Xem mẫu
- CUéC S¡N T×M CñA TRUNG QUèC ë CH¢U PHI Vµ NH÷NG QUAN NG¹I CñA PH¦¥NG T¢Y George Grant. China Safari – China’s rise in Africa and what it means for the West (A Strategic Briefing of The Henry Jackson Society). 2010, 10p. http://www. henryjacksonsociety.org L£ Xu©n dÞch T rung Quèc ®ang trë l¹i ch©u Phi. Tõ Algeria tíi Angola, tõ Nam Phi tíi Sudan, c¸c doanh nghiÖp t− nh©n vµ triÓn trÞ gi¸ 10 tû USD víi l·i suÊt thÊp trong thêi h¹n 30 n¨m trong mét lo¹t giao dÞch trÞ gi¸ nhiÒu tû USD nh»m ®æi doanh nghiÖp nhµ n−íc Trung Quèc tµi nguyªn lÊy c¬ së h¹ tÇng. ®ang tham gia x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, Sù h¨ng h¸i nµy (víi mét thùc tÕ lµ khai th¸c tµi nguyªn vµ dùng lªn mét kÓ tõ n¨m 1991 tíi nay, bÊt kú ngo¹i lo¹t dinh thù tæng thèng, dinh c¬ bé tr−ëng Trung Quèc nµo còng chän mét tr−ëng vµ rÊt nhiÒu s©n vËn ®éng trªn n−íc ch©u Phi lµm ®iÓm dõng ch©n mét quy m« ch−a tõng thÊy. KÓ tõ thêi trong chuyÕn c«ng du n−íc ngoµi ®Çu ®iÓm chuyÓn giao thiªn niªn kû, kim tiªn cña m×nh) l¹i ch−a ®−îc ®¸nh gi¸ ng¹ch th−¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ®óng møc. Trªn kh¾p lôc ®Þa ®en, rÊt Ch©u Phi ®· t¨ng gÊp 10 lÇn, ch¹m mèc nhiÒu vÞ tæng thèng vµ nh÷ng nh©n vËt 107 tû USD n¨m 2009. MÆc dï suy quan träng cña ch©u Phi ®· xÕp hµng tho¸i kinh tÕ Ýt nhiÒu g©y tæn th−¬ng dµi sau l−ng cùu Tæng thèng Nigeria ®Õn mèi quan hÖ song ph−¬ng nµy – kim Obasanjo ®Ó t¸n d−¬ng Trung Quèc v× ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu chØ ®¹t møc tinh thÇn míi trong quan hÖ h÷u nghÞ 37 tû USD trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m vµ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a ®«i bªn, dùa 2010, tøc lµ gi¶m h¬n 30% so víi n¨m trªn c¬ së 5 Nguyªn t¾c cïng tån t¹i hßa 2009 – nh−ng ®Çu t− cña Trung Quèc b×nh cã tÝnh chÊt bÊt kh¶ x©m ph¹m(∗). t¹i ch©u Phi vÉn tiÕp tôc t¨ng nhanh. Vµo ngµy thø Hai 19/10/2009, Céng hßa Trong nöa ®Çu n¨m 2010, c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®· ký nhiÒu hîp (∗) 5 nguyªn t¾c ®ã lµ: t«n träng chñ quyÒn vµ ®ång thuª lao ®éng míi víi tæng gi¸ trÞ toµn vÑn l·nh thæ cña nhau, kh«ng x©m l−îc lÉn 22,5 tû USD vµ hoµn thµnh 11, 5 tû nhau, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña USD vèn ®¨ng ký kinh doanh. Ngµy nhau, b×nh ®¼ng vµ ®«i bªn cïng cã lîi, vµ cïng tån t¹i hßa b×nh. Xem thªm t¹i: 8/11/2009, Thñ t−íng Trung Quèc ¤n http://english.people.com.cn/dengxp/vol3/note/ Gia B¶o cam kÕt c¸c kho¶n cho vay ph¸t C0150.html.
- Cuéc s¨n t×m cña… 45 Trung Phi tuyªn bè khëi ®éng TuÇn lÔ PhÇn lín søc hÊp dÉn cña Trung H÷u nghÞ Trung Phi – Trung Quèc, Quèc ®èi víi c¸c nhµ l·nh ®¹o ch©u Phi trong khi ®ã ngµy 11/10/2009, Tæng lµ do sù tu©n thñ nghiªm ngÆt chÝnh thèng Rwanda Paul Kagame ®· lªn s¸ch kh«ng can thiÖp chÝnh trÞ vµo c«ng tiÕng c¶m ¬n Trung Quèc v× “Trung viÖc néi bé cña c¸c quèc gia cã chñ Quèc ®ang mang ®Õn nh÷ng thø mµ quyÒn, cïng víi sù s½n sµng cung cÊp ch©u Phi ®ang cÇn: vèn ®Çu t− vµ tiÒn th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− kh«ng kÌm theo b¹c cho chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp c¸c bÊt cø rµng buéc nµo. C¸ch tiÕp cËn nµy n−íc ch©u Phi... c¬ së h¹ tÇng vµ ®−êng (®−îc biÕt ®Õn víi tªn gäi sù ®ång thuËn s¸” vµ «ng cßn cho biÕt r»ng tÊt c¶ B¾c Kinh) cã thÓ ®èi lËp víi c¸ch tiÕp nh÷ng g× mµ c¸c h·ng kinh doanh cËn truyÒn thèng cña ph−¬ng T©y trong ph−¬ng T©y ®ang t×m c¸ch qu¶n lý chØ quan hÖ kinh tÕ víi ch©u Phi. §iÒu nµy lµ d©n sè ch©u Phi mµ th«i. th−êng diÔn ra trong tr−êng hîp ®æi lÊy v« sè nh÷ng høa hÑn nh»m c¶i thiÖn MÆc dï Trung Quèc lÇn ®Çu tiªn nh÷ng thµnh tÝch vÒ nh©n quyÒn, thóc bµy tá mèi quan t©m nghiªm tóc tíi ®Èy sù t«n träng tiÕn tr×nh d©n chñ vµ ch©u Phi trong nh÷ng n¨m ho¹t ®éng nhiÒu thñ ®o¹n phæ biÕn kh¸c mµ nhiÒu ngo¹i giao cña n−íc nµy cßn mê nh¹t håi nhµ l·nh ®¹o ch©u Phi sÏ chØ thÊy h¹nh ®Çu thËp niªn 1960, nh−ng sù tham gia phóc khi hä cã thÓ phít lê chóng. tÝch cùc nh− hiÖn nay cña Trung Quèc ë ch©u Phi trªn mét quy m« lín h¬n nhiÒu ViÖc Trung Quèc ®Æt ch©n tíi lôc chØ thùc sù thu hót sù chó ý cña toµn ®Þa ®en, do ®ã, ®−îc xem nh− mét thÕ giíi vµo n¨m 2006. Th¸ng 11/2006, chuyÓn biÕn míi mÎ cña nhiÒu nhµ l·nh B¾c Kinh lµ chñ nhµ cña Héi nghÞ ®¹o ch©u