1. Trang Chủ
  2. Y học thường thức
  3. Cholesterol và sức khỏe

Cholesterol và sức khỏe

Từ nhiều ngàn năm, các cụ ta vẫn rán từng miếng mỡ lợn hồng hào lấy mỡ nước để xào nấu. Tóp mỡ được các cụ chế biến thành món ăn như chiên ròn để nhậu, xào với các loại rau hoặc nấu canh cà chua ăn với cơm. Các cụ thưởng thức mỡ heo thả cửa, vô tư. Món thịt mỡ dưa hành, thịt kho đông với nhiều mỡ trắng không thể thiếu trong dịp có khách tới thăm hoặc lễ lạc, ngày tư ngày Tết. Rồi đến thời kỳ “giống bạch quỷ phương Tây” xâm chiếm quê hương ta... CHOLESTEROL VAØ SÖÙC KHOÛE T öø xa xöa, con ngöôøi

Thể loại Tài liệu miễn phí Y học thường thức

Số trang 15

Ngày tạo 8/29/2018 7:42:29 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải Cholesterol và sức khỏe (.pdf)

Xem mẫu

  1. CHOLESTEROL VAØ SÖÙC KHOÛE T öø xa xöa, con ngöôøi ñaõ bieát raùn môõ lôïn laáy môõ nöôùc ñeå xaøo naáu. Toùp môõ coøn ñöôïc cheá bieán thaønh moùn aên nhö chieân gioøn, xaøo vôùi caùc loaïi rau hoaëc naáu canh caø chua. Ngöôøi ta aên môõ heo thaû cöûa, voâ tö. Moùn thòt môõ döa haønh, thòt kho ñoâng vôùi nhieàu môõ traéng khoâng theå thieáu trong dòp coù khaùch hay leã laïc. Roài ñeán thôøi gaàn ñaây, khi kyõ ngheä cheá bieán thöùc aên phaùt trieån maïnh thì thòt hoäp, pa teâ, bô söõa, jambon nhieàu chaát beùo lan traøn khaép nôi treân theá giôùi vaø trôû thaønh nhöõng moùn aên thôøi thöôïng, sang troïng. Chaát beùo ñaõ ñoàng haønh trong caùc böõa aên cuûa con ngöôøi khoâng bieát töï bao giôø. Vaäy maø khoâng maáy ai coù theå ngôø ñöôïc raèng, vôùi nhöõng khaùm phaù môùi cuûa khoa hoïc ngaøy nay thì môõ lôïn ñaõ ñöôïc chæ roõ laø moät trong nhöõng chaát beùo coù nguy cô ñöa ñeán beänh vöõa xô ñoäng maïch vôùi caùc bieán chöùng gaây nhieàu töû vong, taøn pheá. 258
  2. Dinh döôõng vaø ñieàu trò Vaø töø ñoù con ngöôøi raát löu taâm, ñoâi khi quaù aùm aûnh, tôùi vai troø cuûa chaát beùo trong beänh tim maïch. Nhieàu ngöôøi coøn khoâng naém vöõng, ñoâi khi boái roái veà söï töông quan giöõa chaát beùo trong thöïc phaåm vôùi caùc beänh tim vì coù quaù nhieàu thoâng tin nghieân cöùu phöùc taïp. Chaát beùo Chaát beùo hoaëc lipid laø nhöõng phaân töû khoâng hoøa tan trong nöôùc. Lipid coù chöùa nhieàu acid beùo (fatty acid), raát caàn thieát cho söï taêng tröôûng cuûa con ngöôøi. Ngoaøi ra lipid coøn coù nhieàu vai troø quan troïng khaùc trong cô theå nhö: 1. Laø thaønh phaàn caáu taïo maøng teá baøo. 2. Laø nguoàn cung caáp naêng löôïng. 3. Laø lôùp ñoän ñeå caùch ly vaø baûo veä phuû taïng. 4. Laø phöông tieän chuyeân chôû caùc vitamin hoøa tan trong chaát beùo. Coù nhieàu loaïi lipid maø cholesterol vaø acid beùo ñöôïc nhaéc tôùi nhieàu hôn caû. a. Acid beùo Goàm coù caùc nhoùm khaùc nhau nhö acid beùo baõo hoøa (saturated fatty acid) acid beùo chöa baõo hoøa daïng ñôn (monounsaturated fatty acid) vaø acid beùo chöa baõo hoøa daïng ña (polyunsaturated fatty acid). Taát caû ñeàu ñöôïc caáu taïo bôûi caùc phaân töû carbon, hydrogen vaø oxygen. Khi caùc phaân töû coù carbon mang moät soá löôïng toái ña nguyeân töû hydrogen thì chaát beùo ñöôïc goïi laø baõo hoøa 260
