Xem mẫu
- ChiÕn tranh vµ hoµ b×nh ë thêi hiÖn ®¹i - ph−¬ng diÖn triÕt häc x· héi NguyÔn §¾c Lý (*) 1. Thêi hiÖn ®¹i, l−ìng ®Ò chiÕn Machiavelli, F. Bacon, T. Hobbes, P.- tranh vµ hoµ b×nh ®· ®−îc ®Æt thµnh J.Proudon, F. Nietzsche, v.v... (*)®· coi mét vÊn ®Ò toµn cÇu gay g¾t nhÊt, khiÕn chiÕn tranh lµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn cho nã trë thµnh vÊn ®Ò cã ý nghÜa ®Æc x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù tån biÖt quan träng ®èi víi sù sèng cßn cña t¹i cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. Hä ®Æt nh©n lo¹i. NhiÒu cuéc chiÕn tranh xuÊt chiÕn tranh cao h¬n hoµ b×nh, coi hßa hiÖn, nh− mét hiÖn t−îng lÞch sö - x· b×nh nh− lµ sù tr× trÖ trong ®êi sèng x· héi, ®· ®¹t tíi giíi h¹n ®e däa b¶n th©n sù héi, sù suy tho¸i ®¹o ®øc cña nã(**). LËp tån t¹i cña loµi ng−êi. Qu¸ tr×nh toµn cÇu tr−êng ca ngîi chiÕn tranh bÞ ®em ®èi ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ còng lµ yÕu tè lËp víi c¸c quan ®iÓm phñ ®Þnh vai trß khiÕn vÊn ®Ò chiÕn tranh vµ hoµ b×nh tiÕn bé cña chiÕn tranh. C¸c nhµ t− mang mµu s¾c míi, ®ßi hái ph¶i ®−îc lµm t−ëng tiÕn bé, nh− W.Peni, J. J. s¸ng tá vÒ ph−¬ng diÖn triÕt häc x· héi. Rousseau, I. Kant, v.v..., ®· ®¸nh gi¸ Vèn ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng chiÕn tranh nh− tËp hîp mäi téi ¸c cña ph−¬ng tiÖn h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt c¸c nh©n lo¹i vµ h¨ng h¸i kªu gäi hoµ b×nh. vÊn ®Ò chÝnh trÞ trong nhiÒu thÕ kû tr−íc, Hä g¾n liÒn lêi kªu gäi nµy víi t− t−ëng chiÕn tranh b¾t ®Çu ®¸nh mÊt ý nghÜa c¶i t¹o x· héi mang tÝnh tiÕn bé(***). lÞch sö cña m×nh do nh÷ng hËu qu¶ kh«n Theo chóng t«i, ®Æc tr−ng cho tÊt c¶ l−êng cña xung ®ét h¹t nh©n. Còng tõ ®ã, mäi quan ®iÓm nªu trªn lµ c¸ch tiÕp cËn gi¸ trÞ cña hßa b×nh ngµy cµng t¨ng lªn, nã trë thµnh ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó duy tr× nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. (*) NCS., Gi¶ng viªn Häc viÖn C¶nh s¸t nh©n d©n, Bé C«ng an. Nh÷ng cuéc tranh luËn vÒ vÞ trÝ, vai (**) Xem thªm: N. Machiavelli. Qu©n vương. H.: trß vµ chøc n¨ng cña chiÕn tranh trong Tri thức, 2008, tr.120-136; F.Bacon. Works, t.4. ®êi sèng x· héi ®· cã nh÷ng thay ®æi London: 1970, s.198-246; T. Hobbes. Opera philosophica. London: 1945, t.4, s.64-83; F. ®¸ng kÓ. Trong qu¸ khø, nhiÒu nhµ t− Nietzsche. Werke, Bd. 1-3. Munchen: 1956, t.2, t−ëng ®· ®−a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ phiÕn s.300-321. diÖn vÒ chiÕn tranh vµ hoµ b×nh, ®· ®em (***) Xem thªm: J. J. Rousseau. Oeuvres complÌtes, t.1-13, t.8. P.: 1989, s.430-451; I. ®Æt chóng ®èi nghÞch nhau, nh− c¸i Kant. Gesammelte Schriften, Bd. 1-11, t.10. thiÖn vµ c¸i ¸c trõu t−îng,… ThÝ dô, N. Berlin: 1921, s.262-286.