Phi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng−êi cã th−îng ®Ønh Trung – Phi ®Ó kû niÖm 50 thµnh tÝch kh«ng mÊy “tÝch cùc” trong n¨m ngµy thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao lÜnh vùc nh©n quyÒn. gi÷a ch©u Phi vµ Trung Quèc. Víi sù tham gia cña c¸c nhµ l·nh ®¹o tõ 48/53 Ch©u Phi hÊp dÉn Trung Quèc v× ba quèc gia ch©u Phi, Héi nghÞ th−îng ®Ønh lý do c¨n b¶n. Thø nhÊt, vÒ mÆt ngo¹i nµy lµ n¬i thÓ hiÖn thiÖn chÝ Trung – giao, Trung Quèc tõ l©u ®· t×m c¸ch g©y Phi vµ ®−a ®Õn viÖc ký kÕt mét lo¹t tháa dùng vµ duy tr× quan hÖ h÷u h¶o víi c¸c thuËn th−¬ng m¹i, c¸c quü ®Çu t− vµ n−íc ch©u Phi ®Ó cã thÓ hµnh ®éng nh− cam kÕt gi¶m nî trÞ gi¸ hµng tû USD. mét thÕ lùc ®èi träng víi ¶nh h−ëng cña Mét trong sè nhiÒu nhµ l·nh ®¹o ®äc ph−¬ng T©y trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ diÔn v¨n t¹i Héi nghÞ lÇn nµy ®ång thêi nh− Liªn HiÖp Quèc vµ gÇn ®©y lµ Tæ còng lµ ®ång chñ tÞch Héi nghÞ, Tæng chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ChÝnh thèng Ethiopia Meles Zenawi ®· ph¸t nh÷ng l¸ phiÕu cña ch©u Phi t¹i Liªn biÓu thay cho nhiÒu ng−êi r»ng: “Trung HiÖp Quèc ®· t¹o ra ®a sè phiÕu ñng hé Quèc lu«n s¸t c¸nh cïng ch©u Phi, t¹o viÖc trôc xuÊt §µi Loan vµ trao ghÕ ®ã ra sù tin cËy lÉn nhau gi÷a chóng ta. cho B¾c Kinh vµo n¨m 1971. Thø hai, Trung Quèc còng xøng ®¸ng ®−îc tin nguån dÇu löa dåi dµo vµ nhiÒu tµi t−ëng v× ch−a bao giê can thiÖp vµo c«ng nguyªn thiªn nhiªn kh¸c mµ nÒn kinh viÖc chÝnh trÞ cña lôc ®Þa nµy”. tÕ bïng næ cña Trung Quèc ®ang khao kh¸t khiÕn ch©u Phi trë thµnh mét yÕu Søc hÊp dÉn trong c¸ch tiÕp cËn cña Trung Quèc tè träng t©m trong chiÕn l−îc t¨ng víi ch©u Phi tr−ëng trung vµ dµi h¹n cña Trung
- 46 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010 Quèc. Cuèi cïng, Trung Quèc coi ch©u trªn thÕ giíi chñ yÕu l¶ng tr¸nh chÕ ®é Phi nh− mét thÞ tr−êng xuÊt khÈu cùc chÝnh trÞ Sudan trªn lÜnh vùc kinh tÕ th× kú hÊp dÉn cho nh÷ng lo¹i hµng gi¸ rÎ, Trung Quèc hiÖn lµ ®iÓm ®Õn cña 80% s¶n xuÊt hµng lo¹t vèn lµ −u thÕ cña hµng xuÊt khÈu tõ Sudan. Trung Quèc còng nh− nhiÒu c«ng d©n T−¬ng tù nh− vËy ë Zimbabwe, n−íc nµy vèn lu«n kh¸t khao mét cuéc Trung Quèc ®· tá ra liÒu lÜnh khi s½n sèng míi tèt ®Ñp h¬n. MÆc dï sè liÖu sµng cung cÊp cho Robert Mugabe trang ®−a ra cã thÓ ch−a thùc sù chÝnh x¸c, thiÕt bÞ qu©n sù vµ c¶ c«ng nghÖ do nh−ng ng−êi ta −íc tÝnh r»ng cã kho¶ng th¸m còng nh− göi chuyªn gia gióp nhµ 400.000 ng−êi Trung Quèc ®ang sèng vµ ®éc tµi cao tuæi nµy gi÷ v÷ng quyÒn lùc lµm viÖc t¹i ch©u Phi vµ con sè nµy dù cña m×nh. Mét tháa thuËn trÞ gi¸ 240 ®o¸n sÏ t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m tíi triÖu USD víi 12 m¸y bay chiÕn ®Êu vµ ®©y. V× nh÷ng lý do ®ã, ch©u Phi lµ n¬i h¬n 100 lo¹i xe qu©n sù kh¸c lµ ®¬n mµ Trung Quèc rÊt muèn tiÕn hµnh hµng cung cÊp tµu qu©n sù t©n tiÕn ho¹t ®éng kinh doanh, bÊt kÓ tÝnh c¸ch nhÊt cña Trung Quèc cho bÊt kú quèc cña nh÷ng “b¹n bu«n” ë ch©u lôc nµy. gia ch©u Phi nµo. §Ó lµm râ sù trî gióp Sù ®ång thuËn B¾c Kinh – nh÷ng lý lÏ ñng hé vµ mµ chÕ ®é chÝnh trÞ hiÖn thêi cña ph¶n ®èi Zimbabwe ®· nhËn ®−îc tõ phÝa Trung C¸ch tiÕp cËn cña Trung Quèc, cho Quèc, trong mét bµi diÔn v¨n n¨m 2006, dï h−íng ®Õn nh÷ng n−íc ch©u Phi bÞ Robert Mugabe ph¸t biÓu: “Chóng t«i lªn ¸n v× cã hµnh ®éng tµn b¹o vi ph¹m muèn c¶nh b¸o bÊt cø ai ®ang Êp ñ ©m nh©n quyÒn hay nh÷ng quèc gia kh¸c m−u chèng chÝnh phñ r»ng: h·y cÈn an toµn h¬n, vÉn lu«n cïng mét kiÓu: träng, chóng t«i ®· trang bÞ vò khÝ vµ “Kinh doanh lµ kinh doanh. Chóng t«i huÊn luyÖn cho d©n chóng, c¶ ®µn «ng cè g¾ng t¸ch b¹ch chÝnh trÞ khái kinh vµ ®µn bµ, s½n sµng bãp cß sóng... C¸c doanh”. lùc l−îng vò trang ®· ®−îc h−ëng lîi tõ chÝnh s¸ch Look East cña chÝnh phñ vµ Trªn thùc tÕ, ®©y lµ lêi ph¶n biÖn qua ®ã, hä kh«ng chØ cã ®−îc c¸c lo¹i vò mµ cùu Thø tr−ëng Ngo¹i giao Trung khÝ míi, mµ cßn häc ®−îc nh÷ng chiÕn Quèc Zhou Wenzhong ®−a ra n¨m 2004 l−îc qu©n sù míi”. tr−íc nh÷ng luËn ®iÖu cho r»ng viÖc n−íc «ng tõ chèi thõa nhËn hµnh ®éng Minh chøng gÇn nhÊt cho chÝnh cøng r¾n cña Héi ®ång B¶o an Liªn s¸ch nµy lµ tuyªn bè cña Guinea ngµy HiÖp Quèc t¹i Sudan ®· t¹o ®iÒu kiÖn 13/10/2009 r»ng n−íc nµy võa ký mét cho Tæng thèng Sudan Omar al-Bashir hîp ®ång khai th¸c má vµ dÇu löa trÞ duy