c níc §«ng ¢u nhng kÓ tõ khi nèi l¹i quan hÖ víi céng ®ång c¸c nhµ
tµi trî quèc tÕ n¨m 1993 th× cho ®Õn nay t¹i ViÖt Nam cã trªn 45 tæ chøc tµi
trî chÝnh thøc ®ang ho¹t ®éng víi kho¶ng 1500 dù ¸n ODA vµ trªn 350 tæ
chøc phi chÝnh phñ ®ang cã tµi trî cho ViÖt Nam.
Sau ®©y lµ c¸c lÜnh vùc u tiªn chñ yÕu cña mét sè nhµ tµi trî lín dµnh cho
ViÖt Nam:
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Nhµ tµi trî ¦u tiªn toµn cÇu ¦u tiªn ë ViÖt Nam
NhËt H¹ tÇng kinh tÕ & dÞch vô H¹ tÇng kinh tÕ & dÞch vô
CHLB §øc Ph¸t triÓn kinh tÕ; c¶i thiÖn ®iÒu Hç trî c¶i c¸ch kinh tÕ; ph¸t
kiÖn sèng triÓn hÖ thèng GT
Mü T¨ng trëng kinh tÕ; æn ®Þnh Cøu trî n¹n nh©n chiÕn tranh &
d©n sè vµ søc khoÎ trÎ em må c«i
Ph¸p Ph¸t triÓn ®« thÞ; GTVT; gi¸o Ph¸t triÓn nh©n lùc; GTVT;
dôc; khai th¸c má th«ng tin liªn l¹c
Cana®a C¬ së h¹ tÇng; ph¸t triÓn khu Hç trî kinh tÕ & TC; hç trî thiÕt
vùc t nh©n; MT chÕ & qu¶n lý
Anh NhiÒu lÜnh vùc Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo; GTVT
WB Thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ & Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo; GTVT.
t¨ng phóc lîi.
IMF C©n b»ng vÒ mËu dÞch quèc tÕ; Hç trî c¸n c©n thanh to¸n& ®iÒu
æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i. chØnh c¬ cÊu.
2) ChiÕn lîc huy ®éng ODA cña ViÖt Nam.
NhËn thøc ®îc r»ng ODA lµ mét nguån lùc cã ý nghÜa quan träng tõ bªn
ngoµi vµ xuÊt ph¸t tõ xu híng vËn ®éng vµ nh÷ng u tiªn cña nhµ tµi trî
chÝnh phñ ViÖt Nam lu«n lu«n coi träng vµ quan t©m ®Õn viÖc huy ®éng c¸c
nguån ODA. Tríc hÕt, ®Ó duy tr× lßng tin ®èi víi c¸c nhµ tµi trî nh»m duy
tr× c¸c nguån cung cÊp ODA ®ang khai th¸c chÝnh phñ ViÖt Nam ®· t¹o ra
mét khung ph¸p lý cho viÖc khai th¸c vµ sö dông nguån vèn ODA th«ng
qua viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t
®éng liªn quan ®Õn ODA. Cô thÓ:
Tríc n¨m 1993, viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA ®îc ®iÒu tiÕt bëi tõng
quyÕt ®Þnh riªng lÎ cña chÝnh phñ ®èi víi tõng ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA vµ
tõng nhµ tµi trî cô thÓ. §Ó qu¶n lý vay vµ tr¶ nî níc ngoµi mét c¸ch cã hÖ
thèng nhµ níc ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 58/Cp ngµy 30/8/1993 vÒ qu¶n lý vµ
tr¶ nî níc ngoµi, nghÞ ®Þnh sè 20/CP ngµy 20/4/1994 vÒ qu¶n lý nguån
vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc. Trªn c¬ së tæng kÕt thùc tiÔn vµ yªu cÇu
®æi míi qu¶n lý tõ n¨m 1997- 1999 chÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh
87/1997/N§-CP ngµy 5/8/1997 thay thÕ nghÞ ®Þnh 20/CP vµ nghÞ ®Þnh sè
90/1998/N§-CP ngµy 7/1/1998 thay thÕ cho nghÞ ®Þnh 58/CP vÒ quy chÕ