- 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2012 trõu t−îng, phi lÞch sö víi chiÕn tranh quan hÖ quèc tÕ hay giai cÊp hÕt søc vµ hoµ b×nh. Bëi, trong x· héi cã giai c¨ng th¼ng. §©y lµ hoµ b×nh bªn bê cña cÊp, chiÕn tranh vµ hoµ b×nh lu«n cã chiÕn tranh, mµ thùc chÊt lµ tr¹ng th¸i mét néi dung giai cÊp cô thÓ, do vËy tiÒn chiÕn tranh. Trong ®iÒu kiÖn nh− chiÕn tranh vµ hoµ b×nh gi÷ c¸c vÞ trÝ vËy, ng−êi ta t¨ng c−êng ch¹y ®ua vò kh¸c nhau vµ ®ãng c¸c vai trß kh¸c trang, chuÈn bÞ chiÕn tranh, qu©n phiÖt nhau trong tiÕn tr×nh tiÕn bé x· héi. ho¸ ®êi sèng x· héi. Vµ, ng−îc l¹i, viÖc BiÖn chøng cña chiÕn tranh vµ hoµ b×nh n©ng cao c¸c cÊp ®é hoµ b×nh th−êng ®i rÊt phøc t¹p do néi dung m©u thuÉn, liÒn víi viÖc gi¶i trõ qu©n bÞ. Trong ®iÒu nhiÒu chiÒu c¹nh cña chóng, nh− c¸c kiÖn nµy, hoµ b×nh bao hµm viÖc ph¸t tr¹ng th¸i x¸c ®Þnh cña ®êi sèng x· héi, triÓn thµnh c«ng quan hÖ ngo¹i giao, sù kÕ tôc vµ ph−¬ng tiÖn chÝnh trÞ cña th−¬ng m¹i vµ v¨n ho¸ gi÷a c¸c n−íc. nhµ n−íc, d©n téc, giai cÊp. Do vËy, víi t− c¸ch lµ c¸c tr¹ng th¸i ViÖc vïng lªn ®Êu tranh vò trang kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi, chiÕn chèng l¹i nh÷ng kÎ ¸p bøc vµ bãc lét, tranh vµ hoµ b×nh cã c¸c quan hÖ kh¸c c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc ®−¬ng nhiªn b¸c nhau víi nhau: tõ sù ®èi lËp hoµn toµn vÒ bá nÒn hoµ b×nh trong ®ã hä bÞ l¨ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n (sù hiÖn diÖn hay sù nhôc, n« dÞch, bãc lét. ChiÕn tranh v× sù v¾ng mÆt ®Êu tranh vò trang) vµ c¸c nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, giai cÊp - x· ph−¬ng ph¸p chuyÓn biÕn c¸i nµy thµnh héi, sù b¶o vÖ b»ng vò trang c¸c thµnh c¸i kh¸c (b−íc chuyÓn ®ét ngét tõ hoµ tùu d©n chñ cña c¸c d©n téc lµ chiÕn b×nh sang chiÕn tranh, vµ ng−îc l¹i) ®Õn tranh chÝnh nghÜa, nã thóc ®Èy tiÕn bé c¸c lo¹i tr¹ng th¸i qu¸ ®é kh¸c nhau, khi x· héi. Vµ, ng−îc l¹i, chiÕn tranh dÉn mµ x· héi d−êng nh− luån vµo chiÕn tíi sù ¸p bøc c¸c d©n téc, quÇn chóng tranh. Trªn giai ®o¹n nh− vËy, c¸c cÊp ®é lao ®éng, ®Õn sù x©m l−îc l·nh thæ cña cña hoµ b×nh gi¶m ®i ®¸ng kÓ, sù ®èi ®Çu ng−êi kh¸c, ®Õn chñ nghÜa thuéc ®Þa vµ qu©n sù trë nªn gay g¾t h¬n, thËm chÝ c¸c chñ nghÜa thuéc ®Þa míi, lµ mang tÝnh xung ®ét qu©n sù cã thÓ xuÊt hiÖn. Tuy chÊt ph¶n tiÕn bé, k×m h·m tiÕn tr×nh nhiªn qu¸ tr×nh nµy còng cã thÓ ph¸t tiÕn bé x· héi, lµ chiÕn tranh phi nghÜa. triÓn theo chiÒu h−íng ng−îc l¹i. DÊu hiÖu b¶n chÊt cña hoµ b×nh lµ 2. Nghiªn cøu chiÕn tranh vµ hoµ sù v¾ng mÆt cña ®Êu tranh vò trang. b×nh ë thêi hiÖn ®¹i, kh«ng thÓ kh«ng Song ®iÒu nµy kh«ng lo¹i trõ nh÷ng nhËn thÊy mét ®Æc tr−ng cña nã nh− sù kh¸c biÖt vÒ ®Æc tr−ng cña hoµ b×nh. lµm s©u s¾c thªm tÝnh chÊt cña nh÷ng Ch¼ng h¹n, hoµ b×nh trªn quy m« toµn chuyÓn biÕn x· héi khi chuyÓn tõ hoµ cÇu tr−íc hÕt gi¶ ®Þnh sù v¾ng mÆt chiÕn b×nh sang chiÕn tranh, vµ ng−îc l¹i. Cho tranh thÕ giíi, mÆc dï kh«ng lo¹i trõ dï kh¸c nhau nhiÒu vÒ quy m«, thêi chiÕn tranh vµ xung ®ét qu©n sù riªng gian kÐo dµi, néi dung chÝnh trÞ, ph−¬ng biÖt trªn Tr¸i ®Êt. §ång thêi, hoµ b×nh thøc tiÕn hµnh, song chóng ta vÉn nhËn gi÷a hai n−íc còng lo¹i trõ chiÕn tranh. thÊy mét xu h−íng ®Æc tr−ng cho thêi Hoµ b×nh ®−îc ph©n biÖt theo c¸c cÊp ®é hiÖn ®¹i lµ sù gia t¨ng ¶nh h−ëng cña ph¸t triÓn cña m×nh. CÊp ®é thÊp nhÊt b¹o lùc vò trang ®Õn mäi mÆt ®êi sèng cña nã lµ sù v¾ng mÆt chiÕn tranh khi cã x· héi. D−íi c¸c h×nh thøc ph¸t triÓn