tr× nh÷ng hµnh ®éng tµn s¸t hung gi¸ 7 tû USD víi Trung Quèc. §iÒu nµy b¹o cña «ng ta t¹i Darfur vµ miÒn Nam diÔn ra gÇn ®óng thêi ®iÓm Tßa ¸n H×nh Sudan. Kh«ng nh÷ng kh«ng t×m c¸ch sù quèc tÕ (ICC) khëi ®éng ®iÒu tra vô ng¨n chÆn th¶m s¸t ë Sudan trong thËp tµn s¸t ®Ém m¸u ë Guinea nh»m vµo niªn qua, Trung Quèc cßn cung cÊp cho nh÷ng ng−êi biÓu t×nh ñng hé d©n chñ n−íc nµy tµu chiÕn, m¸y bay trùc th¨ng, håi th¸ng 9/2009 víi Ýt nhÊt 157 ng−êi xe t¨ng vµ nhiÒu lo¹i vò khÝ qu©n sù thiÖt m¹ng. Tr¸i ng−îc hoµn toµn lµ kh¸c trÞ gi¸ hµng triÖu ®«la mµ sau nµy tuyªn bè do Céng ®ång Kinh tÕ c¸c quèc chÝnh phñ Sudan ®· sö dông ®Ó ®µn ¸p gia T©y Phi (ECOWAS) ®−a ra ngµy d©n th−êng. Trong khi c¸c n−íc kh¸c 17/10/2009 vÒ c¸c biÖn ph¸p trõng ph¹t
- Cuéc s¨n t×m cña… 47 Guinea ®Ó ph¶n øng l¹i c¸c vô th¶m s¸t (FDI) tõ Trung Quèc, ®Æc biÖt trong t¹i n−íc nµy. Ngµy 23/10/2009, Hoa Kú nh÷ng lÜnh vùc phi truyÒn thèng nh− còng cã ®éng th¸i t−¬ng tù khi ¸p ®Æt n«ng nghiÖp, cã thÓ sÏ cã t¸c ®éng ®¸ng lÖnh cÊm di tró ®èi víi nh÷ng thµnh kÓ tíi c¸c nÒn kinh tÕ ch©u Phi vµ ho¹t viªn l·nh ®¹o cña Héi ®ång hµnh chÝnh ®éng th−¬ng m¹i trong khu vùc nµy nÕu Guinea, tiÕp sau lÖnh cÊm vËn mµ EU hµng n«ng s¶n ®−îc s¶n xuÊt víi gi¸ rÎ ®−a ra ngµy 23/10/2009 ®èi víi Guinea vµ trªn quy m« lín. VÝ dô, Trung Quèc vµ cÊm visa ®èi víi 42 nhµ l·nh ®¹o cña míi ®©y ®· ®Çu t− vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt n−íc nµy. Ngµy 29/10/2009, chÝnh Liªn l−¬ng thùc t¹i Kenya, Zambia vµ minh ch©u Phi (AU) ®· ¸p ®Æt lÖnh Zimbabwe. §iÒu nµy gãp phÇn thóc ®Èy trõng ph¹t lªn nh÷ng thµnh viªn l·nh s¶n xuÊt vµ th−¬ng m¹i ®Þa ph−¬ng, ®¹o cña Héi ®ång hµnh chÝnh Guinea ®ång thêi t¨ng c−êng an ninh l−¬ng b»ng c¸ch phong táa c¸c tµi kho¶n ng©n thùc t¹i ch©u Phi. Cuèi cïng, sù tham hµng vµ visa. gia hiÖn nay cña Trung Quèc ë ch©u Phi ®· lµm ®a d¹ng hãa nh÷ng lùa chän Nh− ng−êi ta vÉn th−êng nãi, chÝnh kinh tÕ cña lôc ®Þa ®en – mét chuyÓn s¸ch cña Trung Quèc ®èi víi ch©u Phi biÕn tÝch cùc ®èi víi ch©u lôc nµy”. kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ cã. Trung Quèc kh«ng chØ bu«n b¸n vò khÝ vµ mäi ng−êi T−¬ng tù nh− vËy, ph¶n ¸nh kinh ®Òu thõa nhËn r»ng viÖc Trung Quèc nghiÖm thùc tÕ khi trùc tiÕp ®iÒu tra vµ tiÕp cËn ch©u Phi Ýt nhÊt còng mang b¸o c¸o vÒ sù bµnh tr−íng cña Trung ®Õn cho ch©u lôc nµy c¬ së h¹ tÇng cÇn Quèc ë ch©u Phi, hai nhµ b¸o Ph¸p thiÕt víi chi phÝ thÊp, bÊt kÓ sù kÐm Serge Michel vµ Michel Beuret ®· kÕt hiÖu qu¶, tµn nhÉn vµ n¹n tham nhòng luËn: “Rèt cuéc, Trung Quèc ®· ®¸p øng cña c¸c nhµ l·nh ®¹o trªn lôc ®Þa ®en. ®−îc nh÷ng nhu cÇu cña ch©u Phi vµ thiÕt lËp ®−îc c¬ së v÷ng ch¾c cho sù Nh− Héi nghÞ cña Liªn Hîp Quèc vÒ ph¸t triÓn. NÕu Trung Quèc kh«ng x©y Th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn (UNCTAD) dùng ®−îc c¬ së h¹ tÇng, nhÊt lµ th«ng ®· chØ ra trong b¸o c¸o “Ph¸t triÓn kinh tin liªn l¹c vµ c¸c ®−êng d©y t¶i ®iÖn, tÕ ë ch©u Phi n¨m 2009”: “ViÖc Trung th× kh«ng ai cã thÓ lµm ®−îc”. Quèc ®Èy m¹nh quan hÖ kinh tÕ víi ch©u Phi cã thÓ sÏ cã t¸c ®éng tÝch cùc Trung Quèc còng ®ãng gãp tÝch cùc vµ l©u dµi ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i vµo c¸c ho¹t ®éng g×n gi÷ hßa b×nh cña cña ch©u Phi, bao gåm c¶ th−¬ng m¹i Liªn Hîp Quèc trong nh÷ng dÞp mµ gi÷a c¸c n−íc ch©u Phi víi nhau. Ch¼ng Trung Quèc cho r»ng nh÷ng ho¹t ®éng h¹n, sù tham gia cña Trung Quèc trong triÓn khai lùc l−îng nh− vËy kh«ng g©y qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cña tæn h¹i ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña n−íc nµy. ch©u Phi ®ang lÊp ®i chç trèng mµ trong MÆc dï ®ãng gãp ®Çu tiªn vµ cã tÝnh t−¬ng lai rÊt cã thÓ sÏ thóc ®Èy qu¸ chÊt th¨m dß cña Trung Quèc trong tr×nh héi nhËp thÞ tr−êng néi ®Þa vµ khu ho¹t ®éng g×n gi÷ hßa b×nh chØ míi b¾t vùc ë ch©u lôc nµy... ®iÒu nµy cùc kú cÇn ®Çu vµo n¨m 2000, nh−ng giê ®©y thiÕt nÕu ch©u Phi muèn hîp nhÊt c¸c Trung Quèc ®· gãp h¬n 2.000 qu©n nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ t¨ng trong tæng sè 96.000 binh lÝnh g×n gi÷ c−êng ho¹t ®éng th−¬ng m¹i trong néi hßa b×nh cña Liªn Hîp Quèc trªn ph¹m bé ch©u Phi. H¬n n÷a, tÇm quan träng vi toµn cÇu, mµ phÇn lín trong sè ®ã lµ cña vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ë ch©u Phi.
