Xem mẫu
- NỘI DUNG MÔN HỌC CHĂN NUÔI TRÂU BÒ
Lợi nhuận
gièng vμ c«ng t¸c
gièng tr©u bß
sinh sản năng suất sức khoẻ
quản lí sinh chuồng trại
thức ăn (2)
+ +
sản (4, 5) (3)
+
giống
(1)
kỹ thuật
chăn nuôi 1
(6, 7, 8, 9)
NỘI DUNG GIỚI THIỆU CÁC GIỐNG TRÂU BÒ
• GIỚI THIỆU MỘT SỐ GIỐNG TRÂU BÒ CÁC GIỐNG TRÂU BÒ NỘI:
• CHỌN LỌC TRÂU BÒ GIỐNG - Trâu Việt Nam
- Bò Vàng Việt Nam
• NHÂN GIỐNG TRÂU BÒ
- Bò Lai Sind
• CHƯƠNG TRÌNH GIỐNG
MỘT SỐ GIỐNG TRÂU BÒ NGOẠI:
• TỔ CHỨC ĐÀN
- Các giống bò kiêm dụng
• QUẢN LÝ PHỐI GIỐNG
- Các giống bò sữa
• CÔNG TÁC GIỐNG TRÂU BÒ Ở VIỆT - Các giống bò thịt
NAM - Giống trâu Mura
3 4
CÁC GIỐNG TRÂU BÒ NỘI Tr©u néi Nguån gèc: Thuéc nhãm tr©u ®Çm lÇy (swamp
buffalo)
(Bubalus bubalis) Ngo¹i h×nh
* §Çu: h¬i bÐ; tr¸n vµ sèng mòi th¼ng, cã
con h¬i vâng; tai nhá, mäc ngang, hay
ve vÈy; sõng dµi, dÑt, h×nh c¸nh cung,
h−íng vÒ say vµ h¬i vÓnh lªn trªn
* Cæ: Con c¸i cæ nhá vµ hÑp, con ®ùc cæ to
trßn
* YÕm: kh«ng cã
* U vai: kh«ng cã
* L−ng th¼ng, m«ng xu«i, ngùc në
* Bông: to, trßn
* §u«i: dµi ®Õn kheo, tËn cïng cã chßm
l«ng
Mµu l«ng: ®a sè cã mµu ®en x¸m, d−íi hÇu vµ
øc cã khoang mµu tr¾ng; kho¶ng 5-10%6cã
5
l«ng mµu tr¾ng (tr©u b¹c)
- Tr©u néi Bß vµng Ngo¹i h×nh
(Bubalus bubalis) (Bos Indicus)
ThÓ träng: * §Çu: Con c¸i ®Çu thanh, sõng ng¾n;
Con ®ùc ®Çu to, sõng dµi; m¹ch m¸u vµ g©n
S¬ sinh: 28-30 kg
mÆt næi râ
Tr−ëng thµnh: c¸i 400-450 kg; * M¾t: tinh, lanh lîi
®ùc 450-500 kg • Cæ: Con c¸i cæ thanh, con ®ùc cæ to;
Sinh s¶n: 2 løa/3 n¨m l«ng cæ th−êng ®en
* YÕm: kÐo dµi tõ hÇu ®Õn x−¬ng øc
S÷a:
* U vai: con ®ùc cao, con c¸i kh«ng cã
Chu kú: 5-7 th¸ng * 3 kg/ngµy * L−ng vµ h«ng: th¼ng, h¬i réng
Mì s÷a: 9-12% * B¾p thÞt: në nang
* M«ng: h¬i xu«i, hÑp vµ ng¾n
ThÞt: ThÞt xÎ: 48%;
* Ngùc: s©u nh−ng h¬i lÐp
Søc kÐo: Trung b×nh: 600-800N * Bông: to, trßn nh−ng kh«ng sÖ
ThÝch nghi: chÞu ®ùng kham khæ, * Bèn ch©n: thanh, 2 ch©n tr−íc th¼ng, 2 ch©n sau ®i
kh¸ng bÖnh tèt, thÝch nghi víi th−êng ch¹m kheo
7 8
khÝ hËu nãng Èm Mµu l«ng: vµng t−¬i, n©u thÉm hay c¸nh gi¸n
Bß vµng
Bß Lai Sind
(Bos Indicus) ThÓ träng:
Nguån gèc: KÕt qu¶ t¹p giao gi÷a bß