- ChiÕn tranh vµ hßa b×nh… 11 cña m×nh, chiÕn tranh kh«ng nh÷ng trë vµo viÖc lËt ®æ chÕ ®é chuyªn chÕ vµ chÕ thµnh ®Êu tranh vò trang cña qu©n ®éi ®é phong kiÕn, xo¸ bá ¸ch ¸p bøc cña v× c¸c môc ®Ých chÝnh trÞ mµ cßn lµ mét qu©n x©m l−îc, ®µn ¸p c¸c thÕ lùc ph¶n tr¹ng th¸i míi vÒ chÊt cña x· héi. B−íc ®éng (1, s.24-31). NÕu so chóng víi c¸c chuyÓn tõ hoµ b×nh sang chiÕn tranh cuéc chiÕn tranh thêi hiÖn ®¹i th× chóng g©y ra nh÷ng chuyÓn biÕn s©u s¾c trong kh«ng ®Ém m¸u vµ tµn ph¸ ghª gím. ®êi sèng x· héi. Vµ mÆc dï b¹o lùc vò Tuy nhiªn, trong bÊt kú tr−êng hîp nµo, trang v× môc ®Ých chÝnh trÞ vÉn cÊu ph−¬ng diÖn ph¸ huû cña chiÕn tranh, thµnh b¶n chÊt cña chiÕn tranh, quy h×nh thøc kü thuËt qu©n sù tiÕn hµnh ®Þnh sù khëi x−íng nã, song chiÕn tranh nã ë thÕ kû tr−íc còng kh«ng ®éng ch¹m kh«ng chØ quy thµnh ®Êu tranh vò tíi sù tån t¹i cña nÒn v¨n minh vµ sù trang, mµ lµ sù ®èi kh¸ng trong mäi lÜnh sèng trªn Tr¸i ®Êt. Nhê khoa häc kü vùc x· héi, lµ sù c¶i tæ chóng mét c¸ch thuËt qu©n sù ph¸t triÓn, b¹o lùc vò s©u s¾c. V× lîi Ých cña chiÕn tranh mµ trang ë thêi hiÖn ®¹i trë thµnh ph−¬ng ng−êi ta tæ chøc l¹i kinh tÕ, th−îng tÇng tiÖn quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi chÝnh trÞ, ®êi sèng tinh thÇn x· héi, h¹n ngo¹i cña c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng; h×nh chÕ d©n chñ, thay ®æi c¬ cÊu, néi dung vµ thøc kü thuËt qu©n sù tiÕn hµnh chiÕn môc ®Ých cña quan hÖ ngo¹i giao, th−¬ng tranh ngµy cµng trë nªn mang tÝnh ph¸ m¹i, v¨n ho¸ gi÷a c¸c n−íc. huû vµ nguy hiÓm h¬n ®èi víi sù tån t¹i cña toµn bé c¸c n−íc vµ c¸c d©n téc; b−íc Néi dung chÝnh trÞ cña mçi cuéc nh¶y vät lín vÒ quy m« chiÕn tranh, vÒ chiÕn tranh ®Òu cã h×nh thøc kü thuËt sè l−îng mÊt m¸t vµ ph¸ huû cña c¸c qu©n sù cña m×nh, tøc g¾n liÒn víi c¸c bªn tham chiÕn ®· diÔn ra. Bªn c¹nh v« ph−¬ng tiÖn kü thuËt vµ c¸c ph−¬ng sè chiÕn tranh vµ xung ®ét khu vùc, hai thøc tiÕn hµnh chiÕn tranh x¸c ®Þnh. cuéc chiÕn tranh thÕ giíi cïng víi Gi÷a néi dung chÝnh trÞ vµ h×nh thøc kü nh÷ng sù tµn ph¸ ghª gím ®· x¶y ra. thuËt qu©n sù cña chiÕn tranh cã mét sù ThÕ kû XX ®· mang l¹i cho nh©n lo¹i sè t−¬ng t¸c phøc t¹p. Néi dung chÝnh trÞ ng−êi hy sinh vµ thiÖt h¹i lín h¬n so víi ph¶n tiÕn bé th−êng thÓ hiÖn ë c¸c nh©n lo¹i ph¶i chÞu ®ùng trong nhiÒu ph−¬ng thøc vµ c¸c biÖn ph¸p tiÕn hµnh thÕ kû. Ch¼ng h¹n, kho¶ng 14 triÖu ng−êi chiÕn tranh mét c¸ch man dî, tµn ¸c. Do ®· hy sinh trong chiÕn tranh ë ch©u ¢u vËy, kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ xu h−íng suèt ba thÕ kû tõ XVII ®Õn XVIII. Trong thèng trÞ trong ph¸t triÓn h×nh thøc kü khi ®ã th× chØ riªng chiÕn tranh thÕ giíi thuËt qu©n sù cña chiÕn tranh hiÖn ®¹i lµ lÇn thø hai ®· lµm thiÖt h¹i h¬n 54 viÖc t¨ng tèc ®é chÕ t¹o ra nh÷ng vò khÝ triÖu ng−êi (2, c.200-202). cã søc ph¸ huû ngµy mét lín h¬n, cô thÓ lµ vò khÝ h¹t nh©n. ChÝnh vò khÝ huû diÖt §ång thêi nh÷ng chuyÓn biÕn quan hµng lo¹t ®· t¹o ra mét bèi c¶nh míi träng còng diÔn ra trong néi dung giai trong thÕ giíi hiÖn ®¹i. cÊp cña hoµ b×nh. Gi¸ trÞ cña hoµ b×nh Trong thÕ kû XIX ®· diÔn ra kho¶ng t¨ng lªn nh©n cã sù t¨ng c−êng tÝnh chÊt 192 cuéc chiÕn tranh vµ 125 cuéc xung ph¸ huû cña chiÕn tranh vµ kh¶ n¨ng sö ®ét qu©n sù. Néi dung chÝnh trÞ cña dông hoµ b×nh nh− ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt chóng lµ tiÕn bé v× chóng chñ yÕu h−íng ®Ó tæ chøc l¹i ®êi sèng x· héi lo¹i trõ ¸p