- 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010 Cïng víi viÖc göi qu©n tham gia lùc diÖu. TÊt c¶ ®Òu ®· ®−îc hoµn thiÖn! §ã l−îng g×n gi÷ hßa b×nh, Trung Quèc cßn lµ t×nh huèng c¶ hai bªn cïng th¾ng nh¾m ®Õn ch©u Phi nh− mét thÞ tr−êng (win-win)”. quan träng ®Ó göi ®Õn hµng tr¨m ngµn Tuy nhiªn, nh÷ng ng−êi lao ®éng tÊn hµng hãa gi¸ rÎ (vèn lµ thÕ m¹nh Congo ®−îc thuª thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n næi tiÕng cña Trung Quèc), mÆc dï t¸c nh− vËy l¹i tá ra Ýt b»ng lßng h¬n. ®éng cña nh÷ng lo¹i hµng hãa nµy NhiÒu ng−êi trong sè hä chØ ®−îc tr¶ 1,8 kh«ng ph¶i lóc nµo còng tÝch cùc. 35 USD/ngµy mµ kh«ng ®−îc nghØ lÔ, trªn 53 quèc gia ch©u Phi hiÖn xÕp kh«ng ®−îc h−ëng b¶o hiÓm y tÕ mÆc dï Trung Quèc trong nhãm 5 n−íc cung ph¶i th−êng xuyªn lµm viÖc trong cÊp hµng nhËp khÈu hµng ®Çu vµ mÆc nh÷ng ®iÒu kiÖn cùc kú kh¾c nghiÖt. dï ®iÒu nµy ch¾c ch¾n mang ®Õn nh÷ng Trªn lý thuyÕt, tiÒn l−¬ng tèi thiÓu ë lîi Ých nhÊt ®Þnh, nh−ng nã còng g©y Congo lµ 5,6 USD/ngµy. thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho nhiÒu doanh nghiÖp ch©u Phi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc T¹i Zambia, sù phÉn né cña d©n dÖt may. chóng tr−íc t×nh tr¹ng bãc lét cña c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®· dÉn ®Õn Nh÷ng lîi Ých tõ nh÷ng dù ¸n vÒ c¬ mét chiÕn dÞch ph¶n kh¸ng d÷ déi cña së h¹ tÇng vµ nh÷ng dù ¸n ph¸t triÓn chÝnh trÞ gia thuéc phe ®èi lËp Michael kh¸c cña Trung Quèc (th−êng ®−îc thùc Sata trong cuéc bÇu cö tæng thèng n¨m hiÖn nh»m ®æi lÊy tµi nguyªn thiªn 2006 ë n−íc nµy (nh»m vËn ®éng mét nhiªn) lu«n cã hai mÆt cña nã. Hai khÝa danh s¸ch c¸c øng cö viªn c«ng khai c¹nh khiÕn cho nh÷ng nç lùc cña Trung chèng Trung Quèc). Nh÷ng bÊt b×nh cña Quèc nh»m giµnh lÊy nh÷ng dù ¸n nh− Sata kh«ng ph¶i lµ v« cí. Lµ n−íc tiªu vËy th−êng ®−îc c¸c chÝnh phñ ch©u Phi thô ®ång lín nhÊt thÕ giíi, Trung Quèc ra søc ñng hé lµ chi phÝ rÎ h¬n so víi bÊt cã mèi quan t©m rÊt lín tíi c¸c má ®ång kú nhµ cung cÊp nµo kh¸c vµ tiÕn ®é khæng lå cña Zambia. Trong khi nh÷ng thùc hiÖn dù ¸n v« cïng hiÖu qu¶. thî má Zambia ë c¸c má kho¸ng s¶n Trªn kh¾p lôc ®Þa ®en, c¸c doanh thuéc së h÷u cña Thôy SÜ vµ Ên §é ®−îc nghiÖp nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp t− tr¶ møc l−¬ng th¸ng trung b×nh lµ 240 nh©n cña Trung Quèc ®ang ®−îc thuª vµ 230 USD th× nh÷ng c«ng nh©n ®Ó x©y dùng hoÆc t¸i thiÕt c¬ së h¹ tÇng Zambia lµm viÖc t¹i má NFC cña Trung quèc gia. Ch¼ng h¹n, ë Congo, c¸c Quèc mçi th¸ng chØ mang vÒ nhµ 83 doanh nghiÖp Trung Quèc chÞu tr¸ch USD. Lµn sãng biÓu t×nh cña c«ng nh©n nhiÖm t¸i x©y dùng hÖ thèng n−íc s¹ch, nh»m ph¶n ®èi møc l−¬ng bÊt c«ng, ®ßi x©y dùng s©n bay, mét tuyÕn quèc lé ®iÒu kiÖn lµm viÖc an toµn vµ b¶o hiÓm míi vµ nhiÒu tuyÕn ®−êng kh¸c, x©y y tÕ ®· d©ng cao ®Õn møc Chñ tÞch dùng mét con ®Ëp lín, mét bÖnh viÖn, Trung Quèc Hå CÈm §µo buéc ph¶i h¬n mét ngh×n nhµ ë míi, trô së míi cña ho·n chuyÕn c«ng du tíi n−íc nµy vµo Bé Ngo¹i giao cïng rÊt nhiÒu dinh c¬ bé ngµy 3/2/2007 (theo kÕ ho¹ch dù kiÕn). tr−ëng vµ s©n vËn ®éng Alphohnse Sù trë l¹i cña ph−¬ng T©y Massadena. Trong mét cuéc pháng vÊn gÇn ®©y, Bé tr−ëng X©y dùng vµ Nhµ ë MÆc dï nh÷ng g× Trung Quèc ®· Congo Claude Alphonse N’Silou ®· ca lµm ®−îc ë ch©u Phi cßn g©y nhiÒu ngîi: “Nh÷ng c«ng tr×nh ®ã qu¶ lµ kú tranh c·i, nh−ng Ýt ra ng−êi ta vÉn cã
- Cuéc s¨n t×m cña… 49 thÓ kh¼ng ®Þnh mét thùc tÕ lµ sù tham Tuy vËy, sÏ lµ sai lÇm nÕu chØ quy gia cña ph−¬ng T©y ë lôc ®Þa nµy kh«ng kÕt tr¸ch nhiÖm cho riªng ph−¬ng T©y ph¶i kh«ng cã nh÷ng ®iÓm trõ. C¶ trong nh÷ng thÊt b¹i cña ch©u Phi. doanh nghiÖp lÉn chÝnh phñ c¸c n−íc Song, v« sè lý do phøc t¹p Èn sau nh÷ng ph−¬ng T©y ®Òu dÝnh lÝu ®Õn sù bßn rót thÊt b¹i ®ã l¹i n»m ngoµi khu«n khæ bµi vµ bãc lét ch©u Phi kÓ tõ sau thêi kú phi viÕt nµy. ChØ cÇn nãi r»ng c¸ch ch¾c thuéc ®Þa vµ phÇn lín ho¹t ®éng mµ hä ch¾n nhÊt ®Ó tiÕn lªn lµ th«ng qua qu¸ tham gia ®Òu mang tÝnh chÊt vÞ lîi vµ tr×nh ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng mét c¸ch khã cã thÓ nãi lµ vÞ tha. nghiªm tóc, x©y ®¾p nh÷ng ý t−ëng nÒn t¶ng trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ ThËt ®¸ng tiÕc, chñ nghÜa vÞ tha hoÆc x· héi, cam kÕt t¨ng c−êng n¨ng ®ang xuÊt hiÖn còng kh«ng mang ®Õn lùc th−¬ng m¹i cña ch©u Phi vµ gi¶m nhiÒu thµnh c«ng. Tõ n¨m 1980 trë l¹i dÇn sù phô thuéc vµo viÖn trî cña ch©u ®©y, ch©u Phi ®· nhËn ®−îc 500 tû USD lôc nµy. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®Èy m¹nh tiÒn viÖn trî ph¸t triÓn, tøc lµ gÊp 4 lÇn h¬n n÷a d©n chñ vµ ph¸p quyÒn lµ yÕu kÕ ho¹ch Marshall. Tuy vËy, theo nhiÒu tè c¬ b¶n ®Ó b¶o vÖ c¸c doanh nghiÖp tÝnh to¸n, kÕt qu¶ nµy lµ kh«ng ®¸ng ch©u Phi khái sù s¸ch nhiÔu cña giíi kÓ. Ch©u Phi ch¾c ch¾n lµ khu vùc chøc tr¸ch tham nhòng, ®ång thêi kiÒm nghÌo khæ nhÊt trªn hµnh tinh chóng ta chÕ kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ l·nh ®¹o ch©u vµ trªn thùc tÕ, tõ thËp niªn 1970 ®Õn Phi trong viÖc g©y ra t×nh tr¹ng vi ph¹m nay, tû phÇn cña ch©u Phi trong tæng nh©n quyÒn ®èi víi c«ng d©n cña m×nh s¶n l−îng kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng (vèn lµ hiÖn t−îng rÊt phæ biÕn ë ch©u gi¶m sót, tõ møc 3,1% xuèng cßn 1,8%. lôc nµy trong nh÷ng thËp kû võa qua). TiÕn bé cña ch©u Phi trong lÜnh vùc qu¶n trÞ quèc gia còng bÞ c¶n trë, nÕu Trong tÊt c¶ nh÷ng lÜnh vùc kÓ trªn, kh«ng muèn nãi lµ diÔn biÕn theo chiÒu Trung Quèc kh«ng h¼n ®−a ra ph−¬ng h−íng ®èi nghÞch. KÓ tõ sau thêi kú phi thøc tèt nhÊt ®Ó gióp ch©u Phi tiÕn lªn thuéc ®Þa trong nh÷ng n¨m 1960 vµ vµ râ rµng, sù tham gia vèn ®· kh¸ 1970, chØ cã 10/53 quèc gia ë ch©u Phi m¹nh cña ph−¬ng T©y ë nh÷ng ®Þa h¹t ®¹t ®−îc m«i tr−êng chÝnh trÞ - x· héi tù nµy lµ ®iÒu kh«ng nªn bá qua. do (nÕu kh«ng muèn nãi lµ d©n chñ) TruyÒn thuyÕt vµ huyÒn tho¹i – Ph−¬ng T©y viÖn theo sè liÖu cña Freedom House(∗). trî cßn Trung Quèc t¹o c¬ héi “lµm ¨n” Nh÷ng thÊt b¹i nãi trªn ®−îc ph¶n ¸nh trong hµng chôc cuéc néi chiÕn trªn Cã mét ®iÒu gÇn gièng nh− truyÒn kh¾p ch©u Phi, c−íp ®i sinh m¹ng cña thuyÕt mµ míi ®©y ®· ®−îc Tæng thèng hµng triÖu ng−êi, ph¸ hñy v« sè thø Rwanda Paul Kagame t¸n thµnh lµ phÇn kh¸c vµ ®Èy gÇn mét nöa d©n sè khu lín nguyªn nh©n lý gi¶i t¹i sao Trung vùc ch©u Phi cËn Sahara vµo t×nh tr¹ng Quèc ngµy cµng ®−îc −a chuéng ë ch©u nghÌo khæ víi møc sèng d−íi 1 Phi n»m ë chç trong khi ph−¬ng T©y chØ USD/ngµy. viÖn trî vµ thuyÕt gi¸o vÒ qu¶n trÞ quèc gia th× Trung Quèc l¹i cung cÊp vèn ®Çu t− vµ trao ®æi th−¬ng m¹i thùc sù. §iÒu (∗) Mét tæ chøc quèc tÕ phi chÝnh phñ cã trô së ®Æt nµy kh«ng h¼n lµ c¸ch xa thùc tÕ. t¹i Mü, chuyªn theo dâi tiÕn tr×nh toµn cÇu hãa d©n chñ vµ hµng n¨m ®Òu ®−a ra b¶n b¸o c¸o vÒ N¨m 2007 (n¨m gÇn nhÊt mµ Tæ t×nh h×nh tù do trªn thÕ giíi (ND). chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi WTO cung
- 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010 cÊp sè liÖu), tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i tiÕng ®· ®−îc nãi ®Õn nhiÒu trong qu¸ ¢u – Phi ®¹t gÇn 2,8 tû USD, gÊp 4 lÇn khø, nh−ng sè liÖu liªn quan ®Õn thùc tæng gi¸ trÞ th−¬ng m¹i cña Trung Quèc tÕ nµy vÉn ®¸ng ®−îc nh¾c l¹i. Ch©u ¢u trong cïng n¨m ®ã vµ gÊp ®«i tæng kim trî cÊp 900 USD/n¨m cho mçi con bß ng¹ch th−¬ng m¹i Trung – Phi hiÖn s÷a, tøc lµ ngang b»ng hoÆc nhiÒu h¬n nay. Riªng ®èi víi Rwanda, EU lµ ®èi GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña 14 n−íc t¸c th−¬ng m¹i lín nhÊt cña n−íc nµy ch©u Phi. Trî cÊp cña NhËt B¶n cho (hµng n¨m nhËp khÈu tõ Rwanda 35,6 ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a (víi mét con sè triÖu USD vµ xuÊt khÈu 21,9 triÖu USD ®¸ng ng¹c nhiªn lµ 2.700 USD cho mçi hµng hãa c¸c lo¹i). Ng−îc l¹i, Trung con bß s÷a) còng lín gÊp nhiÒu lÇn so Quèc chØ nhËp khÈu 12,5 triÖu USD víi GDP b×nh qu©n cña Ýt nhÊt 37 n−íc hµng hãa tõ Rwanda, thÊp h¬n c¶ ch©u Phi. Tæng trî cÊp n«ng nghiÖp cua Tanzania, vµ ®iÒu nµy thËm chÝ khiÕn ph−¬ng T©y (kho¶ng 370 tû USD mçi Trung Quèc kh«ng thÓ n»m trong nhãm n¨m) nhiÒu h¬n tæng GDP cña toµn bé 5 ®èi t¸c xuÊt khÈu hµng ®Çu cña c¸c n−íc thuéc khu vùc ch©u Phi cËn Rwanda. Sahara. XÐt vÒ FDI t¹i ch©u Phi, Trung Kh«ng chØ nh÷ng kho¶n trî cÊp nh− Quèc còng bÞ v−ît xa bëi c¸c ®èi thñ ®Õn vËy lµm gi¶m gi¸ s¶n xuÊt toµn cÇu tõ ph−¬ng T©y. ChØ riªng n−íc Anh (qua ®ã ¶nh h−ëng xÊu ®Õn doanh thu (nhµ ®Çu t− toµn cÇu lín nhÊt vµo ch©u mµ n«ng d©n ch©u Phi hy väng cã thÓ Phi) ®· chiÕm h¬n 20% tæng sè vèn FDI ®¹t ®−îc cho vô mïa cña hä) mµ ®ång ë ch©u lôc nµy (kho¶ng 25 tû USD). Tr¸i thêi, ngay c¶ hµng rµo thuÕ quan còng l¹i, tæng vèn FDI cña Trung Quèc ë h¹n chÕ tèi ®a quyÒn tiÕp cËn cña ch©u ch©u Phi chØ chiÕm ch−a tíi 2%, thÊp Phi tíi thÞ tr−êng c¸c n−íc ph−¬ng T©y. h¬n so víi nhiÒu n−íc ph−¬ng T©y vµ Theo tÝnh to¸n cña Tæ chøc Ph¸t triÓn nhiÒu n−íc ch©u ¸ kh¸c nh− Mü, Ph¸p, quèc tÕ Oxfam, chØ riªng trî cÊp cña Mü Nauy, Singapore, Ên §é, NhËt B¶n, cho ngµnh s¶n xuÊt b«ng ®· lµm gi¶m v.v... BÝ Èn vÒ chuyÖn viÖn trî cña 30% gi¸ b«ng trªn toµn cÇu vµ mét ph−¬ng T©y dµnh cho ch©u Phi v−ît xa nghiªn cøu n¨m 2007 −íc tÝnh r»ng c¶i cam kÕt vÒ th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn c¬ c¸ch vÒ trî cÊp trong ngµnh s¶n xuÊt së h¹ tÇng ®· bÞ v¹ch trÇn khi nh×n