Xem mẫu
- Phaàn III: Toång hôïp Phaàn III: TOÅNG HÔÏP Thöû thaùch Nhieàu phoùng vieân cho raèng ñieàu khoù nhaát trong vieäc vieát baøi laø môû ñeà. Nhöõng chöõ ñaàu tieân trong baøi vieát cuûa baïn laø nhöõng chöõ quan troïng nhaát. Neáu ñoaïn môû ñaàu hay, ñoäc giaû seõ muoán ñoïc heát caâu chuyeän. Neáu khoâng, hoï seõ laät sang trang khaùc. Moät khi baïn quyeát ñònh xong veà ñoaïn môû ñeà, thöû thaùch keá tieáp laø saép xeáp phaàn coøn laïi cuûa caâu chuyeän. Laøm sao xeáp ñaët caùc döõ kieän moät caùch maïch laïc ñeå caâu chuyeän coù yù nghóa? Ngay caû caùc phoùng vieân laõo luyeän cuõng hay bò raéc roái khi saép xeáp maïch caâu chuyeän. Hoï ñaõ thu löôïm ñöôïc raát nhieàu chi tieát. Thaät khoù quyeát ñònh xem neân duøng döõ kieän naøo vaø boû döõ kieän naøo. Trong caùc baøi phoùng söï, keát cuïc cuõng raát quan troïng. Moät soá phoùng vieân keát thuùc caâu chuyeän vôùi tin töùc keùm quan troïng nhaát. Nhöõng ngöôøi khaùc laïi muoán ñeå cho ngöôøi ñoïc giöõ aán töôïng maïnh veà caâu chuyeän. Coù khi ñoù laø moät lôøi trích daãn. Tìm ñöôïc keát cuïc thích ñaùng cuõng raát khoù. Quaù trình vieát baøi Vieát baøi laø moät tieán trình khoâng phaûi chæ baét ñaàu khi ngöôøi phoùng vieân ngoài xuoáng tröôùc maùy chöõ hay maùy vi tính. Vieát caàn ñeán suy nghó. Baét ñaàu ngay töø khi phoùng vieân nghó ra ñeà taøi, lieân tuïc tieán trieån qua giai ñoan ñöa tin: tìm noøng coát caâu chuyeän, hoûi caùc caâu hoûi, thu thaäp caùc chi tieát. Phoùng vieân suy nghó veà caùc döõ kieän ngay khi ñang thu löôïm tin töùc. Roài phoùng vieân phaân tích veà döõ kieän ñoù ñeå xem coù yù nghóa gì hay khoâng. Hoï phaûi quyeát ñònh xem nhöõng thoâng tin naøo hôïp vôùi caâu chuyeän vaø nhöõng thoâng tin naøo khoâng. Sau cuøng, phoùng vieân saép xeáp caùc döõ 53
- Chöông 8: Môû ñeà kieän ñoù sao cho maïch laïc ñeå cho ngöôøi ñoïc coù theå hieåu deã daøng. Muoán vieát hay, ñaàu tieân baïn phaûi bieát töôøng thuaät hay. Neáu baïn gaëp truïc traëc khi vieát moät caâu chuyeän naøo ñoù, thöôøng laø vì baïn khoâng noùi chuyeän vôùi taát caû nhöõng ngöôøi caàn gaëp, hay khoâng thu thaäp ñuû tin töùc. Neáu baïn khoâng laøm ñuùng qui trình ñöa tin, caâu chuyeän seõ khoâng ñöôïc roõ raøng trong trí baïn. CHÖÔNG 8: MÔÛ ÑEÀ Coù hai loaïi môû ñeà: môû ñeà tröïc tieáp vaø môû ñeà giaùn tieáp. Môû ñeà tröïc tieáp cho ñoäc giaû thaáy ngay yù chính cuûa caâu chuyeän-ngay trong caâu ñaàu tieân. Môû ñeà giaùn tieáp thöôøng baét ñaàu vôùi moät ñoaïn keå laïi moät giai thoaïi naøo ñoù, hay thí duï veà moät ngöôøi trong moät tình huoáng ñaëc thuø, hay moâ taû veà quang caûnh. Taát caû ñeàu laøm ñaäm neùt theâm chuû ñeà chính cuûa caâu chuyeän hay xaùc ñònh xem caâu chuyeän seõ dieãn bieán trong moät baàu khoâng khí nhö theá naøo. Sau ñoù, ngöôøi vieát cho ñoäc giaû bieát yù chính laø gì. Baïn muoán duøng loaïi môû ñeà naøo tuøy theo baïn ñònh vieát tin thôøi söï hay phoùng söï. Môû ñeà tröïc tieáp Môû ñeà tröïc tieáp duøng cho tin thôøi söï laø hay nhaát. Thöôøng loaïi môû ñeà naøy chöùa ñöïng döõ kieän quan troïng nhaát veà nhöõng gì xaåy ra, chaúng haïn nhö ñieåm quan troïng nhaát trong 5 chöõ W vaø chöõ H. Môû ñeà hay nhaát laø loái duøng Chuû ngöõ-ñoäng töø-taân ngöõ maø chuùng 54
- Chöông 8: Môû ñeà toâi ñaõ noùi ñeán tröôùc ñaây. Trong tieáng Anh, moät ñoaïn môû ñeà cho tin thôøi söï khoâng neân daøi quùa 25 chöõ. Caâu naøy caàn phaûi trong saùng vaø goïn gaøng. Haõy xem ñoaïn môû ñeà naøy treân tôø Vientiane Times (Thôøi baùo Vien Chaên) taïi Laøo: Chính phuû Nhaät Baûn ñaõ ñoàng yù taøi trôï cho döï aùn xaây döïng ñöôøng noâng thoân thuoäc tænh Houaphan naèm trong chöông trình thanh toaùn caây thuoác phieän. Ñoaïn môû ñeà cho thaáy Who (ai) (chính phuû Nhaät Baûn), What (söï gì) (ñoàng yù taøi trôï cho vieäc xaây döïng ñöôøng noâng thoân), Where (ôû ñaâu) (tænh Houaphan), Why (taïi sao) (ñeå thanh toaùn caây thuoác phieän) Ñoaïn môû ñeà sau ñaây treân tôø Bangkok Post (Böu ñieän Bangkok): Sôû Böu ñieän vaø Vieãn thoâng hoâm qua ñaõ töø choái caáp giaáy pheùp cho coâng ty World Star TV phaùt hình treân 36 keânh söû duïng kyõ thuaät soá. Ñoaïn môû ñeà cho thaáy Who(ai) (Sôû böu ñieän vaø vieãn thoâng vaø coâng ty World Star TV), What (söï gì) (Töø choái caáp giaáy pheùp cho phaùt hình) vaø When (khi naøo) (hoâm qua). Môû ñeà giaùn tieáp Môû ñeà giaùn tieáp duøng cho phoùng söï raát hay. Ngöôøi vieát thöôøng baét ñaàu vôùi moät thí duï haáp daãn hay moät giai thoaïi veà moät ngöôøi hay dieãn bieán ñeå minh hoïa cho phaàn chính caâu chuyeän. Laøm Baïn coù theå môû ñeà nhö vaäy seõ loâi cuoán ngöôøi ñoïc vaøo caâu chuyeän. baèng moät trong nhöõng treû em lao ñoäng naøy 55
