Xem mẫu
- Ch p nh chân dung
1.Khái ni m v nh chân dung
Cũng như các ngành văn h c và ngh thu t khác, ngành nhi p nh c bi t
n vi c miêu t con ngư i, b ng nh, thông qua cái máy nh k t h p
quan tâm
v i vi c i u khi n ánh sáng và s d ng hoá ch t nh.
Nhi p nh là m t ngh thu t có tác d ng qua l i r t m t thi t gi a n i dung
và hình th c, gi a tư tư ng và k x o. Trong nhi p nh, nh chân dung là th lo i
c bi t, quan tr ng b c nh t c a nh báo chí cũng như nh
có s c thuy t ph c
ngh thu t, nên òi r t nhi u công phu.
N u ch p nh chân dung ch là ghi l i hình nh m t cách vô thư ng vô ph t,
c t làm sao nh cho sáng s a, rõ nét, k cũng ch ng có gì là khó vì ch c n hư ng
d n cách s d ng máy và m t s quy t c s d ng ánh sáng, t ch s ng kính,
ch c n dăm phút thôi là ai cũng có th ch p ư c. Nh t là ngày nay, nh ng máy
i, m i d li u ã ư c tính trư c. Nhà nhi p nh ch vi c b m máylà xong.
hi n
ư c cái v b ngoài c a b
M t b c nh chân dung ngh thu t v a l t t
m t, v a bi u hi n ư c th gi i n i tâm (t c tâm tư tình c m c a ngư i ư c
ch p) là m t vi c r t khó khăn, và càng khó khăn hơn n a i v i ngh sĩ nhi p
nh Vi t Nam là ph i th hi n ư c hình nh c a con ngư i theo tâm h n và
phong cách Vi t Nam ương i.
Ngh thu t và K thu t n u không iêu luy n thì khi ch p không di n t
ư c m c ích, không làm n i b t ư c cái chính gi a, các m ng, chi ti t, r i ren
ng ngư i xem, không mang n cho ngư i xem m t tác
l n x n, khó làm xúc
ng v tâm tư tình c m và ý suy nghĩ, trong ó k c s c m thông v i tr ng thái
ngư i c m máy n a. Ch p nh chân dung là i vào m t trong nh ng lĩnh v c khó
- nh t c a ngh thu t miêu t , trong ó, tài năng c a ngư i c m máy ư c th thách
r t h c búa, khi n nhi u tay ngh ã t ng ph i “n m” nh ng th t b i chua cay. ã
có không ít tay ngh eo ng ng kính t bu i thi u th i n tóc ã hoa râm
mà v n chưa ch p ư c b c chân dung nào có giá tr . Tuy nhiên, v n có ngư i ch
m i bư c vào ngh v i th i gian r t ng n ã có nhi u b c nh t nm c
khi n m i ngư i ph i khao khát.
Tóm l i, trong cái th lo i nhi p nh, không có phương pháp bi u hi n nào
h p d n có ý nghĩa m nh m b ng phương pháp bi u hi n con ngư i. Mu n nh n
p i n hình c a con ngư i ngày
rõ s phong phú và nh y bén, phát hi n ra cái
nay, ph i t nâng cao v n s ng, trình nh n th c, không ch l i, t hào v k
t ưc
thu t, mà i u quan tr ng là nh lòng tin và ni m say mê h ng thú, m i
nh ng hình nh chân th t và nên thơ.
2.Th nào là m t b c chân dung gi ng ?
Tuy nh là m t công c khoa h c,nhưng vì khi ch p và làm nh còn có
nhi u nguyên nhân khác tác ng vào, khi n ki u nh khó thu n nh t, th m chí
i tư ng, nên ã n y ra v n
còn sai l ch khác h ng gi ng và không gi ng, nh t
là trong lĩnh v c nh chân dung. Nh ng nguyên nhà là trình k thu t c a con
ngư i và ch t lư ng c a phương ti n s d ng.
Tuy hai nguyên nhân k trên có th kh c ph c ư c sao chép ra nh ng
b c nh y h t nguyên hình c nh v t ho c con ngư i ã xu t hi n trư c ng kính,
nhưng i v i nh ngh thu t, quan ni m v cái gi ng khác h n v i s r p khuôn
máy móc.
T khi nhi p nh thâm nh p cu c s ng và ã tr thành công c ph c v c
l c cho m i lĩnh v c trong xã h i, nh ư c hình thành ra nhi u th lo i theo m i
yêu c u và tác d ng khác nhau.
i v i các lo i nh ph c v cho vi c nghiên c u, ghi chép tư li u thì cái
gi ng c a nh hoàn toàn ơn gi n, không ư c thêm b t, sáng t o, nhưng iv i
- nh ngh thu t có tác d ng c i t o, khích l cu c s ng b ng cách ph n ánh cho con
ngư i nh n th y m i v p c a cu c s ng, nh t là nh ng cái hay cái p c a con
ngư i - ch nhân c a s s ng - b i v y, ngư i ch p nh ngh thu t ph i bi t ch n,
g n l c nh ng ư ng nét i n hình, c s c nh t trong t ng v p và k t h p vào
p h p d n hơn, mi n sao không b a
ó là nhi t tình sáng t o cho nó có v t gi
t o làm bi n i hình thái hi n th c.