  3. Dinh döôõng vaø ñieàu trò chöùc naêng goùp phaàn trong vieäc taïo maøng teá baøo, moâ thaàn kinh naõo boä, vaø laø thaønh phaàn caáu taïo cuûa maät, hormon steroid, vitamin D. Haàu heát löôïng cholesterol caàn thieát trong cô theå ñeàu ñöôïc gan cung caáp ñuû neân ta khoâng caàn phaûi aên theâm. ÔÛ ngöôøi khoûe maïnh, gan seõ giaûm vieäc taïo ra cholesterol khi thöïc phaåm coù nhieàu chaát beùo loaïi naøy ñöôïc tieâu thuï. Chæ coù thöïc phaåm töø ñoäng vaät môùi coù cholesterol, thí duï nhö trong thòt boø, söõa, bô, pho maùt... Trong maùu, cholesterol ñöôïc chaát ñaïm (protein) chuyeân chôû vaø ñöôïc goïi laø lipoprotein. Tuøy theo tyû leä protein nhieàu hay ít, ta coù lipoprotein tyû troïng thaáp (LDL - low density lipoprotein), hay lipoprotein tyû troïng cao (HDL - high density lipoprotein), cuõng coù moät phaàn raát nhoû lipoprotein tyû troïng raát thaáp (VLDL – very low density lipoprotein) ñöôïc gan taïo ra. HDL thöôøng ñöôïc coi nhö phaàn töû hieàn hoøa toát buïng vì noù ñöa cholesterol vaøo tích tröõ trong gan ñeå roài ñöôïc ñaøo thaûi ra khoûi cô theå, do ñoù laøm bôùt môõ löu thoâng trong maùu, laøm giaûm nguy cô ñoùng môõ ôû thaønh ñoäng maïch, giaûm nguy cô beänh vöõa xô ñoäng maïch. Ngöôïc laïi LDL laø thaønh phaàn tieâu cöïc, xaáu tính. Noù chuyeån cholesterol vaøo caùc teá baøo cuûa cô theå. Khi cholesterol trong maùu leân cao, teá baøo khoâng ñuû choã nhaän thì cholesterol seõ lôûn vôûn trong maùu vaø gia taêng söï ñoùng böïa ôû thaønh ñoäng maïch. 262
  4. Dinh döôõng vaø ñieàu trò d. Acid beùo omega–3 Loaïi acid beùo naøy cuõng ñoùng vai troø raát tích cöïc trong vieäc ngöøa nguy cô beänh tim. Noù coù nhieàu trong môõ cuûa caùc loaïi caù hoài, caù ngöø, caù thu, caù sardin... Thoå daân Eskimo aên nhieàu caù neân soá ngöôøi bò beänh tim raát thaáp vaø coù raát ít cholesterol trong maùu. Vai troø cuûa chaát beùo trong cô theå Chaát beùo laø moät trong ba nguoàn cung caáp naêng löôïng chuû yeáu cho caùc chöùc naêng cuûa cô theå: chaát ñaïm, chaát carbohydrat vaø chaát beùo. Chaát beùo cung caáp naêng löôïng nhieàu gaáp ñoâi so vôùi 2 loaïi kia: 1g chaát beùo cung caáp cho cô theå 9kcal, trong khi 1g carbohydrat hay chaát ñaïm chæ cho 4kcal. Chaát beùo cuõng nhö cholesterol khoâng phaûi laø ñoäc chaát ñoái vôùi cô theå, maø laø chaát thieát yeáu cho moïi teá baøo ñoäng vaät. Cho neân thöïc khoâng coâng baèng khi xeáp loaïi chaát beùo laø “thöïc phaåm xaáu”. Taùc haïi cuûa chaát beùo thöïc ra laø do söï tieâu thuï quaù möùc cuûa con ngöôøi, vaø moät cheá ñoä dinh döôõng khoâng caân ñoái hôïp lyù thì duø laø thaønh phaàn dinh döôõng naøo cuõng coù theå ñöa tôùi haäu quaû beänh taät cho con ngöôøi. Moái töông quan giöõa chaát beùo, cholesterol vôùi beänh tim laø moät vaán ñeà phöùc taïp, ñaõ ñöôïc quan saùt thaáy ôû nhöõng xaùc öôùp Ai Caäp töø nhieàu ngaøn naêm tröôùc, ôû nhöõng daân toäc thuoäc caùc vuøng coù cheá ñoä aên uoáng khaùc nhau, ôû nhöõng keát quaû nghieân cöùu, ñieàu tra khoa hoïc trong nhieàu thaäp nieân vöøa qua. 264