- Chöông 8: Môû ñeà Nhöng neáu baïn duøng môû ñeà giaùn tieáp, baïn caàn phaûi ñi tôùi yù chính cuûa caâu chuyeän trong vaøi ñoaïn ñaàu, neáu khoâng, ñoäc giaû seõ caûm thaáy hoang mang khoâng hieåu baïn muoán noùi gì vaø taïi sao hoï laïi phaûi ñoïc baøi vieát ñoù. Taát nhieân, baïn coù theå môû ñaàu baøi phoùng söï moät caùch tröïc tieáp vôùi yù chính thay vì ñöa ra thí duï, giai thoaïi hay taû caûnh. Nhöng thöôøng caùch naøy khoâng höõu hieäu vì khoâng roõ raøng vaø khoâng giuùp cho ngöôøi ñoïc deã daøng töï ñaët mình vaøo caâu chuyeän. Veà chuyeän moät phuï nöõ noùi vöøa tìm ñöôïc ñöùa con thaát laïc, nhaät baùo The Nation (Daân toäc) cuûa Thaùi Lan choïn loái môû ñeà giaùn tieáp: Huad Suaeng, 31 tuoåi, ñaõ khoâng nhaän ra beù gaùi gaày goø baån thæu maø baø thaáy ñang aên xin treân phoá Phuket hoài tuaàn tröôùc. Nhöng coù moät caùi gì ñoù thoâi thuùc baø cho em ñoàng xu 10 baht. Ñöùa treû nhìn baø chaêm chaêm maø khoâng ñeå yù gì ñeán tieàn. ‘Meï?’ em beù gaùi hoûi kheõ, nöôùc maét laên daøi treân khuoân maët laám lem. Chæ moät töø ñoù thoâi- vaø chæ moät trong caû trieäu laàn gaëp gôõ tình côø- ñaõ chaám döùt ba naêm li bieät bi thaûm töøng laøm tan naùt hai cuoäc ñôøi. ‘Khi chuùng toâi tôùi nôi, hai meï con vaãn coøn oâm nhau khoùc nöùc nôû’ vieân caûnh saùt ñöôïc baø Huad goïi tôùi ñaõ noùi vaäy. Beù Kesorn Manpook, naêm nay leân baåy, ñaõ bò moät baêng ñaûng Campuchia baét coùc taïi nhaø moät ngöôøi thaân ôû Khon Kaen. Baø Huad ñau khoå ñi tìm con khaép nôi nhöng roài ñaõ phaûi boû cuoäc vaø khoâng coøn hy voïng gaëp laïi con gaùi nöõa. Ngöôøi vieát ñaõ baét ñaàu baèng moät cuoäc gaëp baát ngôø ngoaøi ñöôøng, tieáp ñaáy ñi vaøo ñeà-cuoäc tìm kieám laâu daøi cuûa ngöôøi meï ñeå tìm ñöùa con gaùi bò baét coùc. 56
- Chöông 8: Môû ñeà Neáu baïn vieát caâu chuyeän baèng caùch môû ñeà tröïc tieáp thì coù theå caâu chuyeän seõ baét ñaàu nhö theá naøy: Moät phuï nöõ töøng boû ra ba naêm ñi tìm ñöùa con gaùi thaát laïc ñaõ tìm thaáy em hoài tuaàn tröôùc khi em ñang aên xin beân leà ñöôøng Phuket Nhöng phaàn haáp daãn cuûa caâu chuyeän seõ giaûm haún ñi. Moät caùch thoâng thöôøng ñeå baét ñaàu moät baøi veà moät khuynh höôùng xaõ hoäi, tai hoaï hay ñieàu gì ñoù gaây aûnh höôûng ñeán nhieàu ngöôøi laø moâ taû moät ñoaïn ngaén veà moät trong nhöõng ngöôøi ñoù: Tôø Phnom Penh Post ñaêng taûi moät baøi baùo veà caùc gia dình ngheøo löu laïc ñeán tænh Ratakiri cuûa Campuchia ñeå laøm vieäc trong nhöõng moû ñaù quyù ñaày nguy hieåm. Baøi vieát baét ñaàu baèng caùch moâ taû veà moät ngöôøi ñi tìm ñaù quyù: ÔÛû ñoä saâu 15 meùt döôùi loøng ñaát trong khe haàm nhoû heïp, ñieàu Puy sôï nhaát laø aùnh löûa leo laét cuûa caây neán anh caàm trong tay seõ bò taét ñi, vaø anh seõ bò nhaán chìm trong boùng toái daày ñaëc. Moät caùch thoâng thöôøng khaùc ñeå baét ñaàu moät baøi phoùng söï laø taû caûnh. Ñoaïn môû ñaàu chuùng ta xeùt ñeán trong chöông 5, veà caùch quan saùt, ñaõ duøng loái naøy: CHIANGMAI, Thai Lan. Taïi naêm cöûa oâ cuûa khu thaønh coå ôû Chiang Mai, ngöôøi daân vöøa tuï taäp tham döï moät buoåi leã coå truyeàn goïi laø Inthakhin. Caùc vò sö Phaät Giaùo trong nhöõng chieác aùo caø sa vaøng ngheä caát cao lôøi caàu nguyeän trong khi daân chuùng daâng höông hoa vaø ñeøn neán ñeå caàu möa vaø xin moät muøa boäi thu. Tuy nhieân, tieáng coøi xe inh oûi vaø tieáng maùy xe ñang bò taéc ñöôøng quanh caùc cöûa oâ naøy ñaõ aùt haún tieáng caàu kinh vaø khoùi xe töø caùc oáng xaû xe hôi, xe gaén maùy laøm chaúng coøn ai ngöûi thaáy muøi höông hoa thôm ngaùt nöõa. 57