Gi ng và không gi ng i v i nh chân dung, ch y u là t p trung vào
khuôn m t con ngư i hi n ra trong nh, mà ư ng nét tiêu bi u d xác nh n là ôi
m t, cái mi ng và m t s chi ti t n m trong hình th c a b m t; và dù nhà nhi p
nh có sáng t o, miêu t theo ki u cách nào thì nh ng nét cơ b n c a gương m t,
cái mi ng, c p m t v n khi n ngư i xem nh d dàng nh n ra v m t quen thu c
như th c t , không th l m ngư i này v i ngư i khác, ó là m t b c chân dung
gi ng, m c dù s th t hình nh ã hi n ra duyên dáng hơn h n con ngư i b ng da
b ng th t! Gi ng như th có ph i là sai s th t không? Vì sao v y?
Ngh thu t t o hình trong nhi p nh cho phép ta gi u b t nh ng ư ng nét
không m y p vào bóng t i và nâng v p lên m c hoàn m c n thi t,
nhưng không cho phép b t c th pháp nào làm thay i hi n th c khách quan c a
hình nh.
Không ph i vì i m tô thêm p mà c tình làm sai c v t nhiên. Tr
nh ng trư ng h p c bi t c n s d ng k x o Lg ghép ph c v cho m c ích
nào ó, nh v n là m t ngh thu t ph n ánh hi n th c c th , không th áp d ng
b t c hư c u nào theo ki u h i ho . i v i nh tin t c báo chí tuy t nhiên không
ư c Lg ghép c nh v t này sang c nh v t khác.
Có th dùng cách chi u sáng làm n i b t nét tươi vui ánh lên trong khoé
m t và m ng lên nh ng vành môi, duyên dáng thư t tha thêm nơi mái tóc, nhưng
n u s a ch a thêm t nh d u hi n thành s c s o, c p môi dày hoá m ng, mái tóc
- ch t phác thành y u i u l ng lơ... là l m d ng và như v y làm nh m t gi ng, s
tr thành vô giá tr .
3. Ăn nh là gì?
Như trên ta ã xác i tư ng nào ư c ng kính thu hình
nh rõ là b t k
p, và ngay chính b n thân nh ng ngư i dùng máy nh cũng
u mong nh
i tư ng không ưng ý ho c ngư i xem
ch ng ai l i mu n tác ph m c a mình b
chê bai. Nhưng bư c vào th hi n lo i nh chân dung thư ng d x y ra hi n tư ng
như sau:
i tư ng nhìn ng m
Có nh ng thân hình và khuôn m t ch ng th y n i
p, mà ư c ng kính thu hình b t kỳ trư ng h p nào, hoàn c nh
b t v gì là
nào, i u ki n nào u th y n h r t p, không nh ng nh r t gi ng t c im
p hơn,
hình th n phong cách mà còn th hi n y c n i tâm, có khi l i
chân th c vì nó mang tính ch t i n hình.
Nhưng ngư c l i, có nh ng i tư ng thu c vào lo i p c ngư i l n nét,
c i m, ưa nhìn mà ch p ra nh
khuôn m t và thân hình cân i, n i b t nhi u
thì l i ch ng th y m t nét nào h p d n khi n các tay c m máy r t v ng cũng th y
khó khăn, công phu xoay s cách may ra m i th hi n ư c ki u nh ưng ý.
K c trong gi i nhi p nh và ông o qu n chúng yêu thích nh u
nh hi n tư ng này là do v n "ăn nh" r i d a vào nh ng hi n tư ng ã
kh ng
suy di n thành nhi u quan ni m như:
x y ra
- Ngư i nào có v ưa nhìn, có thân hình cân i, nét m t xinh x n,
phong cách hài hoà là ăn nh.
- Ho c ai d b c l tình c m như di n viên u r t ăn nh v.v...
Nh ng hi n tư ng ngư i này ăn nh hơn ngư i kia không ph i là không
có.Các nhà nhi p nh lão thành cũng ph i th a nh n có nh ng i tư ng r t khó
th hi n chân dung, và t th c nghi m ngư i ta ã phát hi n ra r ng nh ng nhân
- v t ư c li t vào lo i không ăn nh không ph i vì màu da, nét m t h k ng kính
mà thư ng do hai nguyên nhân thu c v tr ng thái như:
- Không gi ư c nét t nhiên khi ng kính máy nh chĩa vào, chính vì
s gò ép làm cho tình c m c a h khó b c l ra úng như lúc bình thư ng.
- Lo i ngư i r t ít b c l tình c m ra nét m t, ho c m i khi b c l cũng
ch trong kho nh kh c là t t ng m ngay.