vµo b«ng cã thÓ lµm t¨ng thu nhËp cña 10 nh÷ng thùc tÕ trÇn trôi. Ch¼ng h¹n, triÖu ng−êi T©y Phi vèn phô thuéc tõ 8- viÖn trî cña Anh dµnh cho ch©u Phi (dù 20% vµo viÖc trång trät vµ s¶n xuÊt kiÕn ®¹t 3 tû USD n¨m 2010) vÉn thÊp b«ng nh− mét kÕ sinh nhai. h¬n nhiÒu so víi nh÷ng cam kÕt vÒ Lµn sãng giËn d÷ cña ng−êi d©n th−¬ng m¹i vµ FDI cña n−íc nµy. ch©u Phi ®èi víi nh÷ng chÝnh s¸ch nh− Nh− ng−êi ta vÉn nãi, trî cÊp cña vËy ®ang lan nhanh vµ lµm suy yÕu søc c¸c n−íc ph−¬ng T©y dµnh cho c¸c nhµ m¹nh cña nh÷ng lËp luËn mµ ph−¬ng s¶n xuÊt cña m×nh vµ nh÷ng hµng rµo T©y ®−a ra nh»m c¶i c¸ch kinh tÕ vµ thuÕ quan ®Æt ra ®èi víi hµng hãa nhËp chÝnh trÞ ë ch©u lôc nµy. Lµn sãng tøc khÈu tõ n−íc ngoµi ®· cã t¸c ®éng giËn ®ã vÉn trµn ngËp ch©u Phi, ®Æc kh«ng lµnh m¹nh lªn nhiÒu nhµ s¶n biÖt lµ trong giíi tinh hoa cña lôc ®Þa xuÊt ch©u Phi. Trî cÊp cña ch©u ¢u ®èi ®en vµ ®iÒu nµy cã thÓ ®−îc tãm gän víi ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a ®Çy tai trong c©u b×nh luËn th©m thóy cña
- Cuéc s¨n t×m cña… 51 Serge Mombouli, “qu©n s−” cña Tæng nghiÖp Trung Quèc bãc lét c«ng nh©n thèng Congo Denis Sassou N’Guesso: ng−êi Phi còng g©y nhiÒu lo ng¹i trªn “D©n chóng kh«ng thÓ nuèt næi d©n thùc tÕ. Cïng víi ®iÒu kiÖn lao ®éng chñ”. khñng khiÕp mµ nhiÒu c«ng nh©n ch©u Phi ph¶i chÞu ®ùng khi lµm viÖc cho c¸c Ng−îc l¹i, Trung Quèc ra søc x©y dù ¸n cña Trung Quèc, c¸c b¸o c¸o vÒ dùng h×nh ¶nh cña m×nh nh− mét n¹n t×nh tr¹ng ph©n biÖt chñng téc vµ x©m nh©n t−¬ng tù cña chñ nghÜa ®Õ quèc ph¹m th©n thÓ trë nªn kh¸ th−êng ph−¬ng T©y vµ lµ nhµ l·nh ®¹o ®Çy xuyªn vµ phæ biÕn. Ng−êi lao ®éng tham väng cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn Congo gÇn ®©y phµn nµn r»ng c¸c ®èc ®Ó lµm ®èi träng víi “«ng chñ” thùc d©n c«ng ng−êi Trung Quèc ®èi xö víi hä míi, s½n sµng chØ ra cho ng−êi d©n ch©u kh«ng kh¸c g× “n« lÖ” víi nh÷ng h×nh Phi c¸ch tèt nhÊt ®Ó cã ®−îc Êm no, ph¹t d· man, kh«ng thÓ chÊp nhËn h¹nh phóc. Giäng ®iÖu xuyªn suèt trong ®−îc. tµi liÖu chÝnh thøc thÓ hiÖn quan ®iÓm cña Trung Quèc ®èi víi ch©u Phi Bªn c¹nh ®ã, mÆc dï Trung Quèc (“ChÝnh s¸ch ch©u Phi cña Trung ñng hé nguyªn t¾c kh«ng can thiÖp lÉn Quèc”) cho chóng ta thÊy râ ®iÒu nµy. nhau trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, nh−ng Tµi liÖu nµy kh«ng nh÷ng lý gi¶i c¸c n−íc nµy kh«ng ngÇn ng¹i trÊn ¸p (c¶ chÝnh s¸ch kinh tÕ, chÝnh trÞ cña Trung vÒ mÆt ngo¹i giao lÉn kinh tÕ) bÊt cø Quèc mµ cßn ®Ò cËp ®Õn ph−¬ng thøc n−íc nµo kh«ng tu©n thñ nguyªn t¾c “h×nh thµnh quan hÖ song ph−¬ng “mét Trung Quèc”. Trong cuéc bÇu cö Trung – Phi trong lÞch sö. Cïng cã tæng thèng Zambia n¨m 2006, khi nhµ chung kinh nghiÖm lÞch sö gièng nhau, l·nh ®¹o cña phe ®èi lËp Michael Sata Trung Quèc vµ ch©u Phi ®Òu ®ång c¶m nh¾c ®Õn §µi Loan nh− mét nhµ n−íc vµ ñng hé lÉn nhau trong cuéc ®Êu ®éc lËp, Trung Quèc d−êng nh− ®· l·ng tranh gi¶i phãng d©n téc... Sau nhiÒu quªn cam kÕt kh«ng can thiÖp chÝnh trÞ n¨m ®Êu tranh, ng−êi d©n ch©u Phi ®· vµ ®e däa c¾t ®øt quan hÖ ngo¹i giao víi gi¶i phãng m×nh khái ¸ch thèng trÞ cña Zambia nÕu Sata ®¾c cö. NÕu nh×n vµo thùc d©n, xãa bá chÕ ®é ph©n biÖt chñng viÖc Trung Quèc thuª m−ín kho¶ng téc apartheid, giµnh ®éc lËp vµ tù do, 40.000 nh©n c«ng ë Zambia vµ ®Çu t− qua ®ã gãp phÇn to lín vµo tiÕn bé cña h¬n nöa tû USD ë quèc gia ch©u Phi nh©n lo¹i”. Ngoµi ra, tµi liÖu nµy liªn nµy, cã thÓ nãi r»ng Zambia khã lßng tôc kh¼ng ®Þnh l¹i sù t«n träng cña phít lêi mét lêi ®e däa nh− thÕ. Trung Quèc tr−íc “lùa chän ®éc lËp cña Ngoµi nh÷ng vÝ dô nãi trªn, còng c¸c n−íc ch©u Phi vÒ con ®−êng ph¸t cÇn l−u ý r»ng m« h×nh kh«ng can thiÖp triÓn vµ nguyªn t¾c kh«ng can thiÖp lÉn chÝnh trÞ cña Trung Quèc ®i ®«i víi sù nhau vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi bªn”. rµng buéc râ rµng vÒ mÆt kinh tÕ kh«ng MÆc dï vËy, nh÷ng c¸o buéc r»ng hoµn toµn lµ mét c¸ch tiÕp cËn míi ë Trung Quèc ®ang trë thµnh thÕ lùc ®Õ ch©u Phi. Mét chÝnh s¸ch gÇn gièng nh− quèc míi ë ch©u Phi kh«ng ph¶i lµ vËy ®· ®−îc chÝnh n−íc Anh (thÕ lùc ®Õ kh«ng ®¸ng kÓ. Kh«ng chØ viÖc Trung quèc lín nhÊt thÕ giíi tõ tr−íc ®Õn nay) Quèc khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn theo ®uæi trong nhiÒu thËp kû. Theo lêi thiªn nhiªn cña ch©u Phi, mµ ngay c¶ cña Frederick Lugard, mét trong nh÷ng nh÷ng c¸o buéc vÒ hiÖn t−îng c¸c doanh nh©n vËt quan träng nhÊt trong lÞch sö
