Chương trình bồi dưỡng phương pháp giảng dạy tiếng Anh dành cho giáo viên trung học cơ sở

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY TIẾNG ANH DÀNH CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ (BẢN HOÀN THIỆN SAU NGHIỆM THU CẤP BỘ) Hà Nội 7/2012 1 MỤC LỤC PHẦN 1: GIỚI THIỆU CHƯƠNG TRÌNH 1.1 Thông tin chung 1.2 Phương pháp xây dựng chương trình 1.3 Cơ sở và nguyên tắc xây dựng chương trình 3 PHẦN 2: NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH 2.1 Đối tượng tham gia Khóa học 2.2 Mục tiêu Khóa học 2.3 Cấu trúc và Nội dung Chương trình 2.4 Phương pháp dạy và học 2.5 Phương pháp đánh giá 10 PHẦN 3: HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH 3.1 Phương pháp tổ chức 3.2 Đội ngũ giảng viên 3.3 Phương pháp tập huấn 3.4 Phương pháp quản lý và đánh giá Khóa học 17 PHẦN 4: DANH MỤC THAM KHẢO 20 PHẦN 5: PHỤ LỤC 5.1 Khung tham chiếu Châu Âu về Năng lực ngoại ngữ Chuẩn B2 5.2 Đề cương chi tiết Module tham khảo 24 2 PHẦN 1: GIỚI THIỆU CHƯƠNG TRÌNH 1.1 Thông tin chung Chương trình Bồi dưỡng Phương pháp Giảng dạy Tiếng Anh dành cho giáo viên Trung học Cơ sở được xây dựng trong khuôn khổ nội dung Đề án Ngoại ngữ Quốc gia 2020 với mục tiêu bồi dưỡng đạt chuẩn cho các giáo viên Tiếng Anh hiện đang giảng dạy tại các trường Tiểu học, THCS, và THPT tại Việt Nam tham gia Đề án. Đối với công tác BDGV THCS, Ban quản lý Đề án Ngoại ngữ Quốc gia 2020 đã giao nhiệm vụ cho Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội xây dựng chương trình bồi dưỡng giáo viên Tiếng Anh THCS. Chương trình BDGV có hai nội dung là Bồi dưỡng năng lực Tiếng Anh (400 tiết, bao gồm học trên lớp và học có ứng dụng công nghệ thông tin) và Bồi dưỡng Phương pháp Giảng dạy Tiếng Anh (50 tiết). Chương trình Bồi dưỡng Phương pháp Giảng dạy Tiếng Anh (dưới đây gọi tắt là Chương trình PPGD) được xây dựng với mục đích giúp giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ để đáp ứng tiêu chuẩn nghề nghiệp: Giáo viên bậc THCS cần có năng lực Tiếng Anh đạt chuẩn B2 theo Khung Tham chiếu Châu Âu CEFR, và có kiến thức, kỹ năng và nghiệp vụ sư phạm phù hợp với việc giảng dạy môn Tiếng Anh bậc THCS. Chương trình bồi dưỡng PPGD là một trong một số chương trình nội dung bồi dưỡng mà người giáo viên THCS có thể tham gia như bồi dưỡng sử dụng sách giáo khoa, chuyên đề chuyên sâu về phát triển năng lực kiểm tra đánh giá, hay ứng dụng CNTT trong giảng dạy ngoại ngữ. Với thời lượng 50 tiết học, Chương trình PPGD được thiết kế theo 5 chuyên đề (modules) với các nội dung cơ bản, cô đọng, tiên tiến về phương pháp giảng dạy Tiếng Anh bậc THCS, giúp giáo viên củng cố nền kiến thức họ đã được trang bị từ các trường đào tạo Sư phạm đồng thời nắm bắt được xu hướng phát triển hiện nay của việc dạy và học Tiếng Anh trên thế giới và tại Việt Nam, cũng như phát triển một số năng lực cần thiết để giáo viên có thể bồi dưỡng chuyên môn của mình để theo kịp yêu cầu của việc giảng dạy tiếng Anh. Các kiến thức và năng lực này giúp giáo viên sử dụng bộ sách giáo khoa đang được biên soạn theo Đề án NNQG. Chương trình PPGD cấp THCS do các giảng viên Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội biên soạn. Địa chỉ liên hệ: Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội Đường Phạm Văn Đồng, Cầu Giấy, Hà Nội Điện thoại: (844) 3754 7269; Fax: (844) 3754 8057 Email: dhnn@vnu.edu.vn Website: www.ulis.vnu.edu.vn 1.2 Phương pháp xây dựng chương trình Chương trình PPGD được xây dựng dựa trên chuẩn đầu ra (Outcome-based curriculum planning). Đây là phương