ư c tho i mái t nhiên, ho c không tranh th
Do ó n u không cho h
ư c nh ng
b m máy k p th i, úng lúc thì dù t n n bao nhiêu phim v n ch
ki u nh c ng ơ, ngây ngô như tư ng g , làm sao mà miêu t ư cv áng yêu
c ah b c nh tr thành tác ph m chân dung.
i tư ng này, nhà nhi p nh
Mu n th hi n nh chân dung t yêu c u v i
ph i t n công phu i sâu tìm hi u rõ tr ng thái di n bi n tình c m c bi t c a h ,
k t h p th pháp chuyên môn v i vi c t o i u ki n cho phù h p, và vi c quan
tr ng trong th ch nh m ng là ph i tìm m i cách bám ri t, rình cơ h i thu n l i
m b o thành công. Khó khăn trong th pháp này là
k p th i "ch p" g n m i
nh ng kho nh kh c thu n l i cho ta b m máy âu ph i lúc nào cũng y các
tài. Vi c "ăn nh" hay
i u ki n t o hình, b c c s n sàng theo ý mu n c a
không chính là như v y nhưng nói như v y không có nghĩa bó tay. V i nhi t tình
vì ngh thu t, n u chúng ta ch u khó tìm hi u tâm lý con ngư i, gi ư c quy t
tâm b n b kiên nh n, khéo léo k t h p th pháp chuyên môn v i vi c b m máy
i tư ng "khó ăn nh"
k p th i, thì d u g p n m y v n có th th c hi n theo ý
nh.
- Ch p nh chân dung
(Ph n 2)
4.Th hi n n i tâm trong nh chân dung ngh thu t.
Mu n hình nh con ngư i th t gi ng ho c tr ra, m ng và tươi th m lên
i v i ngư i có trình k thu t nhi p nh thành th o. Nhưng
không ph i là khó
ưc cái v gi ng b ngoài c a con ngư i chưa ph i là th hi n
ch l t t y
m t b c chân dung hoàn ch nh, vì ngh thu t không ph i là s sao chép ơn thu n,
mà chính là s chuy n hoá t ngư i m u thành hình tư ng ngh thu t, t c là dùng
hình th c di n t n i dung, m c ích c a tác ph m trong ó nhà nhi p nh b c
l tâm tình và b n lĩnh c a mình.
i v i ho sĩ cũng như
Nhi m v chính c a nh chân dung th c iv i
ngh sĩ nhi p nh là bi u hi n cho ư c không ch gi ng b ngoài mà còn ph i
khám phá cho ư c cái th gi i bên trong c a con ngư i b ng phương ti n t o
hình
Mu n như v y trư c h t nhà nhi p nh chân dung ph i làm quen v i nhân
nh th hi n, tìm hi u tâm tư h , hoà mình v i h , yêu m n h , kiên nh n ch
vt
i th i cơ, và nh y c m k p th i phát hi n nh ng nét c áo có th ch thoáng
i tư ng
qua m t l n trên b m t "ch p g n" l y b ng trình k thu t chính
xác. Ngoài ra l i c n bi t khêu g i kích ng bi u l nh ng tình c m th m kín
i tư ng khi c n thi t, khi n cho nó b c l ra m t cách t nhiên, chân th t.
ca
i v i nhân v t, ví như nhà thơ
ó là trách nhi m c a nhà nhi p nh ngh thu t
ti p xúc, g n gũi qu n chúng g i c m, tìm hi u, cô úc, chu n b cho tài
sáng tác. Còn chính b n thân tác gi c a tác ph m nh chân dung cũng không nên
- b t ng kính ph i thu hình m t cách gư ng ép, ch p b ng ư c ph i t t o l y
ni m h ng thú phát huy sáng t o và khi ã xúc c m ph i d n h t tâm tình, tài
năng vào vi c th hi n m t cách nhi t tình như nhà thơ ã l a ch n ư c tiêu
c n tranh th m i c m xúc d n ra ngòi bút. Có như v y m i k p th i giành ư c
kho nh kh c quý báu và m i th hi n ư c tác ph m th c t , chân th t, nh là m t
ngh thu t miêu t tr c di n và chính xác nh t.
Trong vi c miêu t con ngư i nh chân dung ph i bi u hi n ư c cá tính,
t ư c th gi i n i tâm c a nhân v t m i
nhân cách, di n t yêu c u c a ngh
ó là òi h i c a ngh thu t nhi p nh trong xu th vươn lên ngang t m v i
thu t.
các ngành ngh thu t khác.
ư c th gi i n i tâm c a i tư ng t c là ã
Ch p chân dung mà bi u l
trang b thêm ph n h n cho b c nh. M t b c nh có h n nghĩa là t nh ng ư ng
nét c a ngư i trong nh n i b t s c s ng chân th t, khi n khi ngư i ng m nh có
c m giác như ngư i trong nh ang t thái , tâm s v i ta, g i cho ta th y như
ang ti p xúc v i ngư i b ng da b ng th t, òi ta ph i l ng nghe tâm tình c a h .
ây là v n òi h i n c m xúc, k t h p v i tài hoa c a tác gi .
Trong nh chân dung cũng như trong hình th con ngư i, ôi m t, cái
mi ng và hai bàn tay là nh ng b ph n quan tr ng nh t b c l thái và
tình c m. ó là các tr ng i m c n t p trung miêu t .
4.1.V ôi m t
nh chân dung có gi ng, có p, t yêu c u ngh thu t hay không là do
các ư ng nét th hi n trên khuôn m t quy t nh và trong toàn b gương m t, ôi
m t là m c thư c tiêu bi u nh t c a tâm h n.
Qua ôi m t ngư i ta d dàng phát hi n rõ tâm tư, tình c m, hi u ư c t ng
ni m vui ánh lên tươi t n, n i bu n r u au kh trong vành mi trĩu n ng x u xu ng,
ho c s căm thù gi n d làm giãn ng t , chau lông mày.