vay vµ tr¶ nî níc ngoµi ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ níc,
ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm râ rµng gi÷a c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ, c¸c Bé,
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ngµnh, §Þa ph¬ng vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ trong viÖc qu¶n lý, sö dông vèn
vay níc ngoµi. §Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a c¬ chÕ qu¶n lý, ngµy 4/5/2001
chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 17/2001/N§-CP vÒ viÖc ban hµnh quy
chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc thay thÕ cho nghÞ
®Þnh 87 CP nãi trªn. C¸c v¨n b¶n nµy ®· t¹o ra hµnh lang ph¸p lý trong viÖc
qu¶n lý vµ sö dông vay nî níc ngoµi gãp phÇn thùc hiÖn hiÖu qu¶ c¸c
ch¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông ODA t¹o niÒm tin cho c¸c nhµ tµi trî vµ ®iÒu
®ã sÏ t¹o thuËn lîi cho viÖc huy ®éng tµi trî cña c¸c nhµ tµi trî. Bªn c¹nh
®ã, ®Ó t¨ng khèi lîng nhËn viÖn trî ViÖt Nam còng ®· chñ ®éng t×m kiÕm
c¸c nguån cung cÊp ODA, t¨ng cêng, më réng c¸c mèi quan hÖ víi c¸c
quèc gia, tæ chøc quèc tÕ, chñ ®éng ®a ra nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng lÜnh vùc
cÇn ®îc hç trî víi c¸c nhµ tµi trî vµ ®a ra nh÷ng cam kÕt trong viÖc qu¶n
lý vµ sö dông vèn cña c¸c nhµ tµi trî.
3) T×nh h×nh huy ®éng ODA trong thêi gian qua.
KÓ tõ khi céng ®ång c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ chÝnh thøc nèi l¹i cung
cÊp ODA cho ViÖt Nam th× hµng n¨m diÔn ra héi nghÞ nhãm t vÊn c¸c nhµ
tµi trî quèc tÕ nh»m tho¶ thuËn sè vèn ODA dµnh cho ViÖt Nam vµ cho ®Õn
nay ®· cã 10 lÇn héi nghÞ ®· ®îc tæ chøc. Qua 10 lÇn héi nghÞ sè vèn cam
kÕt dµnh cho ViÖt Nam ngµy mét t¨ng vµ n¨m 2002 t¹i héi nghÞ lÇn thø 10
sè vèn mµ c¸c nhµ tµi trî cam kÕt dµnh cho ViÖt Nam lµ 2,5 tû USD møc
cao nhÊt tõ tríc ®Õn nay. Song ®iÒu cã ý nghÜa h¬n lµ sè vèn ®îc hîp
thøc ho¸ b»ng c¸c hiÖp ®Þnh ký kÕt gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam víi c¸c nhµ tµi
trî. Ch¼ng h¹n, n¨m 2002 sè vèn nµy ®¹t h¬n 1571 triÖu USD gi¶m 26% so
víi kÕt qu¶ n¨m 2001. Nh vËy, kÓ tõ n¨m 1993 ®Õn nay tæng sè vèn ODA
®îc c¸c nhµ tµi trî cam kÕt dµnh cho ViÖt Nam lªn ®Õn 22,43 tû USD cha
kÓ phÇn tµi trî riªng ®Ó thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ. Trong ®ã, tÝnh ®Õn hÕt
n¨m 2002, tæng sè vèn ®îc hîp thøc ho¸ b»ng c¸c hiÖp ®Þnh ®¹t kho¶ng
16,5 tû USD. Sè vèn huy ®éng ®îc hµng n¨m cô thÓ nh sau:
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
N¨m Vèn cam kÕt Tèc ®é t¨ng Ghi chó
* Cha kÓ 0,5 tû USD hç trî c¶i
1.81
1993
c¸ch kinh tÕ.
7.18%
1.94
1994
** Cha kÓ 0,7 tû USD hç trî
16.49%
2.26
1995
c¶i c¸ch kinh tÕ.
