Xem mẫu
- Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc Phaàn I: NHÖÕNG ÑIEÀU CÔ BAÛN CUÛA NGAØNH BAÙO CHÍ CHÖÔNG 1: PHOÙNG VIEÂN VAØ TIN TÖÙC Vai troø cuûa ngöôøi phoùng vieân Phoùng vieân laø nhöõng ngöôøi giöõ moät trong nhöõng coâng vieäc quan troïng nhaát trong baát cöù moät xaõ hoäi naøo. Hoaøn caûnh laøm vieäc cuûa caùc phoùng vieân khaùc nhau tuøy töøng quoác gia. Taïi moät vaøi nöôùc, chính phuû hay caùc chính ñaûng laøm chuû ngaønh truyeàn thoâng. Taïi moät soá nöôùc khaùc, caùc caù nhaân hay coâng ty laøm chuû. Taïi nhieàu nöôùc, ngaønh truyeàn thoâng goàm caû hai loaïi. Nhöng cho duø hoaøn caûnh cuûa hoï ra sao ñi nöõa, thì taát caû caùc phoùng vieân gioûi ñeàu coù cuøng chung moät muïc ñích cô baûn. Hoï cung caáp cho ngöôøi ñoïc nhöõng tin töùc caàn thieát ñeå hieåu veà theá giôùi chung quanh vaø ñeå ñi ñeán caùc quyeát ñònh trong ñôøi. Ngöôøi ñoïc döïa vaøo caùc phoùng vieân ñeå bieát tin töùc veà Ngöôøi daân troâng coäng ñoàng cuûa hoï, veà chính phuû, thöông nghieäp, theå caäy vaøo chuùng ta thao, söùc khoeû v.v... Vôùi caùc tin töùc ñoù, ngöôøi ñoïc quyeát ñònh neân xem nhöõng gì treân truyeàn hình, aên uoáng nhöõng gì, mua xe gaén maùy loaïi gì, cho con caùi ñi hoïc ôû ñaâu, boû phieáu cho ai trong cuoäc tuyeån cöû saép tôùi, vaø hôn theá nöõa. Thænh thoaûng, nhöõng tin naøy mang tính chaát soáng coøn. Moät chính trò gia Thaùi Lan cho raèng cô quan döï baùo thôøi tieát ñaõ khoâng kòp thôøi thoâng baùo cho daân laøng ôû moät tænh mieàn Baéc bieát raèng saép coù baõo, khieán cho 30 ngöôøi boû maïng vì luït. Theo oâng caùc nhaø döï baùo thôøi tieát caàn ñeán caùc phöông tieän truyeàn 1
- Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc thoâng ñeå loan ñi nhöõng tin töùc cuûa hoï moät caùch nhanh choùng vaø höõu hieäu cho moïi ngöôøi cuøng bieát. Vì nhieàu ngöôøi thöôøng ñoïc hay nghe caùc tin cuûa hoï cho neân caùc phoùng vieân caàn phaûi toû ra coù traùch nhieäm. Traùch nhieäm ñaàu tieân cuûa moät phoùng vieân gioûi laø traùch nhieâm ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Haõy xem xeùt ñeán caùc ñònh nghóa sau ñaây cuûa caùc phoùng vieân Vieät Nam, Campuchia, Thaùi Lan, Laøo vaø Myanmar taïi moät cuoäc hoäi thaûo veà tin töùc ñöôïc toå chöùc gaàn ñaây. Ñöôïc hoûi: ‘vai troø cuûa phoùng vieân laø gì?’, hoï ñaõ traû lôøi: * Töôøng thuaät söï thaät. * Baéc caàu giöõa chính phuû vaø ngöôøi daân * Thoâng baùo cho ngöôøi daân bieát veà caùc vaán ñeà môùi * Giaùo duïc, giaûi trí, giaûi thích * Baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân Caùc phoùng vieân naøy ñoàng yù raèng coâng vieäc cuûa hoï laø cho ngöôøi daân bieát tin töùc chính xaùc vaø kòp thôøi. Hoï cuõng noùi hoï vieát tin cho ngöôøi ñoïc. Taàm quan troïng cuûa ñoäc giaû Raát nhieàu phoùng vieân queân maát ñoäc giaû. Thay vaøo ñoù, hoï vieát baøi ñeå laøm vöøa loøng chuû bieân hay nguoàn cung caáp tin cuûa hoï, nhöõng ngöôøi hoï döïa vaøo ñeå laáy tin vieát baøi, keå caû caùc vieân chöùc chính phuû. Nhieàu phoùng vieân coù haønh ñoäng nhö vaäy vì hoï gaëp chuû bieân vaø nhöõng ngöôøi cung caáp tin cho hoï haøng ngaøy. Hoï muoán laøm vöøa loøng nhöõng ngöôøi naøy. Nhöng khi caùc phoùng vieân vieát baøi cho chuû bieân vaø nhöõng ngöôøi cung caáp tin, hoï hay coù thoùi quen bao goàm caû nhöõng chi tieát chæ nhöõng giôùi naøy quan taâm ñeán. Nhieàu ñoäc giaû khoâng hieåu noåi baøi cuûa hoï. Hoaëc 2
- Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc caùc baøi vieát cuûa caùc phoùng vieân ñoù khoâng coù nghóa lyù gì ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa baïn ñoïc. Caùc phoùng vieân gioûi khoâng bao giôø queân raèng hoï vieát cho ai. Moät nhaät baùo coù soá phaùt haønh lôùn - chaúng haïn nhö baùo Thai Rath taïi Thaùi Lan - coù nhieàu loaïi ñoäc giaû, ñoù laø caùc vieân chöùc haøng ñaàu trong chính phuû, caùc thöông gia giaàu coù, taøi xeá taéc xi, ngöôøi baùn haøng rong. Baùo Thai Rath töôøng thuaät veà nhieàu vaán ñeà chính trò, kinh teá, xaõ hoäi khaùc nhau. Caùc phoùng vieân cuûa baùo naøy coá gaéng vieát moät caùch roõ raøng vaø ñôn giaûn ñeå taát caû ñoäc giaû ñeàu hieåu caâu chuyeän. Maët khaùc, caùc phoùng vieân cuûa nhöõng taïp chí vaên hoùa phoå thoâng vaø giaûi trí - chaúng haïn nhö tôø Tuosanavadei Pracheaprey taïi Campuchia - bieát raèng nhieàu ñoäc giaû cuûa hoï coøn treû vaø ñeå yù nhieàu ñeán thôøi trang, aâm nhaïc vaø caùc ngoâi