- 12 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2012 bøc mét d©n téc, ¸p bøc giai cÊp. Trªn sÏ xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng thiÕu hôt hay thùc tÕ, hoµ b×nh ®−îc x¸c lËp sau hoµn toµn kh«ng cã n−íc, l−¬ng thùc, ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai lµ kh¸c víi thuèc men, nh÷ng ng−êi sèng sãt sÏ hoµ b×nh do HiÖp −íc Versailles x¸c lËp. sèng víi nguy c¬ bÞ nhiÔm bÖnh, quü gen Nh− vËy, thêi hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi sÏ bÞ ®e do¹ nghiªm träng; nh÷ng diÖn viÖc vÊn ®Ò chiÕn tranh vµ hoµ b×nh. tÝch réng lín trªn Tr¸i ®Êt sÏ trë thµnh Hoµ b×nh trë thµnh ®iÒu kiÖn kh¸ch n¬i hoang vu do nhiÔm phãng x¹; c¸n quan cÇn thiÕt ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn c©n sinh th¸i sÏ bÞ ph¸ vì, tøc nh÷ng nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, ®Ó kÕ tôc sù qu¸ tr×nh kh«ng mong muèn sÏ xuÊt sèng trªn Tr¸i ®Êt. Toµn thÓ loµi ng−êi hiÖn trong c¬ thÓ ®éng vËt, trong c©y tiÕn bé ®ang tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh trång, trong khÝ quyÓn. nh»m cñng cè hoµ b×nh, v× sù cïng tån Kh¸i niÖm chiÕn tranh h¹t nh©n vµ t¹i hoµ b×nh vµ an ninh nh− nhau cña th¶m ho¹ h¹t nh©n ngµy cµng xÝch l¹i mäi d©n téc. gÇn nhau. Song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa Víi t− c¸ch mét hiÖn t−îng x· héi, lµ sù thay thÕ lÉn nhau ®−îc hoµn toµn chiÕn tranh ®· tr¶i qua nh÷ng thay ®æi cña chóng. Danh tõ "th¶m ho¹" cã nghÜa quan träng ë thêi hiÖn ®¹i. §ãng vai trß lµ diÖt vong, g¾n liÒn víi mÊt m¸t vÒ quan träng trong qu¸ tr×nh nµy lµ c¸c ng−êi. YÕu tè ph¸ huû v−ît ra khái sù nh©n tè kinh tÕ-x· héi vµ chÝnh trÞ. ë kiÓm so¸t nh− vËy cña th¶m ho¹ còng ®©y cÇn ph¶i kÓ tíi c¸c tæ hîp qu©n sù ®−îc nhÊn m¹nh ®èi víi chiÕn tranh h¹t c«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc nh©n. §ång thêi còng kh«ng nªn coi gia. Logic tiÕn ho¸ néi t¹i cña ngµnh chiÕn tranh h¹t nh©n ®¬n gi¶n lµ th¶m qu©n sù, tr×nh ®é kü thuËt qu©n sù cña ho¹. VÊn ®Ò lµ bÊt kú cuéc chiÕn tranh chiÕn tranh trùc tiÕp ®−îc quy ®Þnh bëi nµo còng ®−îc c¸c lùc l−îng x· héi x¸c nh÷ng thµnh tùu khoa häc - kü thuËt. ®Þnh chuÈn bÞ, còng kÕ tôc chÝnh s¸ch Do t¸c ®éng tõ phÝa chÝnh s¸ch cña c¸c cña chóng. ChiÕn tranh h¹t nh©n kh«ng thÕ lùc ph¶n ®éng, c¸ch m¹ng khoa häc ph¶i lµ ngo¹i lÖ. B¶n th©n kh¶ n¨ng - kü thuËt ngay lËp tøc nhËn ®−îc ®Þnh gi¸ng ®ßn h¹t nh©n ®Çu tiªn ®· lµ mét h−íng qu©n phiÖt ho¸. C¸c quèc gia nç chÝnh s¸ch tµn ¸c, nh»m chèng l¹i nh©n lùc c¶i tæ lùc l−îng vò trang cña m×nh lo¹i. Quan niÖm vÒ chiÕn tranh h¹t trªn c¬ së khoa häc - kü thuËt míi. nh©n nh− sù kÕ tôc chÝnh s¸ch cña c¸c Nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ chÊt diÔn ra thÕ lùc cho phÐp ph¸t hiÖn ra céi nguån kh«ng nh÷ng trong vò khÝ vµ kü thuËt s©u xa cña nguy c¬ h¹t nh©n, chØ ra kÎ qu©n sù mµ c¶ trong ph−¬ng thøc vµ ph¹m téi cô thÓ cña nã, huy ®éng ®«ng h×nh thøc tiÕn hµnh chiÕn tranh, trong ®¶o quÇn chóng nh©n d©n tham gia vµo c¬ cÊu tæ chøc, trong ®µo t¹o nh©n sù. cuéc chiÕn tranh chèng chiÕn tranh. Cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt qu©n sù Nguy c¬ cña chiÕn tranh h¹t nh©n biÕn thµnh mét hiÖn t−îng quèc tÕ, cã thÕ giíi cßn cã mét ph−¬ng diÖn quan kh¶ n¨ng ®em l¹i cho chiÕn tranh thÕ träng n÷a ®èi víi nÒn v¨n minh nh©n giíi t−¬ng lai mét bé mÆt hoµn toµn lo¹i. ViÖc chuÈn bÞ chiÕn tranh h¹t nh©n míi. NÕu chiÕn tranh x¶y ra th× hµng kÐo theo viÖc t¨ng tèc ®é ch¹y ®ua vò tr¨m triÖu ng−êi sÏ trë thµnh n¹n nh©n, trang. Sù gia t¨ng kh«ng k×m h·m ®−îc