pháp được sử dụng phổ biến trên thế giới khi biên soạn chương trình đào tạo, bắt đầu từ việc xác định cụ thể các kết quả cần đạt được (learning outcomes) khi khóa đào tạo kết thúc. Các chuẩn đầu ra này sẽ quyết định nội dung và cấu trúc của chương trình, phương pháp và chiến lược giảng dạy, các môn học trong chương trình, quá trình kiểm tra đánh giá, các quy định của chương trình, và lịch trình của khóa học. Chính 3 các chuẩn đầu ra cũng đóng vai trò là khung tham chiếu được sử dụng để sau này đánh giá hiệu quả của khóa học (Harden et al, 1999). Chương trình cũng sử dụng phương pháp “Thiết kế ngược” (Backward Design in curriculum planning), là một công cụ thiết kế chương trình đào tạo/môn học hữu hiệu đang được sử dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới. Phương pháp Thiết kế ngược nhấn mạnh bước đầu tiên trong quá trình thiết kế là xác định các kết quả mong đợi (desired results), từ đó quyết định cách thức và nội dung đánh giá và giảng dạy (Wiggins & McTighe, 2005). Ưu điểm của những phương pháp này là tính chất gắn kết khoa học giữa các yếu tố dạy, học, đánh giá trong một chương trình đào tạo, đảm bảo chất lượng cao nhất có thể của quá trình đào tạo thể hiện qua những gì người học có được sau khóa học, và hơn hết vai trò của người học và việc học thực sự là trung tâm của quá trình đào tạo. Vậy yếu tố tiên quyết trong quá trình xây dựng chương trình là làm sao xác định được các kết quả/chuẩn đầu ra một cách chính xác và phù hợp nhất. Các kết quả/chuẩn đầu ra này được thể hiện như mục tiêu và mục đích cần đạt của khóa học. Để xác định được các chuẩn đầu ra từ đó là căn cứ và nguyên tắc quyết định nội dung Chương trình, chúng tôi đã sử dụng phương pháp phân tích thông tin đa nguồn (multisource data analysis), bao gồm: (a) Phân tích bối cảnh hiện tại và các văn bản pháp quy về đào tạo và BDGV hiện nay. (b) Phân tích tình hình chung về năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên, gồm có khảo sát điểm nhu cầu hiện tại của giáo viên và nhà quản lý giáo dục cấp THCS. (c) Nghiên cứu một số mô hình đào tạo BDGV hiện tại trên thế giới có thể áp dụng tại Việt Nam. 1.3 Cơ sở và nguyên tắc xây dựng chương trình (a) Phân tích bối cảnh hiện tại và các văn bản pháp quy về đào tạo và BDGV hiện nay Chủ trương mở cửa và hội nhập của Việt Nam đã tạo nhu cầu sử dụng ngoại ngữ nhất là Tiếng Anh khi các công ty, nhà doanh nghiệp vào làm việc tại nước ta, hoặc các hoạt động khoa học kĩ thuật cũng đòi hỏi một đội ngũ sử dụng được ngôn ngữ này. Việt Nam cần có nguồn nhân lực có trình độ sử dụng Tiếng Anh cho phép họ và đất nước hội nhập trong nền kinh tế toàn cầu, và hoạt động trong một môi trường cạnh tranh đa văn hóa. Ngoài ra, người học còn có các nhu cầu văn hóa – xã hội khác như đi du lịch, tìm hiểu hay nghiên cứu về các quốc gia, và nền văn hóa khác. Số lượng người học Tiếng Anh tại Việt Nam chiếm đa số so với các ngoại ngữ khác và tiếp tục tăng lên. Tiếng Anh được giảng dạy sớm hơn (chính thức từ lớp 3), với mức độ yêu cầu cao hơn. Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã có chính sách nhằm đẩy mạnh, nâng cao chất lượng của việc dạy ngoại ngữ: - - Kì họp thứ 7 Quốc hội khóa XI đã thông qua Luật Giáo dục (sửa đổi) trong đó quy định tại Điều 7, mục 3 như sau: “Ngoại ngữ quy định trong chương trình giáo dục là ngôn ngữ được sử dụng phổ biến trong giao dịch quốc tế. Việc tổ chức dạy ngoại ngữ trong nhà trường và cơ sở giáo dục khác cần bảo đảm để người học được học liên tục và có hiệu quả.” Ngày 30/9/2008, Thủ tướng Chính phủ đã kí Quyết định số 1400/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008 – 2020” (gọi tắt là Đề án Ngoại ngữ Quốc gia 2020). 