sao maøn aûnh. Vì theá hoï chuù troïng ñeán caùc ñeà taøi naøy, vaø vieát veà caùc ñeà taøi ñoù moät caùch dí doûm. Hoï khoâng chuù troïng ñeán chính trò hay chính phuû. Caùc phoùng vieân gioûi bieát raèng hoï phaûi bieát keå chuyeän kheùo. Neáu hoï khoâng trình baày caùc tin töùc cuûa hoï moät caùch kheùo leùo thì ngöôøi ñoïc seõ khoâng ñoïc baøi cuûa hoï vaø coù theå seõ mua baùo khaùc. Phaåm chaát cuûa ngöôøi phoùng vieân gioûi Theo nhöõng ngöôøi tham gia hoäi thaûo thì moät ngöôøi phoùng vieân gioûi caàn coù nhöõng phaåm chaát sau: * Hoûi nhieàu caâu hoûi * Bieát caân ñoái vaø coâng baèng * Ñaùng tin caäy vaø coù traùch nhieäm vôùi ñoäc giaû * Laáy tin töø nhieàu nguoàn tin vaø kieåm chöùng caùc tin cuûa hoï * Chaân thaät vaø khoâng ñaùnh caép tin cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng khaùc 3
- Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc Taát caû ñeàu ñuùng. Caùc phoùng vieân gioûi cuõng ñeàu coù tính toø moø. Hoï luoân luoân muoán bieát söï vieäc xoay vaàn ra sao, vaø luùc naøo cuõng theo doõi tin töùc. Hoï ñeå yù quan saùt. Hoï nhaän ra nhöõng ñieåm khaùc thöøông treân ñöôøng phoá maø nhöõng ngöôøi khaùc khoâng ñeå yù. Hoï bieát laéng nghe, nhöng nghe moät caùch thaän troïng. Hoï khoâng chaáp nhaän moät ñieàu gì ñoù laø ñuùng chæ vì giôùi chöùc chính quyeàn noùi laø ñuùng. Hoï ñoäc laäp. Hoï khoâng ñeå cho nhöõng ngöôøi khaùc lôïi duïng hoï vaøo lôïi ích rieâng. Hoï tìm bieát caû hai maët cuûa vaán ñeà vaø kieåm tra laïi xem tin cuûa hoï coù thöïc söï chính xaùc hay khoâng. Caùc phoùng vieân gioûi raát coù kyû luaät: Hoï khoâng ñeå cho mình bò maát taäp trung ñeå coù theå vieát xong baøi kòp vôùi kyø haïn. Khi coù caùc chöôùng ngaïi vaät, hoï khoâng boû cuoäc. Hoï tìm caùch khaùc ñeå bieát söï thaät. Hoï chæ vieát veà söï thaät vì ñoù laø ñieàu ñoäc giaû cuûa hoï muoán bieát vaø caàn bieát; hoï khoâng ñöa yù kieán rieâng vaøo trong baøi. Nhieàu phoùng vieân gioûi cuõng raát coù loøng thöông ngöôøi. Hoï khoù chòu khi thaáy ngöôøi naøy aùp böùc ngöôøi kia. Hoï caûm nhaän nhöõng thoáng khoå cuûa nhöõng ngöôøi khaùc vaø hieåu nhöõng vaán ñeà cuûa ngöôøi khaùc. Hoï muoán vieát veà nhöõng vaán ñeà ñoù ñeå theá giôùi bieát ñeán vaø coù bieän phaùp giaûi quyeát. Theá naøo laø tin töùc? Coâng vieäc cuûa phoùng vieân laø ‘laáy tin’. Nhöng trong moät ngaøy coù bieát bao nhieâu söï kieän xaåy ra. Khoâng phaûi taát caû ñeàu ñaùng töôøng thuaät. Nhö vaäy, nhöõng gì laø tin töùc? Ñoäc giaû muoán bieát vaø caàn bieát nhöõng tin nhö theá naøo? Ñaây laø ñieàu caùc phoùng vieân phaûi quyeát ñònh haøng ngaøy. Tröôùc khi saên tin veà moät vaán ñeà naøo ñoù, hoï töï hoûi: ‘ñaây coù phaûi laø chuyeän ngöôøi ta seõ baøn taùn ñeán hay khoâng?’ vaø ‘ñaây coù phaûi laø tin hoï caàn hay khoâng?’ Tin töùc laø nhöõng döõ kieän quan troïng hay 4
- Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc ñaùng ñeå yù, ñöôïc moät soá ñoâng ngöôøi quan taâm. Nhöõng tin naøy khaùc vôùi nhöõng ñieàu thoâng thöôøng xaåy ra haøng ngaøy. Tin töùc laø nhöõng gì khaùc thöôøng. Moät ñònh nghóa löøng danh veà tin töùc laø: ‘moät con choù caén ngöôøi khoâng phaûi laø tin, nhöng neáu moät ngöôøi caén choù thì ñoù laø tin’. Moät tin treân trang nhaát cuûa nhaät baùo Bangkok Post keå laïi raèng moät Moät tieâu ñeà toát loâi ngöôøi ñaøn oâng bò baét vì oâng ñaõ caén vaøo coå con choù cuûa oâng ta. Ngöôøi naøy muoán chöùng toû oâng laø chuû cuoán söï chuù yù cuûa con choù. Tin töùc cuõng laø nhöõng gì aûnh höûông ñeán nhieàu ngöôøi. Coù theå moät traän luït lôùn phaù hoaïi nhaø cöûa vaø muøa maøng. Coù theå giaù daàu moû taêng, coù nghóa laø chaïy xe gaén maùy seõ toán keùm nhieàu hôn. Thoâng thöôøng nhöõng tin lôùn nhaát laø nhöõng gì aûnh höôûng ñeán moät soá ngöôøi ñoâng ñaûo nhaát. Ñoâi khi, tin töùc chæ laø nhöõng gì nhöõng ngöôøi quan troïng, nhöõng ngöôøi noåi tieáng noùi hoaëc laøm. Caùc phoùng vieân theo saùt caùc vieân chöùc toái cao nhö thuû töôùng, toång thoáng vaø ngoaïi tröôûng. Ñaây laø caùc nhaân vaät quyeàn theá vì vaäy caùc yù kieán cuûa hoï ñöôïc töôøng thuaät roäng raõi hôn yù kieán cuûa ngöôøi daân thöôøng. Moät soá phoùng vieân ñuoåi theo caùc ngoâi sao maøn baïc vaø ca só vì hoï bieát raèng ñoäc giaû cuûa hoï chuù yù ñeán ñôøi soáng cuûa nhöõng ngöôøi giaàu coù, noåi tieáng. Tin töùc coù tính caùch nhaát thôøi. Thoâng thöôøng, tin töùc laø nhöõng gì xaåy ra hoâm nay, khoâng phaûi töø thaùng tröôùc. Ñoäc giaû muoán bieát veà nhöõng gì caäp nhaät nhaát, vaø hoï muoán bieát caøng sôùm caøng toát. Neáu coù ñaùm 5
- Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc chaùy lôùn xaåy ra trong thaønh phoá, moät phoùng vieân truyeàn hình phaûi laäp töùc töôøng thuaät trong baûn tin ngaøy hoâm ñoù. Moät phoùng vieân baùo in phaûi vieát baøi cho aán baûn ra saùng hoâm sau. Tin töùc laø veà nhöõng cuoäc xung ñoät. Xung ñoät gaây xaùo troän cho cuoäc soáng haøng ngaøy. Ngöôøi ta xung ñoät vôùi nhau ñeå tranh daønh ñaát ñai. Caùc chính ñaûng ganh ñua vôùi nhau ñeå naém chính quyeàn. Caùc quoác gia xung ñoät vôùi nhau trong chieán tranh. Tin töùc cuõng laø veà caùc khía caïnh ñòa phöông. Ngöøôi ñoïc muoán bieát veà caùc dieãn bieán xaåy ra ngay taïi choã hoaëc nôi gaàn choã hoï soáng. Moät nhaät baùo taïi Vieân Chaên (Laøo) chuù troïng ñeán moät traän luït gaàn Vieân Chaên. Baùo naøy khoâng chuù yù ñeán luït ôû Baéc Kinh. Ngöôøi ñoïc cuõng muoán bieát veà caùc dieãn bieán aûnh höûông ñeán nhöõng ngöôøi gioáng hoï. Ngöôøi Laøo ñeå yù ñeán nhöõng gì xaåy ra cho nhöõng ngöôøi Laøo khaùc. Moät chieác maùy bay bò rôi ôû Trung Quoác coù theå khoâng ñöôïc baùo chí Laøo töôøng thuaät nhieàu. Nhöng neáu coù ba ngöôøi Laøo treân maùy bay thì ñoù seõ laø moät tin lôùn. Ñoâi khi tin töùc laø nhöõng gì höõu ích. Coù theå laø tin veà caùch kieám vieäc laøm môùi. Hoaëc tin veà caùch taäp theå duïc ñeå giöõ gìn söùc khoûe. Roài coøn coù caùc tin chæ ñeå giaûi trí. Caùc tin naøy goàm coù caùc maåu chuyeän veà suùc vaät, nhöõng haønh ñoäng buoàn cöôøi cuûa ngöôøi naøy hay ngöôøi kia, tieán trieån cuûa vieäc quay moät cuoán phim môùi, vaø cöù theá.v.v.. Khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñònh nghóa ñöôïc tin töùc. Moät phoùng vieân môùi vaøo ngheà coù theå caûm thaáy luùng tuùng khi chuû bieân cuûa anh hay chò ta baûo raèng ‘haõy ra ngoøai ñeå ñem tin veà’. Nhöng vôùi kinh nghieäm, ngöôøi phoùng vieân naøy seõ coù khaû naêng nhaän bieát ngay ñaâu laø tin. 6
- Chöông 2: Tìm nguoàn tin vaø yù töôûng ñeå vieát baøi CHÖÔNG 2: TÌM NGUOÀN TIN VAØ YÙ TÖÔÛNG ÑEÅ VIEÁT BAØI Thoâng thöôøng tin töùc dieãn ra ngay beân ngoaøi cöûa soå cuûa chuùng ta: moät toøa nhaø boác chaùy, caûnh saùt baét keû gian, luït loäi treân ñöôøng phoá sau nhöõng traän möa lôùn. Tuy nhieân, nhieàu tin khoâng roõ reät nhö vaäy. Baïn khoâng neân ngoài chôø cho caùc dieãn bieán xaåy ra, hay chôø chuû bieân giao cho baïn coâng vieäc. Baïn neân töï mình nghó ra caùc yù töôûng ñeå vieát baøi. Baïn coù theå tìm yù baèng caùch thöôøng xuyeân lieân laïc vôùi caùc cô quan thoâng tin cuûa chính phuû hay caùc boä ngaønh. Moät soá caùc cô quan coâng boá lòch trình hoaït ñoäng trong ngaøy. Moät soá caùc thoâng caùo baùo chí coù theå laø nguoàn goác ñeå vieát caùc tin hay. Moát soá tin do caùc toå chöùc phi chính phuû hay caùc toå chöùc quoác teá nhö Lieân Hieäp Quoác ñöa ra. Nhöõng thoâng caùo khaùc do caùc doanh nghieäp, tröôøng hoïc, v.v.. phoå bieán. Caùc chính phuû vaø toå chöùc khaùc cuõng thöôøng xuyeân phoå bieán caùc thoâng caùo, taøi lieäu vaø caùc baûn baùo caùo. Caùc phoùng vieân gioûi bieát tính tröôùc. Baïn neân tìm hieåu thaät kyõ caøng ñeå hieåu bieát veà caùc ñeà taøi hay cô caáu toå chöùc maø baïn vieát baøi. Laøm sao ñeå chaéc chaén raèng baïn bieát seõ xaåy ra söï kieän naøo keá tieáp. Haõy chuaån bò saün saøng caùc tin töùc veà boái caûnh thoâng tin döõ lieäu baïn caàn ñeán khi quoác hoäi thoâng qua moät ñaïo luaät môùi veà ñaàu tö, hay khi ngaân haøng trung öông loan baùo caét giaûm laõi xuaát moät laàn nöõa. Caùc baïn cuõng coù theå laáy yù töôûng baèng caùch ñoïc caùc baùo khaùc, nghe radio vaø xem TV. Haõy ñeå yù ñeán 7
- Chöông 2: Tìm nguoàn tin vaø yù töôûng ñeå vieát baøi caùc caâu hoûi maø caùc phöông tieän truyeàn thoâng khaùc chöa giaûi ñaùp. Tìm moät khía caïnh môùi cho caâu chuyeän. Moät soá caùc phoùng vieân ñoïc caùc taïp chí ñònh kyø veà kyõ thuaät ñeå tìm hieåu veà caùc tieán trieån trong lónh vöïc hoï quan taâm ñeå vieát tin. Moät phoùng vieân vieát veà moâi tröôøng coù theå ñoïc tôø Watershed, moät taäp san chuyeân veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng taïi Campuchia, Laøo, Myanmar, Thaùi Lan vaø Vieät Nam. Haõy töï trau doài kieán thöùc caøng nhieàu caøng toát veà caùc vaán ñeà baïn vieát. Khi baïn hoïc ñöïôc ñieàu gì môùi, baïn