- ChiÕn tranh vµ hßa b×nh… 13 chi phÝ qu©n sù t¹o ra mét t×nh huèng lÞch sö nh©n lo¹i, vÊn ®Ò chiÕn tranh vµ míi vÒ chÊt trªn thÕ giíi: ngµy cµng lµm hoµ b×nh ®· trë thµnh vÊn ®Ò tån t¹i cña mÊt æn ®Þnh bèi c¶nh quèc tÕ, lµm gi¶m nh©n lo¹i vµ t−¬ng lai cña nã. VÊn ®Ò bít an ninh cña c¸c d©n téc, ®Æt mét nµy ®−îc ®Æt ra mét c¸ch gay g¾t nhÊt: g¸nh nÆng kh«ng chÞu ®ùng ®−îc lªn hoÆc lµ nh©n lo¹i sÏ t×m ra søc m¹nh vµ vai quÇn chóng lao ®éng. Mçi n¨m nhu ph−¬ng tiÖn ®Ó ng¨n chÆn th¶m ho¹ h¹t cÇu qu©n sù tiªu tèn hÕt h¬n 650 tû nh©n, chuyÓn nguån dù tr÷ vËt chÊt USD. Theo tÝnh to¸n cña OON, gÇn 60 khæng lå, ®−îc chi cho môc ®Ých qu©n triÖu ng−êi trªn thÕ giíi trùc tiÕp hay sù, sang cho viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn gi¸n tiÕp tham gia vµo c¸c c«ng viÖc cã ®Ò toµn cÇu cÊp b¸ch, b¶o ®¶m tiÕn bé ®Þnh h−íng qu©n sù. H¬n n÷a, xu h−íng x· héi, hoÆc lµ thÕ giíi bÞ nÐm vµo lß löa thèng trÞ trong ch¹y ®ua vò trang lµ qu¸ cña cuéc chiÕn tranh h¹t nh©n. tr×nh t¨ng nhanh gi¸ cña vò khÝ vµ kü 3. VÊn ®Ò chiÕn tranh vµ hoµ b×nh thuËt qu©n sù. ViÖc c¾t gi¶m 1% kinh ®· cã mét s¾c th¸i míi trong bèi c¶nh phÝ chi cho vò trang sÏ cho phÐp dïng toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ kho¶ng 34 tû USD cho nhu cÇu ph¸t trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi ë triÓn kinh tÕ - x· héi. Do ch¹y ®ua vò ®Çu thÕ kû XXI. ChiÕn tranh gi÷a c¸c trang mµ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, nÒn v¨n minh ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu. 400 triÖu ng−êi bÞ ®ãi, 300 triÖu ng−êi §ã lµ sù xung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n m¾c chøng thiÕu m¸u, 100 triÖu trÎ em minh, c¸c nÒn v¨n ho¸, c¸c t«n gi¸o, cã nguy c¬ bÞ chÕt do thiÕu dinh d−ìng mÆc dï ë ®©y còng cã thÓ chØ ra c¸c vµ thiÕu vitamin, 30% trÎ em kh«ng nguyªn nh©n kinh tÕ vµ d©n sè. ChiÕn ®−îc ®i häc (3, c.126-130). MÆc dï vËy tranh gi÷a c¸c nÒn v¨n minh ®· b¾t ®Çu c¸c n−íc nµy vÉn chiÕm 11% ng©n s¸ch diÔn ra ë nh÷ng n−íc riªng biÖt. DÊu qu©n sù toµn cÇu. Chñ nghÜa qu©n phiÖt hiÖu ®Çu tiªn vÒ xung ®ét nh− vËy lµ ®· lµm suy yÕu c¬ thÓ c¸c n−íc ®ang xung ®ét vò trang gi÷a c¸c céng ®ång ph¸t triÓn, lµ trë ng¹i lín trªn con Kit« gi¸o vµ Håi gi¸o ë Lybanon vµo ®−êng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XX. Sau ®ã, xung chóng. Cuéc ch¹y ®ua vò trang lµm cho ®ét nh− vËy ®· b¾t ®Çu diÔn ra ë hµng thÕ giíi mÊt æn ®Þnh, lµ mét c¶n trë lín trªn con ®−êng gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò lo¹t n−íc kh¸c, nh− ë Bosnia vµ toµn cÇu kh¸c thêi hiÖn ®¹i: nguy c¬ Herzegovina, ë Afghanistan, Balkan, khñng ho¶ng sinh th¸i, b¶o ®¶m nguån Zacaz vµ Chesnia, Jamu vµ Casmi, gi÷a n¨ng l−îng, nguyªn liÖu vµ l−¬ng thùc Israel vµ c¸c n−íc Arab. cho nh©n lo¹i, xo¸ bá nghÌo nµn, n©ng Nh− vËy, theo chóng t«i, kinh cao møc ®é b¶o vÖ søc khoÎ, gi¸o dôc, nghiÖm vÒ chiÕn tranh gi÷a c¸c nÒn v¨n v.v... minh ë thêi hiÖn ®¹i ®· ®−îc tÝch luü Nh− vËy, viÖc lo¹i bá nguy c¬ chiÕn kh«ng Ýt. §· ®Õn lóc chóng ta cÇn ph¶i tranh h¹t nh©n, viÖc ng¨n chÆn ch¹y tæng kÕt nã vµ chØ ra ®Æc ®iÓm, c¸c ®ua vò trang, viÖc c¾t gi¶m lùc l−îng vò nguyªn nh©n cña chiÕn tranh ë thêi trang vµ ng©n s¸ch qu©n sù thÓ hiÖn lµ hiÖn ®¹i. Cã thÓ nªu ra mét sè ®Æc ®iÓm vÊn ®Ò cèt tö cña nÒn v¨n minh nh©n ®Æc tr−ng cña chiÕn tranh gi÷a c¸c nÒn lo¹i ë thêi hiÖn ®¹i. LÇn ®Çu tiªn trong v¨n minh nh− sau.