- Cũng t ôi m t d nh n rõ s thương yêu trìu m n c a ngư i m , thái
nghiêm kh c c a ngư i cha, lòng quy t tâm c a ngư i chi n sĩ, v ph n ch n h
h i sau khi hoàn thành nhi m v , khát v ng, hoài bão, s c u c u, van lơn... T t
c m i i u th m kín nh t u r c lên ho c ng l i trong khoé m t.
Nhà nhi p nh ph i bi t phân bi t cho rành rõ, t o hình thích h p, nh y bén
v i nh ng v phát l tiêu bi u t tâm tr ng nhân v t m i b m máy úng kho nh
kh c ánh lên t ôi m t .
Có ngư i thư ng tránh không i tư ng nhìn th ng vào ng kính máy
nh b t k ỳ ki u cách nào. T t nhiên là có nh ng ki u nh không th òi h i i
tư ng nhìn vào ng kính ư c, nhưng n u m i trư ng h p u áp d ng như v y là
r p khuôn máy móc, d làm cho s bi u l ôi m t b h n ch , th m chí có khi còn
miêu t c a ngư i ch p.
gi m thi u nhi u tác d ng ho c ph n l i ý
Ch p ngư i ang ho t ng dĩ nhiên là t m m t b t bu c ph i hư ng
vào phía có s vi c liên quan, nhưng ch p ngư i ang tr ng thái tĩnh, không có
i tư ng hư ng v
b i c nh nào c n thi t ph i cho ó, sao l i không th cho ôi
m t ngư i trong nh b t g p ánh m t ngư i
m t h nhìn th ng vào ng kính,
xem nh, có d gây ra s lôi cu n thu hút hơn không ? Chính nh ánh m t g p
nhau d t o ra s h p d n, giao lưu tình c m gi a ngư i trong nh v i ngư i xem.
Ngay b n thân chúng ta, vì th khi nh n ư c m t b c chân dung c a ngư i thân
yêu lâu ngày xa v ng mà nhìn th y m t trong nh chi u th ng vào ta, ai không
ng, và như c m th y ngư i thân ang g i ánh m t vào trong nh
ít nhi u xúc
nh ng n i ni m tuỳ theo liên tư ng m i lúc ta ng m nhìn.
ôi m t th t s là sâu s c, th t là c i m , th t là n ng cháy, di u kỳ. B c
chân dung có h n hay không ph n l n là do s di n t v ô i m t.
4.2.V c p môi
Sau c p m t ph i nói n cái mi ng, mà chính là vành môi. Tình c m do
c p môi bi u hi n ''ăn kh p ng b '' v i ôi m t. Hai b ph n ph i h p h u cơ
- v i nhau. M t n i gi n t mi ng chúm l i hay vành môi mím l i. M t d u dàng trìu
m n thì vành môi giãn dài ra làm môi căng dài sang hai bên, m t bu n th m thì
c p môi ch ch c méo x ch, m t d u dàng ưng thu n thì môi như mu n hé m , m t
ngơ ngác kinh ng c thì mi ng d m r ng thành há h c v.v...
Có nh ng c p môi th hi n r t rõ tâm tính con ngư i như: nũng n u, n ng
cháy trên nét m t, chúm chím như n hoa ch m n và chín m ng ng t ngào
mi ng u thơ, hay ng b cùng khoé m t ưa tình; ch b u cong c n c a k anh
á dành hanh; bĩu ra khinh b c a k t cao t i, coi thư ng ngư i khác...
c t t vành mũi tr xu ng h t cái c m, xem nh cũng có
Có khi ch c n
th hình dung ư c ph n nào tính n t ngư i trong nh n u tác gi khó l t t ư ng
nét.
4.3.V ôi bàn tay
Khi ôi m t cái mi ng ư c coi như c p bài trùng, g n v i nhau như hình
v i bóng? Thì k th 3: hai bàn tay ư c coi là y u t ph - nhưng chính chúng
cũng góp m t ph n áng k làm cho b c nh chân dung thêm sinh ng và h p
d n, tuy là y u t ph nhưng ch coi thư ng. Ph i nghiên c u hình dáng, tư th ,
chúng làm nh hư ng ho c át m t tình c m
màu s c và v trí cho chúng, ng
c a nét m t, nhưng cũng ng làm cho chúng thành ngư ng ngh u ho c th a
không bi t gi u i âu.
t câu h i: Cái gì mình n tư ng nh t, thư ng
n ây ch c nhi u Bác t
u tiên, và ó m i là cái n tư ng nh t c a b c nh ch
là th mình ng m nhìn
? Các cu c thăm dò, i u tra trên th gi i u cho cùng m t k t lu n là àn ông
chúng ta khi g p m t ngư i ph n , b ph n mà chúng ta ng m nhìn u tiên và
ý nh t là ôi m t (theo trư ng phái c i n) và m t th khác (theo trư ng phái
hi n i) không ph i là mi ng hay tay . Là cái gì thì m i Bác t có k t qu nhé,
ây ch là s g i ý mà thôi...
- Trong các nguyên nhân v s th t b i c a nh chân dung, m t ph n cũng do
hai bàn tay vô v , c ng ơ như g , như k m t h n.
c h c Montaigne ngư i Pháp r t n i ti ng v tài vi t ti u lu n ã
Nhà o
ôi tay ư ? Chúng van xin, h a h n, kêu g i, xua u i, do n t,
t ôi tay r ng: ''
thách th c, n nh hót, ch gi u...''