coù theå chia xeû vôùi ñoäc giaû cuûa baïn. Taïi Campuchia, nhieàu phoùng vieân ñoïc baûn tin haøng thaùng cuûa Quoác Vöông Norodom Sihanouk. Trong baûn tin, Quoác Vöông cho bieát yù kieán cuûa ngaøi veà nhieàu vaán ñeà, chaúng haïn nhö caùc phieân toøa xöû Khmer ñoû hay caùc vaán ñeà cuûa noâng daân ngheøo. Caùc yù kieán naøy ñoâi khi laø taøi lieäu toát ñeå vieát baøi. Baïn cuõng coù theå tìm ñöïôc yù vieát baøi baèng caùch noùi chuyeän vôùi ngöôøi khaùc-taïi nhaø, nôi chôï buùa hay tieäc tuøng. Ngöôøi ta noùi chuyeän veà nhöõng gì? Caùc yù kieán vaø nhöõng moái quan taâm cuûa hoï coù theå laø neàn taûng ñeå vieát baøi. Baïn cuõng coù theå tìm ra bieát bao nhieâu yù nhôø quan saùt. Laàn tôùi treân Toøa nhaø naøy coù theå ñöôøng ñi laøm, baïn neân ñeå yù xem coù toøa nhaø naøo laø moät caâu chuyeän môùi, troâng coù veû hay hay, ñang baét ñaàu ñöôïc xaây. hay Goïi ñieän thoïai cho cô quan caáp giaáy pheùp xaây döïng cuûa thaønh phoá ñeå hoûi theâm. Coù theå baïn seõ bieát ñöôïc ñoù laø moät vieän baûo taøng hay moät raïp xi neâ môùi laï. Ñoù laø chuyeän maø nhieàu ngöôøi trong thaønh phoá muoán ñoïc. 8
- Chöông 2: Tìm nguoàn tin vaø yù töôûng ñeå vieát baøi Coù nhieàu nguoàn tin, nhöng laø nguoàn tin toát Qua nhöõng ngöôøi khaùc baïn coù theå tìm yù ñeå vieát baøi. Hoï cuõng cho baïn caùc thoâng tin baïn caàn ñeå vieát baøi. Nhöng ñieàu quan troïng laø caùc nguoàn tin ñoù phaûi toát. Baïn phaûi chaéc chaén laø baïn coù caùc nguoàn tin chính xaùc vaø khaùch quan hoaëc caùc tin trung laäp. Lieäu nhöõng tin hoï cung caáp cho baïn tröôùc ñaây coù ñuùng hay khoâng? Nhöõng ngöôøi khaùc coù tin töôûng vaøo caùc nguoàn tin ñoù hay khoâng? Lieäu hoï coù ôû vaøo ñòa vò ñeå bieát veà nhöõng ñieàu hoï noùi ñeán hay khoâng? Hoï coù lyù do gì ñeå noùi doái baïn hay khoâng? Baïn cuõng caàn phaûi coù caùc nguoàn tin chuyeân moân veà moät soá vaán ñeà naøo ñoù. Keå caû caùc chuyeân gia kinh teá. Neáu baïn vieát veà moät tin kinh teá maø khoâng hieåu caùc töø chuyeân moân, baïn coù theå ñieän thoaïi hoûi hoï. Ñeå gaây döïng caùc nguoàn tin toát, baïn caàn phaûi noùi chuyeän vôùi moïi ngöôøi thöôøng xuyeân, baèng caùch gaëp taän maët hay qua ñieän thoïai. Khi hoï ñaõ bieát baïn roài, hoï seõ tin baïn. Vaø baïn cuõng seõ bieát coù tin ñöôïc hoï hay khoâng. Moät soá phoùng vieân thöôøng laøm quen vaø giao thieäp vôùi caùc vieân chöùc caáp trung taïi caùc cô quan hoï quan taâm ñeå vieát baøi. Ñaây laø nhöõng ngöôøi thöôøng naém ñöôïc nhöõng gì ñang xaåy ra. Caùc thö kyù cuõng coù theå laø nhöõng nguoàn tin toát vì hoï bieát caùc vieân chöùc laøm gì. Hoï cuõng coù theå daøn xeáp ñeå baïn phoûng vaán caùc vieân chöùc ñoù. Anh ta coù theå laø Phoùng vieân gioûi vieát baøi döïa vaøo tin töùc do nhieàu nguoàn cung caáp nguoàn tin cung caáp. Khi moät nguoàn tin cho baïn moät khoâng chæ laø thuoác laù thoâng tin naøo ñoù, baïn haõy kieåm tra laïi vôùi nhöõng cho baïn nguoàn tin khaùc ñeå chaéc chaén raèng tin ñoù ñuùng. Hoaëc baïn neân yeâu caàu nhöõng nguoàn tin khaùc nhaän xeùt hay 9
- Chöông 2: Tìm nguoàn tin vaø yù töôûng ñeå vieát baøi bình luaän ñeå baïn coù theå vieát baøi moät caùch hoaøn haûo hôn. Khoâng neân chæ trích rieâng lôøi caùc vieân chöùc chính phuû. Haõy noùi chuyeän vôùi caùc chuyeân gia, chaúng haïn nhö vôùi caùc nhaân vieân thuoäc caùc toå chöùc phi chính phuû hay caùc giaùo sö ñaïi hoïc. Haõy noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi daân thöôøng maø caùc söï kieän ñoù aûnh höôûng tôùi hoï. Thöôøng xuyeân lieân laïc vôùi caùc nguoàn tin cuûa baïn ñeå bieát xem nhöõng gì ñang xaåy ra. Döôùi ñaây laø moät soá nhöõng nguoàn tin cho caùc phoùng vieân taïi Ñoâng Nam aù: * Thoâng caùo baùo chí * Caùc cô quan chính phuû * Caûnh saùt vaø nhaø thöông * Caùc toå chöùc quoác teá * Caùc nhaø ngoïai giao * Caùc Toå chöùc phi chính phuû. * Caùc doanh nghieäp vaø hieäp hoäi nghieäp vuï * Tröôøng hoïc * Thö thoâng tin, taïp chí, nhaät baùo, Internet * Caùc baûn tin ñòa phöông vaø quoác teá treân TV vaø Radio * Ngöôøi daân choã chôï buùa. Giöõ moät danh saùch nguoàn tin Löu giöõ moät danh saùch caùc nguoàn tin ñöôïc saép xeáp goïn gaøng nôi baøn giaáy cuûa baïn ôû phoøng tin laø ñieàu heát söùc quan troïng. Luoân luoân xin danh thieáp cuûa ngöôøi cung caáp tin cho baïn. Xeáp danh thieáp naøy vaøo moät chieác hoäp treân baøn cuûa baïn. Cuøng luùc, baïn neân giöõ saün moät cuoán nieân giaùm ñieän thoaïi vaø caùc soå ghi soá ñieän thoïai cuûa chính phuû, caùc doanh nghieäp vaø caùc toå chöùc phi chính phuû. Thöôøng thöôøng baïn phaûi goïi ñieän ngay laäp töùc cho moät ngöôøi naøo ñoù. Baïn khoâng coù ñuû thì giôø ñeå ñi tìm teân ngöôøi ñoù ôû nhöõng choã khaùc. 10
