Xem mẫu
- c i m sân kh u c i lương
Năm 1920 oàn hát mang tên Tân Thinh ra m t khán gi , Tân
Thinh không dùng tên gánh mà dùng tên oàn hát và ghi rõ oàn hát
c i lương, dư i b ng hi u có treo ôi li n như sau: "C i cách hát ca
theo ti n b , Lương truy n tu ng tích sánh văn minh"
Ðôi li n y ã nêu lên nh ng c i m cơ b n c a sân kh u c i
lương. Như trên ã nói, c i lương v n là m t ng t mang nghĩa thông
thư ng tr thành m t danh t riêng. C i lương có nghĩa là thay i t t hơn
khi so sánh v i hát b i. Sân kh u c i lương là m t lo i hình sân kh u khác
h n v i hát b i c v n i dung v so n l n ngh thu t trình di n.
- B c c
Kh i s , các v c i lương vi t v các tích xưa, như Tr m Tr nh Ân, V Ngũ
Vân Thi u b tên, Cao Lũng vít thi t xa, Ngưu Cao t o m , Tho i Khanh Châu
Tu n...v n còn gi mang hơi hư m theo ki u hát b i, do các so n gi l p c i
lương u tiên v n là so n gi c a sân kh u hát b i.
Sau này, các v v tài xã h i m i (g i là tu ng xã h i), như T i c a
ai,Khúc oan vô lư ng, T tư ng... thì hoàn toàn theo cách b c c c a
k ch nói, nghĩa là v k ch ư c phân thành h i, màn, l p, có m màn, h màn,
theo s ti n tri n c a hành ng k ch. Càng v sau thì b c c c a các v c i
lương, k c các v vi t v tài xưa cũng theo ki u b c c c a k ch nói.
tài & c t truy n
Bu i u, k ch b n c i lương l y c t truy n c a các truy n thơ Nôm
như Kim Vân Ki u, L c Vân Tiên...ho c các v tu ng hát b i, ho c ph ng
theo truy n phim và k ch b n Pháp, như B ng h u binh nhung (frères
d’arme), S c gi t ngư i (Atlantide), Giá tr và danh d (Le Cid), Tơ
vương n thác (La dame au camélias)... Vào nh ng năm 1930, ã
xu t hi n nh ng v m i vi t v tài xã h i Vi t Nam như ã k trên.
Sau ó, l i có thêm các k ch b n d a vào các truy n c n , Ai
C p, La Mã, Nh t B n, Mông C ...Th là c i lương có lo i tu ng ta,
tu ng Tàu, tu ng Tây...sau có thêm d ng tu ng ki m hi p, tu ng H
Qu ng v.v...ch ng t kh năng phong phú, bi t áp ng s thích c a
nhi u t ng l p công chúng.
- Ng c Gia2u trong v “Tình yêu và l i áp”
S dung n p không thành ki n c a c i lương có th coi là s lai t p,
nhưng ây cũng là khía c nh c i m có tính ch t chung i v i văn hóa c a
vùng t Nam B .
Ca nh c
Các lo i hình sân kh u như hát b i, chèo, c i lương ư c g i là ca
k ch. Là ca k ch ch không ph i là nh c k ch, vì so n gi không sáng tác
nh c mà ch so n l i ca theo các b n nh c có s n, c t sao cho phù h p v i
các di n bi n cùng s c thái tình c m c a câu chuy n.
Sân kh u c i lương s d ng cái v n dân ca nh c c r t phong phú
c a Nam B . Trên bư c ư ng phát tri n nó ư c b sung thêm m t s
bài b n m i (như D c hoài lang c a Cao Văn L u mà sau này mang tên
v ng c ). Nó cũng g m m t s i u ca v n là nh c Trung Hoa nhưng ã
- Vi t Nam hóa. Ngoài tr b n v ng c , dư i ây là m t s bài b n ư c s
d ng khá ph bi n trong các tu ng c i lương:
- Tam nam: Nam xuân, Nam ai, Nam o ( o ngũ cung) - Kh c
hoàng thiên - Ph ng hoàng - N ng tình xưa - Ngũ i m - Bài t - Sương
chi u - Tú Anh - Xang x líu - Văn thiên tư ng (nh t là l p d ng) - Ng a ô
b c - Ng a ô nam - o n khúc Lam giang - Phi vân i p khúc - V ng kim
lang - Kim ti n b n - Duyên kỳ ng - U líu u xáng - Trăng thu d khúc -
Xàng xê v.v... - Và các i u lý, như: giao duyên, lý con sáo, lý tòng quân,
lý cái mơn v.v..