- Chöông 8: Môû ñeà Coù caùc loaïi môû ñeà theo kieåu noùi chuyeän laøm cho ñoäc giaû phaûi suy nghó vaø thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa hoï: Thí duï, ñoaïn môû ñaàu cuûa moät baøi baùo nöõa treân tôø The Nation Haõy töôûng töôïng ñeán moät Bangkok maø khoâng coù coät ñieän vaø caùc ñöôøng daây ñieän thoaïi chaèng chòt. Neáu khoâng coù ai ñeä ñôn choáng ñoái, söï töôûng töôïng treân coù theå bieán thaønh söï thaät nhôø saùng kieán cuûa Cô quan haønh chính thaønh phoá Bangkok (BMA). BMA coù theå ñaõ caáp giaáy pheùp cho coâng ty xaây döïng Myõ Pro-Dive ñeå xaây caùc ñöôøng haàm choân daây ñieän vaø daây ñieän thoaïi xaáu xí xuoáng döôùi ñaát. Keá hoaïch naøy laø moät phaàn cuûa BMA nhaèm giöõ cho chaân trôøi thaønh phoá ñöôïc thoaùng, saïch, taêng theâm veû ñeïp cho thaønh phoá. Ñöøng ‘choân vuøi’ ñoaïn môû ñeà Khi vieát tin thôøi söï, nhieàu phoùng vieân queân ñaët ñieåm chính hay khía caïnh chính cuûa caâu chuyeän leân phaàn ñaàu. Chaúng haïn, hoï coù theå baét ñaàu tin veà moät cuoäc hoïp vôùi teân tuoåi nhöõng ngöôøi tham döï thay vì veà nhöõng gì dieãn ra trong cuoäc hoïp. Noùi moät caùch khaùc. Hoï ‘choân’ ñieåm chính vaøo saâu trong baøi. Haõy xem tin naøy cuûa moät tôø baùo tieáng Anh taïi Laøo: Ngöôøi ñöùng ñaàu vaên phoøng noâng nghieäp vaø troàng röøng tænh Borikhamsay, Buonkham Phommachuk, cho bieát noâng daân trong tænh ñaõ baét ñaàu gaët luùa vuï muaø möa vaøo thaùng möôøi. Tính ñeán nay, coâng cuoäc gaët haùi ñaõ hoaøn taát treân 19,530 ha (80 phaàn traêm) cuûa toång dieän tích 24,792 ha Vieát laïi nhö theá naøy: Noâng daân trong tænh Borikhamsay ñaõ gaët xong gaàn 80 phaàn traêm vuï luùa muøa möa, moät vieân chöùc chính phuû cho bieát nhö vaäy. 58
- Chöông 8: Môû ñeà Khoaûng 19,530 ha trong toång soá 24,792 ha ñaõ ñöôïc gaët xong, theo lôøi oâng Buonkham Phommachuk, Ngöôøi ñöùng ñaàu vaên phoøng noâng nghieäp vaø troàng röøng tænh Borikhamsay. Ñoaïn sau khieán cho phaàn môû ñeà caâu chuyeän deã ñoïc hôn baèng caùch khoâng duøng teân vaø chöùc vuï daøi doøng cuûa vieân chöùc chính phuû. Ñoaïn naøy chuù troïng hôn ñeán tin chính - muøa gaët- thay vaøo vieân chöùc, nguoàn tin cuûa caâu chuyeän. Ñoaïn naøy cuõng chuù troïng ñeán nhöõng ñieãm cuï theå (80 phaàn traêm ñaõ ñöôïc gaët xong) thay vaøo vaán ñeà chung chung (coâng cuoäc gaët haùi ñaõ baét ñaàu). Haõy xem caùch môû ñaàu tin sau ñaây ñaêng treân moät tôø baùo tieáng Campuchia. Töø ‘daây thaét ngang löng’ duøng ñeå chæ moät sôïi daây nhieàu ngöôøi Campuchia thöôøng quaán ngang löng ñeå phoøng thaân. OÂi, Battambang ngöôøi yeâu toâi hôõi! Ñaây laø baøi haùt ñaõ noåi tieáng laãy löøng trong caùc thaäp nieân 60s vaø 70s nhôø tieáng haùt cuûa oâng Sin Sisamuth. Töø thôøi ñaïi Sangkum Reastr Niyum ñeán hieän taïi, ai maø khoâng muoán trôû thaønh tænh tröôûng tænh Battambang? Coù caûnh saùt vieân, nhaân vieân quaân caûnh hay haûi quan naøo maø laïi khoâng muoán kieám moät choã laøm ôû Battambang? Bôûi vì Battambang laø tænh coù cöûa goõ kinh teá lôùn nhaát sau Phnompenh vaø thaønh phoá Kompong Cham, cuõng nhö tænh Kompong Som. Nhöng trong soá nhöõng ngöôøi coù öôùc muoán ñoù, ña soá khoâng ñöôïc toaïi nguyeän, vaø nhöõng ai toaïi nguyeän caàn phaûi coù daây thaét ngang löng, noùi chung, hoï caàn phaûi coù ñoâ la ñeå ñuùt loùt cho caùc ‘ñaøn anh’ ñeå coù cô hoäi ñoù. Nhöng trong nhieäm kyø thöù nhì naøy, Battambang khoâng phaûi deã nuoát nhö tröôùc ñaây bôûi baây giôø Battambang cuõng ñang ñaày raãy nhöõng söï baát oån nhö Phnompenh, nôi haøng ngaøy xaåy ra nhöõng vuï maát caép, cöôùp boùc vaø baén nhau, nhaát laø nhöõng loaïi toäi phaïm khoù traán aùp, ñoù laø caùc baêng ñaûng ‘anh chò’ con oâng chaùu cha thuoäc caùc vieân chöùc boä vaø tænh. 59
- Chöông 8: Môû ñeà Tin cuûa phoùng vieân baùo taïi Battambang ghi nhaän, trong ñeâm 31 thaùng 7, khoaûng 10 giôø ñeâm, vuõ tröôøng Bopha Tip ñaõ bò neùm moät quûa löïu ñaïn. Löïu ñaïn laên töø treân noùc nhaø xuoáng vaø phaùt noå laøm moät caûnh saùt vieân bò thieät maïng, naêm caûnh saùt vieân khaùc bò thöông vaø naêm ngöôøi gaàn ñoù cuõng bò thöông. Battambang: ai cuõng Tin ôû ñaây laø vuï noå vaø ngöôøi bò thöông vong. muoán coù choã laøm Nhöng baøi vieát ñaõ ñi loøng voøng maõi môùi tôùi chi tieát ôû ñaây naøy sau moät ñoaïn daøi moâ taû veà thaønh phoá. Vieát nhö sau ñaây hay hôn: Moät caûnh saùt vieân ñaõ bò thieät maïng vaø 10 ngöôøi khaùc bò thöông trong moät vuï neùm löïu ñaïn vaøo moät hoäp ñeâm ôû tænh Battambang ñeâm hoâm 31 thaùng 7. Sau ñaây laø moät thí duï nöõa veà tin chính bò choân vuøi trong baøi, ñaêng treân moät tôø baùo tieáng Anh taïi Myanmar: YANGON- Leã quyeân goùp laàn thöù tö ñeå gaây quõy xaây chuøa Thabyinnyu ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi Dhammaythaka Sarthintaik thuoäc phöôøng 5 trong 60