7.52%
2.43
1996
-1.23%
2.40
1997
-8.33%
2.20*
1998
4.5%
2.1**
1999
14.28%
2.40
2000
0%
2.40
2001
4.17%
2.50
2002
Nguån: Bé kÕ ho¹ch & ®Çu t.
ii) thùc tr¹ng qu¶n lý vµ sö dông oda
1) C¬ së ph¸p lý cña viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA
KÓ tõ khi nèi l¹i quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi trî quèc tÕ tõ n¨m 1993
®Õn nay ViÖt Nam ®· vµ ®ang nhËn ®îc sù hç trî ODA tõ c¸c níc vµ c¸c
tæ chøc quèc tÕ, trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông vèn ODA chóng ta ®·
ban hµnh nh÷ng qui ®Þnh, nghÞ ®Þnh liªn quan ®Õn qu¶n lý vµ sö dông
nguån vèn nµy lµm c¬ së cho viÖc thùc hiÖn hiÖu qu¶ c¸c ch¬ng tr×nh, dù
¸n ODA. Cô thÓ: N¨m 1993 nhµ níc ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 58/CP ngµy
30/8/1993 vÒ qu¶n lý vµ tr¶ nî níc ngoµi, nghÞ ®Þnh sè 20/CP ngµy
20/4/1994 vÒ qu¶n lý nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc vµ ®©y lµ hai
v¨n b¶n ph¸p lý cao nhÊt cña chÝnh phñ trong lÜnh vùc qu¶n lý nî níc
ngoµi nãi chung vµ qu¶n lý vèn ODA nãi riªng trong thêi gian nµy. Trªn c¬
së tæng kÕt thùc tiÔn vµ yªu cÇu ®æi míi trong qu¶n lý tõ n¨m 1997-1999
chÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh 87/1997/N§-CP ngµy 5/8/1997 thay thÕ nghÞ
®Þnh 20/CP vµ nghÞ ®Þnh sè 90/1998/N§-CP thay thÕ cho nghÞ ®Þnh 58/CP
vÒ qui chÕ vay vµ tr¶ nî níc ngoµi vµ ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a c¬ chÕ qu¶n
lý ngµy 4/5/2001 chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 17/2001/N§-CP vÒ
viÖc ban hµnh qui chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
thay thÕ cho nghÞ ®Þnh 87/CP. C¸c v¨n b¶n nµy ®· t¹o ra mét hµnh lang
ph¸p lý trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ tµi trî
cung cÊp ODA cho ViÖt Nam vµ lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
thùc hiÖn ViÖt Nam tæ chøc triÓn khai vµ thùc hiÖn mét c¸ch cã hiªô qu¶
c¸c dù ¸n ODA.
2) T×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA.
Nguån vèn ODA ®· cã mÆt ë ViÖt Nam tõ rÊt l©u, song nguån vèn
nµy cã mét thêi gian bÞ gi¸n ®o¹n tõ khi Liªn X« vµ §«ng ©u sôp ®æ, cho
®Õn cuèi n¨m 1993 víi viÖc b×nh thêng ho¸ víi quü tiÒn tÖ quèc tÕ(IMF),
Ng©n hµng thÕ giíi (WB) vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸(ADB) c¸c nguån
vèn ODA chuyÓn vµo ViÖt Nam cã triÓn väng t¨ng nhanh. Cô thÓ trong
tõng n¨m nh sau: §¬n vÞ tÝnh: tû USD
N¨m 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Vèn 1.81 1.94 2.26 2.43 2.42 2.2 2.1 2.4 2.356 2.5
cam
kÕt
Vèn 0.41 0.72 0.74 0.90 1.00 1.24 1.35 1.65 1.5 1.53
thùc
hiÖn
Trong tæng sè vèn ODA c¸c nhµ tµi trî dµnh cho ViÖt Nam th× ba nhµ tµi
trî lín nhÊt lµ NhËt B¶n, WB vµ ADB chiÕm trªn 50% tæng sè. Cô thÓ: NhËt
B¶n 21,25%; WB 18,63%; ADB 10,56% cßn l¹i lµ cña c¸c quèc gia vµ tæ
chøc tµi trî kh¸c.