Vi t Nam ta có câu: ''Khôn ngoan hi n ra nét m t, què qu t hi n ra chân
tay". Nghĩa què qu t ây là nói bóng v s v ng v . N i tâm c a con ngư i,
nhi u khi ánh m t, c p môi th hi n ra chưa , mà còn nh thêm s b c l c a
và tâm tr ng: ngón tay cái ư n cong vươn
ôi tay m i di n t ý t c a thái
lên rõ ràng là m t d u hi u giao ư c b o m; ngón tay tr chĩa th ng yàơ i
phương là c m t hành ng khinh mi t, v ch m t ch tên, ho c gí sát trán ai là
hi n tư ng chua ngoa s n s . Khi n o tính toán, lao lung suy nghĩ ta thư ng gõ
u hai ngón tay; khi t c gi n th nào cũng n m ch t, n i gân gu c và khi c m
ng th nào bàn tay cũng th y run run...
ghi l i các dáng i u, tư
M t s nhà nhi p nh n i ti ng ã dành thì gi
th thân thư ng, tháo vát và g i c m c a ôi tay trong các công vi c hàng ngày
ca i s ng nhân dân. Nhi u khi xem i n nh ho c xem bi u di n sân kh u
chúng ta có d p ư c ch ng ki n nh ng i u mà ôi tay có th nói thay l i ư c,
m c d u ôi khi có v cư ng i u; nhưng ''không ai có th c m s cư ng i u theo
hư ng c a s chân th t''
Cũng như b t c ngư i ngh sĩ nào, nhà h i ho không th ch v m t cách
bình thư ng cái dáng d p bên ngoài c a i tư ng mà còn ph i ph n ánh cho ư c
m i quan h c a mình v i nhân v t y, n u không như v y thì nh ng sáng tác c a
h làm sao thuy t ph c n i qu n chúng ngoài t m v i thô ư c bôi màu trên giá
v!
Ngư i ngh sĩ ch p nh chân dung hoàn toàn không ph i ch gi i thi u cái
v t ch t bên ngoài c a nhân v t mà trư c h t c n gi i thích cho ư c cái th gi i
- n i tâm c a h . Trong lúc tái hi n hình dáng m t con ngư i c th b ng nh ng
phương ti n k thu t nhi p nh, nhà nhi p nh chân dung ngh thu t còn ph i bi u
hi n c s hi u bi t c a mình v tính cách c a con ngư i mình ch p, hay nói cách
khác ngư i ngh sĩ nhi p nh không th là ho sĩ d ng dưng.
i v i ngư i yêu thích nhi p nh cũng là
Ch p riêng b nh v ôi bàn tay
tài h p d n, ch ng h n v i nh ng ngh như thêu, tu ng, chèo... Bác nào
mt
th ch p nhé!
- Ch p nh chân dung
(Ph n 3)
5. Phân lo i nh chân dung:
nh ch p cũng như tranh v , tuỳ theo m c ích c a ki u nh và v trí, tư
th , t m vóc c a con ngư i ư c th hi n ra trong nh mà ngư i ta x p lo i, m i
lo i, m i ki u cách c a nh chân dung u do cách b c c ã d ng ý hình thành ra
nó.Hi n nay theo em ư c bi t là có 3 cách phân lo i nh chân dung, tuỳ thu c
và s ngư i, tính ch t c a ch , nh...
5.1. Cách phân lo i th nh t:
N u hình con ngư i trong môi trư ng ho c c nh trí nh t nh nào ó mà
m t mũi không rõ nét (không ư c t p trung di n t ) hình th con ngư i chi m
m t t l tương i nh so v i di n tích to àn b b c nh, thì ó ch thu c lo i nh
sinh ho t ho c phong c nh trong ó có ngư i.
N u con ngư i ư c miêu t t p trung b m t; cách ch p làm n i các chi
ti t và hình dáng, l i th hi n ư c c tình c m, n i tâm, ôi khi c tư th i ub ,
thì lo i nh này thu c v lo i chân dung. Tuy nhiên, s phân chia cũng ch là
tương t ư c các tiêu chí trên nhưng có nh ư c x p vào th lo i
i. Ví d :
nh báo chí, phóng s ...
- nh chân dung có th là c ngư i (lo i này hi n nay ít dùng), n a ngư i,
hay riêng có b m t, và có khi ch c t có ôi m t, cái mi ng theo ki u i n nh
như ang ư c ph bi n ưa thích trong a s i tư ng thành th .
Trong ch p nh chân dưng ngư i ta còn phân chia thành hai th lo i, m c
d u ranh gi i gi a hai th lo i này nhi u khi không th t d t khoát, ó là chân
dung th tĩnh và chân dung th ng. V i hai th lo i này, căn c vào trình
và phương pháp th hi n l i hình thành ra lo i chân dung lưu ni m bình thư ng
không c u kỳ v ý nghĩa miêu t , và lo i chân dung ct òi h i c hình th c
l n n i dung u ph i t tính ngh thu t cao.
5.1.1. nh chân dung tĩnh
Khi con ngư i ư c miêu t ng (th tĩnh t i, dù l
tr ng thái không ho t
à ư c ch p b t ng hay d ng ý cho ng kính thu hình) thu c vào th chân dung
tĩnh.