- 14 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2012 Thø nhÊt, ®éng c¬ c¬ b¶n thóc ®Èy khái nghÌo ®ãi cña c¸c n−íc nµy, qua ®ã c¸c n−íc tham gia xung ®ét vò trang chóng lµm t¨ng nguy c¬ xung ®ét tù huû kh«ng chØ lµ lîi Ých thuÇn tuý kinh tÕ vµ diÖt toµn cÇu gi÷a c¸c nÒn v¨n minh. t− t−ëng hÖ, mµ lµ sù ®èi ®Çu v¨n minh, Thø s¸u, tÝnh bÊt æn ®Þa chÝnh trÞ, sù lµ cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c t«n gi¸o vµ thiÕu v¾ng c¬ chÕ ®iÒu tiÕt vµ ng¨n chÆn c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau. KhÈu hiÖu h÷u hiÖu xung ®ét gi÷a c¸c quèc gia, tiªu diÖt tµ gi¸o, th¸nh chiÕn l¹i ®−îc gi÷a c¸c nÒn v¨n minh thóc ®Èy chiÕn c¸c thñ lÜnh cùc ®oan chñ nghÜa sö tranh gi÷a c¸c nÒn v¨n minh. dông, ®i theo hä lµ hµng tr¨m triÖu Theo chóng t«i, viÖc ®Æt chiÕn tranh ng−êi. §©y lµ zÝc z¾c cña lÞch sö, lµ sù gi÷a c¸c nÒn v¨n minh lªn hµng ®Çu quay l¹i qu¸ khø, nh−ng trªn mét c¬ së kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn, mµ nã ®−îc quy c«ng nghÖ míi, khi mµ c¸c nÒn v¨n ®Þnh bëi nh÷ng nguyªn nh©n v¨n ho¸ - minh xung ®ét cã vò khÝ hiÖn ®¹i nhÊt x· héi, d©n sè, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. vµ biÕt sö dông c¸c c«ng nghÖ th«ng tin Nh÷ng nh©n tè lµm t¨ng nguy c¬ chiÕn hiÖn ®¹i ®Ó g©y chiÕn vµ tiÕn hµnh chiÕn tranh gi÷a c¸c nÒn v¨n minh vµ nh÷ng tranh. Thø hai, nh÷ng kh¸c biÖt vÒ lo¹i nh©n tè chèng l¹i nguy c¬ Êy vµ dÉn tíi h×nh v¨n ho¸ trong c¸c nÒn v¨n minh sù hîp t¸c gi÷a chóng bao gåm d©n sè kh¸c nhau cã t¸c ®éng ë ®©y. Chñ nghÜa (xu h−íng t¨ng kh«ng ®ång ®Òu sÏ lµm nguyªn gi¸o hiÖn ®¹i th−êng khëi x−íng t¨ng ¸p lùc d©n sè ë c¸c nÒn v¨n minh xung ®ét vµ chiÕn tranh gi÷a c¸c nÒn víi tèc ®é gia t¨ng cao, ®iÒu nµy cã thÓ v¨n minh. Thø ba, Èn nÊu d−íi c¸i vá dÉn tíi xung ®ét), kinh tÕ (sù gia t¨ng v¨n ho¸ - t«n gi¸o lµ lîi Ých sinh tån kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nÒn v¨n minh hiÖn thùc, vµ tr−íc hÕt lµ sù kh¸c nhau giµu vµ nghÌo dÉn tíi ý ®Þnh ph©n chia vÒ xu h−íng ph¸t triÓn d©n sè cña c¸c l¹i cña c¶i b»ng con ®−êng b¹o lùc), nÒn v¨n minh kh¸c nhau. V× kh«ng gian chiÕn l−îc sai lÇm cña c¸c c«ng ty xuyªn sinh tån mµ con ng−êi s½n sµng hy sinh, quèc gia (v× lîi nhuËn mµ chóng bßn rót lao vµo cuéc chiÕn víi c¸c céng ®ång tµi nguyªn cña c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn, kh¸c. Thø t−, ®éng c¬ kÝch thÝch m¹nh qua ®ã lµm t¨ng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c mÏ xung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n minh lµ nÒn v¨n minh, ph¸ vì tû lÖ hîp lý gi÷a lîi Ých kinh tÕ, kho¶ng c¸ch ngµy mét c¸c khu vùc kinh tÕ thÕ giíi, cung cÊp t¨ng gi÷a c¸c nÒn v¨n minh giµu vµ thªm vò khÝ hiÖn ®¹i, v.v...), chÝnh s¸ch nghÌo mµ xu h−íng d©n sè ®µo s©u h¬n thiÓn cËn cña nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y n÷a. C¸c n−íc vµ c¸c nÒn v¨n minh (ý ®Þnh trë thµnh siªu c−êng duy nhÊt, nghÌo kh«ng cã g× ®Ó mÊt, ®Ó cøu m×nh g¸n ý muèn chñ quan cña m×nh cho c¸c vµ con ch¸u m×nh, nªn chóng s½n sµng nÒn v¨n minh kh¸c, thùc hiÖn ®éc lµm tÊt c¶, kÓ c¶ sö dông vò khÝ. Thø quyÒn cña m×nh, g¸n quan niÖm cña n¨m, nguy c¬ xung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n m×nh vÒ trËt tù thÕ giíi cho c¸c nÒn v¨n minh t¨ng lªn do chÝnh s¸ch x©m l−îc minh kh¸c). Nhãm nh÷ng nh©n tè chèng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®ang l¹m l¹i nguy c¬ chiÕn tranh gi÷a c¸c nÒn v¨n dông toµn cÇu ho¸ ®Ó bßn rót c¸c nguån minh bao gåm nh©n tè v¨n ho¸ - x· héi, tµi nguyªn thiªn nhiªn, tµi chÝnh vµ trÝ t«n gi¸o vµ c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin tuÖ tõ c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn, qua ®ã ®¹i chóng, nh©n tè kinh tÕ (thùc sù vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vµ tho¸t ra nhanh chãng gi¶m bít kho¶ng c¸ch vÒ