  5. Dinh döôõng vaø ñieàu trò maùu, trong ñoù coù tôùi 85% do cô theå taïo ra vaø 15% do thöïc phaåm ñöa vaøo. Cholesterol trong maùu coù theå taêng cao khi ta tieâu thuï thöïc phaåm chöùa nhieàu loaïi chaát beùo naøy hoaëc nhieàu chaát beùo baõo hoøa. Ngoaøi ra cholesterol trong maùu cuõng taêng cao theo tuoåi taùc, khi taêng caân quaù nhieàu, nhaát laø beùo maäp ôû vuøng buïng, khi maéc caùc beänh tieåu ñöôøng, huyeát aùp cao; khi coù neáp soáng khoâng laønh maïnh nhö laïm duïng röôïu, thuoác laù, coù ñôøi soáng quaù tónh taïi hoaëc coù nhieàu moái lo aâu, baát maõn. Vaø moät soá tröôøng hôïp coù möùc cholesterol cao coøn laø do yeáu toá di truyeàn. Laøm theá naøo ñeå giaûm cholesterol? Ñieåm caàn löu yù ñaàu tieân laø aên ít cholesterol khoâng coù aûnh höôûng maáy tôùi löôïng cholesterol trong maùu. Nhöng giaûm bôùt caùc thöïc phaåm coù chaát beùo baõo hoøa thì keát quaû toát hôn nhieàu. Thöù hai laø trong thöïc phaåm, taát caû cholesterol ñeàu gioáng nhau, khoâng coù loaïi xaáu, loaïi toát. Nhöng trong maùu thì cholesterol trôû neân toát hay xaáu laø tuøy theo loaïi lipoprotein chuyeân chôû noù. Thöù ba laø caùc loaïi chaát beùo chöa baõo hoøa töø thöïc vaät khoâng gaây ra söï ñoùng caùc maûng böïa trong loøng ñoäng maïch. Sau ñaây laø moät soá höôùng daãn ñeå laøm giaûm cholesterol trong maùu: 266
  6. Dinh döôõng vaø ñieàu trò margarin daïng raén vì coù taùc duïng laøm gia taêng cholesterol trong maùu. Margarin meàm ít haïi hôn. Loaïi bô thay theá Benecol hay margarin cheá töø ñaäu naønh coù theå giuùp haï cholesterol trong maùu. 7. Tieâu thuï nhieàu acid beùo omega-3, coù nhieàu trong caù hoài, caù ngöø, caù thu, caù sardin... Löu yù laø neáu muoán duøng daàu caù daïng vieân uoáng, neân tham khaûo yù kieán baùc só vì daàu caù coù theå töông taùc vôùi moät vaøi döôïc phaåm. 8. Taêng löôïng chaát xô vaø tinh boät coù trong nguõ coác, rau traùi, mì oáng, mì sôïi... Caùc chaát naøy coù raát ít chaát beùo baõo hoøa, cholesterol vaø cung caáp ít naêng löôïng. 9. Giöõ caân naëng ôû möùc trung bình, traùnh taêng caân quaù nhieàu. 10. Naêng vaän ñoäng cô theå ñeå laøm taêng löôïng HDL, giaûm LDL, giaûm caân, haï huyeát aùp. Vôùi söï vaän ñoäng, taäp luyeän cô theå ñeàu ñaën vaø giaûm tieâu thuï chaát beùo coù theå laøm haï cholesterol trong maùu xuoáng tôùi 15%. Ngoaøi ra, neân tieâu thuï nhieàu caùc saûn phaåm cheá bieán töø ñaäu naønh, coù ít cholesterol laïi nhieàu ñaïm thöïc vaät, deã tieâu; taêng caùc chaát choáng oxy hoùa nhö vitamin E, C, beta carotene vì taùc duïng toát trong söï chuyeån hoùa cholesterol. Tröôùc ñaây moät soá ngöôøi thöôøng nhaän thöùc sai laàm veà caùc moùn aên thuûy saûn nhö toâm, cua, trai, soø... cho raèng chuùng coù nhieàu cholesterol. Thoâng tin gaàn ñaây 268