Ngoài ra, khi các bài hát tây b t u xu t hi n trên sân kh u c i
lương như: Pouet Pouet (trong Ti ng nói trái tim), Marinella (trong Phũ
phàng), Tango mysterieux (trong Ðóa hoa r ng)…thì lúc b y gi trong m t
oàn c i lương xã h i có hai dàn nh c: dàn nh c c i lương thì ng i
trong, còn dàn nh c jazz thì ng i trư c sân kh u...
Di n xu t
Di n viên c i lương di n xu t như k ch nói. Ch khác là di n viên ca
ch không nói. C ch i u b phù h p theo l i ca, ch không cư ng i u
như hát b i. Vương H ng S n nói: Hát b i tư ng trưng nhi u quá và la l i
l n ti ng quá, trái l i c i lương ca r r cho thêm mu i...
Sau này (kho ng nh ng năm 60), c i lương có pha thêm nh ng
c nh múa, u bay, di n võ...c t ch thêm sinh ng...
- Y ph c, tranh c nh
Trong các v di n v tu ng tích xưa hay l y c t truy n nư c ngoài thì y
ph c c a di n viên và tranh c nh trên sân kh u cũng ư c ch n l a sao g i
ư c b i c nh nơi x y ra câu chuy n, nhưng cũng ch m i có tính ư c l ch
chưa úng v i hi n th c. Trong các v v tài xã h i, di n viên ăn m c như
nhân v t ngoài i.
Âm nh c
Ngư i ta thư ng nói c i lương xu t phát t Nam B , ó là cách nói
rút g n, ng v m t l ch s thì nh c c i lương là m t lo i nh c sân kh u,
ư c phát tri n d a trên phong trào ca nh c tài t (phong trào chơi nh c
không chuyên nghi p lan r ng kh p Nam b th i trư c). Lo i nh c này b t
ngu n t n n ca nh c dân gian lâu i c a nư c ta.
- Âm nh c c i lương ch u nh hư ng c a hai n n nh c l n ã có t
th i c và t n t i n bây gi , ó là n n ca hát dân gian và n n nh c khí
dân gian. Hai n n nh c này t o cho c i lương m t phong cách c bi t, do
ó trong âm nh c c i lương, y u t ca hát và y u t nh c khí cùng thúc
y nhau phát tri n và t o ra m t hình th c i l p trong nhi u bè, m
ư ng cho s n y n c a tính ch t sân kh u.
Âm nh c c i lương hơi nh nhàng vì dùng àn dây tơ và dây kim,
không có kèn tr ng như hát b i. Có sáu th àn thư ng dùng trong i u
c i lương như sau:
1. Ðàn kìm: àn Kìm cũng g i là "Nguy t c m" có hai dây tơ và tám
phím. Ti ng kìm tuy không trong và thanh như ti ng Tranh hay L c huy n
c m, nhưng cũng có âm hư ng nhi u nên khi hòa v i cây Tranh nghe r t
hay. Tùy hơi cao th p c a di n viên, àn Kìm có th àn năm dây Hò khác
nhau.
2. Ðàn Tranh: àn Tranh hay àn Th p L c có 16 dây. Ti ng àn
Tranh ư c thanh tao nh dùng dây kim và nh n ti ng có ngân nhi u.
Cũng như cây kìm, àn Tranh có th i b c dây Hò tùy theo hơi cao th p
c a ngư i ca.
3. Ðàn Cò: Cây Cò, cũng g i là àn Nh , có hai dây tơ, không có
phím và dùng cây cung kéo ra ti ng. Ðàn Cò là cây àn c d ng nh t
c a âm nh c Vi t Nam. Nó ch ng khác nào cây Violon trong âm nh c Âu
M . Luôn luôn có m t trong hát B i, C i lương, nh c Tài t ,...