- 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010 thèng trÞ ch©u Phi cña Anh vµ còng lµ nhÊt qu¸n kÓ tõ khi giµnh ®éc lËp ®Õn kiÕn tróc s− cña ®Õ chÕ T©y Phi kiÓu nay, ®ång thêi ®ang theo ®uæi c¸c chÝnh Anh, môc ®Ých bao trïm cña ®Õ chÕ Anh s¸ch kinh tÕ - x· héi tiÕn bé, hiÖn lµ mét lµ “duy tr× sù thèng trÞ truyÒn thèng trong nh÷ng n−íc æn ®Þnh, cã häc vµ nh− mét ph¸o ®µi an ninh trong mét thÕ giµu cã nhÊt ch©u Phi. §iÒu nµy cã thÓ giíi ®ang thay ®æi... Ph¹m trï cã ý t−¬ng ph¶n víi n−íc l¸ng giÒng nghÜa thùc sù quan träng lµ ®Þa vÞ ®Õ Zimbabwe, n¬i mµ chÕ ®é chÝnh trÞ cÇm chÕ”. ViÖc Trung Quèc s½n sµng ®Ó cho quyÒn lu«n nhËn ®−îc sù ñng hé cña c¸c nhµ l·nh ®¹o ch©u Phi tù qu¶n lý lµ Trung Quèc, nh−ng còng lµ n¬i ph¶i chñ yÕu theo c¸ch mµ hä cho lµ phï hîp, g¸nh chÞu t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp triÒn ®ång thêi xoa dÞu “c¸i t«i” cña hä b»ng miªn, tû lÖ mï ch÷ vµ tö vong ë møc cao v« sè nh÷ng cuéc gÆp mang nÆng tÝnh trong khi t×nh tr¹ng l¹m dông nh©n nghi thøc, “c¸c cuéc ®èi tho¹i cÊp cao” quyÒn diÔn ra rÊt th−êng xuyªn. vµ nh÷ng mãn quµ d−íi h×nh thøc Trªn thùc tÕ, nh÷ng ng−êi ®−îc nh÷ng dinh thù míi, kh«ng ph¶i lµ ®iÒu h−ëng lîi nhiÒu nhÊt tõ c¸ch tiÕp cËn g× míi mÎ víi nh÷ng kÎ tiªn phong cña cña Trung Quèc vµ còng lªn tiÕng ñng ®Õ quèc nh− Lugard. Trªn thùc tÕ, chÝnh hé Trung Quèc m¹nh mÏ nhÊt th−êng lµ mét sè ng−êi Trung Quèc còng coi kiÓu c¸c nhµ l·nh ®¹o ch©u Phi chø kh«ng tham gia cña hä hiÖn nay ë ch©u Phi ph¶i ng−êi d©n th−êng. Ph−¬ng T©y gièng nh− m« h×nh Anh tr−íc ®©y. kh«ng thÓ vµ kh«ng nªn bá qua n¹n §èi ®Çu rång lín – Ph−¬ng T©y nªn ®èi phã thÕ tham nhòng vµ hµnh ®éng l¹m dông nµo tr−íc th¸ch thøc mang tªn Trung Quèc nh©n quyÒn cña nh÷ng c¸ nh©n nh− Nh»m chèng l¹i søc hót vµ søc lan vËy, ®ång thêi kh«ng nªn nghÜ r»ng viÖc táa cña “sù ®ång thuËn B¾c Kinh” t¹i cho phÐp c¸c nhµ l·nh ®¹o ®ã ®−îc t¹i vÞ ch©u Phi, ph−¬ng T©y cÇn t¨ng c−êng sÏ lµ v× lîi Ých cao nhÊt cña n−íc hä. m¹nh mÏ n¨ng lùc x©y dùng h×nh ¶nh Ph−¬ng T©y còng ph¶i lµm tÊt c¶ cña m×nh nh− mét lùc l−îng ®¹i diÖn nh÷ng g× cã thÓ ®Ó cho Trung Quèc thÊy cho sù tiÕn bé ë ch©u Phi. Ph−¬ng T©y ®−îc sù thËt ®»ng sau thùc tÕ nµy. cÇn c−ìng l¹i c¸m dç cña viÖc thõa nhËn Trung Quèc, gièng nh− bÊt kú n−íc nµo c¸ch tiÕp cËn cña Trung Quèc ®Ó ®æi lÊy kh¸c, thÓ hiÖn tÇm nh×n dµi h¹n ë ch©u sù ñng hé vµ nh÷ng b¶n hîp ®ång. BÊt Phi vµ ®· cã nh÷ng ®Çu t− l©u dµi cho kÓ nh÷ng tuyªn bè ng−îc l¹i cña Trung môc ®Ých nµy. Do ®ã, cÇn thÊy r»ng sù Quèc, d©n chñ vµ t«n träng ph¸p quyÒn thÞnh v−îng l©u dµi chØ cã thÓ ®−îc b¶o vÉn lµ nh÷ng b¶o ®¶m tèt nhÊt cho nÒn ®¶m tèt nhÊt bëi ban l·nh ®¹o d©n chñ hßa b×nh l©u dµi vµ sù phån vinh kinh cã t− t−ëng ñng hé ph¸p quyÒn vµ cã tÕ ë ch©u Phi. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn kh¶ n¨ng gi¶i tr×nh tr−íc nh©n d©n mµ 19/20 quèc gia hßa b×nh nhÊt thÕ m×nh. ThËt ®¸ng tiÕc, theo truyÒn giíi còng lµ nh÷ng nÒn d©n chñ hµng thèng, c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc ®· ®Çu, hÇu hÕt trong sè nµy còng lµ vµ vÉn tiÕp tôc coi c¸ch tiÕp cËn nµy vÒ nh÷ng n−íc thÞnh v−îng nhÊt thÕ giíi. c¬ b¶n lµ nguy hiÓm, kh«ng chØ ®èi víi Ch©u Phi còng kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lîi Ých bªn ngoµi, mµ cßn ®èi víi mÖnh lÖ cña nguyªn t¾c nµy. Botswana, mét hÖ trong n−íc cña chÝnh hä, bëi lÏ hä trong sè Ýt nh÷ng n−íc ch©u Phi cã ®−îc kh«ng ®−îc d©n bÇu vµ kh«ng ph¶i chÞu ban l·nh ®¹o phi qu©n sù vµ d©n chñ tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh.
- Cuéc s¨n t×m cña… 53 MÆc dï bµi viÕt nµy kh«ng nghiªn XÐt ë khÝa c¹nh nµy, ph−¬ng T©y cøu t×nh h×nh trong n−íc cña riªng kh«ng thÓ phít lê mét th¸ch thøc to lín Trung Quèc, nh−ng cÇn l−u ý r»ng sù mµ Trung Quèc ®ang ®Æt ra c¶ trªn phån vinh kinh tÕ ®¸ng kÓ cña n−íc nµy ph−¬ng diÖn kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ. Cã chñ yÕu lµ hÖ qu¶ trùc tiÕp cña qu¸ mét vÊn ®Ò rÊt thùc tÕ lµ kh¸t väng vµ tr×nh d©n chñ hãa vµ tù do hãa trªn kh¶ n¨ng cña Trung Quèc trong viÖc thùc tÕ (de facto) phÇn lín nÒn kinh tÕ cung cÊp nh÷ng ®ai kinh tÕ an toµn cho quèc d©n. H¬n n÷a, nh÷ng ai cho r»ng c¸c nhµ l·nh ®¹o ch©u Phi nh− Omar tÇng líp l·nh ®¹o chÝnh trÞ cña Trung al-Bashir vµ Robert Mugabe, qua ®ã Quèc vÉn ®−îc lßng d©n bÊt kÓ hä kh«ng gióp hä chèng l¹i lÖnh trõng ph¹t chÝnh cã tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh nªn tù hái trÞ cña ph−¬ng T©y vµ c¸c biÖn ph¸p xem liÖu r»ng ®iÒu nµy sÏ tiÕp tôc diÔn trõng ph¹t kinh tÕ kh¸c. T−¬ng tù nh− tiÕn hay kh«ng nÕu vµ khi nh÷ng n¨m vËy, vÞ thÕ cña Trung Quèc víi t− c¸ch ph¸t triÓn bïng næ cña Trung Quèc ®i lµ thµnh viªn th−êng trùc, cã quyÒn ®Õn håi kÕt. Còng cÇn l−u ý r»ng t×nh biÓu quyÕt cña Héi ®ång B¶o an Liªn tr¹ng l¹m dông nh©n quyÒn nghiªm Hîp Quèc ®· vµ ®ang ®Æt ra mét trë träng lµ “chuyÖn th−êng ngµy” ë