Th chân dung tĩnh ph n l n ngư i ta ch p n a ngư i, ít khi thu hình c
ngư i ho c 2/3 và ư c th hi n n i tâm b ng ư ng nét c bi t trong khuôn m t
k t h p v i chi u sáng cho n i b t chi ti t theo ý mu n.
Có nhi u nh chân dung m i tho t nhìn tư ng như là tĩnh, nhưng n u chú ý
ng m k , th y tình c m c a nhân v t ư c bi u hi n ra r t mãnh li t các ư ng
nét, khi n ngư i xem nh c m thông ư c cu c s ng bên trong c a nhân v t,
nhi u khi ôi m t th hi n trong nh r t t p trung, nhìn th ng vào phía ngư i xem
nh như thu hút, chinh ph c, trìu m n, h n gi n, yêu thương... B c chân dung
ư c rõ ràng cá tính và nhân cách, tình ti t c a i tư ng như v y r t s ng,
miêu t
r t sâu s c, không ai l i có c m giác cho là tĩnh theo nghĩa c ng .
Ch p nh chân dung tĩnh ph i có s hòa h p gi a nhà nhi p nh và i
tư ng, m c d u gi a hai ngư i có cái máy nh ngăn cách. Thi u s ng c m
- này, nh t là thi u hư ng ng và ng h c a i tư ng ch p, b c chân dung r t khó
mà thành công.
Th chân dung tĩnh này r t th nh hành trong th i kỳ u c a l ch s nhi p
nh. Nh ng b c th y v th lo i nh này như Talbot, Bayard, Le Gray, Octavius
Hil1, Nadar, Nappelbaum... tác ph m và tên tu i c a h v n ư c lưu truy n t i
ngày nay.
nư c ta, th chân dung tĩnh v n ư c c d ng trong m t s trư ng h p
c bi t như: ch p nh lãnh t ; ch p các nhân v t i n hình, ch p nh h sơ căn
cư c, s d ng trong thí nghi m, nghiên c u, lưu ni m có tính ch t ngh thu t...
Tuy nhiên do tính ch t mà nó ít mang tính ngh th t m y. ây là trách
nhi m c a các nhà nhi p nh ngh thu t chân chính trong vi c th hi n lo i nh
chân dung ăng trong báo chí, c n có nh ng ki u nh làm m c thư c ư c ph
y m i ngư i c m máy nâng d n trình
bi n r ng kh p, b ng cách ó m i thúc
ngh thu t trong cách th hi n nh chân dung.
5.1.2. nh chân dung ng
nh con ngư i ang c ng trong làm vi c, sinh ho t, h c t p, chi n u...
u thu c th chân dung ng.
ng ngư i ta có th th hi n con ngư i th t rõ nét như
Trong chân ung
chân ung tĩnh ho c ch miêu t m t s c i m nào ó v các b ph n ch y u
trên khuôn m t, còn các chi ti t, ư ng nét khác cho m nhoè i bi u hi n rõ
cái ng c a nhân v t theo s vi c c n k t h p b i c nh và u c h p b t ng .
Th lo i nh này chính là ch p theo ki u chân dung phóng s : ''b t'', ''ch p"
nh ng dáng i u, c ch và nét m t r t t nhiên tho i mái c a nhân v t, và ngay
i tư ng không hay bi t.
khi ta b m máy, b n thân
- nh chân dung ư c th hi n theo ki u này trông r t s ng, ngư i xem nh
d có c m giác như ng trư c con ngư i th t. S c s ng b ng kính ch p g n như
ngưng l i trong giây lát cho ngư i xem nh có th i gian nhìn rõ, phân tích c
ng c a con ngư i ang s ng mà trong khi g n gũi hàng ngày ít chú ý
ch hành
ho c không có i u ki n xác nh n ra.
Nhưng n u ngư i c m máy không trình iêu luy n, không nh ng khó
ch p ư c th t úng th i cơ b c l tình c m mang tính ch t tiêu bi u, i n hình
p nh t trong dáng d p, tư th , i u b c a i tư ng, mà còn d thành nh ng
hình tư ng h i h t, ngây ngô, th m chí ngư i xem nh d hi u l m là tác gi ã
bày t gi t o.
ng là th lo i ư c phát sinh và thông d ng cùng v i nh
Chân dung
phóng s , sinh ho t, hi n nay ang ư c hâm m và ngày càng chinh ph c ư c
s tín nhi m c a nh ng ngư i yêu nh.
5.1.3. nh chân dung ct
Chân dung c t là lo i nh òi h i t tính ngh thu t cao v miêu t t
n ý nghĩa n i dung, n u không
hình th c trình k thu t và ngh thu t iêu
luy n, nh t là quan i m nh n th c không rõ ràng d t khoát khó mà th hi n thành
công, vì không nh ng ph i l a ch n th t chính xác nh ng c i m tiêu bi u cho
v m t, dáng ngư i c a nhân v t, mà còn ph i khéo k t h p cách b c c có s c
h p d n m nh, cách chi u sáng th t tinh t m i làm cho các ư ng nét r t khái
ch a ch t ý nghĩa súc tích c a n i tâm nhân v t, ăn kh p v i d ng ý
quát mà
c a tác gi , khi n ngư i xem nh càng ng m nghía hình tư ng càng nh n rõ ý
nghĩa phong phú, như nghiên c u m t bài thơ thâm thuý, càng nghi n ng m càng
phát hi n ra ý t hay.