S¬ sinh: 14-15 kg
Sindhi vµ bß vµng ViÖt Nam
Tr−ëng thµnh: c¸i 200-250 kg; ®ùc 250-300 kg
Ngo¹i h×nh: trung gian gi÷a 2 gièng bß
Sinh s¶n:
trªn
Phèi gièng lÇn ®Çu: 20-24 th¸ng tuæi
Tû lÖ ®Î hµng n¨m 70-80% * §Çu: hÑp; tr¸n gå; tai to vµ côp
S÷a:
* Rèn vµ yÕm: rÊt ph¸t triÓn, kÐo dµi tõ
Chu kú: 4-5 th¸ng * 2 kg/ngµy
hÇu ®Õn rèn, cã nhiÒu nÕp nh¨n
Mì: 5%
* U vai: næi râ
ThÞt: ThÞt xÎ: 50-52%; PhÈm chÊt: thÞt hång, Ýt mì,
khÈu vÞ tèt, th¬m
* L−ng ng¾n, ngùc s©u, m«ng dèc
Søc kÐo: Trung b×nh: c¸i 380-400N; ®ùc 440-490N
* BÇu vó kh¸ ph¸t triÓn
Tèi ®a: c¸i 1000-1500N; ®ùc 1200-
* §u«i dµi, chãt ®u«i th−êng kh«ng cã
1800N
ThÝch nghi: chÞu ®ùng kham khæ, kh¸ng bÖnh tèt, x−¬ng
thÝch nghi víi thêi tiÕt khÝ hËu nhiÒu vïng trong
Mµu l«ng: vµng hoÆc sÉm, mét sè con cã
n−íc 9 10
v¸ tr¾ng
Bß Lai Sind
CÁC GIỐNG BÒ KIÊM DỤNG
ThÓ träng:
S¬ sinh: 17-19 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 250-300 kg; ®ùc 350-450
kg
Sinh s¶n:
Phèi gièng lÇn ®Çu: 18-24 th¸ng tuæi
Kho¶ng c¸ch løa ®Î kho¶ng 15 th¸ng
S÷a:
Chu kú: 6-9 th¸ng * 4-7 kg/ngµy
Mì: 5-5,5%
ThÞt: ThÞt xÎ: 48%
Søc kÐo: Trung b×nh: 560-600N
Tèi ®a: c¸i 1300-2500N; ®ùc 2000-
3000N
ThÝch nghi: ChÞu ®ùng kham khæ, kh¸ng bÖnh
tèt, thÝch nghi víi khÝ hËu nãng Èm 11 12
- Bß Red Sindhi Bß Shahiwal
• Nguån gèc: Pakistan
• Nguån gèc: Pakistan
• Mµu l«ng: ®á vµng hay vµng
• Mµu l«ng: ®á c¸nh d¸n hay n©u thÉm
• Ngo¹i h×nh: th©n ng¾n, ch©n cao, m×nh lÐp, thÉm
tai to vµ rò xuèng, cã yÕm vµ nÕp gÊp da d−íi
• Ngo¹i h×nh: t−¬ng tù nh−
rèn vµ ©m hé rÊt ph¸t triÓn. Bß ®ùc cã u vai rÊt
cao, ®Çu to, tr¸n gå, réng, sõng ng¾n, cæ bß Sind ®á, nh−ng bÇu vó ph¸t
ng¾n, v¹m vì, ngùc s©u nh−ng kh«ng në. Bß triÓn h¬n
c¸i cã ®Çu vµ cæ nhá h¬n, phÇn sau ph¸t triÓn
• ThÓ vãc: bß c¸i 360-380kg, bß
h¬n phÇn tr−íc, vó ph¸t triÓn, nóm vó to, dµi,
tÜnh m¹ch næi râ. ®ùc 470-500kg
• ThÓ vãc: bß ®ùc 450-500kg,
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
bß c¸i 350-380kg.
2100-2300kg/chu kú 9 th¸ng
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
1400-2100kg/chu kú 270-290 ngµy mì s÷a 5-5,5%.
mì s÷a 5-5,5%.