- àn tranh
4. Ðàn S n: Cây S n có hai dây tơ và có b c như cây Banjo, nên àn
ít nh n và có nhi u ch l nghe ng . Có khi àn ba dây nghe hơi như àn Tỳ.
5. Guitare: Cũng g i L c huy n c m hay Tây ban c m, có sáu dây kim,
nhưng thư ng àn có năm dây. Ti ng thanh như àn Tranh, khi àn b c cao.
6. Violon: Cũng có tên là Vĩ C m, có b n dây tơ và cung kéo như
àn Cò. àn này dùng ph h a v i cây Guitare hay cây Tranh àn
V ng c nghe hay, nhưng ít dùng àn các b n khác vì ti ng nó kêu l n
làm l n áp m y cây àn kia.
7. Cây Sáo: Cây hay ng Sáo, ho c ng Tiêu, cũng có dùng trong
i u C i lương, nhưng nó có m t b c Hò, không thay i.
8. Cây Cu n: Cây Cu n gi ng như cây Kèn, nhưng không có cái Loa.
- Âm i u
Bài ca C i lương t theo b n n, nên k ch s ph i tùy âm nh c,
không ư c t do phô di n h t tài năng c a mình như trong i u hát B i.
Ca dư hơi thì tr àn, còn thi u hơi d t trư c àn.
Th hai là ang nói chuy n k chuy n qua ca. Tr m t ít danh ca
bi t cách "m hơi" cho câu ca c a mình có h ng thú, còn ph n ông lúc
ca nghe khô khan, không có mùi v chút nào. L i y m t ph n do ban âm
nh c th ơ, không thu c ch nào s p ca d o àn trư c nh m g i ý cho
khán gi có c m giác vui bu n trư c khi nghe ca, như bên âm nh c hát
B i.
Ghi công
Sơ kh i nên k công ông T ng H u nh (t c Phó Mư i Hai). K ó,
ngư i có công g y d ng và ưa lên sân kh u là ông André Th n. Bên c nh
ó còn có vài ngư i góp s c như: Kinh-l ch Qu n (hay Hư n), Ph m ăng
àng...
Ngoài ra còn ph i k n công c a nh ng b u gánh, so n gi , nh c
sĩ và các ào kép tài danh thu c th h u, như: Tư S (gánh ng Bào
Nam), Hai Cu (gánh Nam ng Ban), Tr n Ng c Vi n (gánh N ng
Ban), Trương Duy To n, Ba Ð i, Hai Trì, Nh c kh , Năm Tri u, Sáu L u
(Cao Văn L u), Nguy n Tri Khương, Tr n Văn Chi u (t B y Tri u), Ba
Ð c, B y Lung, Ba Niêm, Hai Nhi u, Hai Cúc, Năm Ph , Ng c X ng, Ng c
Sương, Phùng Há, Tư S ng, Hai Gi i, Năm N , Tr n H u Trang, Tư Chơi,
Năm Châu, Ba Vân, B y Nam v.v... T t c ã góp ph n hình thành và phát
tri n lo i hình ngh thu t c i lương.
- Cũng nên nói thêm, t sau Hi p nh Geneve (1954), c i lương càng
có cơ h i phát tri n m nh m , tr thành m t lo i hình ngh thu t, m t b
môn sân kh u có kh năng thu hút ông o khán thính gi . Và do sáng
ki n c a ông Tr n T n Qu c, m t nhà báo kỳ c u, gi i Thanh Tâm ư c
thành l p năm 1958 và liên ti p m i năm k sau u có phát huy chương
và khen thư ng cho nh ng nam n ngh sĩ tr có tri n v ng nh t trong
năm.
M t s v c i lương n i ti ng:
Tô Ánh Nguy t, S u vương biên i, Tuy t tình ca, Tôn T n gi iên,
Ngư i v không bao gi cư i, i cô L u, Lá s u riêng, Ti ng h c trong
trăng, Sân kh u v khuya, Bên c u d t l a, Ti ng tr ng Mê Linh, T m lòng
c a bi n v.v...
nguon tai.lieu . vn