- nh chân dung c t theo phong cách ngh thu t không l thu c vào
khuôn kh , ki u cách, h u h t do cách sáng t o c a nhà nhi p nh và tài
quy t nh.
Ngư i ta có th i tư ng b ng m t bóng en k t và dùng
c t toàn thân
nh ng v t sáng r t c áo, d n gi i nh ng i u c n miêu t ; có th là t b m t
theo ki u chân phương; có th ch c n cho n i th t rõ nét ôi m t, cái mi ng, mái
tóc... k t h p v i các b ph n liên quan m nhoè làm b i c nh; l i có khi ch dùng
hình bóng nhân v t in vào m t phông, ng dài trên n n t ho c soi t trên m t
nư c di n t tâm tr ng b ng m t vài nét r t c bi t v dáng d p và v m t
nhân v t, mà khi xem nh v n nh ng ư ng nét thân quen, v n hi u chi ti t c a
n i dưng ct .
Do xu hư ng và quan i m ngh thu t ã phân bi t, nh chân dung ct
phong cách th hi n khác h n nhau:
5.1.3.1 c t c th
i tư ng ho c cũng có khi
Dùng cách ch p th t g n, ghé sát ng kính vào
dùng ng kính ch p xa kéo nhân v t t xa l i.
, chính xác b ph n theo ý mu n. Ch ng h n như
Thu hình t p trung, y
c t m t b m t già nua, nh s n i b t t các n p nhăn, l chân lông, t ng s i
râu, tóc, lông mày n c v t tích trên da th t nhân v t, ho c c t v m t non tr
thì không nh ng các lông tơ, t ng s i tóc m m m i, mà n c v thơ ngây trong
ánh m t, cánh mũi, vành môi, k răng... cũng ư c cách chi u sáng làm n i b t lên
r t chu n xác, như ngư i trong nh ghé sát m t t i phía ngư i xem...
Nhìn vào lo i nh này như c m t th văn chương chân th c c a m t áp
án rành rõ mà l i vô cùng h p d n, giàu m c m.
- 5.1.3.2. c t tr u tư ng
Thư ng dùng cách b c c r t ng nghĩnh, c áo, chi u sáng r t c u kỳ
ư ng nét khái quát nào ó
cho n i b t m t s cô ng m i ý t súc tích c a
n i dung miêu t .
Nh ng bóng en, v t sáng, c khi ch là m t nét r t nh , m t cái ch m c n
con, m t s ng ngh ch có d ng ý, m t cách chia c t t n g t, m t s c h n g l p
tinh vi... bi u l ra m t nh là c m t dãy móc xích n kín ý tình sâu s c.
M i tho t nhìn lo i nh này r t có th ch ng nh n rõ i u gì mô t , th m
n hình tư ng chưa ch c ã phát hi n ra ngay là tư th nào, nhưng
chí có khi c
n u t p trung suy nghĩ xét oán, s l n ra u m i và t ó s gi i áp sáng t d n
theo cách hình dung liên tư ng.
Lo i nh này có th ví như bài thơ ý t thâm tr m, văn chương h t s c trau
chu t, tinh vi; h t như bài tính u n khúc, ph c t p.
Ngh thu t miêu t con ngư i theo quan i m c a ta là áp d ng cách ct
th nh t, còn xu hư ng c a trư ng phái các nư c phương Tây r t chu ng cách
c t th hai.
5.2. Cách phân lo i th 2:
Có th phân thành các lo i sau:
(1) nh chân dung dàn d ng,
(2) nh chân dung t nhiên,
(3) nh chân dung sinh ho t, và
(4) nh chân dung t p th .
- 5.2.1. nh chân dung giàn d ng
S thành th o k thu t và nh y bén v th giác chưa giúp ta vư t qua
nh ng khó khăn c a vi c ch p nh chân dung. thành công v i th lo i nh
chân dung dang d ng (formalportait), c hai con ngư i ph i cùng tham d vào ti n
trình sáng t o và m i tương quan gi a hai con ngư i là i u c t y u nh t.
V i i u k i n ch ng v k thu t và th i gian trong studio hay ngo i
c nh, nh ng b c nh chân dung giàn d ng t yêu c u là nh ng b c nh trông
không có gì là…dàn d ng. Quan h c i m , thân m t gi a ngư i c m máy và
ngư i m u là i u quan tr ng giúp cho ngư i m u c m th y tho i mái, t nhiên.
B n thân ngư i c m máy cũng ph i có phong thái t tin trong nh ng cách t o dáng
cho ngư i m u hay cách x lý k thu t cho mình.
c i m nào trên gương m t c n nh n m nh, hay c n
Ch n l a nh ng
gi m nh là m t s l a ch n khó khăn, tùy thu c vào ý c a ngư i c m máy
hay phơi bày tính cách c a ngư i m u. Không c n
mu n làm p cho ch
nh ng k thu t ph c t p hay b c c khác thư ng, gương m t con ngư i t thân
v n luôn h p d n, và n u ta có th ch p b t ư c m t bi u hi n thích h p trên nét
m t cũng giúp cho b c nh thành công. N u là chân dung toàn thân hay ba
ph n tư chi u cao, c n ph i n hai bàn tay. Hình dáng và tư th c a
c bi t chú ý
ch ng kém gì gương m t.
hai bàn tay có th cho bi t nhi u i u v ch
5.2.2. nh chân dung t nhiên
Có th nói nh chân dung t nhiên (informal portrait) là th lo i nh h p
d n ngư i c m máy nh, c dân nghi p dư l n gi i chuyên nghi p. T m t a tr
ang cư i khúc khích trư c ng kính cho t i m t nhà sư chìm l ng trong lúc ng i
thi n, m i chân dung không dàn d ng, t o dáng studio hay t i nhà u có th coi
là chân dung t nhiên.