- Chöông 8: Môû ñeà khu Mayangon saùng nay, coù bí thö thöù nhaát cuûa Hoäi ñoàng quoác gia hoøa bình vaø phaùt trieån, Trung töôùng Khin Nuynt tham döï. Phu nhaân cuûa bí thö thöù nhaát Trung töôùng Khin Nuynt, nöõ tieán só Khin Win Shwe cuõng tham döï buoåi leã, Boä tröôûng coâng nghieäp 1 U Aung Thaung, Boä tröôûng haàm moû Chuaån Töôùng Ohn Myint, Boä Tröôûng Thoâng Tin Thieáu Töôùng Kyi Aung, Boä Tröôûng Tieán Boä taïi Vuøng Bieân Giôùi vaø Caùc vaán deà Phaùt Trieån daân toäc Ñaïi Taù Thein Nuynt, Boä Tröôûng Vaän Taûi, Thieáu Töôùng Hla Myint Swe, Boä Tröôûng Xaõ Hoäi, Cöùu Trôï vaø Ñònh cö, Chuaån Töôùng Pyi Sone, Boä Tröôûng Ñieän Löïc Thieáu Töôùng Tin Htut, Boä Tröôûng Theå Thao Chuaån Töôùng Sein Win, Boä Tröôûng Y Teá Thieáu Töôùng Ket Sein, Boä Tröôûng Toân Giaùo Thieáu Töôùng Sein Htwa, Chuû tòch uûy Ban Phaùt Trieån thaønh phoá Yangon, Thò Tröôûng U Ko Lay, Caùc vieân chöùc thuoäc Vaên Phoøng Hoäi Ñoàng Quoác Gia Hoøa Bình vaø Phaùt Trieån, Caùc Hoäi Ñoàng Hoaø Bình vaø Phaùt trieån quaän huyeän vaø nhöõng ngöôøi ñeán chuùc möøng. Bí Thö uûy Ban haønh ñoäng Thöù tröôûng Noâng Nghieäp vaø Thuûy lôïi Chuaån Töôùng Khin Maung baùo caùo cho Bí thö thöù nhaát Trung Töôùng Khin Nuynt veà tieán ñoä cuûa coâng trình xaây döïng chuøa; vaø Chuû Tòch Tieåu ban Taøi chính, Thöù Tröôûng Boä vaän taûi ñöôøng saét Thura U Thaung Lwin baùo caùo veà caùc khoaûn tieàn quyeân goùp vaø chi phí xaây döïng chuøa. Sau treân 200 töø vaø danh saùch 17 teân vaø chöùc vuï daøi doøng chuùng ta ñeán ñöôïc tin chính: Bí thö thöù nhaát Trung Töôùng Khin Nuynt vaø caùc boä tröôûng ñaõ nhaän ñöôïc caùc khoaûn quyeân goùp leân ñeán 17.5 trieäu K. Moät caâu môû ñaàu hay hôn seõ vieát nhö sau: Vò töôùng haøng ñaàu Khin Nuynt vaø caùc vieân chöùc ñaõ nhaän ñöôïc 17.5 trieäu Kyat tieàn quyeân goùp ñeå xaây moät ngoâi chuøa môùi taïi khu Mayagon vaøo hoâm qua. 61
- Chöông 8: Môû ñeà Coù theå baïn caûm thaáy phaûi lieät keâ ñuû teân caùc vieân chöùc cao caáp tham döï. Neáu ñuùng nhö vaäy, baïn neân lieät keâ sau khi ñaõ töôøng thuaät tin. Ñöøng nhoài nheùt quaù nhieàu vaøo ñoaïn môû ñaàu Ñieàu quan troïng laø baïn caàn phaûi bieát nhöõng gì thuoäc veà ñoaïn môû ñaàu. Ñieàu cuõng quan troïng khoâng keùm laø phaûi bieát nhöõng gì khoâng thuoäc veà ñoaïn môû ñaàu. Ñöøng nhoài nheùt quaù nhieàu yù hoaëc caùc chi tieát khoâng quan troïng laém vaøo ñoaïn môû ñaàu, coù theå noùi ñeán sau ñoù trong baøi. Baïn khoâng caàn phaûi ñöa taát Lieät keâ teân tuoåi caùc caû 5 chöõ W vaø chöõ H vaøo ñoaïn môû ñaàu; Moät vaøi trong soá nhöõng chöõ naøy coù theå ñeå xuoáng ñoaïn thöù vieân chöùc sau nhì hay thöù ba. phaàn tin töùc Haõy xem ñoaïn môû ñaàu sau treân moät tôø baùo tieáng Anh cuûa Thaùi veà vaán ñeà ngoaïi hoái. Nhö chuùng ta ñaõ ñeà caäp ñeán tröôùc ñaây, ñaây laø moät thoaû thuaän möôïn ngoaïi teä cuûa nöôùc ngoaøi ñeå oån ñònh ñoàng tieàn trong nöôùc. Thaùi Lan vaø Nhaät Baûn seõ kyù keát moät thoaû thuaän sô boä veà moät taøi khoaûn trò giaù 3 Tyû Ñoâ la Myõ ( 135 trieäu bahts) trong khuoân khoå hieäp ñònh trao ñoåi tieàn teä khi hai boä tröôûng taøi chính gaäp gôõ taïi Honolulu beân leà cuoäc hoïp cuûa Ngaân Haøng Phaùt Trieån chaâu aù vaøo tuaàn tôùi. Vieäc thoaû thuaän seõ ñöôïc caùc boä tröôûng kyù keát taïi Honolulu trong cuoäc hoïp cuûa Ngaân haøng coù quan troïng laém khoâng? Tin chính coù phaûi laø rieâng veà thoaû thuaän hay khoâng? Muïc ñích cuûa thoaû thuaän laø gì? Thoâng taán xaõ AP ñöa tin naøy moät caùch roõ raøng vaø vaén taét: Thaùi Lan vaø Nhaät Baûn ñaõ ñaït ñöôïc thoaû thuaän toång quaùt veà moät taøi khoaûn trao ñoåi tieàn teä trò giaù 3 tyû Ñoâ La Myõ ñeå oån ñònh ñoàng Baht. 62