Trung ng¹i nghiªm träng ®èi víi nh÷ng nç lùc Quèc vµ quÇn chóng nh©n d©n kh«ng cña ph−¬ng T©y nh»m kh¾c phôc nh÷ng cã tiÕng nãi ë n−íc nµy gÇn nh− ch¾c hËu qu¶ nÆng nÒ cña t×nh tr¹ng vi ch¾n sÏ ®−a ra quan ®iÓm kh¸c vÒ ph¹m nh©n quyÒn ë ch©u Phi th«ng qua nh÷ng gi¸ trÞ tÝch cùc cña chÕ ®é viÖc g©y ¸p lùc vÒ ngo¹i giao vµ c¶ vÒ chuyªn quyÒn Trung Quèc (chØ khi nµo qu©n sù nÕu cÇn. chÕ ®é chuyªn quyÒn ®ã cho hä mét NÕu ph−¬ng T©y tá ra nghiªm tóc tiÕng nãi ®Ó ph¸t ng«n). víi nh÷ng nghÜa vô cña m×nh trong viÖc MÆc dï ph−¬ng T©y hiÖn kh«ng g©y ñng hé cam kÕt ®èi víi quyÒn con ng−êi ¸p lùc nh»m thóc ®Èy c¶i c¸ch chÝnh trÞ phæ cËp th× ngay tõ b©y giê, ph−¬ng T©y ë Trung Quèc, nh−ng ë ch©u Phi l¹i lµ ph¶i b¾t ®Çu quan t©m ®óng møc ®Õn c©u chuyÖn kh¸c. Trªn thùc tÕ, ph−¬ng nhu cÇu bá qua vai trß cña Héi ®ång T©y tõ l©u ®· nÐ tr¸nh viÖc ñng hé c¸c B¶o an Liªn Hîp Quèc (trong ®ã cã c¶ nhµ l·nh ®¹o ch©u Phi cã hµnh ®éng Nga víi t− c¸ch lµ thµnh viªn th−êng th−êng xuyªn x©m ph¹m quyÒn con trùc) khi t×nh h×nh thùc tÕ ®ßi hái ph¶i ng−êi cña c¸c c«ng d©n – mét phÇn v× sî lµm nh− vËy. r»ng nÕu lµm nh− vËy cã thÓ sÏ g©y ra Lêi thÒ trang träng “Kh«ng bao giê nh÷ng c¸o buéc sai lÇm vÒ chñ nghÜa lÆp l¹i” (Never Again) tõng vang lªn sau thùc d©n míi (neo-colonialism). §iÒu cuéc th¶m s¸t håi ThÕ chiÕn thø hai ®· nµy còng cã thÓ ®óng, nh−ng ph−¬ng th−êng xuyªn bÞ ph¸ vì ë ch©u Phi, tÊt T©y kh«ng nªn nÐ tr¸nh nghÜa vô ph¸p c¶ lµ bëi v× Héi ®ång B¶o an tá ra kh«ng lý vµ nghÜa vô ®¹o ®øc cña m×nh trong s½n sµng hoÆc kh«ng thÓ hµnh ®éng. viÖc thóc ®Èy nh©n quyÒn, ®ång thêi CÇn ph¶i lµm cho c¸c nhµ l·nh ®¹o ch©u kh«ng nªn tr¸nh xa nh÷ng n¬i ®ang cÇn Phi vèn kh«ng s½n sµng hoÆc kh«ng thÓ cã sù b¶o ®¶m nh©n quyÒn cho nh÷ng c¸ t«n träng c¸c quyÒn con ng−êi c¬ b¶n nh©n nhá bÐ mµ c¸c nhµ l·nh ®¹o cña cña c«ng d©n tin r»ng ph−¬ng T©y sÏ hä kh«ng thÓ vµ còng kh«ng muèn lµm kh«ng tiÕp tôc “¨n kh«ng ngåi råi” vµ ®Ó ®iÒu ®ã. cho ch©u Phi tïy ý hµnh xö mµ kh«ng
- 54 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010 lµm g× kh¸c h¬n ngoµi viÖc ®−a ra nµy lµ tháa thuËn trÞ gi¸ 5,6 tû USD nh÷ng ®e däa v« nghÜa tõ bªn lÒ. ®−îc ký kÕt ngµy 19/10/2009 gi÷a Anh vµ Trung Quèc, trong ®ã Anh t¹o ®iÒu Tuy nhiªn, ®iÒu cã ý nghÜa quan kiÖn thuËn lîi ®Ó Trung Quèc göi träng h¬n ®èi víi ph−¬ng T©y cã lÏ lµ chuyªn gia n«ng nghiÖp tíi gióp c¸c viÖc ph¶i thuyÕt phôc ch©u Phi r»ng c¸c n−íc ch©u Phi. n−íc ph−¬ng T©y kh«ng quan t©m ®Õn chñ nghÜa thùc d©n míi vµ hä thùc sù Cuèi cïng, cÇn thÊy râ r»ng mÆc dï cam kÕt thóc ®Èy sù thÞnh v−îng l©u dµi cßn cã nh÷ng thÊt b¹i vµ thiÕu sãt, viÖn trªn lôc ®Þa nµy. Nh÷ng s¸ng kiÕn nh− trî cña ph−¬ng T©y dµnh cho ch©u Phi ch−¬ng tr×nh “TÊt c¶ mäi thø cña ch©u vÉn cã t¸c ®éng tÝch cùc vµ hÕt søc to ¢u, trõ vò khÝ” (EBA), ®¹o luËt “C¬ héi lín khi xÐt ®Õn ph−¬ng diÖn lµm gi¶m vµ t¨ng tr−ëng cho ch©u Phi” cña Mü t×nh c¶nh khèn khæ (nÕu kh«ng muèn (AGOA) vµ ch−¬ng tr×nh quèc tÕ “ViÖn nãi lµ mang ®Õn sù t¨ng tr−ëng dµi h¹n trî Th−¬ng m¹i” ®Òu lµ nh÷ng b−íc cho ch©u Phi) vµ lµ dÊu hiÖu thÓ hiÖn ®óng h−íng. Nh÷ng s¸ng kiÕn nµy ®Òu kh¸t väng thùc sù cña ph−¬ng T©y t×m c¸ch ®−a ra sù trî gióp kinh tÕ cã ý nh»m t¹o nªn sù kh¸c biÖt ë ch©u lôc nghÜa cho c¸c n−íc ch©u Phi còng nh− nµy. Trong khi ®ã c¸ch tiÕp cËn cña thõa nhËn r»ng chØ riªng viÖn trî sÏ Trung Quèc phÇn nhiÒu mang tÝnh chÊt kh«ng ph¶i lµ gi¶i ph¸p cho nh÷ng vÊn t− lîi. §èi víi nhiÒu nhµ l·nh ®¹o ch©u ®Ò khã kh¨n hiÖn nay cña lôc ®Þa ®en. Phi, ®iÒu nµy thùc ra lµ mét phÇn cña Tuy vËy, cÇn ph¶i lµm nhiÒu h¬n n÷a ®Ó nhu cÇu cÇn gióp ®ì. Tuy vËy, xÐt ®Õn t¨ng søc hÊp dÉn cña nh÷ng s¸ng kiÕn cïng, c¸c n−íc ch©u Phi cã thÓ coi th¸i nh− vËy, tËp trung h¬n n÷a vµo ph¸t ®é nµy võa lµ ®iÒm lµnh võa Èn chøa tai triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ b¶o ®¶m r»ng c¸c −¬ng. ChÝnh s¸ch kh«ng can thiÖp cã n−íc ph−¬ng T©y tu©n thñ ®óng nh÷ng thÓ hÊp dÉn khi sù can thiÖp ®−îc xem xÐt d−íi khÝa c¹nh trõng ph¹t vµ lªn líp cam kÕt cña m×nh. vÒ mÆt ®¹o ®øc, nh−ng c¸c nhµ l·nh ®¹o Ngoµi ra, còng cÇn khuyÕn khÝch ch©u Phi cÇn nhí râ r»ng khi mµ (trong m¹nh mÏ nh÷ng nç lùc hîp t¸c kh¶ thi tr−êng hîp khñng ho¶ng kinh tÕ, chÝnh víi Trung Quèc. Trung Quèc, ph−¬ng trÞ hoÆc biÕn ®æi khÝ hËu t¨ng lªn) sù T©y vµ c¶ ch©u Phi cÇn tin t−ëng r»ng can thiÖp nh− vËy trë nªn hÊp dÉn h¬n c¸i g× cã lîi nhÊt cho bªn nµy kh«ng nÕu kh«ng muèn nãi lµ thiÕt yÕu, Trung ph¶i lóc nµo còng g©y tæn h¹i cho phÝa Quèc sÏ ra tay mµ Ýt cã kh¶ n¨ng ph¶i bªn kia. Mét vÝ dô sinh ®éng cho ®iÒu chÞu bÊt cø hÒ hÊn g×.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học