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát CHÖÔNG 3: CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN CUÛA BAØI VIEÁT Tin thôøi söï vaø phoùng söï Coù hai loaïi tin cô baûn: tin thôøi söï, ñoâi khi coøn goïi laø tin soát deûo, tin ñang dieãn bieán, vaø phoùng söï, ñoâi khi coøn goïi laø tin nheï. Tin thôøi söï laø veà caùc söï kieän vöøa xaåy ra vaø caàn thoâng baùo ngay cho caùc ñoäc giaû. Coù theå ñaây laø moät ñaùm chaùy lôùn, moät lôøi loan baùo cuûa chính phuû, moät quyeát ñònh cuûa toøa aùn, moät ngöôøi noåi tieáng vöøa qua ñôøi vì beänh AIDS. Binh lính vaø tuø nhaân: Phoùng söï khoâng nhaát thieát laø noùi veà caùc dieãn Moät caâu chuyeän thôøi bieán vöøa xaåy ra. Phoùng söï khoâng nhöõng nhaèm muïc söï soát deûo giaù trò ñích thoâng tin cho ñoäc giaû bieát, maø coøn gôïi cho ñoäc giaû phaûi suy nghó nhieàu veà moät tình huoáng hay moät vaán ñeà naøo ñoù. Hoaëc phoùng söï chæ ñeå giaûi trí maø thoâi. Tin thôøi söï töôøng thuaät caùc bieán chuyeån, söï kieän, coøn phoùng söï giaûi thích roõ theâm. Haàu heát caùc phoùng söï laø veà nhöõng ñieàu gôïi söï chuù yù töï nhieân cuûa con ngöôøi. Coù theå ñoù laø veà moät traøo löu xaõ hoäi, chaúng haïn nhö söï laây lan cuûa beänh AIDS taïi Haø Noäi, hoaëc thaân theá moät ngöôøi naøo ñoù, chaúng haïn moät baùc só daãn ñaàu coâng cuoäc phoøng choáng beänh AIDS taïi Haø Noäi. Cuõng coù theå nhöõng ñieàu naøy laø veà taâm tính cuûa moät ngöôøi naøo ñoù, hay caûm nghó veà moät nôi choán. Phoùng söï ñi saâu vaøo chi tieát hôn laø caùc tin thôøi söï. Ñeå vieát moät baøi phoùng söï, phoùng vieân coù theå caàn phaûi phoûng vaán vaø nghieân cöùu trong nhieàu ngaøy. 11
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát Môû ñeà vaø thaân baøi Taát caû moïi baøi vieát ñeàu coù hai phaàn chính. Phaàn ñaàu laø ñeå giôùi thieäu, ñoâi khi goïi laø môû ñeà. Phaàn coøn laïi goïi laø thaân baøi. Haàu heát caùc baøi vieát laø veà moät chuû ñeà chính. Caû phaàn môû ñeà laãn thaân baøi ñeàu neân theo saùt chuû ñeà ñoù. Trong moät baûn tin thôøi söï, ñoaïn môû ñeà thoâng thöôøng chæ coù moät caâu. Caâu naøy cho chuùng ta bieát tin ñoù laø veà nhöõng gì, vaø chöùa ñöïng nhöõng ñieåm quan troïng nhaát. Môû ñeà hay caàn haáp daãn ngay ñöôïc söï chuù yù cuûa ñoäc giaû vaø kích thích hoï ñoïc tieáp phaàn coøn laïi. Thaân baøi chöùa ñöïng caùc yeáu toá giaûi thích cho phaàn môû ñeà. Goàm coù caùc chi tieát, trích daãn vaø boái caûnh ñöa ñeán dieãn bieán ñöôïc töôøng thuaät. Tin töùc quan troïng nhaát ñi ñaàu, tieáp ñeán laø caùc tin keùm quan troïng hôn. Sau ñaây laø thí duï veà moät baûn tin thôøi söï hay. Haõy ghi nhaän ngoân ngöõ trong saùng, giaûn dò vaø caùch saép xeáp hôïp lyù cuûa caùc döõ kieän. Coâng nhaân may maëc Campuchia ñang khoán khoå PHNOM PENH, Cambodia (AP)- Tình traïng suy thoaùi kinh teá taïi Hoa Kyø laøm cho ít nhaát 12 xöôûng may taïi Campuchia phaûi taïm ñoùng cöûa trong naêm nay, Boä Tröôûng Thöông Maïi Cham Prasidh thoâng baùo nhö vaäy vaøo ngaøy hoâm qua. Coù tôùi 3000 coâng nhaân bò taïm nghæ vieäc vaø coù theå seõ coù theâm, nhieàu ngöôøi bò maát vieäc neáu tình hình khoâng ñöôïc caûi thieän, oâng noùi. Theâm vaøo ñoù, haøng ngaøn ngöôøi khaùc phaûi giaûm giôø laøm, vì nhieàu trong toång soá 200 xöôûng may phaûi caét bôùt giôø laøm theâm vaø chuyeån giôø laøm töø hai ca xuoáng coøn moät ca, ñoù laø theo lôøi oâng boä tröôûng naøy. 12
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát ‘Caùc vaán ñeà kinh teá taïi Hoa Kyø khieán cho chuùng toâi raát lo ngaïi veà hoaït ñoäng cuûa caùc xöôûng may vaø vieäc laøm cuûa coâng nhaân’, oâng noùi. Coâng nghieäp may maëc taïi Campuchia söû duïng 200.000 coâng nhaân, vôùi löông boång trung bình laø 40ñoâ la Myõ moät thaùng. Treân 80% saûn phaåm ñöôïc xuaát sang Hoa Kyø ñeå baùn leû. OÂng Boä Tröôûng noùi: Nay ñaõ quaù nöûa naêm maø Campuchia môùi giao ñöôïc khoâng ñaày 40% quota haøng may xuaát khaåu cuûa naêm nay sang Hoa Kyø, trong khi ñoù naêm ngoaùi, toaøn boä quota haøng may xuaát khaåu sang Hoa Kyø ñaõ ñöôïc giao xong xuoâi vaøo cuoái thaùng saùu. Phoùng söï coù tính