  7. Dinh döôõng vaø ñieàu trò Keát luaän Coù quaù nhieàu taøi lieäu noùi veà chaát beùo – cholesterol, ñoâi khi laøm ta boái roái. Gaàn ñaây, nghieân cöùu laïi tìm theâm ra lipoprotein(a) cuõng xaáu khoâng khaùc gì LDL. Sau hôn 50 naêm, khoa hoïc ñaõ laøm saùng toû moät phaàn naøo vai troø cuûa cholesterol taêng cao trong maùu ñoái vôùi beänh vöõa xô ñoäng maïch, moät nguyeân nhaân ñöa tôùi töû vong vaø beänh hieåm ngheøo vì nhoài maùu cô tim, tai bieán maïch maùu naõo. Nhöng nguyeân lyù sinh beänh cuûa vöõa xô naøy coøn nhieàu bí aån caàn tieáp tuïc ñöôïc khaùm phaù. Khi ñoù, vieäc ñieàu trò vaø phoøng ngöøa beänh naøy hy voïng seõ deã daøng vaø coâng hieäu hôn. Hôn nöõa, ta khoâng theå gaït boû chaát beùo khoûi khaåu phaàn dinh döôõng vì cô theå caàn naêng löôïng töø chaát beùo, caàn vitamin tan trong chaát beùo, caàn chaát beùo ñeå caáu taïo maøng teá baøo, moâ thaàn kinh, tim... Cho neân giaûn dò hôn caû laø khi muoán traùnh beänh tim maïch do caùc chaát beùo naøy gaây ra, ta chæ caàn haïn cheá tieâu thuï thöïc phaåm töø ñoäng vaät nhö thòt, söõa vaø caùc cheá phaåm cuûa söõa, taêng theâm löôïng thöïc phaåm töø thöïc vaät. Song song theo ñoù laø hình thaønh moät neáp soáng laønh maïnh, thöôøng xuyeân vaän ñoäng vaø reøn luyeän cô theå. Ñöôïc nhö vaäy thì cô theå luoân coù ñöôïc nhöõng ñieàu kieän toái öu ñeå choáng laïi beänh taät. Vaø cuõng nhôø ñoù maø coù theå baûo veä ñöôïc traùi tim cuõng nhö moät söùc khoûe toaøn dieän. 270
  8. Dinh döôõng vaø ñieàu trò Ñeå tính chæ soá naøy, ta laáy troïng löôïng cô theå tính baèng kilogam chia cho bình phöông chieàu cao tính baèng meùt. Thí duï: moät ngöôøi naëng 69kg, cao 1,8m, chæ soá BMI seõ laø 69: (1,8 x 1,8). Keát quaû ñöôïc laøm troøn soá laø 21,30. Chæ soá BMI töø 18,5 tôùi 24,9 laø bình thöôøng; töø 25 tôùi 29,9 laø quaù caân (overweight); töø 30 trôû leân laø beùo phì (obesity), vaø treân 40 laø raát beùo phì. Chæ soá BMI döïa vaøo chieàu cao vaø troïng löôïng cô theå, nhöng khoâng tính tôùi tyû leä giöõa caùc thaønh phaàn nhö xöông, cô baép, chaát beùo. Trong thöïc teá, tyû leä giöõa caùc thaønh phaàn naøy khaùc nhau ôû nhöõng ngöôøi coù cuøng chæ soá BMI. Do ñoù, caùch tính BMI ñeå xaùc ñònh tình traïng beùo phì chæ ñuùng vôùi moät soá ngöôøi – coù theå laø ña soá – trong khi vôùi moät soá ngöôøi khaùc thì chæ soá naøy khoâng theå hieän ñuùng tình traïng söùc khoûe cuûa hoï. Laáy ví duï, moät ngöôøi coù cô baép phaùt trieån raát toát coù theå coù moät troïng löôïng cô theå khaù cao nhöng trong ñoù cô baép chieám tyû leä cao hôn môõ beùo. Chæ soá BMI cuûa ngöôøi naøy coù theå xeáp vaøo loaïi “coù vaán ñeà”, trong khi thöïc teá laø ngöôøi aáy raát khoûe maïnh. Ngöôïc laïi, vôùi