- ChiÕn tranh vµ hßa b×nh… 15 (tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ møc sèng bëi c¸c nguyªn nh©n v¨n ho¸ x· héi, gi÷a c¸c nÒn v¨n minh), nh©n tè ®Þa d©n sè, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ s©u s¾c. Bèn chÝnh trÞ. nh©n tè chñ yÕu ®ã (d©n sè, kinh tÕ, 4. §Ò cËp tíi nguy c¬ xung ®ét toµn chiÕn l−îc sai lÇm cña c¸c c«ng ty xuyªn cÇu, cÇn nãi tíi sù ph©n bæ kh«ng ®ång quèc gia, chÝnh s¸ch thiÓn cËn cña c¸c ®Òu søc m¹nh qu©n sù gi÷a c¸c nÒn v¨n nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y) cã thÓ dÉn minh. Søc m¹nh qu©n sù hoµn toµn tíi sù xung ®ét vµ chiÕn tranh gi÷a c¸c kh«ng tû lÖ thuËn víi d©n sè vµ søc m¹nh nÒn v¨n minh. VËy c¸c nh©n tè ph¶n kinh tÕ. Do vËy, vµo ®Çu thÕ kû XXI, nguy kh¸ng hay nh÷ng nh©n tè nh»m chèng c¬ xung ®ét qu©n sù gi÷a c¸c nÒn v¨n l¹i chiÕn tranh Êy lµ g×? minh, chiÕn tranh toµn cÇu kh«ng bÞ lo¹i Theo chóng t«i, cÇn ph¶i ®Æt nh©n bá. V× vËy, nhiÖm vô quan träng cña tè v¨n ho¸ x· héi lªn hµng ®Çu v×, mÆc nh©n lo¹i lµ ng¨n chÆn nguy c¬ Êy. dï nã th−êng trë thµnh nguyªn nh©n Kh«ng chØ xung ®ét qu©n sù, mµ cña xung ®ét vµ chiÕn tranh gi÷a c¸c chiÕn tranh ®Þa kinh tÕ, chiÕn tranh nÒn v¨n minh, nh−ng chÝnh nã lµ hy th«ng tin hiÖn nay còng ®em l¹i hËu väng ®Ó gi¶i tho¸t khái xung ®ét qu©n sù qu¶ ph¸ huû khñng khiÕp. ChiÕn tranh tù huû diÖt gi÷a c¸c nÒn v¨n minh. V¶ ®Þa kinh tÕ cã môc ®Ých ph©n chia l¹i l¹i, xÐt ®Õn cïng, tÊt c¶ nh÷ng g× diÔn ra thu nhËp quèc d©n vµ thu nhËp thÕ giíi, trong x· héi ®Òu lµ s¶n phÈm ho¹t ®éng ph¸ huû c¸c c¬ sö h¹ tÇng kinh tÕ, lµm cña con ng−êi, cña c¸c nhãm ng−êi (bao biÕn d¹ng hÖ thèng kinh tÕ - x· héi. Vai gåm c¸c s¾c téc, c¸c d©n téc, c¸c n−íc, c¸c trß cña chiÕn tranh ®Þa kinh tÕ t¨ng lªn nÒn v¨n minh) cã tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ trong ®iÒu kiÖn xung ®ét qu©n sù cã thÓ thãi quen x¸c ®Þnh, cã v¨n ho¸, hÖ t− mang tÝnh tù huû diÖt vµ qu¸ tr×nh hoµ t−ëng, kh¸t väng x¸c ®Þnh, hîp nhÊt ®Ó nhËp nÒn kinh tÕ d©n téc vµo nÒn kinh ®¹t tíi nh÷ng môc ®Ých ®Æt ra (mµ cã thÓ tÕ toµn cÇu cã thÓ ®Æt ®Êt n−íc bªn bê lµ sai lÇm vµ dÉu sao th× còng lµ m©u vùc cña sù ph¸ s¶n. ChiÕn tranh ®Þa thuÉn ®èi víi c¸c nhãm kh¸c nhau). th«ng tin c« lËp c¸c n−íc hay c¸c nÒn P.Sorokin ®· tiªn ®o¸n t−¬ng lai cña v¨n minh trong kh«ng gian v¨n ho¸ - x· v¨n ho¸ x· héi tÝch hîp (4, c.46-68). V¨n héi thÕ giíi, ®em l¹i cho chóng bé mÆt ho¸ x· héi tÝch hîp mang tÝnh hµi hoµ, cña kÎ thï, cã thÓ kÐo theo xung ®ét vò nã kh«ng dung hîp ®−îc víi bµnh trang hay sù tån t¹i tr−íc c¸c trõng tr−íng qu©n sù, kinh tÕ, chñ nghÜa kh¾c ph¹t kinh tÕ vµ sù minh biÖn cho chóng. kû t«n gi¸o vµ kh¸t väng tiªu diÖt "tµ Mèi nguy hiÓm nµy t¨ng lªn do toµn cÇu gi¸o". Nã phï hîp víi x· héi hËu c«ng ho¸ kh«ng gian th«ng tin vµ phÇn lín nghiÖp mang tÝnh nh©n v¨n ®ang h×nh ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng chÞu thµnh, lµ trô cét tinh thÇn cña nh©n ¶nh h−ëng cña mét nhãm nhá c¸c c«ng lo¹i. Nã ®−îc UNESCO gäi lµ "v¨n ho¸ ty xuyªn quèc gia mµ trô së ®Æt ë trung hoµ b×nh", ®ã lµ: sù hiÓu biÕt lÉn nhau t©m nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y vµ ph¶n vµ khoan dung; nhËn thøc vµ thõa nhËn ¸nh lîi Ých cña nã. tÝnh ®a s¾c th¸i vµ ®a cùc cña thÕ giíi, Do vËy, viÖc ®Æt lªn hµng ®Çu chiÕn quyÒn b×nh ®¼ng vµ sù t−¬ng t¸c gi÷a tranh gi÷a c¸c nÒn v¨n minh kh«ng c¸c nÒn v¨n ho¸, c¸c d©n téc, c¸c nÒn ph¶i lµ ngÉu nhiªn, nã ®−îc quyÕt ®Þnh v¨n minh kh¸c nhau; t«i luyÖn kh¶