• ThÝch nghi: khÝ hËu nãng
• ThÝch nghi: khÝ hËu nãng Èm, chÞu ®ùng
Èm, chÞu ®ùng kham khæ vµ
kham khæ vµ kh¸ng bÖnh tèt.
13 14
kh¸ng bÖnh tèt.
Bß N©u Thuþ Sü • Nguån gèc: Vïng Golstand, Thuþ Sü
(Brown Swiss) • Nguån gèc: Thuþ Sü • Mµu l«ng: §á n©u v¸ tr¾ng, l«ng ®Çu
• Mµu l«ng: N©u th−êng cã mµu tr¾ng.
• Ngo¹i h×nh: • Ngo¹i h×nh: ngùc s©u, réng. Bé x−¬ng
ch¾c ch¾n. C¬ ph¸t triÓn tèt.
§Çu ng¾n, tr¸n dµi vµ réng, måm
réng, sõng ng¾n, cong, gèc sõng • H−íng s¶n xuÊt: kiªm dông thÞt-s÷a
tr¾ng. Th©n h×nh dµi, ngùc në, - ThÞt: tr−ëng thµnh bß ®ùc 1000kg, bß
s©u, réng, s−ên bông thon. Bèn c¸i 750kg. Nu«i d−ìng tèt bª ®ùc nÆng
ch©n ch¾c ch¾n khoÎ m¹nh, t− 517kg, bª c¸i 360kg lóc 1 n¨m tuæi. Bª
thÕ v÷ng vµng, mãng ®en. BÇu vó 6-12 th¸ng tuæi cho t¨ng träng 1200-
ph¸t triÓn. 1350g/ngµy. Nu«i d−ìng tèt bª ®ùc giÕt
• ThÓ vãc: bß c¸i 650-700kg thÞt lóc 14-16 th¸ng tuæi cã tû lÖ thÞt xÎ
66%.
bß ®ùc 800-950kg
- S÷a:
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
3500-4000 kg s÷a/chu kú 300 ngµy
3500-4500kg/chu kú
tû lÖ mì s÷a 3,9-4%
mì s÷a 3,5-4%.
• ThÝch nghi: khÝ hËu «n ®íi
• ThÝch nghi: ThÝch nghi víi vïng
nói cao, chÞu nãng tèt h¬n bß1HF.
5 16
Bß Hµ Lan (Holstein Friesian)
Nguån gèc: Hµ Lan
CÁC GIỐNG BÒ SỮA Ngo¹i h×nh: toµn th©n cã d¹ng c¸i nªm
* §Çu con c¸i ®Çu dµi, nhá, thanh, sõng
ng¾n; Con ®ùc ®Çu th«; Sõng nhá, ng¾n,
chÜa vÒ phÝa tr−íc; Tr¸n ph¼ng hoÆc h¬i
lâm
* Cæ thanh, dµi võa ph¶i, kh«ng cã yÕm
* Vai-L−ng-M«ng n»m trªn mét ®−êng
th¼ng
*BÇu vó rÊt ph¸t triÓn, tØnh m¹ch vó ngo»n
ngoÌo næi râ
* Bèn ch©n th¼ng, 2 ch©n sau do·ng
Mµu l«ng: cã 3 d¹ng chÝnh: lang tr¾ng ®en
(chiÕm −u thÕ), lang tr¾ng ®á, toµn th©n ®en
17 18
riªng ®Ønh tr¸n vµ chãt ®u«i tr¾ng.
- Bß Hµ Lan (Holstein Friesian)
Bß Jersey • Nguån gèc: Anh (®¶o Jersey)
ThÓ träng:
• Mµu l«ng: Vµng s¸ng hoÆc sÉm,
S¬ sinh: 36-42 kg
cã thÓ cã ®èm tr¾ng ë bông, ch©n
vµ ®Çu
Tr−ëng thµnh: c¸i 550-650 kg; ®ùc
• Ngo¹i h×nh:
800-1000 kg
§Çu nhÑ, mÆt cong, m¾t låi, cæ thµnh dµi
Sinh s¶n:Kho¶ng c¸ch løa ®Î 12-13 vµ cã yÕm kh¸ ph¸t triÓn. Vai cao vµ dµi.
th¸ng Ngùc s©u, x−¬ng s−ên dµi. L−ng dµi, réng.