moät ngöôøi ít hoaït ñoäng cô theå, cô baép keùm phaùt trieån, coù theå coù moät chæ soá BMI thuoäc loaïi “khaù toát”, nhöng trong thöïc teá laø löôïng môõ beùo tích tuï trong cô theå ñaõ leân ñeán möùc ñaùng lo ngaïi. Moät soá nhaø khoa hoïc ñeà nghò möùc caân naëng ñöôïc xem laø lyù töôûng nhö sau: – Nöõ giôùi: Chuaån möïc cô baûn laø: cao 152cm, caân naëng 45kg. Vôùi ngöôøi coù chieàu cao taêng theâm 1cm thì caân naëng taêng theâm 0,9kg. 272
  9. Dinh döôõng vaø ñieàu trò Phuï nöõ trung bình coù 20% môõ beùo vaø 10% laø chaát beùo caàn thieát (essential fat) trong khi ñoù nam giôùi chæ coù töø 12 tôùi 15% môõ beùo vôùi töø 4–7% chaát beùo caàn thieát. Cô theå nam giôùi khi beùo phì coù hình daïng moät quaû taùo vôùi 20% môõ tuï ôû phaàn buïng. Nöõ giôùi khi beùo phì laïi mang hình daùng moät quaû leâ vôùi 8% teá baøo môõ tuï ôû voøng moâng vaø caëp ñuøi. Söï phaân phoái naøy cuõng coù moät soá aûnh höôûng tôùi söùc khoûe. Vôùi nöõ giôùi, khi mang thai, nuoâi con, thì môõ laø nguoàn cung caáp naêng löôïng cho nhu caàu dinh döôõng thai nhi vaø con thô. Coøn ôû nam giôùi, chaát beùo nôi buïng laïi ñöôïc chuyeån thaønh caùc daïng môõ beùo nhö triglycerid, cholesterol... ñi vaøo maùu khaù mau leï vaø naâng cao nguy cô beänh tim maïch, tieåu ñöôøng, huyeát aùp cao. b. Trong cô theå, môõ coù loaïi raát caàn vaø loaïi caàn vöøa phaûi. Raát caàn laø môõ bao boïc che chôû traùi tim, phoåi, caáu taïo tuûy xöông, maøng boïc daây thaàn kinh, chuyeân chôû cholesterol trong maùu. Môõ caàn vöøa phaûi thöôøng naèm döôùi da, giöõa caùc thôù thòt vaø caùc cô quan noäi taïng. Beùo phì coù theå laø do teá baøo môõ vöøa phình to vöøa sinh saûn nhanh ôû tuoåi treû hoaëc chæ taêng tröôûng quaù côõ caùc teá baøo môõ ñaõ coù saün vaøo tuoåi lôùn hôn. c. Khi vaän ñoäng cô theå, tieát giaûm aên uoáng hoaëc khi ñau oám thì teá baøo môõ nhoû ñi nhöng soá löôïng khoâng giaûm. Caùc teá baøo môõ nhoû ñi naøy luoân luoân chôø cô hoäi ñeå baønh tröôùng trôû laïi khi thöïc phaåm aên vaøo vöôït quaù nhu caàu naêng löôïng cô theå. Ñeå traùnh beùo phì, khoâng phaûi chæ giaûm môõ, maø coøn phaûi löu yù soá naêng löôïng ñeán töø caùc nhoùm thöïc phaåm 274
  10. Dinh döôõng vaø ñieàu trò Di truyeàn coù aûnh höôûng tôùi: a. Caûm giaùc theøm aên vaø no ñuû, qua trung gian hormon vaø heä thaàn kinh. Khi caûm giaùc naøy khoâng bình thöôøng thì vieäc aên uoáng cuõng khoâng bình thöôøng, vöôït quaù nhu caàu thöïc söï caàn thieát cuûa cô theå. b. Kích thöôùc vaø söï phaân phoái cuûa teá baøo môõ trong cô theå. AÛnh höôûng cuûa di truyeàn taêng khi trong gia ñình coù cha, meï beùo phì. Khi chæ coù hoaëc cha hoaëc meï beùo phì thì con coù 50% nguy cô beùo phì. Nhöng neáu caû cha meï ñeàu beùo phì thì nguy cô naøy taêng leân tôùi 80%. 