Nguån vèn ODA ®· ®îc tËp trung hç trî cho c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi
u tiªn cña chÝnh phñ, ®ã lµ: N¨ng lîng 24%, giao th«ng vËn t¶i 27,5 %,
ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n bao gåm c¶ thuû s¶n, l©m nghiÖp, thuû
lîi 12,74% ngµnh cÊp tho¸t níc 7,8%, c¸c ngµnh y tÕ- x· héi, gi¸o dôc vµ
®µo t¹o, khoa häc- c«ng nghÖ- m«i trêng 11,78%. Ngoµi ra, nguån ODA
còng hç trî ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch cña chÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn ®iÒu chØnh
c¬ cÊu kinh tÕ vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch kinh tÕ ( c¸c kho¶n tÝn dông
®iÒu chØnh c¬ c¸u kinh tÕ, ®iÒu chØnh c¬ c¸u kinh tÕ më réng, quü
Miyazawa, PRGF,PRSC).
Trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu dù ¸n ®Çu t b»ng vèn ODA ®· hoµn thµnh vµ
®a vµo sö dông gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo nh: nhµ
m¸y nhiÖt ®iÖn Phó Mü, nhµ m¸y thuû ®iÖn S«ng Hinh, mét sè dù ¸n giao
th«ng quan träng nh Quèc lé 5, quèc lé 1A, cÇu Mü ThuËn…, nhiÒu
trêng häc ®· ®îc x©y dùng míi, c¶i t¹o hÇu hÕt ë c¸c tØnh, mét sè bÖnh
viÖn lín ë c¸c thµnh phè, thÞ x· nh BÖnh viÖn B¹ch Mai( Hµ Néi), bÖnh
vÖn Chî RÉy( Thµnh phè Hå ChÝ Minh), nhiÒu tr¹m y tÕ x· ®· ®îc c¶i t¹o
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
hoÆc x©y míi, c¸c hÖ thèng cÊp níc sinh ho¹t ë nhiÒu tØnh, thµnh phè còng
nh ë n«ng th«n, vïng nói. C¸c ch¬ng tr×nh d©n sè ph¸t triÓn, ch¨m sãc
søc khoÎ bµ mÑ vµ trÎ em, tiªm chñng më réng ®îc thùc hiÖn mét c¸ch cã
hiÖu qu¶.
Tuy nhiªn, viÖc ph©n bæ vèn ODA theo vïng l·nh thæ cßn nhiÒu bÊt cËp
cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña nh÷ng n¬i cÇn ®îc hç trî nhiÒu h¬n, hiÖu
qu¶ h¬n. Theo UNDP, vïng duyªn h¶i B¾c trung bé vµ §ång b»ng S«ng cöu
Long lµ nh÷ng vïng ®ang bÞ thiÖt thßi nhÊt vÒ sö dông vèn ODA. Trong khi
c¸c vïng nµy chiÕm gÇn 70% sè ngêi nghÌo cña c¶ níc nhng hä míi chØ
nhËn ®îc 44% c¸c kho¶n gi¶i ng©n ODA trùc tiÕp vµ ®©y lµ mét ®iÒu cÇn
hÕt søc lu ý khi ph©n bæ vèn ODA.
3) T×nh h×nh gi¶i ng©n vèn ODA
Héi nghÞ nhãm t vÊn c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam lÇn thø 10 do
chÝnh phñ ViÖt Nam vµ ng©n hµng thÕ giíi tæ chøc ®· diÔn ra t¹i Hµ Néi
cuèi n¨m 2002. T¹i héi nghÞ nµy, theo sè liÖu thèng kª cña Bé KÕ ho¹ch -
§Çu t th× ®Õn hÕt n¨m 2001 tæng céng sè vèn cam kÕt mµ c¸c nhµ tµi trî
dµnh cho ViÖt Nam lµ gÇn 20 tû USD vµ theo sè liÖu cña chÝnh phñ nh÷ng
kho¶n cam kÕt nµy ®· ®îc chuyÓn thµnh hiÖp ®Þnh ký kÕt víi gi¸ trÞ
kho¶ng 16,4 tû USD vµ nÕu tÝnh c¶ n¨m 2002 th× møc gi¶i ng©n lªn tíi 10,8
tû USD. §iÒu nµy cã nghÜa lµ cßn kho¶ng 6,1 tû cha ®îc gi¶i ng©n. Tèc
®é gi¶i ng©n ®¹t b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 49,2%. T×nh h×nh gi¶i ng©n
qua c¸c n¨m cô thÓ nh sau:
Tèc ®é t¨ng
Tû lÖ gi¶i ng©n
Vèn gi¶i ng©n
Vèn cam kÕt
N¨m
22.65%
0.41
1.81
1993
37.11% 75.6%
0.72
1.94
1994
32.74% 2.77%
0.74
2.26
1995
37.03% 21.62%
0.90
2.43
1996
41.67% 11.11%
1.00
2.40
1997
56.36% 24%
1.24
2.20
1998
64.28% 8.87%
1.35
2.10
1999
68.75% 22.22%
1.65
2.40
2000
62.5% -9%
1.50
2.40
2001
61.2% 2%
1.53
2.50
2002
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t.