4 - - Quy định về Chuẩn Nghề nghiệp giáo viên THCS, giáo viên THPT Bộ Giáo dục Đào tạo (ban hành kèm theo Thông tư số 30/2009/TT-BGDĐT), bao gồm 6 tiêu chuẩn: Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; Năng lực tìm hiểu đối tượng và môi trường giáo dục; Năng lực dạy học; Năng lực giáo dục; Năng lực hoạt động chính trị xã hội; và Năng lực phát triển nghề nghiệp. Chương trình Giáo dục phổ thông môn Tiếng Anh thí điểm cấp Trung học cơ sở do Bộ Giáo dục & Đào tạo phê duyệt năm 2012, trong đó nêu rõ: “Việc dạy và học tiếng Anh ở trường phổ thông nói chung, cấp trung học cơ sở (THCS) nói riêng, cần hình thành và phát triển năng lực giao tiếp bằng tiếng Anh cho học sinh. Việc dạy và học tiếng Anh ở cấp THCS góp phần giúp học sinh mở rộng tầm nhìn, làm phong phú kinh nghiệm cuộc sống, phát huy năng lực tư duy và nâng cao sự hiểu biết về văn hóa, xã hội của các quốc gia, dân tộc trên thế giới cũng như hiểu biết sâu hơn về văn hóa và xã hội của chính dân tộc mình, đặt nền tảng cho việc tiếp tục học ở các cấp học cao hơn, học tập suốt đời và sự phát triển toàn diện của học sinh.” Như vậy, có thể thấy chủ trương giáo dục ngoại ngữ nói chung và Tiếng Anh cấp THCS nói riêng tại thời điểm hiện nay hướng tới việc xây dựng một môi trường dạy và học tiên tiến, trong đó học sinh là trung tâm, cần có năng lực giao tiếp bằng Tiếng Anh thành công, đồng thời hình thành và phát triển các kiến thức văn hóa xã hội phong phú và kỹ năng quan trọng khác như tư duy, học tập chủ động, học tập suốt đời. Để đạt được mục tiêu đó, người giáo viên cũng cần đạt được những tiêu chuẩn nghề nghiệp nhất định, có sự hiểu biết hữu hiệu về người học, môi trường học, và công việc giảng - dạy. Đây chính là những căn cứ từ đó Trường ĐHNN - ĐHQGHN xây dựng nội dung Chương trình Bồi dưỡng PPGD cho giáo viên Tiếng Anh THCS. (b) Phân tích tình hình chung về năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên, gồm có khảo sát điểm nhu cầu hiện tại của giáo viên cấp THCS Tình hình chung Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, Việt Nam cần có đội ngũ giáo viên tiếng Anh đủ phẩm chất và năng lực cần thiết để đáp ứng nhu cầu xã hội. Tuy nhiên, theo kết quả khảo sát năng lực giáo viên Tiếng Anh trong khuôn khổ Đề án NNQG tại nhiều tỉnh thành trên cả nước được đăng tải trên một số phương tiện truyền thông, hiện tại chúng ta đang phải đối mặt với nguy cơ thiếu giáo viên và giáo viên tiếng Anh không đủ chuẩn. Đa số các giáo viên tham gia khảo sát còn yếu về năng lực chuyên môn, hạn chế về năng lực sư phạm. Có tới 90% giáo viên tiếng Anh chưa đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ, trong đó, theo phản hồi, một trong số những kỹ năng kém nhất của giáo viên là kỹ năng Nghe. Một số nguyên nhân được nêu ra gồm có ý thức tự bồi dưỡng chưa cao và do chưa có nhiều cơ hội được tham gia các lớp bồi dưỡng do các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm giảng dạy, có ít cơ hội được giao lưu, học hỏi kinh nghiệm của các giáo viên có trình độ và kinh nghiệm.1 Khảo sát nhu cầu hiện tại của giáo viên cấp THCS Để bước đầu có được thông tin chi tiết hơn về nhu cầu của giáo viên THCS, chúng tôi đã tiến hành khảo sát 264 giáo viên Tiếng Anh hiện đang giảng dạy ở các trường THCS ở 4 tỉnh thành phố là Hải Dương, Thái Bình, Ninh Bình, và Điện Biên. Tuy chưa có điều kiện 1 Xem chi tiết tại Phụ lục 1. 5