2. Caáu truùc hoùa hoïc Caùch ñaây ít naêm, caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ noùi ñeán moät chaát ñaïm do teá baøo môõ tieát ra coù theå laøm tieâu môõ. Ñoù laø chaát leptin hoaëc obgene, ñöôïc tìm ra naêm 1994. Vaøo luùc ñoù, tuaàn baùo Time ñaõ goïi lepsin laø “moät thaàn döôïc coù theå laøm tieâu môõ trong vaøi tuaàn leã”. ÔÛ loaøi chuoät, khi tieâm chaát naøy thì môõ beùo ñöôïc tieâu ñi raát mau. Nhöng ôû ngöôøi thì cho tôùi nay chöa thaáy chöùng minh ñöôïc taùc duïng naøy. Moät chaát khaùc laø propiomelanocortin (POMC) cuõng phaùt tín hieäu ñeå ngaên chuoät ñeå khoâng aên chaát beùo quaù nhieàu, nhöng caùc nghieân cöùu khoâng tìm ra taùc duïng töông töï vôùi con ngöôøi. Caùc nhaø khoa hoïc cuõng phaân bieät hai loaïi teá baøo môõ: teá baøo môõ traéng vaø teá baøo môõ naâu. 276
  11. Dinh döôõng vaø ñieàu trò baøn aên, chæ ñeå “khoâng boû phí thöùc aên”, vaø do ñoù daãn ñeán beùo phì. 6. AÊn uoáng ñeå giao teá Chuùng ta thöôøng coù thoùi quen keát hôïp vieäc aên uoáng vôùi giao teá, chaúng haïn nhö môøi böõa côm tröa ñeå baøn chuyeän laøm aên laø chuyeän raát bình thöôøng. Tuy nhieân, khi aên uoáng trong nhöõng tröôøng hôïp naøy chuùng ta thöôøng khoâng giöõ ñöôïc theo nhu caàu töï nhieân, maø raát thöôøng laø “quaù côõ”. Keøm theo vieäc thöùc aên doài daøo ñuû caùc moùn “gaây maäp”, coøn laø bia röôïu kích thích aên nhieàu hôn vaø cung caáp naêng löôïng thöøa... Vì theá, duø khoâng loaïi boû haún ñöôïc nhöõng böõa aên loaïi naøy, chuùng ta cuõng caàn phaûi tænh taùo nhaän bieát ñeå giôùi haïn chuùng ôû möùc ñoä coù theå chaáp nhaän ñöôïc. 7. Khí haäu Khí haäu ôû vuøng cö truù cuõng coù ñoâi chuùt aûnh höôûng. Chaúng haïn, quan saùt cho thaáy nhöõng ngöôøi soáng ôû vuøng laïnh thöôøng ít vaän ñoäng vaø aên nhieàu thöïc phaåm coù chaát beùo hôn nhöõng ngöôøi soáng ôû vuøng coù khí haäu noùng. Do ñoù, hoï thöôøng deã taêng caân. Haäu quaû cuûa beùo phì Ngöôøi beùo phì thöôøng mau meät, huït hôi thôû, thieáu söùc soáng, ñau nhöùc xöông thòt. Hoï cuõng thöôøng maéc phaûi caùc beänh tieâu hoùa, beänh tim, beänh tieåu ñöôøng, xô gan, söng phoåi, vieâm tuùi maät, giaõn tónh maïch, huyeát aùp cao, laâu laønh veát thöông, thoáng phong (gout), hieám muoän, giaûm khaû naêng ñeà khaùng vôùi beänh taät, vaø deã gaëp nhöõng söï coá baát thöôøng veà söùc khoûe. 278
  12. Dinh döôõng vaø ñieàu trò maïnh, vaän ñoäng cô theå ñeàu ñaën vaø laâu daøi, thay ñoåi caùc thoùi quen xaáu vaø löu taâm tôùi caùc nguy cô do beùo phì gaây ra. Caùc bieän phaùp cuï theå ñeå giaûm caân ñöôïc trình baøy sau ñaây: 1. Giôùi haïn naêng löôïng tieâu thuï a. Ñeå giaûm caân, vieäc ñaàu tieân laø phaûi giaûm soá naêng löôïng töø thöïc phaåm ñöa vaøo cô theå, nhöng vaãn ñaûm baûo ñaày ñuû chaát dinh döôõng. Moät trong nhieàu muïc ñích laø buoäc cô theå phaûi laáy naêng löôïng töø soá môõ beùo tích tuï ôû vuøng moâng, vuøng buïng cho nhu caàu hoaït ñoäng haèng ngaøy. Trung bình moãi ngaøy chæ neân tieâu thuï töø 1200 – 2000Kcal, tuøy theo möùc ñoä sinh hoaït. b. Neân aên nhieàu