caùch uyeån chuyeån hôn. Coù nhieàu caùch vieát. Phoùng söï thöôøng laø nhöõng baøi khoâng caàn gaáp vì vaäy ñoäc giaû khoâng caàn phaûi bieát ngay tin quan troïng nhaát cuûa baøi vieát. Môû ñeà coù theå moâ taû veà moät ngöôøi hay moät ñòa ñieåm naøo ñoù, hoaëc veà caùc tin töùc khaùc nhaèm gôïi söï toø moø cuûa ñoäc giaû. Nhöng ñeán khoaûng ñoaïn thöù 6 cuûa baøi thì baïn phaûi cho ñoäc giaû bieát ñieåm chính cuûa caâu chuyeän laø gì. Sau ñaây laø moät thí duï veà moät baøi phoùng söï hay. Haõy ñeå yù raèng ñaàu baøi, ñoaïn giöõa vaø keát cuïc cuûa caâu chuyeän ñaõ ñöôïc ñònh tröôùc vaø keát hôïp laïi vôùi nhau. Ñoàng thôøi, baïn haõy ñeå yù veà caùch duøng lôøi trích daãn Caùi cuõ vaø caùi môùi: vaø caùch moâ taû. moät phoùng söï hay Teát ñeán caäu beù ñaùnh giaày Vieät Nam chaúng heà vui. HANOI, Vietnam (AP)- Ñinh Vaên Tuaán, naêm nay 13
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát 16 tuoåi, chöa heà nghe noùi ñeán ngaøy Teát bao giôø. Nhöõng tieáng phaùo noå raâm ran khaép Haø Noäi chæ laøm cho em sôï haõi maø thoâi vì theâm moät ngaøy buoàn tuûi nöõa saép tôùi vôùi moái baän taâm chính laø laøm sao kieám ñuû tieàn mua côm. Môùi saùng sôùm em ñaõ ñöùng tröôùc vaên phoøng cuûa Associated Press, hai tay naém chaët nhöõng song saét cöûa, chieác ñaàu nhoû beù cuûa em coá laùch vaøo giöõa hai song saét, ñeå loä khöoân maët in haèn nhöõng neùt van lôn ñau khoå maø ñaùng leõ khoâng moät ñöùa treû naøo treân theá giôùi phaûi gaùnh chòu. Em maëc moät boä quaàn aùo baån thæu- boä ñoà duy nhaát cuûa em mua taïi saïp baùn ñoà cuõ - em chæ muoán xin ñöôïc ñaùnh giaày. Thaáp beù, gaày goø, Tuaán troâng chæ baèng ñöùa treû leân 9 hay 10, chæ khaùc ôû choã mieäng em phì pheøo ñieáu thuoác laù. Coù ai hoûi gì, em traû lôøi baèng caùch nhaên maët nhìn xuoáng ñaát roài hoûi laïi xem ngöôøi ñoù coù muoán ñaùnh giaày khoâng. Hai chaân em nhöùc nhoái vì ngaøy ngaøy em phaûi lang thang khaép phoá phöôøng Haø Noäi suoát 11 tieáng ñoàng hoà trong tieát trôøi muøa ñoâng giaù laïnh ñeå tìm khaùch haøng. Trong ngaøy Teát naøy, em vöøa ñöôïc aên coù moät chieác baùnh chöng cuûa moät phoùng vieân vaø chuùt nöôùc maø nhöõng ngöôøi baùn haøng rong ñaõ thöông tình roùt cho. ‘Hoâm nay em coù caùi aên, nhöng ngaøy mai coù theå chaúng coù gì’, em noùi. ‘Em hy voïng moät ngaøy naøo ñoù seõ kieám ñöôïc nhieàu tieàn cho ba meï, mua moät chieác xe hôi, moät caên nhaø vaø vui höôûng cuoäc ñôøi cho ñeán ngaøy em cheát.’ Tuaán laø moät trong ñaùm caùc em tuoåi vò thaønh nieân tay xaùch chieác hoäp goã thoâ ñöïng ñoà ngheà ñaùnh giaày luaån quaån quanh caùc nhaø haøng, quaùn röôïu, vaên phoøng coâng ty vaø caùc ñaïi söù quaùn nöôùc ngoaøi. Caùc em tìm nhöõng ngöôøi thuoäc taàng lôùp thöông gia môùi xuaát hieän trong coâng cuoäc caûi caùch kinh teá 14
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát cuûa Vieät Nam, nhöõng ngöôøi nay ñaõ truùt boû nhöõng ñoâi deùp nhöïa coá höõu ñeå xoû chaân vaøo nhöõng ñoâi giaøy da môùi. ‘Shoeshine, shoeshine’, ñoù laø taát caû voán lieáng Anh ngöõ cuûa caùc em. Tuaán laø moät trong nhieàu em nhoû ñaõ rôøi boû gia ñình ôû nhöõng vuøng thoân queâ ñeå leân Haø Noäi kieám soáng. Caùc em soáng suoát ngaøy ngoaøi ñöôøng, khoâng coù ngöôøi lôùn chaêm soùc, chæ baûo hay ngay caû möøng tuoåi caùc em trong ngaøy Teát. Tuaán cuøng vôùi moät caäu baïn, naêm nay 15 tuoåi, leân Haø Noäi caùch ñaây hai naêm. Hai ñöùa cuøng nhau lang thang treân ñöôøng phoá. Tröôùc tieân em baùn mía, sau ñoù mua ñöôïc chieác hoäp ñaùnh giaày vôùi giaù khoûang 30 xu Myõ. Tuaán noùi em raát gaàn guõi vôùi cha meï vaø cha meï em muoán em trôû veà nhaø nhöng em khoâng theå trôû veà vì gia ñình em quaù ngheøo. Em khoâng theå ñaùnh giaày ôû Haûi Höng ñöôïc vì ôû ñaáy ‘chaúng ai ñi giaày’. Em ñöôïc ñi hoïc coù hai naêm, em khoâng bieát ñoïc bieát vieát. Em khoâng caû bieát vui chôi laø gì, ngoaïi tröø thænh thoaûng ñaù moät quaû boùng ñôn sô laøm baèng rôm cuoän, vaøi mieáng ñoän cao su vaø giaây thun. Moãi ngaøy Tuaán traû khoaûng 5 xu Myõ cho moät choã nguû cuøng vôùi 20 ngöôøi khaùc ôû moät caên nhaø troï hai phoøng, phaàn ñoâng nhöõng ngöôøi naøy cuõng baùn haøng rong. Nhaø troï khoâng coù nhaø xí. Moãi ngaøy Tuaán ñi boä maát moät tieáng ñoàng hoà ñeán ñöôøng Traàn Höng Ñaïo vaø moät tieáng ñeå trôû veà moãi toái. Ngaøy ngaøy cöù 6 giôø saùng em ñaõ coù maët ngoaøi ñöôøng. Moãi ngöôøi khaùch traû cho em khoaûng 11 xu Myõ: ngaøy naøo may maén em coù ñöôïc hai ba ngöôøi khaùch. Ñôøi soáng ngaøy moät khoù khaên hôn cho Tuaán vì coù theâm nhieàu treû ñaùnh giaày treân ñöôøng phoá. Ñeâm giao thöøa, Tuaán chæ coù moãi moät khaùch laø anh chaøng phoùng vieân muoán phoûng vaán em. 15