M«ng dµi, réng vµ ph¼ng. Bông to, trßn.
S÷a: Bèn ch©n m¶nh, kho¶ng c¸ch gi÷a hai
ch©n réng. §u«i nhá. BÇu vó ph¸t triÓn tèt
S¶n l−îng: 4000-6000 kg/chu kú 10
c¶ vÒ phÝa tr−íc vµ phÝa sau, tÜnh m¹ch vó
th¸ng (nước ta) to vµ dµi.
Mì s÷a: 3,5% • ThÓ vãc: bß c¸i 350-400kg,
bß ®ùc 450-500kg
ThÞt: ThÞt xÎ: 40-45%
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
ThÝch nghi: chÞu nãng vµ chÞu ®ùng 3000-5000kg/chu kú 305 ngµy
kham khæ kÐm, dÔ c¶m nhiÔm bÖnh tËt; • mì s÷a 4,5-5,2%, mµu vµng, h¹t to
chØ nu«i thÝch nghi tèt ë nhiÖt ®é d1−íi
9 20
• ThÝch nghi: chÞu nãng tèt h¬n bß Holstein
20oC
Bß A.F.S.
CÁC GIỐNG BÒ THỊT
(Australian Friesian Sahiwal)
• Nguån gèc: Australia (lai gi÷a
bß HF vµ bß Sahiwal)
• Mµu l«ng: lang tr¾ng ®en/®á
• Ngo¹i h×nh: trung gian gi÷a
bß HF vµ bß Sahiwal, bÇu vó
ph¸t triÓn
• ThÓ vãc: bß c¸i 350-450kg,
bß ®ùc 600-800kg
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
3500kg-4000/chu kú
mì s÷a 4-4,2%.
• ThÝch nghi: cã kh¶ n¨ng chÞu
nãng kh¸ tèt 21 22
Bß Brahman
• Nguån gèc: Mü (kÕt qu¶ lai 4 • Nguån gèc: bß thÞt nhiÖt ®íi ®−îc
gièng bß Zebu víi nhau) t¹o ra ë Australia b»ng c¸ch lai
gi÷a bß Shorthorn víi bß Brahman.
• Mµu l«ng: tr¾ng gio hoÆc ®á
• Mµu l«ng: ®á
• Søc s¶n xuÊt thÞt:
• Søc s¶n xuÊt thÞt:
Khi tr−ëng thµnh bß ®ùc n¨ng 680-
Tr−ëng thµnh bß ®ùc nÆng 820-
900kg, bß c¸i nÆng 450-630kg.
1000kg, bß c¸i nÆng 550-680kg.
Lóc 1 n¨m tuæi con ®ùc n¨ng
Lóc 1 n¨m tuæi con ®ùc nÆng
kho¶ng 375kg, con c¸i nÆng 450kg, con c¸i nÆng 325kg.
260kg.
Bª ®ùc 6-12 th¸ng tuæi ®−îc nu«i
T¨ng träng cña bª ®ùc tõ 6-12 d−ìng tèt cho t¨ng träng 1000-
th¶ng tuæi kho¶ng 900-1000g/ngµy. 1200g/ngµy vµ cho tû lÖ thÞt xÎ 55-
60% khi giÕt thÞt lóc 14-16 th¸ng
Tû lÖ thÞt xÎ kho¶ng 52-58%.
tuæi.
- Bß Blanc Blue Belge
Bß Charolais
(B.B.B.)
• Nguån gèc: Vïng Charolais cña • Nguån gèc: BØ
Ph¸p • Mµu l«ng: tr¾ng, xanh lèm ®èm,
• Mµu l«ng: mµu tr¾ng ¸nh kem • Ngo¹i h×nh: c¬ b¾p rÊt ph¸t triÓn
• Ngo¹i h×nh: c©n ®èi, th©n réng, • Søc s¶n xuÊt thÞt:
m×nh dµy, m«ng kh«ng dèc, ®ïi ph¸t Khi tr−ëng thµnh bß ®ùc cã khèi
triÓn l−îng 1100-1200kg, bß c¸i 710-
• Søc s¶n xuÊt thÞt: 720kg.