loaïi haït nguõ coác, traùi caây, rau... laø nhöõng thöù khoâng coù hoaëc coù raát ít chaát beùo vaø naêng löôïng. Nhieàu ngöôøi khuyeân neân aên vöøa phaûi carbohydrat, khaù ñuû ñaïm, theâm moät ít chaát xô ñeå buïng mau no vaø thöùc aên chaäm ra khoûi daï daøy. c. Veà chaát beùo thì haïn cheá khoâng duøng quaù 30% toång soá naêng löôïng moät ngaøy, töø 20 ñeán 25% laø toát nhaát. Chaúng haïn nhö veà söõa. Thay vì duøng moät ly 240ml söõa nguyeân chaát vôùi 47% naêng löôïng töø chaát beùo, ta coù theå duøng moät ly söõa khoâng beùo (döôùi 0,5% chaát beùo) hoaëc söõa giaûm beùo (2% chaát beùo) chæ coù döôùi 35% naêng löôïng töø chaát beùo. Töông töï, neáu söû duïng thòt cuõng phaûi chuù yù choïn loaïi raát ít hoaëc khoâng coù môõ beùo. Baùnh mì aên vôùi bô khoâng toát baèng vôùi möùc traùi caây, vì bô cung caáp ñeán 120Kcal trong moät muoãng, trong khi ñoù möùt traùi caây chæ coù 50Kcal maø laïi khoâng coù chaát beùo. 280
  13. Dinh döôõng vaø ñieàu trò 2. Dinh döôõng ñeå giaûm beùo Coù nhieàu cheá ñoä dinh döôõng ñöôïc giôùi thieäu ñeå giuùp giaûm maäp nhö chöông trình aên nhieàu chaát ñaïm, ít carbohydrtat; hoaëc nhieàu carbohydrate ít ñaïm, nhieàu chaát xô... Ngöôøi giôùi thieäu phöông phaùp naøo cuõng neâu ra nhöõng öu ñieåm vaø thuyeát phuïc ngöôøi beùo phì aùp duïng phöông phaùp cuûa mình. Vì theá, vaán ñeà naøy caàn ñöôïc caân nhaéc kyõ. Veà nguyeân taéc, duø nhaém ñeán baát cöù muïc ñích naøo thì cô theå vaãn caàn phaûi coù moät cheá ñoä dinh döôõng caân baèng coù ñuû chaát ñaïm, chaát beùo, carbohydrat, vitamin vaø khoaùng chaát, chöù khoâng theå chæ giôùi haïn ôû moät vaøi loaïi chaát dinh döôõng. Vaán ñeà ôû ñaây laø söï caân ñoái hôïp lyù tyû leä caùc thaønh phaàn chaát dinh döôõng trong moät cheá ñoä aên ñeå coù theå ñaït ñeán muïc ñích ñeà ra. Hôn nöõa muïc ñích giaûm caân phaûi laø hoïc caùch ñeå soáng vôùi thöïc phaåm chöù khoâng phaûi loaïi boû thöù naøy thöù kia. Kinh nghieäm nhieàu ngöôøi cho thaáy khi giaûm caân theo caùch haïn cheá aên uoáng thì maäp trôû laïi raát nhanh. Hoï aùm aûnh vôùi cheá ñoä aên uoáng ñang tuaân theo, ñeám töøng calori coù trong caùc moùn aên ñeå tính toaùn vaø thöôøng töï nghó raèng: “Sau khi ñaõ heát beùo phì, ta seõ ñöôïc tha hoà aên moùn ta thích”. Vaø keát quaû cuûa söï “thaû cöûa” ñoù taát yeáu laø daãn ñeán beùo phì trôû laïi trong thôøi gian raát ngaén. 3. Vaän ñoäng cô theå Steven Blair, moät chuyeân gia veà Dòch teã hoïc, ñöa ra nhaän xeùt raèng ngöôøi maäp thöôøng cheát sôùm hôn ngöôøi gaày. Nhöng neáu ngöôøi maäp vaän ñoäng cô theå nhieàu thì coù theå hoùa giaûi ñöôïc nguy cô naøy, cuõng coù theå soáng laâu. 282