- Chöông 8: Môû ñeà Coù gì khaùc ôû ñaây? Moät ñoaïn môû ñeà hay khoâng nhöõng coù thoâng tin maø coøn haáp daãn nöõa. Môû ñeà khoâng nhöõng chæ chöùa ñöïng tin quan troïng nhaát, maø coøn, neáu ñöôïc, cho ñoäc giaû thaáy taïi sao dieãn bieán naøy khoâng gioáng vôùi caùc dieãn bieán khaùc. Coù phaûi taát caû moïi tai naïn ñaâm xe ñeàu gioáng nhau? Khoâng. Haõy suy nghó ñeán ñieåm: tai naïn baïn saép vieát khaùc vôùi caùc tai naïn khaùc nhö theá naøo? Ñöa ñieåm ñoù vaøo ñoaïn môû ñaàu. Thay vì vieát: Moät chieác xe buyùt chôû haønh khaùch ñaõ bò laät ngay beân ngoaøi Rangoon trong moät traän möa lôùn hoâm qua, khieán cho ba ngöôøi bò thieät maïng. Haõy nghó xem coù neân vieát: Moät chieác xe buyùt chôû haønh khaùch ñaõ bò laät ngay beân ngoaøi Rangoon trong moät traän möa lôùn hoâm qua, khieán cho ba phuï nöõ coù tuoåi bò thieät maïng. Ba baø luùc ñoù ñang treân ñöôøng veà nhaø sau khi döï ñaùm tang moät ngöôøi thaân. Vaøi caùch môû ñeà Muoán bieát xem môû ñeà nhö theá naøo, haõy töï hoûi: * Ai laøm gì cho ai? * Caâu chuyeän naøy thöïc söï laø veà gì? * Taïi sao laïi vieát veà caâu chuyeän naøy? * Ñieåm ñaùng löu yù nhaát cuûa dieãn bieán ñoù laø gì? * Ñoäc giaû muoán bieát nhöõng vaán ñeà gì nhaát veà caâu chuyeän * Ñieàu gì trong söï kieän naøy aûnh höûông nhaát ñeán ñoäc giaû? * Neáu baïn vieát veà moät baøi dieãn vaên, haõy töï hoûi: ai noùi gì vôùi ai? * Neáu baïn vieát veà moät cuoäc hoïp, haõy töï hoûi: ñaõ coù haønh ñoäng gì? 63
- Chöông 8: Môû ñeà Vieát ñoaïn môû ñeà khoâng deã nhö theå theo saùt töøng böôùc moät coâng thöùc. Ai (Who)khoâng nhaát thieát phaûi luoân luoân ñi theo saùt “vaán ñeà gì” (What). Ñieàu naøy tuøy thuoäc vaøo dieãn bieán xaåy ra. Neáu ñoù laø moät tai naïn xe hôi vaø boán ngöôøi ñaõ bò thöông, ñoaïn môû ñeà coù theå laø: Boán ngöôøi ñaõ bò thieät maïng hoâm qua khi moät chieác xe hôi bò troâi tuoät khoûi moät ñoaïn ñöôøng ngaäp nöôùc trong thaønh phoá Hoà Chí Minh. Neáu tai naïn xaåy ra vì luït loäi, ñoaïn môû ñeà coù theå laø: Möa lôùn vaø luõ ñaõ cuoán troâi moät chieác xe hôi khoûi moät con ñöôøng trong thaønh phoá Hoà Chí Minh hoâm qua, khieán cho boán ngöôøi bò thieät maïng. Neáu coù moät vieân chöùc haøng ñaàu trong xe, ñoaïn môû ñeà seõ chuù troïng ñeán chöõ Who (ai) Thöù tröôûng taøi chính, oâng XXX, ñaõ bò thieät maïng trong moät tai naïn xe hôi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh hoâm qua. Neáu ñòa ñieåm xaåy ra tai naïn khaùc thöôøng, baïn neân chuù troïng ñeán Where (ôû ñaâu) Moät chieác xe hôi ñaâm vaøo moät ngoâi chuøa noåi tieáng taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh hoâm qua sau khi ngöôøi laùi xe bò laïc tay laùi. Baïn phaûi töï nghó xem khía caïnh naøo cuûa dieãn bieán laø quan troïng nhaát. Choïn ‘goùc caïnh’ Ñoâi khi khoâng coù caùch duy nhaát naøo ñöôïc coi laø ñuùng ñeå baét ñaàu moät caâu chuyeän. Coù theå coù nhieàu ñieåm cuøng ñaùng löu yù, hay nhieàu ‘goùc caïnh’ coù theå choïn cho caâu chuyeän. Thí duï, baïn tham döï moät cuoäc hoïp baùo cuûa boä tröôûng taøi chính. Neáu oâng ñoïc moät baøi dieãn vaên loan baùo moät chính saùch quan troïng naøo ñoù, taát nhieân baïn baét ñaàu caâu chuyeän ôû ñieåm ñoù. Nhöng laàn naøy, oâng khoâng noùi ñieàu gì ñaëc bieät noåi baät hay môùi meû. Baïn 64
- Chöông 8: Môû ñeà coù theå choïn vieát veà nhieàu khiaù caïnh khaùc nhau maø oâng ñaõ noùi tôùi. Baïn coù theå baét ñaàu vôùi söï laïc quan cuûa oâng veà ñaø taêng tröôûng GDP cho naêm tôùi. Hoaëc caùc nhaän xeùt cuûa oâng veà kieåm soaùt laïm phaùt, Hoaëc veà giao thöông vôùi Trung Quoác. Baát cöù goùc caïnh naøo vöøa keå cuõng coù theå laøm cho caâu chuyeän hay. Hoaëc neáu baïn vieát veà dòch soát reùt buøng phaùt taïi bieân giôùi Thaùi-Myanmar, baïn coù theå vieát töø quan ñieåm cuûa naïn nhaân beänh soát reùt, hay cuûa caùc baùc só vaø nhaân vieân cöùu trôï ñang tìm caùch chaën ñöùng ñaø laây lan cuûa dòch beänh., hoaëc cuûa caùc nhaø khoa hoïc ñang nghieân cöùu veà caên beänh ñeå tìm moät phöông Moãi aán phaåm naøy thuoác chöõa trò soát reùt höõu hieäu hôn. ñeàu ñem laïi moät goùc caïnh khaùc nhau Khi baïn ñang tìm caùch quyeát ñònh neân môû ñaàu vôùi goùc caïnh naøo, moät trong caùc caâu hoûi baïn phaûi töï hoûi laø: Ai thöïc söï laø ñoäc giaû cuûa baùo mình? Hoï coù phaûi laø caùc ñoäc giaû thuoäc loaïi ñaïi chuùng? Caùc ñoäc giaû hoïc thöùc? Chuyeân gia? Ngöôøi nöôùc ngoaøi? Haõy choïn goùc caïnh ñaùng löu yù nhaát vaø ñaùng noùi nhaát cho nhöõng ñoäc giaû ñaëc bieät cuûa baïn. 65
- Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän CHÖÔNG 9: SAÉP XEÁP CAÂU CHUYEÄN Sau khi baïn choïn ñöôïc ñieåm môû ñeà roài, baïn coù theå goït duõa phaàn coøn laïi cuûa caâu chuyeän. Baïn ñaõ cho ñoäc giaû bieát veà ñieåm chính hay goùc caïnh chính cuûa caâu chuyeän. Baây giôø baïn seõ giaûi thích. Thaân baøi phaûi boå sung cho ñoaïn môû ñeà. Nhö theá naøo? Baèng caùch naøo? Vôùi caùc chi tieát, lôøi trích daãn vaø boái caûnh caâu chuyeän. Nhöng vieát theo thöù töï naøo? Caùc baøi vieát hay laø trình baày caùc döõ kieän moät caùch hôïp lyù. Nhöõng gì baïn vieát trong moãi ñoaïn seõ gôïi leân nhöõng caâu hoûi trong trí baïn ñoïc. Baïn neân traû lôøi caùc caâu hoûi ñoù trong ñoaïn sau. Taát caû caùc caâu traû lôøi seõ cho baïn thaáy baïn phaûi vieát nhöõng gì tieáp theo. Keát hôïp nhöõng ñieàu ghi cheùp vaø suy nghó cuûa baïn Tröôùc khi baét ñaàu vieát, haõy suy nghó veà ñeà taøi chính hay khía caïnh chính cuûa caâu chuyeän. Roài suy nghó tieáp veà caùc ñieåm chính maø baïn muoán vieát veà ñeà taøi hay khía caïnh ñoù. Lieät keâ taát caû theo thöù töï quan troïng. Haõy thöû laøm ñieàu naøy tröôùc khi nhìn vaøo nhöõng ñieàu baïn ghi cheùp. Coù theå baïn coøn nhôù ñöôïc nhieàu ñieåm quan troïng. Tieáp ñaáy xem laïi nhöõng ñieàu baïn ghi cheùp, caùc taøi lieäu hay baêng ghi aâm ñeå xem baïn coù queân gì khoâng. Nhìn vaøo caùc chi tieát vaø tìm lôøi trích baïn muoán vieát vaøo baøi ñeå minh hoïa cho caùc ñieåm chính. Baïn khoâng caàn phaûi vieát veà taát caû moïi chi tieát. Caùc phoùng vieân gioûi bieát choïn caùc chi tieát hay nhaát. Bieát phaûi loaïi boû nhöõng chi tieát naøo laø ñieàu quan troïng khoâng keùm gì vieäc bieát phaûi giöõ laïi caùc chi tieát naøo. 66
- Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän Caùc tin thôøi söï Moãi quoác gia ñeàu coù caùc caâu chuyeän lòch söû veà thôøi laäp quoác, veà caùc vò anh huøng hoaëc veà nguoàn goác caùc taäp tuïc vaên hoùa naøo ñoù. Khi chuùng ta vieát veà caùc ñeà taøi naøy, chuùng ta baét ñaàu töø khôûi ñieåm, vaø keát thuùc vôùi keát quûa hay dieãn bieán quan troïng nhaát. Nhieàu tieåu thuyeát cuõng vieát theo caùch naøy. Tuy nhieân, tin thôøi söï laïi vieát theo caùch ngöôïc haún laïi. Caùc ñoäc giaû muoán bieát ngay laäp töùc nhöõng gì ñaõ xaåy ra. Caáu truùc cuûa tin thôøi söï ñöôïc goïi laø ‘kim töï thaùp loän ngöôïc’, hay tam giaùc loän ngöôïc. Tin tøc quan träng nhÊt hay ®¸ng l-u ý nhÊt (®Ò tµi chÝnh). C¸c ®iÓm quan träng nhÊt cña 5 ch÷ W vµ ch÷ H C¸c chi tiÕt hay lêi trÝch dÉn gi¶i thÝch. HoÆc cho biÕt thªm chi tiÕt vÒ c©u më ®Çu Néi dung v/® hoÆcbèi c¶nh vÒ sù kiÖn ë ®Çu bµi C¸c th«ng tin bæ sung kh¸c. Chi tiÕt, trÝch dÉn, Bèi c¶nh v.v C¸c ®Ò tµi kÐm quan träng Kim töï thaùp naøy roäng nhaát ôû treân ñaàu. Caøng ñi xuoáng, kim töï phaùp haøng heïp ñi, roài ñeán muõi nhoïn. Ñieàu naøy coù nghóa laø caùc yeáu toá quan troïng nhaát cuûa caâu chuyeän ñöôïc ñaët leân ñaàu, roài ñeán caùc yeáu toá 67
- Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän keùm quan troïng hôn vaø caâu chuyeän keát thuùc vôùi caùc yeáu toá ít quan troïng nhaát. Thoâng thöôøng ñoaïn môû ñaàu traû lôøi cho caâu hoûi quan troïng nhaát trong caùc caâu hoûi cô baûn veà caâu chuyeän-5 chöõ W vaø chöõ H. Ñoaïn thöù nhì cho bieát caùc chi tieát hay boái caûnh veà ñoaïn môû ñaàu. Tieáp theo laø caùc tin töùc boå sung cho ñoaïn môû ñaàu: caùc caâu trích daãn, chi tieát vaø boái caûnh. Sau khi baïn ñaõ vieát taát caû caùc tin töùc veà ñeà taøi chính, baïn vieát veà caùc ñeà taøi phuï, keùm quan troïng hôn. Nhöõng lôøi trích daãn thöôøng gaây chuù yù cho ñoäc giaû, vaäy neân ñeå caùc caâu naøy ôû gaàn ñaàu baøi. Taïi sao phoùng vieân laïi duøng caáu truùc kim töï thaùp loän ngöôïc? Ñoäc giaû khoâng coù ñuû thì giôø ñoïc heát taát caû moïi tin. Thoâng thöôøng hoï chæ ñoïc vaøi ñoaïn ñaàu. Vì vaäy baïn neân cho hoï bieát caùc tin quan troïng nhaát ngay laäp töùc. Neáu hoï muoán ñoïc theâm chi tieát, hay coù thì giôø hoï coù theå ñoïc saâu theâm vaøo baøi. Nhöõng thoùi quen laâu Cuõng nhö vaäy, nhieàu baùo khoâng coù nhieàu choã ñeå ñôøi khoù coù theå taïo ñaêng tin. Caùc chuû bieân phaûi caét bôùt baøi vieát ñeå ñuû ra ñöôïc nhöõng choã ñaêng. Caùch deã nhaát ñeå caét xeùn caâu chuyeän laø tin thöïc söï caét ñoaïn cuoái cuøng. Vì vaäy ñaët caùc chi tieát keùm quan troïng nhaát xuoáng cuoái baøi. Haõy xem xeùt ñeán vaøi tin thôøi söï hay. Tin sau ñaây chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông 3, cho thaáy caùc thoâng tin ñöôïc duøng chính xaùc vaø baùm saùt ñeà taøi suoát baøi, khoâng thöøa chöõ hay thöøa chi tieát: 68
- Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän Coâng nhaân may Campuchia khoán khoå Moät lôøi tuyeân boá roõ raøng, giaûn dò veà PHNOM PENH, Cambodia (AP)- Tình traïng suy nhöõng gì ñaõ xaåy ra, thoaùi kinh teá taïi Hoa Kyø ñaõ laøm cho ít nhaát 12 xöôûng Ñoïan môû ñaàu cho may taïi Campuchia phaûi taïm ñoùng cöûa trong naêm thaáy tin quan troïng nay. Boä tröôûng thöông maïi Cham Prasidh cho bieát nhaát-vieäc ñoùng cöûa 12 nhaø maùy. Lôøi vaøo hoâm qua. tuyeân boá ñöïôc xaùc Coù tôùi 3000 coâng nhaân bò taïm nghæ vieäc vaø coù theå ñònh coù xuaát xöù töø boä seõ coù theâm ngöôøi bò maát vieäc neáu tình hình khoâng tröôûng thöông maïi vì ngöôøi vieát baøi khoâng ñöôïc caûi thieän, oâng noùi. theå töï mình bieát ñöïôc Theâm vaøo ñoù, haøng ngaøn ngöôøi khaùc ñang phaûi caùc chi tieát ñoù. giaûm giôø laøm vì nhieàu xöôûng trong toång soá 200 Caâu traû lôûi cho ñieåm xöôûng may phaûi caét bôùt giôø laøm theâm vaø chuyeån giôø Thì sao?: Ñaây laø laøm töø hai ca xuoáng coøn moät ca, oâng boä tröôûng naøy caùch thöùc dieãn ñaït söï noùi vaäy. kieän naøy aûnh höôûng ñeán ngöôøi daân ra ‘Caùc vaán ñeà kinh teá taïi Hoa Kyø khieán chuùng toâi sao. Taïi sao ngöôøi ta raát lo ngaïi cho caû hoaït ñoäng cuûa caùc xöôûng may laãn laïi chuù yù vieäc laøm cuûa coâng nhaân’, oâng noùi. ñeán baøi vieát naøy. Coâng nghieäp may maëc taïi Campuchia söû duïng Moät lôøi trích daãn laøm 200.000 coâng nhaân, vôùi löông boång trung bình laø 40 roõ theâm cho ba ñoaïn ñoâ la Myõ moät thaùng. Treân 80 phaàn traêm haøng saûn ñaàu cuûa caâu chuyeän. xuaát ñöôïc xuaát sang Hoa Kyø ñeå baùn leû. Noù cho ta thaáy roõ raøng oâng boä tröûông OÂng Boä Tröôûng noùi: Nay ñaõ quaù nöûa naêm maø ñaõ noùi gì. Noù ñeà caäp Campuchia môùi giao ñöôïc khoâng ñaày 40% quota ñeán caû hai ñieåm: nhaø maùy vaø neàn haøng may xuaát khaåu cuûa naêm nay sang Hoa Kyø, kinh teá Hoa Kyø. trong khi ñoù naêm ngoaùi, toaøn boä quota haøng may xuaát khaåu sang Hoa Kyø ñaõ ñöôïc giao xong xuoâi vaøo Boái caûnh vaø toøan caûnh coâng nghieäp cuoái thaùng saùu. may cuûa Campuchia Sau ñaây laø tin treân tôø Cambodia daily (Nhaät baùo vaø neàn kinh teá Hoa Campuchea), cuûa sinh vieân toát nghieäp IMMF Kay Kyø coù lieân quan theá naøo vôùi nhau. Kimsong. Taøi xeá taéc xi baát maõn chaën ñöôøng 6A Moät laàn nöõa, lôøi moâ Khoaûng 20 taøi xeá taéc xi do baát maõn tröôùc luaät taû roõ raøng vaø giaûn dò môùi cuûa thaønh phoá khoâng cho hoï vaøo Phnompenh, veà nhöõng gì ñaõ xaåy ñaõ chaën moät khuùc ñöôøng treân Quoác Loä 6A hoâm thöù ra, cuøng vôùi haäu quûa: naïn keït xe. Ba, gaây keït xe trong moät tieáng ñoàng hoà. 69
- Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän Caùc chi tieát veà Saùu xe cöùu hoaû ñaõ ñöôïc phaùi ñeán ñeå giaûi taùn caùc ñoïan môû ñaàu. Moät taøi xeá naøy. Hoï caõi vaõ vôùi caûnh saùt vaø caùc nhaân vieân laàn nöõa, roõ raøng vaø chính quyeàn khaùc ñang tìm caùch ngaên khoâng cho xe giaûn dò. cuûa hoï vaøo trong thaønh phoá. Thöù ba vöøa roài laø ngaøy ñaàu tieân aùp duïng luaät caám xe taéc xi vaøo trong thaønh phoá töø caùc tænh phía Baéc. Boái caûnh. Trong Caùc vieân chöùc cho bieát leänh caám naøy nhaèm giaûm caâu chuyeän tröùôc, bôùt naïn uøn taéc giao thoâng vaø laøm cho thaønh phoá ñeïp boái caûnh ñöïôc ñaët ôû hôn. cuoái baøi. Taïi ñaây, boái caûnh phaûi ñöïôc Taéc xi nay phaûi ñaäu tröôùc chôï Prek Leap, khoaûng ñaët leân treân vì neáu 5 km beân ngoaøi thaønh pho,á vaø ñoå khaùch xuoáng ñeå khoâng bieát ngay cuoäc khaùch ñi tieáp baèng xe buyùt vaøo Phnompenh. tranh caõi laø vì vaán Taøi xeá taéc xi noùi: ñieàu naøy baát coâng vì coâng ty ñeà gì, ñoäc giaû seõ vaän taûi Ho Wah Genting cuûa Malaysia ñöôïc caáp giaáy khoâng hieåu caâu pheùp chaïy xe buyùt töø Phnompenh ñeán Prek Leap vaø chuyeän. töø Prek Leap ra caùc tænh. ‘Neáu Ho Wah ñöôïc pheùp laøm nhö vaäy thì chuùng toâi, caùc taøi xeá taéc xi, khoâng coøn kieám tieàn ñöôïc nöõa vì haønh khaùch seõ xuoáng xe buyùt naøy ñeå leo leân xe