Bß ®ùc tr−ëng thµnh nÆng 1000- NÕu nu«i d−¬ng tèt bª 1 n¨m tuæi
1400kg, bß c¸i 700-900kg. bª ®ùc nÆng trung b×nh 480kg, bª
NÕu nu«i tèt, lóc 12 th¸ng tuæi bª c¸i 370-380kg.
®ùc ®¹t 450-540kg, bª c¸i 380kg. Bª 6-12 th¸ng tuæi cã t¨ng träng
Trong giai ®o¹n 6-12 th¸ng tuæi bª b×nh qu©n 1300g/ngµy.
cã thÓ t¨ng träng 1450-1550g/ngµy. Bª ®ùc nu«i d−ìng tèt giÕt thÞt lóc
GiÕt thÞt lóc 14-16 th¸ng tuæi, tû lÖ thÞt 14-16 th¸ng tuæi cho tû lÖ thÞt xÎ
xÎ 65-69%. 66%.
25 26
Bß Angus
• Nguån gèc: §¶o Hereford cña Anh.
Bß Hereford • Mµu l«ng: ®á, riªng ë ®Çu, ngùc,
• Nguån gèc: Scotland
phÇn d−íi bông, bèn ch©n vµ ®u«i
cã ®èm tr¾ng • Mµu l«ng: ®en hoÆc ®á sÉm; cã thÓ cã
®èm tr¾ng d−íi bông, bÇu vó, bao tinh
• Ngo¹i h×nh: tiªu biÓu cña bß
chuyªn dông h−íng thÞt. §Çu kh«ng hoµn Ngo¹i h×nh: th©n h×nh v¹m vì, ®Æc
to nh−ng réng. Cæ ng¾n vµ réng. tr−ng cho bß h−íng thÞt, kh«ng cã sõng,
Ngùc s©u vµ réng, l−ng dµi vµ réng. ch©n thÊp.
C¬ b¾p rÊt ph¸t triÓn. Ch©n thÊp. Da
• Søc s¶n xuÊt thÞt:
dµy h¬i th«. Bé x−¬ng v÷ng ch¾c.
Khi tr−ëng thµnh khèi l−îng bß ®ùc
• Søc s¶n xuÊt thÞt: Bß c¸i tr−ëng
1000-1300kg, bß c¸i 650-800kg.
thµnh nÆng 750-800kg, bß ®ùc
1000-1200kg. NÕu nu«i d−ìng tèt bª Nu«i d−ìng tèt bÒ ®ùc nÆng trung b×nh
®ùc 1 n¨m tuæi nÆng 520kg, bª c¸i 540kg, bª c¸i 380kg lóc 1 n¨m tuæi.
364kg. Bª 6-12 th¸ng tuæi t¨ng träng
Bª 6-12 th¸ng tuæi cã t¨ng trong 1300-
1300-1500g/ngµy. Tû lÖ thÞt xÎ lóc
1400g/ngµy.
14-16 th¸ng tuæi ®¹t 67-68%. ChÊt
l−îng thÞt tèt, thÞt ngon, mÒm, th−êng Bª ®ùc nu«i tèt giÕt thÞt lóc 14-16 th¸ng
cã líp mì kÎ gi÷a líp c¬ b¾p. 27 tuæi cã tû lÖ thÞt xÎ 68-69%. 28
Bß Limousine
Bß Shorthorn
• Nguån gèc: Ph¸p
• Mµu l«ng: ®á sÉm
• Søc s¶n xuÊt thÞt:
Bß ®ùc tr−ëng thµnh nÆng 1000-
1300kg, bß c¸i 650-800kg.
NÕu nu«i d−ìng tèt bª ®ùc 12
th¸ng tuæi n»ng 500kg, bª c¸i
350kg.
Bª 6-12 th¸ng tuæi t¨ng träng
1300-1400g/ngµy.
Bª ®ùc nu«i tèt giÕt thÞt lóc 14-16
th¸ng tuæi cho tû lÖ thÞt xÎ 68-
71%.
29 30
- Tr©u Mura
• Nguån gèc: Vïng Santa Gertrudis,
Taxas, Mü (do lai gi÷a bß Shorthorn Nguån gèc: ¢n ®é, thuéc nhãm tr©u song
vµ bß Brahman víi tû lÖ m¸u bß
(river buffalo)
Brahman 3/8 vµ bß Shorthorn 5/8).