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát Gôïi cho Tuaán noùi chuyeän laø ñieàu khoù, em caûm thaáy chaúng coù gì ñaùng ñeå noùi. Em ngoài vaét veûo treân quai chieác hoøm ñoà ngheà, hai maù laám veát baån, chaân ñi ñoâi deùp nhöïa reû tieàn, hai baøn chaân caùu baån buïi ñöôøng. Thænh thoaûng, em ngöûng ñaàu nhìn quanh quaát vôùi veû hoang mang, moãi khi coù traøng phaùo ñaâu ñoù noå vang phoá. Chuùng ta seõ xem xeùt roõ raøng theâm veà caùc ñoaïn môû ñeà vaø caáu truùc cuûa tin thôøi söï vaø phoùng söï trong caùc chöông 8 vaø 9. Naêm chöõ W vaø moät chöõ H Taát caû moïi baøi vieát ñeàu phaûi trình baøy ñaày ñuû veà caùc ñieãm then choát. Nhöõng ñieåm naøy thöôøng ñöôïc goïi trong tieáng Anh laø naêm chöõ W vaø moät chöõ H: Who (ai) - Trong tin naøy coù nhöõng ai? What (söï gì): - Söï kieän quan troïng hay ñaùng löu yù gì ñaõ xaåy ra? Where(ôû ñaâu) - Tin naøy xaåy ra ôû ñaâu? When(khi naøo) - Chuyeän xaåy ra vaøo luùc naøo? Why (taïi sao) - Taïi sao laïi xaåy ra söï kieän ñoù? How (nhö theá naøo) - Chuyeän xaåy ra nhö theá naøo? Ñaây laø caùc caâu hoûi taát caû moïi ngöôøi ñeàu muoán hoûi khi hoï muoán bieát roõ theâm veà moät söï kieän naøo ñoù vöøa xaåy ra. Moät baøi khoâng theå ñöôïc coi laø ñaày ñuû neáu khoâng ít nhaát traû lôøi ñöôïc naêm chöõ W vaø moät chöõ H. Ngay caû caùc phoùng vieân giaàu kinh nghieäm cuõng kieåm laïi xem hoï ñaõ duøng ñuû nhöõng chöõ naøy hay chöa tröôùc khi noäp baøi. Trong caùc tin thôøi söï, caùc caâu traû Ñöøng queân hoûi coâ 5 lôøi cho naêm chöõ W vaø moät chöõ H thöôøng ñöôïc ñaët chöõ W vaø chöõ H leân ñaàu. Haõy xem baøi vieát sau ñaây treân tôø baùo tieáng 16
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát Anh Bangkok Post: Ñaïi hoäi theå thao ngöôøi khuyeát taät: Haøng traêm ngöôøi tham gia theá vaän hoäi taïi Khu theå thao Hua Mark Ñaïi hoäi theå thao ngöôøi khuyeát taät toaøn quoác laàn thöù 22 khai maïc hoâm qua taïi khu theå thao Hua Mark vôùi haøng traêm vaän ñoäng vieân tham gia trong 17 boä moân. Coâng Chuùa Siriwanvaree Mahidol, thay maët cho cha laø Hoaøng Thaùi Töû Maha Vajiralongkorn, ñaõ chính thöùc khai maïc cuoäc tranh taøi. Trung Töôùng Pisal Wattanawongkiri, Chuû tòch Hieäp Hoäi Theå Thao Nhöõng Ngöôøi Khuyeát Taät taïi Thaùi Lan, tuyeân boá: taøi naêng maø caùc vaän ñoäng vieân theå hieän taïi ñaây seõ coù tính quyeát ñònh trong vieäc choïn vaän ñoäng vieân cho caùc ñoäi tuyeån quoác gia tham döï Theá vaän hoäi nhöõng ngöôøi khuyeát taät trong hieäp hoäi ASEAN taïi Malaysia vaø cuoäc tranh taøi FESPIC taïi Haøn Quoác naêm nay. Ñoïan tin naøy cho thaáy ai (caùc vaän ñoäng vieân khuyeát taät, Coâng Chuùa Siriwanvaree Mahidol, Trung Töôùng Pisal Wattanawongkiri), söï kieän gì (khai maïc ñaïi hoäi theå thao toaøn quoác laàn thöù 22 cuûa caùc vaän ñoäng vieân khuyeát taät), ôû ñaâu (Khu theå thao Hua Mark taïi Bangkok), khi naøo (hoâm qua). Taïi sao vaø nhö theá naøo khoâng coù yù nghóa trong caâu truyeän. Sau ñaây laø moät tin nöõa treân tôø Bangkok Post: Trat bò maát ñieän TRAT - Caùc traän möa lôùn ñaõ laøm maát ñieän treân khaép tænh vaøo ñeâm Chuû Nhaät. Vuï maát ñieän xaåy ra töø 10 giôø toái Chuû nhaät ñeán 5 giôø saùng hoâm qua, do moät vaøi buïi tre bò nöôùc möa chaûy xoái xaû laøm troác goác ñoå truùng caùc ñöôøng daây ñieän cao theá taïi Ban Thung Roi Roo, Quaän Khao 17
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát Saming. Vuï maát ñieän khoâng gaây aûnh höôûng maáy cho caùc doanh nghieäp trong tænh, ngoaïi tröø caùc traïi nuoâi toâm vaø nhöõng nôi duøng caùc heä thoáng ñoâng laïnh, oâng Sunthorn Chansong, Quaûn Lyù cuûa Cô Quan Ñieän Löïc tænh Trat, cho bieát. Tin naøy ñaõ giaûi ñaùp chöõ Söï kieän gì (maát ñieän), ôû ñaâu (treân khaép tænh vaø Ban Thung Roi Roo), khi naøo (ñeâm chuû nhaät), taïi sao (vì möa lôùn), nhö theá naøo (Caùc buïi tre ñoå truùng ñöôøng daây ñieän cao aùp). Ai (goàm coù nhöõng ngöôøi sinh soáng vaø chuû caùc doanh nghieäp trong tænh vaø vieân quaûn lyù cô quan ñieän löïc). Baây giôø haõy xem xeùt ñeán ñoaïn ñaàu cuûa moät baûn tin treân tôø baùo tieáng Campuchia