- 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2012 n¨ng ng¨n chÆn xung ®ét cßn nÕu chóng ng¨n chÆn chiÕn tranh gi÷a c¸c nÒn v¨n xuÊt hiÖn - biÕt t×m ra c¸c gi¶i ph¸p hoµ minh - ®Þa chÝnh trÞ. Xung ®ét qu©n sù b×nh, phi b¹o lùc ®Ó gi¶i quyÕt chóng, lín hiÖn ®¹i kh«ng thÓ cã kÎ chiÕn kh«ng ®−a t×nh h×nh ®Õn b¹o lùc, chiÕn th¾ng, ng−îc l¹i, chiÕn tranh toµn cÇu tranh. Song viÖc thay thÕ sù sïng b¸i gi÷a c¸c nÒn v¨n minh së h÷u vò khÝ chiÕn tranh b»ng v¨n ho¸ hoµ b×nh - nguyªn tö ®e do¹ sù tån t¹i cña toµn thÓ c«ng viÖc kÐo dµi, ®ßi hái nç lùc cña mäi nh©n lo¹i. Do vËy, ng¨n chÆn xung ®ét n−íc vµ mäi nÒn v¨n minh. qu©n sù vµ dËp t¾t chóng, t¹o dùng hoµ Ngoµi v¨n hãa x· héi tÝch hîp, th× b×nh trªn quy m« toµn cÇu lµ chøc n¨ng cßn cÇn c¶i biÕn xu h−íng cña ®éng th¸i chñ yÕu cña Héi ®ång an ninh cña Liªn d©n sè, ®Æc biÖt lµ ë c¸c n−íc kÐm ph¸t Hîp Quèc. triÓn nh»m lµm gi¶m tiÒn ®Ò râ nhÊt Nh− vËy, víi b¶n n¨ng tù vÖ vµ lý cho chiÕn tranh vµ xung ®ét gi÷a c¸c tÝnh tËp thÓ cÇn ph¶i lµm thay ®æi tËn nÒn v¨n minh, song kh«ng ph¶i b»ng gèc tÝnh chÊt tiÕn ho¸ cña x· héi loµi con ®−êng b¹o lùc. T«n gi¸o vµ ph−¬ng ng−êi, ý thøc vÒ th¶m ho¹ toµn cÇu cÇn tiÖn th«ng tin ®¹i chóng cã thÓ ®ãng vai ph¶i kÝch thÝch nh÷ng hµnh ®éng x¸c trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Þnh, b¾t ®Çu lµm thay ®æi ph−¬ng ®Ò gi¶m tèc ®é t¨ng d©n sè ë c¸c n−íc, h−íng ph¸t triÓn, tiÕn ho¸ cña x· héi. c¸c khu vùc vµ c¸c nÒn v¨n minh kÐm Chóng ta ®· tiÕn tíi kh«ng nh÷ng b−íc ph¸t triÓn, gi¶m nguy c¬ xung ®ét qu©n ngoÆt gi÷a c¸c thiªn niªn kû mµ c¶ b−íc sù. Cã ¶nh h−ëng m¹nh mÏ tíi sinh ngoÆt gi÷a c¸c nÒn v¨n minh, b−íc ho¹t gia ®×nh, t«n gi¸o cÇn ph¶i cã t¸c ngoÆt ®ßi hái con ng−êi ph¶i kh¼ng ®Þnh ®éng tÝch cùc ®Õn tÝn ®å, khÝch lÖ hä mét lèi suy nghÜ míi vµ mét c¬ cÊu gi¸ b×nh th−êng ho¸ qu¸ tr×nh sinh ®Î v× lîi trÞ míi. §ã lµ trô cét cña ph−¬ng diÖn Ých cña c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai, gi¶i quyÕt ®Þa chÝnh trÞ trong x· héi nh©n ®¹o hËu xung ®ét b»ng con ®−êng hoµ b×nh, phi c«ng nghiÖp, trong lo¹i h×nh v¨n ho¸ x· b¹o lùc; cßn ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i héi tÝch hîp ®ang h×nh thµnh. Song, ®©y chóng cÇn ph¶i tuyªn truyÒn c¸c môc lµ qu¸ tr×nh kÐo dµi, nguy c¬ chiÕn ®Ých vµ c¸c ph−¬ng ph¸p tù ®iÒu tiÕt cña tranh gi÷a c¸c nÒn v¨n minh vÉn cßn gia ®×nh mét c¸ch tÝch cùc, khÐo lÐo, cã tån t¹i, do vËy loµi ng−êi ph¶i nç lùc ph©n ho¸ ®èi víi c¸c n−íc vµ c¸c nÒn h¬n n÷a nh»m ng¨n chÆn chiÕn tranh v¨n minh kh¸c nhau, cÇn ph¶i c¶nh b¸o vµo b¶o vÖ hßa b×nh. vÒ mèi nguy hiÓm to lín cña viÖc duy tr× c¸c xu h−íng ®· h×nh thµnh ®èi víi c¸c Tµi liÖu tham kh¶o thÕ hÖ t−¬ng lai, vÒ hËu qu¶ chÕt ng−êi cña xung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n minh. 1. M. M. Holansky. Rasxvet i raspad Nh©n tè quan träng thø ba cã thÓ lµm mirovoi economiki. Moscow: 1996. gi¶m xu h−íng dÉn tíi chiÕn tranh gi÷a 2. Yu. V. Yakovets. Istoria cilivizaxii. c¸c nÒn v¨n minh, - kinh tÕ: viÖc gi¶m Moscow: 1997. thËt sù vµ t−¬ng ®èi nhanh kho¶ng c¸ch 3. Globalistika (enciclopendia, t.1. vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ møc Moscow: 2001. sèng cña d©n c− c¸c n−íc vµ c¸c nÒn v¨n 4. P. A. Sorokin. Glavnoe tendencii minh kh¸c nhau. Nh©n tè thø t− ®Ó nashei epokhi. Moscow: 1997.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học