Ngo¹i h×nh
• Mµu l«ng: ®á sÉm.
• Ngo¹i h×nh: kÕt cÊu v÷ng * §Çu thanh, tr¸n gå, m¾t con c¸i låi, mòi
ch¾c. Ngùc s©u, cã yÕm to, dµy, réng, hai lç mòi xa nhau. Tai to, máng,
nhiÒu nÕp gÊp. L−ng th¼ng, ph¼ng.
th−êng rñ xuèng. Sõng cuèn kÌn nh−
Da máng, l«ng mÞn.
sõng cõu
• Søc s¶n xuÊt thÞt:
* YÕm: kh«ng cã
Khi tr−ëng thµnh bß ®ùc cã khèi
l−îng 850-900kg, bß c¸i 630-720kg. * U vai: kh«ng ph¸t triÓn
Nu«i tèt bª ®ùc 12 th¸ng tuæi nÆng
* M«ng në
480kg, bª c¸i 335kg.
* Bèn ch©n to, ng¾n, b¾p næi râ
Bª 6-12 th¸ng tuæi cho t¨ng träng
1000-1300kg. * Bçu vó rÊt ph¸t triÓn, tÜnh m¹ch vó ngo»n
Nu«i ch¨n th¶ trªn ®ång cá bª ®ùc 1 ngoÌo, næi râ
n¨m tuæi nÆng 300-350kg. Bª ®ùc
Mµu l«ng: toµn th©n ®en tuyÒn, riªng tr¸n vµ
nu«i nhèt giÕt thÞt lóc 14-16 th¸ng
tuæi cho tû lÖ thÞt xÎ 55-60%. ®u«i th−êng cã ®èm tr¾ng
31 32
CHỌN LỌC TRÂU BÒ GIỐNG
Tr©u Mura
ThÓ träng:
S¬ sinh: 35-40 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 500-600 kg;
• Các tính trạng chọn lọc cơ bản của trâu bò
®ùc 700-750 kg
• Phương pháp đánh giá trâu bò đực giống
Sinh s¶n: 15-16 th¸ng/ løa
S÷a:
• Phương pháp đánh giá trâu bò cái giống
1500-1800kg/ chu kú 9-10 th¸ng
• Tổ chức chọn lọc và gây tạo trâu bò giống
Mì s÷a: 7-9%
ThÞt: ThÞt xÎ: 48%;
Søc kÐo: Trung b×nh: 600-800N
ThÝch nghi: thÝch nghi víi khÝ hËu
nãng Èm
33 34
Hiệu ứng chọn lọc trên số lượng tính trạng
C¸c tÝnh tr¹ng chän läc c¬ b¶n cña khác nhau ở bò sữa
tr©u bß (loại thải 25% xấu nhất)
A: Đàn xuất phát
- §èi víi tr©u bß s÷a: s¶n l−îng s÷a, hµm l−îng mì,
B: Đàn được chọn
protein vµ vËt chÊt kh« trong s÷a, thÓ träng, kÝch theo SL sữa
th−íc vµ h×nh d¹ng bÇu vó, hÖ sè æn ®Þnh cña chu kú
C: Đàn được chọn
s÷a, tèc ®é th¶i s÷a, hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n, kh¶
theo SL sữa và
n¨ng sinh s¶n, thêi gian sö dông, kh¶ n¨ng kh¸ng
mỡ sữa
bÖnh, c¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ ngo¹i h×nh thÓ chÊt, v.v.
D: Đàn được chọn
- §èi víi tr©u bß thÞt: thÓ träng, tû lÖ thÞt xÎ, t¨ng träng
theo mỡ sữa +
hµng ngµy, khèi l−îng m« c¬, c¸c chØ tiªu vÒ chÊt
protein sữa
l−îng thÞt (thµnh phÇn ho¸ häc,nhiÖt n¨ng, tû lÖ c¬,
E: Đàn được chọn
mì, x−¬ng, m« liªn kÕt trong th©n thÞt), c¸c chØ tiªu
theo SL sữa + mỡ
vÒ sinh s¶n, tÝnh dÔ ®Î, tËp tÝnh nu«i con vµ søc s¶n
sữa + protein sữa
xuÊt s÷a.v.v.
35 36
nguon tai.lieu . vn