ôû Phnompenh: Boä coâng vuï vaø vaän taûi naèm treân ñaïi loä Norodom ôû Sangkat Srah Chak, Khan Daun Penh, gaàn Wat Phnom, ñaõ bò ñoå saäp, laøm cho 7 ngöôøi bò thöông trong ñoù coù ba ngöôøi bò thöông naëng. Theo lôøi oâng Uk Chan, Quoác Vuï Khanh cuûa Boä Coâng Vuï vaø Vaän Taûi, toøa nhaø naøy laø nôi hoïp cuûa Boä Tröôûng Khy Taing Lim vaø ñaõ bò saäp vaøo luùc 8:30 saùng hoâm thöù saùu, 23 thaùng 3, 2001. Tin naøy tieáp tuïc khoaûng maáy traêm chöõ nöõa, nhöng khoâng heà cho thaáy ai ñaõ bò thöông. Coâng nhaân vieân? Ngöôøi qua ñöôøng? Ñaøn oâng? Ñaøn baø? Treû em? Taát caû nhöõng gì chuùng ta bieát naèm trong caâu môû ñeà. Ngöôøi vieát tin ñaõ daønh nhieàu thì giôø ñeå moâ taû toøa nhaø duøng vaøo vieäc gì, xaây ñaõ bao laâu, vaø töï hoûi laø neáu toøa nhaø bò ñoå xaäp trong khi ñang coù moät cuoäc hoïp dieãn ra beân trong thì seõ ra sao. Anh ñaõ queân maát 7 naïn nhaân vaø coù veû chuù yù hôn ñeán ñeán vieäc laø ñaõ khoâng coù vieân chöùc quan troïng naøo bò thöông tích. Baây giôø haõy xem ñeán tin sau treân moät tôø baùo 18
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát tieáng Anh cuûa Vieät Nam: Hai tay ñua xe ñaïp ñoaït aùo vaøng trong voøng ñua Thaùi Lan Hai tay ñua xe ñaïp, Hoaøng Thò Thanh Taâm vaø Nguyeãn Nam Cuc, ñaõ ñoaït aùo vaøng trong voøng ñua xe ñaïp Thaùi Lan. Hoaøng Thò Thanh Traâm ñoaït chieác aùo vaøng ñaàu tieân trong giaûi thieáu nieân. Trong khi ñoù, Nguyeãn Nam Cuc ñoaït aùo vaøng trong giaûi quoác teá nam. Cuøng tham gia trong voøng ñua Thaùi Lan coù 145 tay ñua töø Thaùi Lan, Uzbekistan, Phi Líp Pin, Hong Koâng, Malaysia, Vieät Nam vaø Coäng Hoaø Trieàu Tieân. Caùc tay ñua tham döï caùc giaûi thieáu nieân nam, nöõ vaø caùc cuoäc ñua quoác teá nam. Teân cuûa voøng ñua laø gì? Ñaây coù phaûi laø moät cuoäc ñua lôùn hay khoâng? AÙo vaøng laø gì? cuoäc ñua keùo daøi bao nhieâu caây soá? Toå chöùc khi naøo, taïi ñaâu ôû Thaùi Lan, coù giaûi thöôûng khoâng? Neáu baïn vieát cho moät tôø baùo Vieät Nam, lieäu baïn coù neân cho ñoäc giaû bieát chuùt ít veà hai Anh ta thaéng ñöïôc tay ñua ngöôøi Vieät khoâng? Thaân theá vaø tuoåi taùc cuûa nhöõng gì hoï? Hoï xuaát thaân töø vuøng naøo ôû Vieät Nam? Cuõng neân ñeå yù: hai teân ñaùnh vaàn khaùc nhau ‘Taâm’ vaø ‘Traâm’. Sau ñoù thì sao? Cuõng quan troïng khoâng keùm naêm chöõ W vaø moät chöõ H laø ‘Vì sao?’. Baïn cho ñoäc giaû bieát tin töùc, nhöng hoï cuõng muoán bieát: taïi sao hoï laïi phaûi ñeå yù ñeán tin naøy? Taïi sao hoï laïi phaûi ñoïc tin ñoù? Coâng vieäc cuûa baïn khoâng nhöõng laø cho ñoäc giaû bieát tin, maø coøn laø giaûi thích cho hoï taàm quan troïng cuûa tin ñoù nöõa. 19
- Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát Nhieàu khi caùc phoùng vieân töôøng thuaät veà dieãn bieán môùi nhaát cuûa moät vaán ñeà chính trò phöùc taïp nhöng khoâng giaûi thích veà taàm quan troïng cuûa söï kieän ñoù. Hoaëc hoï vieát caùc thoâng tin chöùa ñaày nhöõng lôøi buoäc toäi laãn nhau cuûa caùc phe phaùi nhöng khoâng giaûi thích taïi sao cuoäc tranh caõi ñoù quan troïng. Trong moïi tin, haõy töï hoûi: * Caùi gì quan troïng ôû ñaây, ngoaøi nhöõng lôøi leõ vaø haønh ñoäng? * Dieãn bieán naøy aûnh höôûng ra sao ñeán ñôøi soáng cuûa ngöôøi ñoïc? Neáu baïn khoâng tìm ra caâu traû lôøi veà ñieåm taïi sao caùc ñoäc giaû laïi neân löu yù ñeán tin naøy thì coù leõ tin ñoù khoâng ñaùng töôøng thuaät. Trong baûn tin chuùng ta ñoïc tröôùc ñaây veà vieäc caùc xöôûng may ôû Campuchia ñoùng cöûa, ñoaïn thöù nhì ñaõ traû lôøi caâu hoûi ‘Vì sao?’: Coù tôùi 3000 coâng nhaân ñaõ bò taïm nghæ vieäc vaø coù theå moät soá nöõa cuõng bò maát vieäc neáu tình hình khoâng ñöôïc caûi thieän, oâng noùi. Toaøn caûnh vaø boái caûnh Ñöøng queân raèng ñoäc giaû cuûa baïn thöôøng quan taâm ñeán caùc döõ kieän khaùc nöõa ñeå hieåu veà bieán chuyeån söï kieän môùi maø baïn töôøng thuaät. Trong baøi vieát, baïn neân toùm löôïc toaøn caûnh vaø boái caûnh cuûa caâu truyeän. Toaøn caûnh coù nghóa laø tình hình chung hieän taïi coù lieân quan ñeán dieãn bieán söï kieän môùi naøy. Boái caûnh coù nghóa laø nhöõng gì xaåy ra trong quaù khöù coù lieân quan ñeán dieãn bieán söï kieän naøy. Laáy thí duï, neáu baïn vieát veà chính saùch kinh teá môùi cuûa chính phuû, baïn neân bao goàm caû moät ñoaïn giaûi thích raèng chính phuû ñang tìm caùch ñöa möùc taêng tröôûng kinh 20
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học