Nh×n chung, trong thêi gian võa qua lîng ODA vµo ViÖt Nam kh«ng
nhiÒu nhng cã ý nghÜa quan träng vµ cã t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi sù ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc:
- §èi víi mét sè ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ ODA ®ãng gãp trùc tiÕp vµo
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t b»ng
vèn ODA
- ODA ®· thùc sù trë thµnh mét nguån vèn quan träng ®¸p øng nh÷ng
nhu cÇu cÊp b¸ch vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch, c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu, ®Çu
t ph¸t triÓn.
- NhiÒu c¬ së vËt chÊt kü thuËt quan träng ®· vµ ®ang ®îc h×nh thµnh
b»ng nguån vèn ODA.
- ODA t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña
c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c vïng l·nh thæ. Nguån vèn ODA còng gióp c¶i
thiÖn ®iÒu kiÖn vÒ vÖ sinh, y tÕ, cung cÊp níc s¹ch, b¶o vÖ m«i
trêng, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp,
xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo v.v.
Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, tiÕp nhËn vµ sö dông vèn ODA vÉn
cßn tån t¹i mét sè h¹n chÕ. Cô thÓ lµ:
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Nh÷ng tån t¹i Nguyªn nh©n
1. Trong vËn ®éng tµi trî:
- thiÕu chñ ®éng trong vËn ®éng. -N¨ng lùc kÐm nªn tÝnh thuyÕt phôc
cha cao.
- kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch yÕu.
- Kh«ng ®ãn tríc ®îc môc tiªu
cña nhµ tµi trî.
2. Khi tiÕp nhËn:
- Sö dông vèn ®Çu t dµn tr¶i.
- Do c¬ chÕ qu¶n lý cha râ rµng,
- Ph©n bæ vèn thiÕu c«ng b»ng.
chång chÐo.
- TriÓn khai dù ¸n chËm.
- ThiÕu sù thèng nhÊt gi÷a c¸c bªn
qu¶n lý.
3. Sö dông:
- Kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu cña nhµ - N¨ng lùc c¸n bé thõa hµnh yÕu.
tµi trî.
- Tû lÖ gi¶i ng©n thÊp.
- ThiÕu c«ng khai, minh b¹ch.
- Tèc ®é gi¶i ng©n chËm.
- Kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh cña ®Þa
ph¬ng vµ ban qu¶n lý dù ¸n cßn
kÐm
4. §Êu thÇu:
- Kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng dù thÇu cung - cha hiÓu râ c¸c qui ®Þnh cña nhµ
tµi trî.
cÊp thiÕt bÞ cho c¸c dù ¸n ODA.
-
Vèn ®èi øng kh«ng ®ñ, c«ng t¸c gi¶i
- ChØ lµ thÇu phô khi thi c«ng x©y
phãng mÆt b»ng chËm.
l¾p.
iii) mét sè nguyªn nh©n dÉn ®Õn thµnh c«ng, h¹n
chÕ trong qu¶n lý, sö dông oda vµ bµi häc rót ra.
1) Nguyªn nh©n thµnh c«ng.
- ChÝnh phñ lu«n coi träng viÖc hoµn thiÖn m«i trêng ph¸p lý ®Ó qu¶n
lý vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn ODA.