  14. Dinh döôõng vaø ñieàu trò theå thöïc haønh baát cöù luùc naøo, ôû ñaâu cuõng ñöôïc, khoâng toán keùm vaø coù theå taêng giaûm tuøy theo tình traïng söùc khoûe. 4. Döôïc phaåm Thuoác giaûm caân thöïc ra laø laøm giaûm söï ngon mieäng khi aên, ñeå qua ñoù haïn cheá löôïng thöùc aên ñöôïc aên vaøo. Hieän nay, treân thò tröôøng coù nhöõng thuoác sau ñaây: amphetamines, Phentermine (Ionamine, Fastin, Oby– Trim, Adiped–P); Sibutramine (Meridia), Orlistat (Xenical), Phenylpro panolamine (Dextramin); Phendime- trazine (Bontril, Plegine, Prelux–2); Mezindol (Sanorex, Mazanon). Thuoác coù theå duøng rieâng reõ hoaëc phoái hôïp vôùi nhau nhö Xenical vaø Sibutramine; Fluoxetine vaø Phentermine hoaëc vôùi caùc hoãn hôïp döôïc thaûo. Ngoaøi ra coøn caùc loaïi kem thoa nhö Dream cream, Smooth Contours cuõng ñöôïc quaûng caùo laø laøm giaûm môõ beùo sau maáy tuaàn boâi thoa. Tuy nhieân, khi söû duïng döôïc phaåm ñeå giaûm caân, caàn nhôù moät soá ñieàu sau ñaây: a. Thuoác chæ coù theå giuùp moät soá ngöôøi maäp xuoáng caân, vôùi ñieàu kieän laø phaûi phoái hôïp vôùi giaûm tieâu thuï naêng löôïng vaø taêng söû duïng naêng löôïng qua söï vaän ñoäng cô theå. b. Thuoác chæ duøng cho nhöõng ngöôøi beùo phì (vöôït quaù 20% caân naëng lyù töôûng) chöù khoâng neân duøng cho nhöõng ngöôøi maäp muoán giaûm bôùt vaøi ba kilogram, hoaëc muoán giaûm caân ñeå thaân hình ñeïp hôn. Ngöôøi maäp vöøa phaûi laïi coù theâm vaøi vaán ñeà veà söùc khoûe nhö beänh tim, tieåu 284
  15. Dinh döôõng vaø ñieàu trò 5. Giaûi phaãu Giaûi phaãu coù muïc ñích laøm giaûm dung löôïng daï daøy, thu heïp caèm nhai, huùt bôùt môõ beùo. Caùc phöông phaùp naøy hieän nay raát phoå thoâng vaø khaù coâng hieäu ñeå giaûm caân nhöng caàn ñöôïc caùc baùc só chuyeân khoa thöïc hieän. Nhieàu ngöôøi cho raèng huùt thuoác laù laøm giaûm caân, vì nhöõng ngöôøi ngöng thuoác ñeàu leân caân. Ñieàu naøy thöïc ra laø do ngöôøi boû thuoác laù thöôøng coù khuynh höôùng muoán nhai, muoán aên lieân tuïc ñeå thay theá cho söï theøm thuoác, vaø do ñoù maø leân caân. Phoøng ngöøa beùo phì Vieäc giaûm caân bao giôø cuõng khoù khaên vaø toán keùm hôn so vôùi aùp duïng caùc bieän phaùp phoøng ngöøa, duy trì troïng löôïng cô theå ôû möùc vöøa phaûi tröôùc khi xaûy ra beùo phì, nhaát laø ôû ñoä tuoåi thanh thieáu nieân. Caàn khaùm söùc khoûe toång quaùt haèng naêm, nhaát laø vôùi ngöôøi coù BMI treân 30, ñeå khi phaùt hieän coù daáu hieäu taêng caân baát thöôøng thì phaûi coù ngay caùc bieän phaùp thích öùng nhö ñieàu chænh cheá ñoä aên, taêng theâm möùc ñoä vaän ñoäng cô theå... Keát luaän Beùo phì laø moät beänh ñang coù chieàu höôùng gia taêng ôû nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Beänh ñöa tôùi nhieàu haäu quaû nghieâm troïng cho söùc khoûe con ngöôøi. Vì theá, vaán ñeà laøm theá naøo ñeå giaûm caân ñaõ vaø ñang laø muïc tieâu cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu, nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cuûa coâng chuùng. 286
nguon tai.lieu . vn
Y học thường thức Y khoa - Dược Sức khỏe trẻ em Sức khỏe người cao tuổi Thời trang - Làm đẹp Sức khỏe phụ nữ Sinh học Thạc sĩ - Tiến sĩ - Cao học Xã hội học