buyùt khaùc’ Houn Hak, moät taøi xeá taéc xi chuyeân chôû Quan ñieåm cuûa haønh khaùch qua laïi Kompong Cham, noùi. phiaù taøi xeá taéc xi, vôùi trích daãn lôøi moät Sin Phearom, Phuï taù quaûn lyù cho coâng ty Ho Wah taøi xeá noùi, taøi xeá taéc xi khoâng neân can thieäp vaøo coâng vieäc laøm aên cuûa Ho Wah vì coâng ty naøy ñaõ ñöôïc giaáy pheùp cuûa Boä Coâng Chính vaø thaønh phoá ñeå chaïy caùc xe buyùt ñoù. OÂng coøn noùi coâng ty oâng ñaõ coá gaéng gíuùp taøi xeá Quan ñieåm cuûa taéc xi ñòa phöông baèng caùch giaûm bôùt caùc chuyeán xe phiaù coâng ty xe buùyt, töø Prek Leap ñeán caùc tænh, töø 12 chuyeán xuoáng coøn 7 vôùi trích daãn lôøi cuûa chuyeán moãi ngaøy. moät ñaïi dieän coâng ty. ‘Neáu chuùng toâi khoâng ñaàu tö ôû ñaây ñöôïc, chuùng toâi seõ ra ñi vaø noùi vôùi caùc coâng ty baïn ñöøng vaøo ñaàu tö nöõa’. Sin Phearom noùi. 70
- Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän Nhem Saran, Giaùm ñoác Cuïc Coâng chính cuûa Quan ñieåm cuûa moät thaønh phoá noùi, taøi xeá taéc xi neân chuù troïng ñeán vieäc phiaù nöõa lieân quan caûi thieän chaát löôïng dòch vuï cuûa hoï thay vì traùch cöù ñeán caâu chuyeän. coâng ty Ho Wah Vieäc söû duïng ba lôøi trích daãn naøy laøm ‘Toâi cho raèng ngöôøi daân choïn ñi xe buyùt cuûa Ho cho caâu chuyeän soáng Wah vì hoï ñöôïc an toaøn, xe coù maùy laïnh vaø thoaûi ñoäng hôn leân vaø maùi’, oâng noùi. khieán cho ñoäc giaû Vieát veà hôn moät ñeà taøi chính caûm nhaän ñöôïc thaùi ñoä vaø tình caûm cuûa Nhieàu tin chæ coù moät ñeà taøi. Tuy nhieân, ñoâi khi nhöõng ngöôøi ñang moät söï kieän naøo ñoù coù nhieàu döõ kieän quan troïng tranh caõi trong caâu khoâng keùm gì nhau. chuyeän. Chaúng haïn khi cô quan laäp phaùp thoâng qua hai boä luaät: moät veà gia taêng thueá, luaät kia veà vieäc caám treû em laøm vieäc. Caû hai ñeàu quan troïng. Neáu baïn ñöa caû hai yeáu toá vaøo ñoaïn môû ñaàu, nöûa treân coù theå laø veà thueá, nöûa sau chuù troïng ñeán vieäc haïn ñònh tuoåi taùc laøm vieäc. Chaúng haïn: Quoác Hoäi hoâm nay ñaõ thoâng qua caùc boä luaät gia taêng thueá lôïi töùc vaù caám duøng treû em lao ñoäng. Tuy nhieân trong thaân baøi baïn phaûi ñeå caùc chi tieát coù lieân quan vôùi nhau vaøo cuøng moät choã. Noùi ñeán taát caû moïi yeáu toá lieân quan ñeán thueá tröôùc. Tieáp ñaáy, trình baày veà luaät caám treû em lao ñoäng. Neáu baøi vieát cuûa baïn nhaåy töø yeáu toá naøy sang yeáu toá khaùc giöõa hai yeáu toá, ñoäc giaû seõ bò laãn loän. Phoùng söï Haàu heát caùc tin thôøi söï ñöôïc vieát theo caáu truùc kim töï thaùp loän ngöôïc, trong khi ñoù, coù nhieàu caùch khaùc nhau ñeå vieát moät baøi phoùng söï. Ñoaïn sau ñaây cho thaáy caùch thoâng thöôøng nhaát: 71
- Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän Thí duï roõ Giai M« t¶ vÒ mét Môû ñaàu raøng veà sù kiÖn hay tho¹i moät ngöôøi hoÆc hoÆc ®Þa ®iÓm Ñoaïn vieát veà chuû ñeà. Caâu chuyeän laø veà vaán ñeà gì Toaøn caûnh: Dieãn bieán naøy hay tình hình naøy aûnh höôûng ra sao ñeán ngöôøi daân. Coù bao nhieâu ngöôøi khaùc ôû vaøo cuøng hoaøn caûnh? v.v.. Boái caûnh: Nguyeân nhaân gaây ra söï kieän naøy? Nhöõng gì ñaõ xaåy ra khieán cho söï coá ñoù trôû thaønh nhö baây giôø? v.v.. Nhöõng lôøi giaûi thích khaùc: Caùc quan ñieåm khaùc nhau veà söï kieän naøy laø gì? v.v.. Thaân baøi Chi tieát, lôøi trích daãn v.v..veà thí duï, giai thoïai hay nhöõng gì moâ taû trong ñoaïn môû ñeà, vaø caùc yeáu toá khaùc nöõa veà caâu chuyeän. Lôøi trích daãn maïnh, giai thoïai hay lôøi tuyeân boá Keát cuïc coù lieân quan ñeán ñoaïn môû ñaàu cuûa caâu chuyeän. Phoùng söï thöôøng duøng hình thöùc môû ñeà giaùn tieáp. Ngöôøi vieát thöôøng baét ñaàu baèng caùch chuù troïng tôùi moät ngöôøi naøo ñoù ñang phaûi ñoái phoù vôùi moät vaán ñeà gioáng nhö cuûa nhieàu ngöôøi khaùc. Ñoù laø vì ñoäc giaû coù theå hieåu ñöïôc tình huoáng vaø kinh nghieäm cuûa moät ngöôøi hôn laø moät lôøi tuyeân boá veà moät tình hình toång quaùt naøo ñoù. Ngöôøi ñöôïc noùi ñeán ñöôïc duøng laøm thí duï hay laø minh chöùng cho moät tình huoáng naøo ñoù. Moät hình thöùc thoâng thöôøng khaùc ñeå môû ñaàu laø veõ ra quang caûnh cuûa caâu chuyeän, coù theå baèng caùch moâ taû vaên hoa ñòa ñieãm xaåy ra caâu chuyeän. 72
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học