- Tuy không c n ph i thi t k , b trí gì, nh chân dung lo i này cũng òi h i
ngư i c m máy nhi u k năng không kém gì vi c ch p nch chân dung trong
studio. Ngư i c m máy ph i luôn nh y bén có th quy t nh ch p nhoáng và
ch p b t ư c m t tư th c áo c a ch th trư c khi các
p hay m t nét m t
bi u hi n ó bi n m t.
Trong trư ng h p ngư i m u bi t mình ư c ch p nh, ta nên yêu c u h
làm m t công vi c hay thao tác nào ó v n quen thu c v i h . M t ho sĩ v tranh,
m t nh c công chơi àn, m t ch bán hàng qu y ôi quang hàng, m t anh dân chài
ang kéo lư i,…Nh ng thao tác hay công vi c quen thu c s giúp ngư i m u
ng tác s góp ph n tăng thêm
thêm t nhiên và nh ng công c lao ng, ho c
tính thông tin l n tính th m m cho b c nh.
óng vai trò th y u là nh m tôn ngư i m u lên.
Trong studio, h u c nh ch
Trong i thư ng, h u c nh –cho dù có hơi m nhoè i – v n là m t ph n
không th tách r i v i ch . M t b i c nh không phù h p s phá h ng không
khí c m xúc và b c c c a hình nh. V i lo i hình nh này thì các ông kinh các
n 35mm l i t ra h u hi u hơn ng kính tele trong
Wied có tiêu c t 20mm
nhi u trư ng h p.
5.2.3.Ch p nh t p th
nh chân dung t p th cũng ư c chia làm 2 lo i như nh chân dung cá
nhân: nh dàn d ng và nh t nhiên.
nh chân dung t p th dàn d ng
Dàn d ng m t b c nh chân dung t p th (Formal group portrait) là m t
i v i trí tư ng tư ng và tài ngh c a ngư i c m máy. T p th ngư i
thách th c
m u ph i ư c b trí sao cho h p d n và cùng lúc ph i b t ư c s chú ý c a t t c
nh ng ngư i trong nhóm.
- Vi c x lý b c c và ánh sáng cho nh chân dung t p th b h n ch r t
nhi u nhưng dù v y, ph i h t s c tránh s ơn i u c a các b trí m i ngư i theo
m t hàng ngang c ng nh c. ánh sáng t t nhiên ph i t o ư c không khí c m xúc
cho vào nhóm ch không ph i ch nh n m nh m t hai cá nhân. T p th càng ông
thì nên ch p càng nhi u phim bo m r ng trong b c nh cu i cùng không
ngư i nào nháy m t, cau mày, b che khu t hay nhìn i ch khác hay kho ng kh c
quan tr ng.
ông t 4 ngư i tr lên, b trí m t hàng th ng là cách b trí r t
V i t p th
v ng v , nên chia làm nhi u nhóm nên t t hơn. Dù b trí theo cách nào thì m t
chân máy (tripod) là m t công c t i c n thi t khi ch p nh t p th có dàn d ng,
b i vì nhà nhi p nh c n ph i di chuy n qua l i nh ng nhóm ngư i m u và máy
nh i u ch nh cách s p x p và ki m tra hi u qu qua kính ng m.
nh chân dung t p th t nhiên
Ch p nh chân dung t p th theo l i t nhiên (informal group portrait) là
m t cơ h i cho các tay chơi nh nghi p dư thi th v i các nhà nhi p nh chuyên
nghi p (B c nh c a Bác Letuananh y) . N u ch p nh chân dung t p th lo i
dàn d ng c n ph i có s iêu luy n nhà ngh thành công thì lo i nh chân dung
t p th t nhiên l i không c n i u ó b i vì m c tiêu c a lo i nh này là nghiên
ng tác và tư th tho i mái, b t ch t. Nh ng ngư i chơi nh tài t ,
c u nh ng
thư ng là b n h u trong m t t p th nào ó, r t d có cơ h i ch p nh nh ng
ngư i b n c a mình trong nh ng tình hu ng v m t lý thuy t có th nói là lý tư ng.
Trong lo i nh chân dung này, t p th ngư i m u không c n thi t ph i nhìn
vào ng kính, th m trí cũng không bi t n s hi n di n c a m t ng kính nào ó
ang “soi mói”. Ngay c nh ng d p tr nh tr ng cũng là cơ h i cho nh ng b c nh
chân dung t nhiên. Trong khi m t nhà nhi p nh chuyên nghi p nào ó ang dàn
d ng, b trí m t chân dung t p th trang nghiêm, nh ng ngư i chơi nh nghi p dư
nguon tai.lieu . vn