- ViÖc chØ ®¹o thùc hiÖn ODA cña chÝnh phñ kÞp thêi vµ cô thÓ nh
®¶m b¶o vèn ®èi øng, vÊn ®Ò VAT ®èi víi c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA,
nhê vËy nhiÒu víng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n
®· ®îc th¸o gì.
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
- C«ng t¸c theo dâi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n ODA ®· ®¹t ®îc nhiÒu bíc
tiÕn bé. NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP ®· t¹o khu«n khæ ph¸p lý tæ chøc hÖ
thèng theo dâi vµ ®¸nh gi¸ ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA tõ c¸c Bé, Ngµnh
trung ¬ng tíi c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c ban qu¶n lý dù ¸n.
- ChÝnh phñ ®· phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c nhµ tµi trî nh»m t¨ng cêng
qu¶n lý ODA, lµm hµi hoµ thñ tôc gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî ®Ó thóc
®Èy tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n.
2) Nguyªn nh©n dÉn ®Õn h¹n chÕ.
Nh÷ng nguyªn nh©n chung:
Thø nhÊt, ViÖt Nam cha cã kinh nghiÖm trong viÖc tiÕp nhËn vèn ODA,
nhÊt lµ viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc cã liªn quan tíi ®Êu thÇu, thanh to¸n, chÕ
®é b¸o c¸o ®Þnh kú, bè trÝ vèn ®èi øng kÞp thêi.
Thø hai, C«ng t¸c qu¶n lý ODA cßn bÞ chång chÐo, cha t¸ch b¹ch râ tr¸ch
nhiÖm cña c¸c cÊp lµm gi¶m hiÖu lùc ®iÒu hµnh, qu¶n lý vèn ODA.
Thø ba, mçi nhµ tµi trî l¹i cã nh÷ng qui ®Þnh riªng vµ hÇu nh cha hµi
lßng víi nh÷ng qui ®Þnh cña ViÖt Nam. Nh×n chung, c¸c bíc thùc hiÖn dù
¸n ®Òu ph¶i tr×nh phÝa ®èi t¸c tõng giai ®o¹n mÊt nhiÒu thêi gian.
Thø t, ViÖt Nam chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ cña thiªn tai lµm ¶nh hëng ®Õn
tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n.
Thø n¨m, ViÖt Nam cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña c¸c nhµ tµi trî.
Nguyªn nh©n cña viÖc gi¶i ng©n chËm:
Mét lµ, Thêi gian lùa chän dù ¸n, ph¸t triÓn dù ¸n vµ thÈm ®Þnh dù ¸n
thêng kÐo dµi, ®Æc biÖt lµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh vÒ phÝa ViÖt Nam.
Hai lµ, Tr×nh ®é qu¶n lý dù ¸n, t vÊn dù ¸n chung ®Æc biÖt lµ phÝa ViÖt
Nam cßn cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu, tÝnh chuyªn nghiÖp cña c«ng chøc
ViÖt Nam cßn thÊp trong khi vai trß cña c¸c tæ chøc t vÊn t nh©n vµ phi
chÝnh phñ thêng kh«ng ®îc chÊp nhËn.
Ba lµ, Yªu cÇu vÒ vèn ®èi øng cña mét sè ch¬ng tr×nh viÖn trî ch¼ng
nh÷ng kh«ng cã ý nghÜa nh mong muèn mµ cßn g©y trë ng¹i cho viÖc thóc
®Èy thùc hiÖn c¸c dù ¸n. Trªn thùc tÕ, phÇn lín vèn ®èi øng nµy ®ang trë
thµnh g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch. H¬n n÷a c¸c vÊn ®Ò kü thuËt ®Ó x¸c ®Þnh
tµi s¶n lµm vèn ®èi øng, thñ tôc chÊp nhËn vèn ®èi øng thêng rÊt phøc t¹p.
Bèn lµ, Mét phÇn lín vèn ODA ®îc chÝnh phñ cÊp cho c¸c doanh nghiÖp
nhµ níc thuéc khu vùc s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu díi h×nh thøc cho vay
l¹i nhng c¸c dù ¸n nµy l¹i thêng ®îc thÈm ®Þnh mét c¸ch s¬ sµi, thêi
gian kÐo dµi nªn hiÖu suÊt thÊp.
nguon tai.lieu . vn
